TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
269
DI CĂN XA SAU MỔ UNG THƯ ĐẠI TRÀNG PHẢI
Vũ Hoàng Hà1, Phạm Hùng Cường2
TÓM TẮT34
Mục đích: Khảo sát tình trạng di căn xa sau
mổ ung thư (UT) đại tràng phải tại Bệnh viện
Ung Bướu TP. HCM.
Bệnh nhân và phương pháp: Nghiên cứu
mô tả loạt ca 60 bệnh nhân UT đại tràng phải
được phẫu thuật nội soi cắt đại tràng phải tại
Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM từ 01/2016 đến
12/2021.
Kết quả:
- Tỉ lệ di căn xa là 15% (KTC 95%: 6 -
24%). Trong số các trường hợp di căn xa; di căn
gan, phổi và phúc mạc chiếm đại đa số (91%).
- Các bệnh nhân di căn xa có tiên lượng sống
toàn bộ kém hơn các bệnh nhân không di căn.
- U T4a là yếu tố tiên lượng xấu độc lập đến
khả năng di căn xa sau mổ.
- Điều trị di căn xa nhằm điều trị tận gốc có
giá trị tiên lượng độc lập khi phân tích đa biến.
Các bệnh nhân điều trị đa mô thức có nguy cơ tử
vong thấp hơn các bệnh nhân chỉ điều trị toàn
thân 0,3 lần.
Kết luận: Di căn xa sau mổ UT đại tràng
phải chiếm tỉ lệ 15%; với đại đa số là di căn gan,
phổi và phúc mạc. Các bệnh nhân di căn xa có
tiên lượng kém hơn các bệnh nhân không di căn.
Điều trị di căn nhằm tận gốc là yếu tố tiên lượng
độc lập thời gian sống còn toàn bộ.
1Bệnh viện Quận Gò Vấp, TP. HCM
2Bộ môn Ung thư – Đại học Y Dược TP. HCM
Chịu trách nhiệm chính: Phạm Hùng Cường
Email: phcuongvn@yahoo.com
Ngày nhận bài: 05/8/2024
Ngày phản biện: 30/8/2024
Ngày chấp nhận đăng: 03/10/2024
Từ khóa: Ung thư đại tràng phải, phẫu thuật
nội soi, cắt đại tràng phải, sống còn toàn bộ, tái
phát, di căn xa sớm.
SUMMARY
DISTANT METASTASIS AFTER
LAPAROSCOPIC SURGERY FOR
RIGHT COLON CANCER
Purpose: To evaluate the distant metastasis
after using laparoscopic right colectomy to treat
patients with right colon cancer at HCMC
Oncology Hospital.
Patients and methods: Records of 60
patients with right colon cancer received
treatment with laparoscopic right colectomy from
01/2016 through 12/2021 at HCMC Oncology
Hospital were studied and presented in case
series.
Results:
- The distant recurrence rate was 15% (95%
CI: 6 - 24%). Among cases of metastasis; liver,
lung and peritoneal metastases accounted for the
vast majority (91%).
- Patients with metastases had poorer overall
survival than non-metastatic patients.
- T4a tumor significantly affected the
likelihood of distant recurrence after surgery.
- Curative-intent local treatment of
metastases together with systemic treatment had
independent prognostic value in multivariate
analysis. Right colon cancer patients receiving
multimodal treatment had a 0.3 times lower risk
of death than patients receiving only systemic
treatment.
Conclusion: Distant metastasis after
laparoscopic surgery for right colon cancer
accounts for 15%; with the vast majority being
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
270
liver, lung and peritoneal metastases. Patients
with metastases have a significant worse
prognosis than non-metastatic patients. Together
with systemic treatment, local treatment of
metastases with curative intent is an independent
prognostic factor for overall survival.
Keywords: Right colon cancer, laparoscopic
surgery, right colectomy, overall survival,
recurrence, early distant metastasis.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư (UT) đại - trực tràng là một
trong năm loại ung thư thường gặp nhất tại
Việt Nam và cả tại TP. HCM. Ung thư đại
tràng thường gặp hơn UT trực tràng, chiếm tỉ
lệ khoảng 70 - 80%[1]. UT đại - trực tràng
cần điều trị đa mô thức, trong đó phẫu thuật
là chủ yếu, giúp điều trị khỏi các bệnh nhân
giai đoạn sớm (giai đoạn I - III). Phẫu thuật
nội soi (PTNS) điều trị UT đại tràng đã được
công nhận an toàn và hiệu quả tương tự mổ
mở, với ưu điểm hơn hẳn về thẩm mỹ và hồi
phục nhanh sau mổ.
Các bệnh nhân UT đại tràng giai đoạn
sớm (giai đoạn I - III) có khoảng 20 - 50%
xuất hiện di căn xa sau mổ. Các bệnh nhân
này thường tử vong sớm. Các vị trí di căn xa
thường gặp là gan, phổi, phúc mạc[1,2].
Tại Việt Nam, đã có nhiều nghiên cứu về
mổ mở hoặc mổ nội soi điều trị UT đại tràng.
Tuy nhiên có ít nghiên cứu trong nước khảo
sát riêng về tình trạng di căn xa sau mổ UT
đại tràng.
Chúng tôi thực hiện khảo sát này nhằm
mục tiêu: Khảo sát tình trạng di căn xa sau
mổ ung thư đại tràng phải tại Bệnh viện
Ung Bướu TP. HCM.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu là các bệnh
nhân UT đại tràng phải được mổ nội soi cắt
đại tràng phải tại Bệnh viện Ung Bướu TP.
HCM từ 01/2016 đến 12/2021.
2.2. Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu
mô tả loạt ca.
2.3. Các biến số chính
- Di căn xa được ghi nhận khi có tổn
thương u xuất hiện trong hoặc ngoài ổ bụng
bằng các phương tiện chẩn đoán hình ảnh
như: siêu âm, phim chụp CT scan hoặc MRI,
PET-CT hoặc xạ hình xương. Các tổn thương
này được xác định bằng tế bào học hoặc giải
phẫu bệnh nếu kỹ thuật có thể thực hiện
được. Thời gian sống không di căn được tính
từ ngày mổ đến ngày có thông tin về tình
trạng di căn xa.
- Di căn sớm khi thời gian từ ngày mổ
đến ngày có thông tin về tình trạng di căn xa
≤ 12 tháng.
2.4. Xử lý số liệu
- Số liệu được ghi nhận vào phiếu thu
thập dữ liệu.
- Nhập và xử lý số liệu bằng phần mềm
SPSS 25.0 for Windows.
+ Các biến số định tính được đếm tần
xuất hiện diện có hoặc không.
+ Các biến số thay đổi theo thời gian (di
căn xa, sống còn) được ước tính bằng
phương pháp Kaplan-Meier.
+ Giá trị p < 0,05 được chọn là có ý
nghĩa thống kê, với độ tin cậy 95%.
- Mối tương quan giữa hai biến số định
tính được kiểm định bằng phép kiểm Chi
bình phương (2).
- Phép kiểm Log-rank được dùng để so
sánh các kiểu phân bố thời gian sống theo
các biến số. Các biến số có ý nghĩa lâm sàng
được đưa vào phân tích đa biến với phương
pháp hồi quy Cox để tìm ra các biến số có
giá trị tiên lượng độc lập.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
271
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm của nhóm bệnh nhân
khảo sát
Nhóm khảo sát có 60 bệnh nhân.
- Tuổi trung bình 54,3.
- Nữ giới chiếm đa số (72%).
- Kích thước u trung bình >5cm.
- Phẫu thuật chủ yếu là PTNS cắt đại
tràng phải (88%).
- Carcinôm tuyến grad 2 chiếm đa số
(63%).
- Giai đoạn bệnh phần lớn là giai đoạn III
(45%).
- Có 46 ca (76,7%) có chỉ định hóa trị hỗ
trợ sau mổ, nhưng chỉ có 35 ca (76%) hóa trị
đủ chu kỳ (bảng 1).
Bảng 1. Đặc điểm của nhóm bệnh nhân khảo sát
Số bệnh nhân
Tuổi
54,3 ± 12,5 tuổi (29 - 81 tuổi)
Giới tính
Nam
17
Nữ
43 (72%)
Vị trí u
Manh tràng
Đại tràng lên
Đại tràng góc gan
Đại tràng ngang
10
26
20
4
Kích thước u
5,3cm (1 - 10cm)
Phẫu thuật
PTNS cắt đại tràng phải
PTNS cắt đại tràng phải mở rộng
53 (88%)
7
Giải phẫu bệnh
Carcinôm tuyến
Carcinôm tuyến dạng nhày
Carcinôm tuyến tế bào nhẫn
52 (87%)
7
1
Grad mô học
Grad 1
Grad 2
Grad 3
6
45 (72%)
9
Giai đoạn sau mổ
(pTNM)
I
II
III
12
21
27 (45%)
3.2. Di căn xa sau mổ
- Trong thời gian theo dõi trung vị 37 tháng (10 - 84 tháng), chúng tôi ghi nhận có 9
trường hợp di căn xa, chiếm tỉ lệ 15% (KTC 95%: 6 - 24%). Trong số các trường hợp di căn
xa; di căn gan, phổi và phúc mạc chiếm đại đa số (91%) (bảng 2).
Bảng 2. Vị trí di căn xa sau mổ
Vị trí di căn xa
Số bệnh nhân
Gan
4 (36,4%)
Phổi
3 (27,3%)
Phúc mạc
3 (27,3%)
Khác
1
Tổng cộng
11
(Có 2 bệnh nhân di căn xa nhiều hơn 1 vị trí)
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
272
- Thời gian di căn xa trung bình đến khi
kết thúc nghiên cứu là 72,7 (65,9 - 79,5)
tháng.
- Tỉ lệ di căn xa sau 1, 3 và 5 năm lần
lượt là 90%; 86,5% và 84,4%.
3.2.1. Di căn một tạng và di căn nhiều
tạng:
Trong 9 bệnh nhân di căn xa có 4 trường
hợp di căn một tạng chiếm tỉ lệ 45%, 2
trường hợp di căn nhiều tạng (22%) và 3
trường hợp di căn phúc mạc (33%). Số
trường hợp tử vong của các bệnh nhân di căn
một tạng, nhiều tạng và di căn phúc mạc lần
lượt là 4, 0 và 3, chiếm tỉ lệ lần lượt là 100%,
0% và 100%.
Các bệnh nhân di căn phúc mạc có trung
vị thời gian sống còn là 18 tháng, thấp hơn so
với các bệnh nhân di căn một tạng (19
tháng), nhưng sự khác biệt không có ý nghĩa
thống kê (p = 0,123) (biểu đồ 1). Bệnh nhân
di căn phúc mạc có nguy cơ tử vong cao hơn
các bệnh nhân di căn tạng khác 1,8 lần.
Biểu đồ 1. Thời gian sống toàn bộ của các bệnh nhân
theo kiểu cách di căn (một hay nhiều tạng)
3.2.2. Di căn sớm và di căn muộn:
Trong 9 bệnh nhân di căn xa có 6 trường
hợp di căn sớm (≤ 12 tháng) (67%) và 3
trường hợp di căn muộn. Số trường hợp tử
vong của các bệnh nhân di căn sớm và di căn
muộn lần lượt là 5 và 2, chiếm tỉ lệ lần lượt
là 83% và 67%.
Các bệnh nhân di căn sớm có trung vị
thời gian sống còn là 19 tháng, thấp hơn
nhiều so với các bệnh nhân di căn muộn (31
tháng), nhưng sự khác biệt không có ý nghĩa
thống kê (p = 0,5) (biểu đồ 2). Bệnh nhân di
căn sớm có nguy cơ tử vong cao hơn các
bệnh nhân di căn muộn 1,8 lần.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
273
Biểu đồ 2. Thời gian sống toàn bộ của các bệnh nhân
theo thời gian di căn (sớm hay muộn)
3.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến di căn
xa:
Các yếu tố ảnh hưởng đến di căn xa được
trình bày trong bảng 3.
Khi phân tích đơn biến, chỉ có yếu tố: u
xếp hạng T4a là yếu tố tiên lượng xấu khả
năng di căn xa. Không có sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê về nguy cơ di căn tích lũy 5
năm theo tình trạng di căn hạch, grad mô
học, lượng CEA huyết thanh trước mổ, hóa
trị hỗ trợ cũng như vị trí bướu và số hạch thu
thập được.
Các biến số u xếp hạng T4a, tình trạng di
căn hạch, grad mô học, lượng CEA huyết
thanh trước mổ được đưa vào tính toán hồi
quy Cox. Kết quả phân tích đa biến từng
bước theo phương pháp Cox cho thấy chỉ có
biến số u xếp hạng T4a là yếu tố tiên lượng
xấu độc lập nguy cơ di căn xa.
Bảng 3. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng di căn xa
Số bệnh nhân
Nguy cơ di căn xa tích
lũy 5 năm (%)
p
20
40
0%
23,4%
0,024
33
27
9,8%
22,6%
0,141
6
49
5
0%
16,6%
25% (53 tháng)
0,565