TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI
KHOA VẬN TẢI - KINH TẾ
BÁO CÁO THẢO LUẬN
ĐÔ THỊ ĐA TRUNG TÂM VÀ CẤU TRÚC GIAO THÔNG KHUNG
ĐẶC TRƯNG, KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG TẠI VIỆT NAM
Sinh viên :ĐỖ THANH NAM
Mã sinh viên :222104658
Lớp :Vận tải Kinh tế Đường bộ
và Thành phố - K63
HÀ NỘI, 2025
MỤC LỤC
CHƯƠNG I: MỞ ĐẦU........................................................................................................................4
CHƯƠNG II: ĐẶC TRƯNG CỦA MÔ HÌNH ĐÔ THỊ ĐA TRUNG TÂM VÀ CẤU TRÚC GIAO THÔNG
KHUNG..............................................................................................................................................6
2.1. Cơ sở lý luận về cấu trúc đô thị.............................................................................................6
2.1.1. Từ mô hình Đơn trung tâm đến Đa trung tâm...............................................................6
2.1.2. Khái niệm và đặc điểm Đô thị Đa trung tâm...................................................................6
2.1.3. Các yếu tố hình thành mô hình Đa trung tâm................................................................7
2.2. Cấu trúc Giao thông Khung trong Đô thị Đa trung tâm.........................................................7
2.2.1. Khái niệm và Vai trò của Cấu trúc Giao thông Khung.....................................................7
2.2.2. Mối quan hệ tương hỗ giữa Giao thông và Cấu trúc Đô thị...........................................8
2.3. Đặc trưng của Cấu trúc Giao thông Khung............................................................................8
2.3.1. Đặc trưng 1: Kết nối các trung tâm phụ bằng Giao thông Công cộng Sức chứa lớn
(Mass Transit)............................................................................................................................8
2.3.2. Đặc trưng 2: Tính Tích hợp và Phân cấp của Mạng lưới.................................................9
2.4. Lợi ích và Thách thức của Mô hình Đa trung tâm................................................................10
2.4.1. Lợi ích (Benefits)............................................................................................................10
2.4.2. Thách thức (Challenges)................................................................................................10
CHƯƠNG III: KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ ĐA TRUNG TÂM...........................11
3.1. Trường hợp 1: Vùng Randstad (Hà Lan)..............................................................................11
3.1.1. Bối cảnh và Đặc điểm Đa trung tâm của Randstad.......................................................11
3.1.2. Cấu trúc Giao thông Khung: “Xương sống” Đường sắt và Chính sách “ABC”...............12
3.1.3. Bài học kinh nghiệm từ Randstad.................................................................................13
3.2. Trường hợp 2: Vùng Greater London (Vương quốc Anh)...................................................13
3.2.1. Bối cảnh: Chuyển dịch từ Đơn trung tâm sang Đa trung tâm theo Kế hoạch..............13
3.2.2. Cấu trúc Đô thị và Giao thông Khung theo "The London Plan"....................................14
3.2.3. Bài học kinh nghiệm từ Greater London.......................................................................15
3.3. Tổng hợp và Đúc kết các Bài học Kinh nghiệm Chung.........................................................15
CHƯƠNG IV: KHẢ NĂNG ÁP DỤNG XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN TẠI VIỆT NAM.................................17
2
4.1. Thực trạng Phát triển Đô thị và Giao thông tại Việt Nam...................................................17
4.1.1. Mô hình Đô thị Đơn trung tâm Cực đoan và Phát triển Dàn trải.................................17
4.1.2. Hiện trạng Giao thông Công cộng: Chậm, Thiếu và Yếu...............................................17
4.2. Phân tích Định hướng Quy hoạch của Việt Nam.................................................................18
4.2.1. Quy hoạch Vành đai – Trục hướng tâm: Điều kiện Cần cho Cấu trúc Khung...............18
4.2.2. Nút trung chuyển Đa phương thức: "Khớp nối" Sống còn của Mạng lưới...................19
4.3. Cơ hội và Thách thức khi áp dụng tại Việt Nam..................................................................20
3.3.1. Cơ hội (Opportunities)..................................................................................................20
4.3.2. Thách thức (Challenges)................................................................................................20
4.4. Đề xuất và Hàm ý Chính sách...............................................................................................21
CHƯƠNG V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................................23
5.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu:...............................................................................................23
5.2. Kiến nghị và Hàm ý chính sách:...........................................................................................24
5.3. Hạn chế của đề tài và Hướng nghiên cứu tiếp theo............................................................24
3
CHƯƠNG I: MỞ ĐẦU
Quá trình đô thị hóa là một xu thế tất yếu trên toàn cầu, đặc biệt diễn ra mạnh mẽ tại các quốc gia
đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Trong những thập kỷ gần đây, Việt Nam đã chứng kiến sự
tăng trưởng vượt bậc của các không gian đô thị, đặc biệt là tại hai đô thị cực lớn là Hà Nội và
Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này, khi bám theo mô hình đô thị
đơn trung tâm (monocentric model) truyền thống, đã và đang bộc lộ nhiều hệ lụy nghiêm trọng.
Các vấn đề cố hữu như tắc nghẽn giao thông ngày càng trầm trọng, ô nhiễm môi trường không
khí và tiếng ồn vượt ngưỡng, sự phát triển thiếu cân đối giữa khu vực trung tâm và ngoại vi, cùng
với sự leo thang không kiểm soát của giá bất động sản tại lõi đô thị đang đặt ra những thách thức
khổng lồ cho các nhà quản lý và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống của người dân.
Trong bối cảnh đó, nhu cầu cấp bách về việc tái cấu trúc đô thị, tìm kiếm một mô hình phát triển
bền vững hơn, đã trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Trên thế giới, mô hình đô thị đa trung tâm
(polycentric urban model) đã nổi lên như một giải pháp chiến lược, được nhiều quốc gia áp dụng
thành công để quản lý tăng trưởng, phân tán áp lực cho khu vực lõi lịch sử và thúc đẩy sự phát
triển cân bằng hơn. Tuy nhiên, sự thành công của mô hình đa trung tâm không chỉ nằm ở việc chỉ
định các trung tâm mới trên bản đồ quy hoạch. Nó phụ thuộc hữu cơ vào một yếu tố mang tính
quyết định: hạ tầng kết nối. Một cấu trúc giao thông khung (frame transport structure) hiệu quả,
đặc biệt là hệ thống giao thông công cộng sức chứa lớn (mass transit) như đường sắt đô thị và
BRT, chính là “xương sống” để liên kết các trung tâm phụ, biến chúng từ những thực thể biệt lập
thành một mạng lưới đô thị thống nhất và vận hành hiệu quả.
Về mặt học thuật, mối quan hệ tương hỗ giữa cấu trúc sử dụng đất (land use) và hệ thống giao
thông (transportation) đã là chủ đề nghiên cứu sâu rộng trên thế giới. Nhiều học giả đã chứng
minh rằng giao thông không chỉ “đi theo” phát triển đô thị mà còn “định hình” sự phát triển đó.
Tại Việt Nam, các nghiên cứu về đô thị hóa cũng đã được thực hiện dưới nhiều góc độ. Đã có
nhiều công trình phân tích thực trạng tắc nghẽn giao thông, hoặc các nghiên cứu riêng lẻ về quy
hoạch đô thị. Tuy nhiên, dường như vẫn tồn tại một “khoảng trống” nghiên cứu về việc phân tích
một cách tích hợp và hệ thống mối quan hệ giữa việc hình thành các trung tâm đô thị mới và vai
trò kiến tạo của cấu trúc giao thông khung. Các nghiên cứu thường tập trung vào hoặc là khía
cạnh quy hoạch không gian, hoặc là khía cạnh kỹ thuật của từng dự án giao thông, mà chưa làm
rõ cấu trúc giao thông (đặc biệt là đường sắt đô thị và BRT) với tư cách là công cụ đòn bẩy để
hiện thực hóa mô hình đa trung tâm.
4
Xuất phát từ những phân tích trên, nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu tổng quát là phân
tích sâu sắc mô hình đô thị đa trung tâm và cấu trúc giao thông khung tương ứng, trên cơ sở đó,
đề xuất các hàm ý chính sách và đánh giá khả năng áp dụng cho bối cảnh đặc thù của Việt Nam.
Để thực hiện mục tiêu tổng quát đó, nghiên cứu sẽ tập trung vào ba mục tiêu cụ thể:
i. Hệ thống hóa cơ sở lý luận và làm rõ các đặc trưng cốt lõi của mô hình đô thị đa trung
tâm cũng như vai trò, đặc điểm của cấu trúc giao thông khung trong việc kết nối các trung
tâm.
ii. Phân tích, tổng hợp và đúc kết các bài học kinh nghiệm quốc tế điển hình về việc phát
triển mô hình này, cụ thể qua hai trường hợp của vùng Randstad (Hà Lan) và vùng
Greater London (Anh).
iii. Đánh giá thực trạng và định hướng quy hoạch tại Việt Nam (tập trung vào vai trò của quy
hoạch vành đai - trục hướng tâm và các nút trung chuyển đa phương thức), từ đó nhận
diện các cơ hội và thách thức khi áp dụng mô hình này.
Đối tượng nghiên cứu của báo cáo là mô hình đô thị đa trung tâm và mối quan hệ hữu cơ với cấu
trúc giao thông khung, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vai trò của đường sắt đô thị và BRT. Về
phạm vi nghiên cứu, nghiên cứu sẽ phân tích không gian tại hai trường hợp quốc tế (Randstad,
Greater London) và liên hệ, đối chiếu với thực tiễn tại các đô thị lớn của Việt Nam (Hà Nội và
TP.HCM). Về nội dung, báo cáo tập trung làm rõ ba khía cạnh chính theo yêu cầu: Đặc trưng của
vấn đề, Kinh nghiệm quốc tế, và Khả năng áp dụng tại Việt Nam.
Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận định tính là chủ đạo. Phương pháp thu thập dữ liệu chủ
yếu là thu thập dữ liệu thứ cấp, bao gồm các công trình nghiên cứu khoa học, bài báo học thuật,
sách chuyên khảo, các văn bản quy hoạch đã được phê duyệt (Quy hoạch chung, quy hoạch giao
thông), và các báo cáo chính sách liên quan. Phương pháp xử lý thông tin bao gồm phương pháp
phân tích, tổng hợp tài liệu, phương pháp so sánh (đối chiếu kinh nghiệm quốc tế với Việt Nam)
và phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình (case study) để làm sâu sắc các bài học thực
tiễn.
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, nội dung chính của báo cáo được cấu trúc
thành 3 chương, bám sát các mục tiêu nghiên cứu đã đề ra:
Chương 1: Đặc trưng của mô hình đô thị đa trung tâm và cấu trúc giao thông khung.
Chương 2: Kinh nghiệm quốc tế về phát triển đô thị đa trung tâm.
Chương 3: Khả năng áp dụng xu hướng phát triển tại Việt Nam.
5
