Giáo án Lịch sử 10 bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỷ X - XV

Chia sẻ: Nguyễn Ngọc Lâm | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

874
lượt xem 73
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời quý thầy cô và các bạn tham khảo Giáo án Lịch sử 10 bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỷ X - XV để nâng cao kĩ năng và kiến thức soạn giáo án theo chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình dạy học. Giáo án Lịch sử 10 bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỷ X - XV được soạn với hình thức 3 cột phù hợp quy định bộ GD và nội dung súc tích giúp học sinh dễ dàng hiểu bài học hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo án Lịch sử 10 bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỷ X - XV

BÀI 20 XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DÂN TỘC TRONG CÁC THẾ KỶ X - XV I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức Giúp HS hiểu: - Trong những thế kỷ độc lập, mặc dù trải qua nhiều biến động, nhân dân ta vẫn nỗ lực xây dựng cho mình một nền văn hóa dân tộc, tiến lên. - Trải qua các triều đại Đinh - Lê - Lý - Trần - H ồ - Lê s ơ ở các th ế k ỷ X - XV, công cuộc xây dựng văn hóa được tiến hành đều đặn nhất quán. Đây cũng là giai đoạn hình thành của nền văn hóa Đại Việt (còn gọi là văn hóa Thăng Long). - Nền văn hóa Thăng Long đã phản ánh đậm đà tư tưởng yêu nước, tự hào và độc lập dân tộc. 2. Về tư tưởng và tình cảm - Bồi dưỡng niềm tự hào vì nền văn hóa đa dạng của dân tộc. - Bồi dưỡng các ý thức bảo vệ các di sản văn hóa tốt đẹp của dân tộc. 3. Kĩ năng - Quan sát, phát hiện. II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC - Một số tranh ảnh nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc thế kỷ X - XV. - Một số bài thơ, phú cúa các nhà văn học lớn. III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC 1. Kiểm tra bài cũ - Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mông - Nguyên? 2. Mở bài: Từ sau ngày giành độc lập, trải qua gần 6 thế kỷ lao động và chiến đấu nhân dân Việt Nam đã xây dựng cho mình một nền văn hóa đa d ạng, phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc. Để thấy được những thành t ựu văn hóa, nhân dân ta xây dựng được từ thế kỷ X - XV, chúng ta cùng tìm hiểu bài 20. 3. Tổ chức dạy và học Các hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản *Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân I. TƯ TƯỞNG TÔN GIÁO - Trước hết GV truyền đạt để HS nắm Ở thời kỳ độc lập nho giáo, phật được: giáo, đạo giáo có điều kiện phát Bước sang thời kỳ độc lập trong bối triển mạnh. cảnh có chủ quyền độc lập các tôn giáo + Nho giáo được du nhập vào nước ta từ thời Bắc thuộc có điều kiện phát triển.
- GV có thể đàm thoại với HS về Nho giáo để HS nhớ lại những kiến thức, hiểu biết về Nho giáo. + PV: Nho giáo có nguồn gốc từ đâu? Do ai sáng lập? Giáo lý cơ bản của Nho giáo là gì? + HS trình bày những hiểu biết của mình về Nho giáo. + GV kết luận: Nho giáo lúc đầu cũng chưa phải là một tôn giáo mà là một học thuyết của Khổng Tử (ở Trung Quốc). Sau này một đại biểu của nho học là Đông Trung Thư đã dùng thuyết âm dương dùng thần học để lý giải biện hộ cho những quan điểm của Khổng Tử biến nho học thành một tôn giáo (Nho giáo). + Tư tưởng quan điểm của Nho giáo: đề cao những nguyên tắc trong quan hệ xã hội theo đạo ký "Tam cương, ngũ thường" trong đó tam cương có 3 cặp quan hệ Vua - Tôi, Cha - Con, Chồng - Vợ. Ngũ thường là: nhân, nghĩa, lễ, trí, tín (5 đức tính của người quân tử). + Nho giáo du nhập vào nước ta từ thời Bắc thuộc bước sang thế kỷ phong kiến độc lập có điều kiện phát triển. - GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy được sự phát triển của Nho giáo ở - Thời Lý, Trần Nho giáo dần dần nước ta qua các thời đại Lý, Trần, Lê trở thành hệ tư tưởng chính thống sơ. của giai cấp thống trị, chi phối nội - HS theo dõi SGK và phát biểu. dung giáo dục thi cử song không - GV kết luận. phổ biến trong nhân dân. - GV có thể phát vấn: Tại sao Nho giáo và chữ Hán sớm trở thành hệ tư tưởng chính thống của giai cấp thống trị nhưng lại không phổ biến trong nhân dân? - HS suy nghĩ và trả lời.
- GV lý giải: Những quan điểm, tư tưởng của Nho giáo đã quy định một trật tự, kỷ cương, đạo đức phong kiến rất quy củ, khắt khe, vì vậy giai cấp thống trị đã triệt để lợi dụng Nho giáo để làm công cụ thống trị, bảo vệ chế độ phong kiến. Còn với nhân dân chỉ tiếp thu khía cạnh đạo đức của Nho giáo. Nhà Lê sơ Nho giáo trở thành độc tôn vì lúc này nhà nước quân chủ chuyên chế đạt mức độ cao, hoàn chỉnh. - Thời Lý - Trần được phổ biến - GV đàm thoại với HS về đạo Phật: rộng rãi, chùa chiền được xây người sáng lập nguồn gốc giáo lý. dựng khắp nơi, sư sãi đông. - GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy - Thời Lê sơ Phật giáo bị hạn chế, được sự phát triển của Phật giáo qua đi vào trong nhân dân. các thời kỳ Lý - Trần - Lê sơ. - HS theo dõi SGK và phát biểu. - GV bổ sung và kết luận - GV đánh giá vai trò của Phật giáo II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, trong thế kỷ X - XV Phật giáo giữ vị trí NGHỆ THUẬT đặc biệt quan trọng trong đời sống tinh 1. Văn học thần của nhân dân và trong triều đình phong kiến, nhà nước phong kiến thời Lý coi đạo Phật là Quốc đạo... - GV có thể giới thiệu sự phát triển của Phật giáo hiện nay, kể về một số ngôi chùa cổ. *Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân - GV truyền đạt để HS nắm được cả 10 thế kỷ Bắc thuộc của nhân dân ta không được học hành, giáo dục không có ai quan tâm, khi đó ở Trung Quốc - Từ đó giáo dục được tôn vinh, giáo dục đã được coi trọng từ thời quan tâm phát triển. Xuân thu (thời Khổng Tử - Khổng Tử được coi là ông tổ của nghề dạy học ở Trung Quốc). - Bước vào thế kỷ độc lập, nhà nước phong kiến đã quan tâm đến giáo dục. - GV: Việc làm nói trên của Lý Thánh
Tông có ý nghĩa gì? - HS trả lời: - GV bổ sung, kết luận: Thể hiện sự quan tâm của nhà nước phong kiến đến giáo dục, tôn vinh nghề dạy học. - GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được sự phát triển của giáo dục ở thế kỷ XI - XV. - HS theo dõi SGK, phát biểu. - GV nhận xét, bổ sung, kết luận về những biểu hiện của sự phát triển giáo dục. - GV có thể giải thích cho HS các kỳ thi hương, hội, đình. Tác dụng của giáo dục đào tạo - PV: việc dựng bia tiến sĩ có tác dụng người làm quan, người tài cho đất gì? nước, nâng cao dân trí, song không - HS quan sát hình 35 bia tiến sĩ ở Văn có điều kiện cho phát triển kinh Miếu (Hà Nội) suy nghĩ trả lời. tế. - GV nhận xét, kết luận: việc làm này có tác dụng khuyến khích học tập để đề cao những người tài giỏi cần cho 2. Phát triển văn học đất nước. - PV: Qua sự phát triển của giáo dục thế kỷ XI - XV em thấy giáo dục thời kỳ này có tác dụng gì? - HS suy nghĩ, trả lời. - GV nhận xét, kết luận: - GV có thể lý giải thêm nội dung giáo dục chủ yếu thiên về thiên văn học, - Phát triển mạnh từ thời nhà triết học, thần học, đạo đức, chính trị... Trần, nhất là văn học chữ Hán. (SGK là Tứ thư ngũ kinh). Hầu như Tác phẩm tiêu biểu: Hịch tướng không có nội dung khoa học, kĩ thuật vì sĩ. vậy không tạo điều kiện cho kinh tế - Từ thế kỷ XV văn học chữ Hán phát triển. và chữ Nôm đều phát triển. Hoạt động 1: - GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được sự phát triển của văn học dân gian qua các thế kỷ. Lý giải tại sao văn học thế kỷ XI - XV phát triển. - HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận về sự - Đặc điểm: phát triển của văn học. + Thể hiện tinh thần dân tộc, lòng - GV có thể minh họa thêm về vị trí yêu nước, tự hào dân tộc. phát triển của văn học về các tài năng + Ca ngợi những chiến công oai văn học qua lời nhận xét của Trần hùng, cảnh đẹp của quê hương Nguyên Đán, qua một số đoạn trong đất nước. Hịch tướng sĩ, Cáo bình ngô... khẳng 3. Sự phát triển nghệ thuật định sức sống bất diệt của những áng văn thơ bất hủ. - GV: Đặc điểm của văn học thế kỷ XI - XV. - HS: Dựa trên những kiến thức văn học đã được học kết hợp với những kiến thức lịch sử để trả lời. - GV kết luận. *Hoạt động 1: Nhóm - Cá nhân - GV: giảng giải về lĩnh vực nghẹ thuật gồm: kiến trúc, điêu khắc, sân khấu, âm nhạc... - GV chia HS làm 3 nhóm, yêu cầu mỗi nhóm theo dõi SGK tìm hiểu về một số lĩnh vực cụ thể. + Nhóm 1: Kiến trúc. + Nhóm 2: Điêu khắc + Nhóm 3: Sân khấu, ca nhạc... - Câu hỏi dành cho mỗi nhóm. + Nhóm 1: Kể tên những kiến trúc tiêu biểu thế kỷ X - XV, phân biệt đâu là + Kiến trúc phát triển chủ yếu ở kiến trúc ảnh hưởng của đạo Phật, đâu giai đoạn Lý - Trần - Hồ thế kỷ X là kiến trúc ảnh hưởng của Nho giáo? - XV theo hướng Phật giáo gồm Nói lên hiểu biết về những công trình chùa, tháp, đền. kiến trúc đó. + Bên cạnh đó có những công Nhóm 2: Phân loại những công trình trình kiến trúc ảnh hưởng của nho điêu khắc Phật giáo, Nho giáo. Nét độc giáo: Cung điện, thành quách, đáo trong nghệ thuật điêu khắc. thành Thăng Long. Nhóm 3: Sự phát triển của nghệ thuật + Điêu khắc: Gồm những công sân khấu, ca múa nhạc. Đặc điểm. trình chạm khắc, trang trí ảnh - HS các nhóm theo dõi SGK thảo luận, hưởng của Phật giáo và Nho giáo cử đại diện trả lời. song vẫn mang những nét độc đáo - GV: Trong quá trình các nhóm làm riêng.
việc GV có thể cho HS xem một số + Nghệ thuật sân khấu ca, múa, tranh ảnh sưu tầm được: Chân cột đá ở nhạc mang đậm tính dân gian Hoàng thành Thăng Long (hình hoa sen truyền thống. nở) ấn tín thời Trần, rồng cuộn trong lá đề, bình gốm Bát Tràng để cung cấp thêm cho HS kiến thức. - HS: các nhóm trả lời. - GV nhận xét, bổ sung, kết luận: GV cung cấp cho HS hiểu biết về những công trình kiến trúc Phật giáo tiêu biểu mà các em chưa trình bày như: Tháp Báo Thiên (Hà Nội), Chuông Quy Điền (Hà Nội), Tượng Quỳnh Lâm - - Nhận xét: Đông Triều (Quảng Ninh), Vạc Phổ + Văn hóa Đại Việt thế kỷ X - Minh (Nam Định), Tháp Chàm... XV phát triển phong phú đa dạng. + GV có thể minh họa nét độc đáo + Chịu ảnh hưởng của yếu tố trong kiến trúc điêu khắc bằng bức ngoài song vẫn mang đậm tính dân ảnh: Chân cột đá ở Hoàng thành Thăng tộc và dân gian. Long (Hình hoa sen nở). Hình rồng 4. Khoa học kỹ thuật cuộn trong lá đề, chùa Một Cột, tháp Phổ Minh nhiều tầng và chỉ ra những nét độc đáo. - PV: Em có nhận xét gì về đời sống văn hóa của cư dân thời Lý - Trần - Hồ? - HS suy nghĩ trả lời. - GV bổ sung, kết luận. *Hoạt động 1: Cá nhân - GV yêu cầu đọc SGK lập bảng th ống kê các thành tựu khoa học kĩ thuật X - XV theo mẫu. - HS theo dõi SGK, tự hoàn thiện bảng thống kê. 4. Củng cố - Vị trí của Phật giáo ở các thế kỷ X - XV. - Đặc điểm thơ văn thế kỷ XI - XV. - Nét độc đáo, tính dân tộc và dẫn dân gian trong lĩnh v ực ngh ệ thu ật th ế k ỷ X - XV.
5. Dặn dò HS học bài, trả lời các câu hỏi và bài tập SGK (96), đọc trước bài mới.