SỞ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI BÌNH DƯƠNG
TRƯỜNG TRUNG CẤP BÁCH KHOA BÌNH DƯƠNG
Địa chỉ: Số 89 Đại lộ Độc Lập, khu phố Thống Nhất 2, phường Dĩ An,
thành phố Dĩ An, tỉnh Bình Dương.
Điện thoại: 0283.729.6689; Email: bdp.edu.vn@gmail.com
Website: bdp.edu.vn
GIÁO TRÌNH
CHÂM CỨU
DÙNG CHO ĐÀO TẠO: TRUNG CẤP
NGÀNH: Y HỌC CỔ TRUYỀN
LƯU HÀNH NỘI BỘ
LỜI GIỚI THIỆU
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng nhiều về đào tạo cho chuyên ngành Y học
cổ truyền, đặc biệt cho học sinh chuyên khoa Y HỌC CỔ TRUYỀN, lần này Khoa
Y đã biên soạn cuốn Giáo trình Châm cứu và các phương pháp chữa bệnh
không dùng thuốc để phục vụ nhu cầu đó. Trong một nội dung của giáo trình này
trang bị cho người học những kiến thức cơ bản về: Kiến thức cơ bản về hệ kinh lạc,
huyệt vị; tác dụng của hệ kinh lạc và huyệt vị; đường đi của 12 kinh mạch chính, vị trí,
tác dụng của các huyệt thường dùng. Thực hành cách tìm huyệt, châm cứu và một số
phương pháp khác như tập dưỡng sinh, khí công, xoa bóp, bấm huyệt.
Trong quá trình biên soạn giáo trình này, tổ biên soạn đã cố gắng bám sát khung
chương trình đào tạo, cập nhật các kiến thức từ nhiều nguồn tài liệu, nhằm thể hiện được
kiến thức cơ bản, hiện đại và thực tiễn. Trường rất mong nhận được những ý kiến đóng
góp của các chuyên gia, các đồng nghiệp, các độc giả để giáo trình hoàn thiện hơn trong
lần ban hành sau.
Xin cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia.
Bình Dương, ngày 25 tháng 01 năm 2024
Hiệu trưởng
(đã ký)
DSCKII. Nguyễn Văn Ảnh
LỜI NÓI ĐẦU
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng nhiều về đào tạo cho chuyên ngành Y học cổ
truyền, đặc biệt cho học sinh chuyên khoa YHCT, lần này Khoa Y đã biên soạn cuốn
Giáo trình Châm cứu và các phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc để phục vụ
nhu cầu đó. Trong một nội dung của giáo trình chúng tôi cố gắng lựa chọn những phần
cơ bản nhất về lý luận kinh lạc, huyệt vị, các thủ thuật châm cứu mới đã được áp dụng
có hiệu quả trong điều trị nhiều chứng và bệnh thuộc các khoa bệnh học lâm sàng như
nội, thần kinh, nhi, ngoại, phụ và một số chuyên khoa để người học tham khảo và học
tập, với những mục tiêu:
-
Về kiến thức: Trình bày được các kiến thức cơ bản về châm cứu. Mô tả đường
đi của 12 kinh chính. Xác định vị trí và trình bày tác dụng của tối thiểu 80 huyệt thường
dùng; Trình bày những kiến thức cơ bản về châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt và dưỡng
sinh để chữa các bệnh, chứng thông thường.
-
Về kỹ năng: Hướng dẫn cộng đồng ứng dụng xoa bóp, bấm huyệt và dưỡng
sinh vào chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe.
-
Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: Có trình độ năng lực và kỹ năng xử lý các
tình huống có liên quan đến môn học.
Trong quá trình soạn chắc chắn còn nhiều thiếu sót, chúng tôi mong nhận được ý
kiến đóng góp của đồng nghiệp, các thầy cô giáo và học sinh để cuốn sách ngày càng
hoàn thiện hơn.
TM. Tổ biên soạn
(đã ký)
TS. BS Hồng Xuân Trường
MỤC LỤC
TT TÊN BÀI HỌC SỐ TRANG
1 Đại cương về châm cứu và các phương
pháp chữa bệnh không dùng thuốc 2
2 Đại cương về kinh lạc, huyệt vị 10
3 60 huyệt thường dùng trong điều trị 24
3 12 Kinh chính 36
4 Kinh cân 42
5 Huyệt ngoài kinh 43
6 Nguyên tắc chon huyệt 54
7 Kỹ thuật châm cứu 57
8 Điện châm, thuỷ châm 66
9 Đại cương về xoa bóp, bấm huyệt và luyện
tập dưỡng sinh 71
10 Kỷ thuật xoa bóp bấm huyệt 80
11 Vận động cơ khớp 92
12 Xoa bóp theo từng vùng cơ thể 95
13 Luyện thở, luyện tinh thần 97
14 Điều trị một số bệnh chứng thường gặp
bằng châm cứu và các phương pháp không
dùng thuốc
100
2
ĐẠI CƯƠNG VỀ CHÂM CỨU VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP
CHỮA BỆNH KHÔNG DÙNG THUỐC
MỤC TIÊU: Học xong phần này học sinh có khả năng:
1.
Trình bày khái quát lịch sử châm cứu Việt Nam và vị trí của châm cứu trong
chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
2.
Nêu được chỉ định và chống chỉ định của châm cứu trong chữa bệnh.
NỘI DUNG
1-
LỊCH SỬ CHÂM CỨU Ở VIỆT NAM
1.1.
Trước Cách mạng tháng 8:
Châm cứu được ứng dụng ở Việt Nam từ rất lâu đời
-
Từ thời Thục An Dương Vương, nước ta có Thôi Vỹ dùng châm cứu để chữa
bệnh. Khoảng thế kỷ III, Bảo cô là thầy thuốc châm cứu nổi tiếng ở Việt Nam và
cả Trung Quốc.
-
Thế kỷ XIV, Trâu Canh cứu sống hoàng tử Hạo tức vua Trần Dụ Tông bằng châm
cứu, Danh y Tuệ Tĩnh viết về kinh lạc, huyệt vị trong Hồng nghĩa giác tư y thư.
Nguyễn Bá Tĩnh – “Nam dược thần hiệu”
-
Thế kỷ XV (Nhà Hồ) Nguyễn Đại Năng viết cuốn “Châm cứu tiệp hiệu diễn ca”
để phổ cập rộng rãi. Nguyễn Trực giới thiệu châm cứu trong Nhi khoa.
-
Thế kỷ XVIII, Hải Thượng Lãn Ông có ghi các phương pháp chữa bệnh trẻ em
bằng châm cứu. Lê Hữu Trác- Hải thượng y tông tâm lĩnh
-
Song song với dòng y học chính thống, trong dân gian vẫn lưu truyền các phương
pháp day ấn, xoa bóp, chích lể chữa bệnh.
1.2- Sau cách mạng tháng 8: châm cứu Việt Nam càng phát triển mạnh mẽ Đảng
Cộng sản Việt Nam và Chính phủ chủ trương thừa kế, phát huy y học cổ truyền
dân tộc, châm cứu được chú trọng khai thác và phát triển. Hiện nay châm cứu
Việt Nam đã có tiếng vang lớn trên thế giới. Nhiều chuyên gia châm cứu Việt
Nam đã được mời sang các nước châu Âu, châu Phi, châu Mỹ... để chữa bệnh và
đào tạo cán bộ.
Chương trình châm cứu được giảng dạy chính thức ở các cấp đào tạo y tế.
Năm 1983 Viện Châm cứu Việt Nam được thành lập. Hội Châm cứu Việt Nam
có trên 20.000 hội viên trải khắp đất nước.
Châm cứu và các phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc với dụng cụ
đơn giản, dễ ứng dụng vừa giải quyết được các bệnh thông thường vừa tham gia
cai nghiện ma túy, nghiện thuốc lá có hiệu quả và góp phần phục hồi chức năng
trong các trường hợp bại liệt, teo cơ cứng khớp có hiệu quả.
Tháng 11 năm 1999, Hội nghị Châm cứu Thế giới đã họp tại Việt Nam.
Việt nam được nhìn nhận là nước có một nền châm cứu phát triển, có nhiều đóng
góp cho châm cứu Thế giới
Gs Nguyễn Tài Thu
2-
TÁC DỤNG CỦA CHÂM CỨU
Châm cứu có 2 tác dụng chính:
2.1- Tác dụng điều khí : khí huyết lưu thông bình thường
Châm cứu điều hòa chức năng của các tạng phủ. Sự mất cân bằng âm
dương trong cơ thể phản ánh 4 trạng thái:
-
Hư là chính khí suy giảm, dùng châm bổ để điều chỉnh
