TRƯỜNG TRUNG CẤP QUỐC TẾ MEKONG
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: CHÂM CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP CHỮA BỆNH
KHÔNG DÙNG THUỐC
NGÀNH: Y SỸ, Y SỸ YHCT
TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số 43/2024/QĐ-TCQTMK ngày 25 tháng 01
năm 2024 của Hiệu trưởng Trường Trung cấp Quốc tế Mekong
Thành phố Cần Thơ, tháng 01 năm 2024
Lưu hành nội bộ
LỜI GIỚI THIỆU
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng nhiều về đào tạo cho chuyên ngành Y học
cổ truyền, đặc biệt cho học sinh chuyên khoa Y HỌC CỔ TRUYỀN, lần y
Khoa Y đã biên soạn cuốn Giáo trình Châm cu và các phương pháp cha
bnh không dùng thuốc để phục vụ nhu cầu đó. Trong một nội dung của giáo
trình y trang bị cho người học những kiến thức bản về: Kiến thức bản về hệ
kinh lạc, huyệt vị; tác dụng của hệ kinh lạc huyệt vị; đường đi của 12 kinh mạch
chính, vị trí, tác dụng của các huyệt thường dùng. Thực hành cách tìm huyệt, châm
cứu và một số phương pháp khác như tập dưỡng sinh, khí công, xoa bóp, bấm huyệt.
Trong quá trình biên soạn giáo trình y, tổ biên soạn đã cố gắng m sát
khung chương trình đào tạo, cập nhật các kiến thức từ nhiều nguồn tài liệu, nhằm thể
hiện được kiến thức cơ bản, hiện đại và thực tiễn. Trường rất mong nhận được những ý
kiến đóng góp của các chuyên gia, các đồng nghiệp, các độc giả để giáo trình hoàn
thiện hơn trong lần ban hành sau.
Xin cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia.
Cần Thơ, ngày 25 tháng 01 năm 2024
Hiệu trưởng
(đã ký)
DSCKII. Nguyễn Văn Ảnh
LI NÓI ĐU
Để đáp ng nhu cu ngày càng nhiu v đào tạo cho chuyên ngành Y hc c
truyền, đặc bit cho hc sinh chuyên khoa YHCT, lần y Khoa Y đã biên soạn cun
Giáo trình Châm cứu các phương pháp chữa bnh không dùng thuc để phc
v nhu cầu đó. Trong một ni dung ca giáo trình chúng tôi c gng la chn nhng
phần cơ bn nht v lun kinh lc, huyt v, các th thut châm cu mới đã được áp
dng hiu qu trong điu tr nhiu chng bnh thuc các khoa bnh hc lâm
sàng như nội, thn kinh, nhi, ngoi, ph mt s chuyên khoa để người hc tham
kho và hc tp, vi nhng mc tiêu:
- V kiến thc: Trình bày đưc các kiến thức cơ bn v châm cu. Mô t đường
đi của 12 kinh chính. Xác định v trí trình bày tác dng ca ti thiu 80 huyt
thưng dùng; Trình y nhng kiến thc cơ bản v châm cu, xoa bóp, bm huyt
dưỡng sinh để cha các bnh, chứng thông thưng.
- V k năng: ng dn cộng đồng ng dng xoa bóp, bm huyệt dưỡng
sinh vào cha bệnh, chăm sóc sức khe.
- V năng lực t ch và trách nhiệm: trình đ năng lực và k năng xử lý các
tình huống có liên quan đến môn hc.
Trong quá trình son chc chn còn nhiu thiếu sót, chúng tôi mong nhận đưc
ý kiến đóng góp của đồng nghip, các thy cô giáo và học sinh để cun sách ngày càng
hoàn thiện hơn. TM. T biên son
(đã ký)
TS. BS Hồng Xuân Trường
MỤC LỤC
TT
TÊN BÀI HỌC
SỐ TRANG
1
Đại cương về châm cứu và các phương
pháp chữa bệnh không dùng thuốc
2
2
Đại cương về kinh lạc, huyệt vị
10
3
60 huyệt thường dùng trong điều trị
24
3
12 Kinh chính
36
4
Kinh cân
42
5
Huyệt ngoài kinh
43
6
Nguyên tắc chon huyệt
54
7
Kỹ thuật châm cứu
57
8
Điện châm, thu châm
66
9
Đại cương về xoa bóp, bấm huyệt và luyện
tập dưỡng sinh
71
10
Kỷ thuật xoa bóp bấm huyệt
80
11
Vận động cơ khớp
92
12
Xoa bóp theo từng vùng cơ thể
95
13
Luyện thở, luyện tinh thần
97
14
Điều trị một số bệnh chứng thường gặp
bằng châm cứu và các phương pháp không
dùng thuốc
100
2
ĐẠI CƯƠNG VỀ CHÂM CỨU VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP
CHỮA BỆNH KHÔNG DÙNG THUỐC
MỤC TIÊU: Học xong phần này học sinh có khả năng:
1. Trình y khái quát lịch sử châm cứu Việt Nam vị trí của châm cứu trong
chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
2. Nêu được chỉ định và chống chỉ định của châm cứu trong chữa bệnh.
NỘI DUNG
1- LỊCH SỬ CHÂM CỨU Ở VIỆT NAM
1.1. Trước Cách mạng tháng 8:
Châm cứu được ứng dụng ở Việt Nam từ rất lâu đời
- Từ thời Thục An Dương ơng, nước ta Thôi Vdùng châm cứu để chữa
bệnh. Khoảng thế kỷ III, Bảo thầy thuốc châm cứu nổi tiếng Việt Nam
và cả Trung Quốc.
- Thế k XIV, Trâu Canh cứu sống hoàng tử Hạo tức vua Trần Dụ Tông bằng
châm cứu, Danh y Tuệ Tĩnh viết về kinh lạc, huyệt vị trong Hồng nghĩa giác
y thư. Nguyễn Bá Tĩnh – “Nam dược thần hiệu”
- Thế kỷ XV (Nhà Hồ) Nguyễn Đại Năng viết cuốn “Châm cứu tiệp hiệu diễn ca”
để phổ cập rộng rãi. Nguyễn Trực giới thiệu châm cứu trong Nhi khoa.
- Thế k XVIII, Hải Thượng Lãn Ông ghi các phương pháp chữa bệnh trẻ em
bằng châm cứu. Lê Hữu Trác- Hải thượng y tông tâm lĩnh
- Song song với dòng y học chính thống, trong dân gian vẫn lưu truyền các
phương pháp day ấn, xoa bóp, chích lể chữa bệnh.
1.2- Sau cách mạng tháng 8: cm cứu Việt Nam càng phát triển mạnh mẽ
Đảng Cộng sản Việt Nam Chính phchủ trương thừa kế, phát huy y học cổ
truyền dân tộc, châm cứu được chú trọng khai thác phát triển. Hiện nay
châm cứu Việt Nam đã tiếng vang lớn trên thế giới. Nhiều chuyên gia châm
cứu Việt Nam đã được mời sang các nước châu Âu, châu Phi, châu Mỹ... để
chữa bệnh và đào tạo cán bộ.
Chương trình châm cứu được giảng dạy chính thức các cấp đào tạo y
tế. Năm 1983 Viện Châm cứu Việt Nam được thành lập. Hội Châm cứu Việt
Nam có trên 20.000 hội viên trải khắp đất nước.
Châm cứu và các phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc với dụng cụ
đơn giản, dễ ứng dụng vừa giải quyết được các bệnh thông thường vừa tham gia
cai nghiện ma túy, nghiện thuốc lá có hiệu quả và góp phần phục hồi chức năng
trong các trường hợp bại liệt, teo cơ cứng khớp có hiệu quả.
Tháng 11 năm 1999, Hội nghị Châm cứu Thế giới đã họp tại Việt Nam.
Việt nam được nhìn nhận nước một nền châm cứu phát triển, nhiều
đóng góp cho châm cứu Thế giới
Gs Nguyễn Tài Thu
2- TÁC DỤNG CỦA CHÂM CỨU
Châm cứu có 2 tác dụng chính:
2.1- Tác dụng điều khí : khí huyết lưu thông bình thường
Châm cứu điều hòa chức năng của các tạng phủ. Sự mất cân bằng âm
dương trong cơ thể phản ánh 4 trạng thái:
- Hư là chính khí suy giảm, dùng châm bổ để điều chỉnh