http://www.ebook.edu.vn
CHѬѪNG 3
DINH DѬӤNG VÀ THӬCĂN CӪA THӒ
A. NHU CҪU DINH DѬӤNG
I. Nhu cҫu năng lѭӧng
Mӝt cách chung nhҩt, nhu cҫu vӅ năng lѭӧng ÿӕi vӟi gia súc thѭӡng thay ÿәi theo tӍ
lӋ nghӏch vӟi tҫm vóc cӫa cѫ thӇ. NӃu thú càng nhӓ con thì nhu cҫu năng lѭӧng trên
mӝtÿѫn vӏ thӇ trӑng càng cao. Ví dө nhѭ thӓ là mӝt trong nhӳng loài ÿӝng vұt có vú có
nhu cҫu năng lѭӧng tѭѫng ÿӕi cao, so vӟi trâu bò nó có nhu cҫu năng lѭӧng gҩp 3 lҫn.
Nhu cҫu năng lѭӧng gӗm có 3 phҫn:
a. Nhu cu c˯ bn
Nhu cҫu này có thӇ xác ÿӏnh trong tình trҥng thӓ không sҧn xuҩt và hoҥtÿӝng trong
24 giӡ theo nghiên cӭu cӫa Lee (1939) ӣ các loҥi thӓ có trӑng lѭӧng khác nhau:
Bҧng 1. Nhu cҫu cѫ bҧn cӫa Thӓ
ThӇ trӑng Nhu cҫu cѫ bҧn ThӇ trӑng Nhu cҫu
cѫ bҧn
(kg) (Kcal) (kg) (Kcal)
1,5 80 3,0 140
2,0 100 3,5 180
2,5 120 4,5 200
b. Nhu cu duy trì
Ĉѭӧc xác ÿӏnh là nhu cҫu cѫ bҧn và cӝng thêm vӟi mӝt sӕ năng lѭӧng cҫn thiӃt nhѭ
ăn uӕng, tiêu hoá và nhӳng hoҥtÿӝng sinh lý khác nhѭng không sҧn xuҩt. Nhu cҫu này
có thӇ tính bҵng cách nhân ÿôi nhu cҫu cѫ bҧn, nên kӃt quҧ nhѭ sau
http://www.ebook.edu.vn
Bҧng 2. Nhu cҫu duy trì cӫa Thӓ
ThӇ trӑng Nhu cҫu duy trì ThӇ trӑng Nhu cҫu
duy trì
(kg) (Kcal) (kg) (Kcal)
1,5 160 3,0 280
2,0 200 3,5 360
2,5 240 4,5 480
c. Nhu cu sn xut
Nhu cҫu sҧn xuҩt cӫa thӓ thѭӡng bao gӗm: Nhu cҫu sinh sҧn, nhu cҫu sҧn xuҩt sӳa
và nhu cҫu tăng trѭӣng
- Nhu cҫu sinh sҧn: Nhu cҫu này thì cho cҧ thӓÿӵc có thӇ phӕi con cái và nhu cҫu
thӓ cái có mang. Mӝt sӕ nghiên cӭuÿӅ nghӏ là nhu cҫu cӫa thӓÿӵc giӕng và thӓ cái có
mang chiӃm khoҧng tӯ 5-10% nhu cҫu duy trì. Thӓ cái có thai trong khoҧng 30 ngày thì
ÿҿ. Sӕ ngày có mang có thӇ tăng hay giҧm chút ít tuǤ theo giӕng thӓ hay sӕ lѭӧng thai
ÿѭӧc mang trong cѫ thӇ. Trong 20 ngày ÿҫu trӑng lѭӧng bào thai phát triӇn chұm, sau
ÿó trӑng lѭӧng thai tăng rҩt nhanh trong 10 ngày cuӕi. ĈiӅu này sӁ cho thҩy là trӑng
lѭӧng sѫ sinh cӫa thӓ tùy thuӝc rҩt nhiӅu vào dѭӥng chҩt cung cҩp cho thӓ mҽ trong
giai ÿoҥn này, và lúc này nhu cҫu mang thai có thӇ tăng lên khoҧng 30-40% nhu cҫu
duy trì
II. Nhu cҫuÿҥm và amino acid
a. Nhu cuÿm
Lѭӧng ÿҥm trong khҭu phҫnÿѭӧc xem là quan trӑng vì nó ÿҧm bҧo các hoҥtÿӝng
duy trì và sҧn xuҩt cӫa thӓ, tuy nhiên các nghiên cӭu trên thӓ ngoҥi nhұp thuҫn và thӓ
lai ӣ ViӋt Nam có nhӳng kӃt quҧ khá biӃnÿӝng, mӝt sӕ các tài liӋu cho biӃt:
- Thӓ cái có thai 3kg có nhu cҫu hàng ngày là 20g DP (ÿҥm tiêu hoá).
- Thӓ nuôi con cҫn 30-35 g DP mӛi ngày.
http://www.ebook.edu.vn
- Thӓÿӵc sinh sҧn hoһc thӓ cái khô có nhu cҫu 10-12 g DP/ngày
Theo Lebas (1979) và Lang (1981) ghi nhұn bӣi Lebas et al. (1986) nhu cҫuÿҥm
trong khҭu phҫn phân theo loҥi sҧn xuҩt nhѭ sau thӓ tăng trѭӣng (4-12 tuҫn tuәi) là
16%CP (ÿҥm thô), thӓ cái mang thai là 16%CP, thӓ cái cho sӳa nuôi con là 18%CP,
thӓ cái sinh sҧn và thӓ vӛ béo 17%CP. CNJng theo Lebas et al. (1986) nhu cҫuÿҥm thӓ
thӏt trong khҭu phҫn tӯ 15-16%CP (ÿҥm thô) và ӣ thӓ cái sinh sҧn là tӯ 17-18%CP cho
dù là có trѭӡng hӧp tăng lên ÿӃn 21%CP ӣ thӓ nuôi con cho nhiӅu sӳa, tuy nhiên ÿiӅu
này không ÿѭӧc khuyӃn cáo do hiӋu quҧ kinh tӃ và sӕ con cai sӳa kém. Tuy nhiên theo
ÿӅ nghӏ INRA (1989) ghi nhұn bӣi Sandford (1996) thì nhu cҫuÿҥm thô trong khҭu
phҫn là 15.5% cho thӓ tăng trѭӣng tӯ 4-12 tuҫn lӉ, thӓ cái trong giai ÿoҥn lên giӕng là
16% và thӓ cái ÿang tiӃt sӳa nuôi con là 18%. Trong các nghiên cӭu gҫnÿây ÿӕi vӟi
thӓ lai ӣĈBSCL ӣ thӓ sinh sҧn là 15-18%CP tùy theo chҩt lѭӧng cӫa nguӗn thӭcăn
ÿҥm là phӃ phҭm (bã ÿұu nành, bã bia, …) hay chính phҭm (ÿұu nành, thӭcăn hӛn hӧp
công nghiӋp), trong khi vӟi thӓ tăng trѭӣng là tӯ 13-16% tùy vào nguӗn thӭcănÿҥm
(Nguyen Van Thu & Nguyen Thi Kim Dong, 2005, 2008 and 2009).
b. Nhu cu amino acid
Trong nhiӅu năm, chҩt lѭӧng protein không ÿѭӧc quan tâm trong dinh dѭӥng thӓ
bӣi vì có hiӋn tѭӧng ăn phân. Tuy nhiên, nhӳng báo cáo gҫnÿây cho thҩy phân mӅm
chӍ chiӃm khoҧng 14% tәng DM ăn vào và khoҧng 17-18% protein ăn vào. Vì vұy,
mһc dù phân mӅmÿѭӧc giӟi thiӋu là nguӗnÿҥm cho thӓ có phҭm chҩt tӕt vӅ amino
acid giӟi hҥn, nhѭng sӕ lѭӧng cӫa chúng không ÿӫ ÿҧm bҧo nhu cҫu trong khҭu phҫn vì
vұy cҫn bә sung nguӗn amino acid giӟi hҥn này (Santoma et al., 1987). Các nhà nghiên
cӭu cho biӃt là ӣ thӓ tăng trѭӣng cҫn trong thӭcăn chӭa 10 trong sӕ 21 amino acid thiӃt
yӃuÿӇ tҥo nên protein cӫa thӓ gӗm có arginine, histidine, leucine, isoleucine, lysine,
phenylalanine vӟi tyrocine, methionine vӟi cystine, threonine, trytophane và valine
(Lebas et al., 1986). Nhu cҫu vӅ các loҥi amino acid ӣ thӓ sinh sҧn cNJng cҫn bҵng tѭѫng
tӵ nhѭ là ӣ thӓ thӏt (Lebas et al., 1986).
http://www.ebook.edu.vn
III. Nhu cҫu chҩt xѫ cӫa thӓ
ViӋc xác ÿӏnh mӭcÿӝ xѫ tӕiѭu trong khҭu phҫn thӓ là mӝt trong nhӳng mөc tiêu
chính cӫa viӋc nghiên cӭu vӅ dinh dѭӥng thӓ. Thӓÿѭӧc cho ăn khҭu phҫn xѫ thҩp thì
có nhӳng biӇu hiӋn xáo trӝn trong hӋ thӕng tiêu hóa vӟi nhӳng biӇu hiӋn nhѭ tiêu chҧy
kèm vӟi tӍ lӋ chӃt cao. ĈiӅu này có thӇ giҧi thích là do khҭu phҫn có mӭcÿӝ xѫ thҩp sӁ
kéo dài thӡi gian lѭu giӳ cӫa thӭcăn trong hӋ thӕng tiêu hóa (Hoover & Heitmann,
1972). Hѫn thӃ nӳa, ӣ khҭu phҫn xѫ thҩp hѫn 12% sӵ thay thӃ chҩt chӭa trong manh
tràng sӁ thҩp hѫn. Tình trҥng này dүnÿӃn hai trѭӡng hӧp: sӵ lên men không mong
muӕn trong manh tràng và sӵ gia tăng cӫa nhӳng vi sinh vұt gây bӋnh (Carabano et al.,
1988).
TӯÿһcÿiӇm sinh lý tiêu hóa cӫa thӓ ta thҩy thӭcăn xѫ thô vӯa là chҩt chӭaÿҫy dҥ
dày và manh tràng vӯa có tác dөng chӕng ÿói ÿҧm bҧo sinh lý tiêu hóa bình thѭӡng.
Chҩt xѫ nhѭ là nguӗn cung cҩp năng lѭӧng, tác ÿӝng tӕtÿӃn quá trình lên men cӫa vi
khuҭn manh tràng. NhiӅu kӃt quҧ nghiên cӭu cho thҩy: nӃu cho thӓăn thӭcăn nghèo
xѫ (dѭӟi 8%) thì thӓ sӁ bӏ tiêu chҧy. Nhu cҫu tӕi thiӇu vӅ xѫ thô là 12% trong khҭu
phҫnăn cӫa thӓ. Hàm lѭӧng xѫ phù hӧp nhҩt là 13-15%. Thӭcăn này sӁ kích thích sӵ
hoҥtÿӝng cӫaÿѭӡng tiêu hóa và nhu ÿӝng ruӝt bình thѭӡng. Nhѭng nӃu tăng tӍ lӋ xѫ
thô trên 16% thì sӁ gây cҧn trӣ tăng trӑng và khҧ năng sӱ dөng thӭcăn cӫa thӓ. Riêng
thӓ giӕng trѭӣng thành có thӇ sӱ dөng ÿѭӧc khҭu phҫnăn chӭa thành phҫn xѫ thô cao
hѫn (16-18%). Cung cҩp xѫ thô có thӇ theo dҥng cӓ, lá xanh, khô hoһc dҥng bӝt nghiӅn
nhӓ 2-5mm trӝn vào thӭcăn hӛn hӧpÿӇ ÿóng viên hoһc dҥng bӝt (NguyӉn Quang Sӭc
&Ĉinh văn Bình, 2000). ӢĈBSCL các nghiên cӭu cho thҩyӣ mӭc 38-42% xѫ trung
tính (NDF, neutral detergent fiber) trong khҭu phҫn gӗm cӓ lông Para và rau lang, và
lѭӧng 25-35g xѫ trung tính/ngày/con ÿӕi vӟi thӓÿang tăng trѭӣng có trӑng lѭӧng 1,3kg
- 1,5kg là thích hӧp cho sӵ tiêu hoá và tăng trѭӣng (Nguyen Thi Kim Dong and
Nguyen Truong Giang, 2009).
IV. Nhu cҫu khoáng và vitamin
http://www.ebook.edu.vn
Các nhu cҫu khoáng và vitamin hiӋn nay các tài liӋu thông báo có nhӳng biӃnÿӝng
và khác biӋt nhau. Nhӳng nghiên cӭu vӅ nhu cҫu vӅ calcium và phospho cho thҩyӣ thӓ
tăng trѭӣng cҫn ít hѫn rҩt nhiӅu so vӟi thӓ cái nuôi con. Thӓ cái nuôi con chuyӇn 7-8g
khoáng vào sӳa mӝt ngày. Bҩt kǤ sӵ mҩt cân ÿӕi vӅ Na, K, Cl có thӇ gây ra viêm thұn
và sinh khó. Khi bón rau cӓ có hàm lѭӧng cao K khi cho thӓăn có thӇ gây ra nhӳng rӫi
ro (Lebas et al., 1986). Trong chăn nuôi thӓ rҩt cҫn thiӃt phҧi cung cҩp vitamin ÿһc biӋt
là thӓ nuôi nhӕt và có năng suҩt cao. Ĉӕi vӟi thӓ sinh sҧn cҫn thiӃt phҧiÿѭӧc cung cҩp
vitamin A và E nӃuÿҫyÿӫ thì tӍ lӋÿҿ có thӇÿҥt 70-80%, nӃu thiӃu tӍ lӋ này có thӇ là
40-50% và tӍ lӋ nuôi sӕng là 30-40%. Cӓ xanh, cà rӕt, bí ÿӓ và lúa lên mӑng là nhӳng
nguӗn cung cҩp vitamin rҩt tӕt cho thӓ. Thӓ có thӇ tӵ tәng hӧp vitamin nhóm B trong
hӋ tiêu hoá. Ngѭӡi ta cNJng có thӇ cung cҩp vitamin tәng hӧp dҥng bӝt cho thӓ vào
trong thӭcăn hәn hӧp.
B. CÁC LOҤI THӬCĂN CHO THӒ
I. Rau cӓ
Thӓ có thӇăn nhiӅu loҥi cӓ trong ÿiӅu kiӋnĈBSCL các loҥi rau cӓ có thӇ cho thӓ
ăn nhѭ rau lang, rau muӕng, rau trai (Commelina palidusa), lөc bình (Eichhornia
crassipes), bìm bìm (Operculina turpethum), ÿӏa cúc (Wedelia spp), v.v.., và các loҥi cӓ
nhѭ cӓ lông tây (Brachiaria mutica), cӓ lá tre (Paspalum conpressum), cӓ mӗm
(Hymenache acutigluma), cӓ chӍ (Cynodon dactylon), cӓ sҧ (Panicum maximum), cӓ
ӕng (Panicum repens), cӓ voi (Penisetum purpureum), v.v.. Chú ý là nên cҳt cӓ trѭӟc
khi ra hoa vì cӓÿã ra hoa thì chҩt lѭӧng giҧmÿi do dҭn xuҩt không ÿҥm giҧm trong lúc
hàm lѭӧng xѫ và các chҩt khó tiêu hoá tăng lên nhѭ lignin, cutin, silic, v.v… Cҫn thiӃt
hӃt sӭc chú ý ÿӕi vӟi:
* Cӓ hѭ thӕi
* Cӓѭӟt nên phҧiÿӇ dàn mӓng ra cho khô, không nên chҩt thành ÿӕng. ĈiӅu này
có thӇ tҥoÿiӅu kiӋn cho mӝt sӕ vi khuҭn lên men