Ch¬ng 1 - Nh÷ng Kh¸i NiÖm Më §Çu VÒ M«n Häc 11
Ch¬ng 1
Nh÷ng Kh¸i NiÖm Më §Çu VÒ M«n Häc
1.1. NhiÖm vô, néi dung c¬ b¶n m«n häc
Níc lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi sù sèng nãi chung, ®èi víi ®êi sèng
cña con ngêi nãi riªng, thùc tÕ ®· chøng tá r»ng ë ®©u cã níc lµ ë ®ã cã sù sèng.
LÞch sö ph¸t triÓn cña loµi ngêi lu«n lu«n g¾n liÒn víi níc, trong buæi b×nh minh
cña nh©n lo¹i, ®êi sèng cña con ngêi cßn phô thuéc tÊt c¶ vµo thiªn nhiªn, v× thÕ, hä ®·
ph¶i t×m ®Õn sinh sèng bªn nh÷ng dßng s«ng. Nh÷ng nÒn v¨n minh ®Çu tiªn cña nh©n lo¹i
lu«n ®îc g¾n liÒn víi tªn nh÷ng dßng s«ng: NÒn v¨n minh s«ng Nil (Ai CËp), nÒn v¨n
minh s«ng H»ng (Ên §é), nÒn v¨n minh Lìng Hµ (Iraq), nÒn v¨n minh Hoµng Hµ (Trung
Quèc),
ë níc ta cã nÒn v¨n minh s«ng Hång... DÇn dÇn con ngêi biÕt chinh phôc thiªn nhiªn,
biÕt lîi dông nh÷ng ®iÒu kiÖn cña tù nhiªn ®Ó phôc vô cho ®êi sèng cña hä vµ biÕt kh¾c
phôc nh÷ng mÆt khã kh¨n do thiªn nhiªn g©y nªn ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, v× thÕ hä ®· cã
thÓ di c ®Õn sinh sèng ë c¸c vïng xa c¸c dßng s«ng h¬n. Cho tíi nay, con ngêi ®· v¬n
tíi sinh sèng ë nh÷ng vïng cao nguyªn, nói rõng xa x«i, thËm chÝ c¶ nh÷ng vïng sa m¹c
kh« c»n, rÊt khan hiÕm níc vµ x©y dùng nªn nh÷ng trung t©m kinh tÕ phån thÞnh. Con
ngêi ®· b¾t níc ph¶i theo hä, phôc vô hä.
Ngoµi viÖc níc lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong ®êi sèng hµng ngµy cña con
ngêi, níc cßn phôc vô cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra l¬ng thùc thùc phÈm,
phôc vô cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i... vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c.
Dßng ch¶y trªn c¸c s«ng suèi cßn tiÒm tµng mét nguån n¨ng lîng v« tËn chiÕm mét vÞ trÝ
quan träng trong c¸c nguån n¨ng lîng tù nhiªn trªn hµnh tinh cña chóng ta.
Râ rµng níc lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o sinh tån vµ ph¸t triÓn cña mäi sinh
vËt trªn tr¸i ®Êt, lµ mµu xanh cña c©y cá, lµ sù phån vinh cña x· héi, lµ mét trong nh÷ng
yÕu tè quyÕt ®Þnh b¶o ®¶m tèc ®é ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi.
Tuy nhiªn, níc kh«ng chØ cã mÆt lîi, nhiÒu khi níc cßn g©y nhiÒu t¸c h¹i cho ®êi
sèng con ngêi nh óng ngËp, lò lôt, xãi mßn röa tr«i ®Êt, s¹t ®Êt... Chóng ta kh«ng sao kÓ
hÕt nh÷ng t¸c h¹i do níc g©y ra mµ loµi ngêi ®· ph¶i chÞu ®ùng, nh÷ng n¹n hång thuû tõ
l©u ®· ®i vµo c¸c truyÒn thuyÕt, c¸c chuyÖn cæ tÝch cña nhiÒu d©n téc. ë níc ta, thµnh ng÷
Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi 12
cã c©u “nhÊt thñy nh× háa” ®Ó nãi lªn søc tµn ph¸ khñng khiÕp cña níc ®èi víi ®êi sèng
con ngêi. Níc cßn g©y n¹n xãi mßn, lµm tho¸i ho¸ nh÷ng vïng ®Êt mµu mì, níc nhiÒu
qu¸ g©y lÇy thôt, óng ngËp kh«ng nh÷ng ¶nh hëng tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ cßn ¶nh
hëng rÊt lín ®Õn ®êi sèng sinh ho¹t cña con ngêi.
ChÝnh v× vËy mµ nhiÒu níc trªn thÕ giíi, vÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån níc ®îc ®a lªn
vÞ trÝ hµng ®Çu, ®îc ®a thµnh quèc s¸ch. NhiÒu níc ë Ch©u Phi do thiÕu níc mµ n¹n
®ãi lu«n hoµnh hµnh vµ nÒn kinh tÕ trë nªn nghÌo nµn l¹c hËu. Mét sè níc vïng Nam ¸
chiÕn tranh xÈy ra liªn miªn, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ vÊn ®Ò tranh chÊp nguån
níc. Bangladesh nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®îc, lµ mét trong nh÷ng níc nghÌo
trªn thÕ giíi còng lµ do thiªn tai xÈy ra thêng xuyªn, trong ®ã chñ yÕu lµ b·o vµ ngËp lôt.
Níc cã mét vai trß quan träng nh vËy, ®ßi hái chóng ta ph¶i ®i s©u nghiªn cøu vÒ
chóng nh»m t×m ra c¸c gi¶i ph¸p ph¸t huy nh÷ng mÆt lîi, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng
mÆt h¹i do níc g©y ra, ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña níc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi vµ ®êi sèng con ngêi. §©y lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô hÕt søc to lín vµ nÆng nÒ mµ
chóng ta ph¶i lu«n lu«n quan t©m ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ m«n häc
Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thuû lîi lµ mét m«n häc nghiªn cøu quy luËt thay ®æi
cña nguån níc còng nh yªu cÇu vÒ níc trong mét vïng lín còng nh t¹i mét khu vùc tõ
®ã ®Ò ra nh÷ng ý ®å chiÕn lîc vµ biÖn ph¸p c«ng tr×nh ®Ó ®iÒu tiÕt vµ sö dông nguån níc
mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c ngµnh kinh tÕ, x· héi, ®ång thêi h¹n chÕ
®Õn møc tèi thiÓu nh÷ng t¸c h¹i cña níc g©y ra. Nãi mét c¸ch kh¸c, ®©y lµ m«n häc
nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn nguån níc mét c¸ch bÒn v÷ng nh»m ®¸p øng yªu cÇu
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña khu vùc.
1.1.2. NhiÖm vô cña m«n häc
Nh chóng ta ®· biÕt, níc trong thiªn nhiªn ph©n bè kh«ng ®Òu theo kh«ng gian vµ
thêi gian, thêng kh«ng phï hîp víi yªu cÇu dïng níc cña c¸c ngµnh kinh tÕ trong ®ã cã
n«ng nghiÖp lµ mét ngµnh cã yªu cÇu sö dông níc chiÕm mét tû träng rÊt lín. Do ®ã
nhiÖm vô m«n häc lµ:
- Nghiªn cøu c¸c yªu cÇu vÒ níc cña khu vùc, ®Ò xuÊt nh÷ng ý ®å chiÕn lîc vµ c¸c
biÖn ph¸p cÇn thiÕt nh»m ®iÒu tiÕt dßng ch¶y theo kh«ng gian vµ thêi gian ®Ó ®¸p øng c¸c
yªu cÇu ®ã.
- Bè trÝ vµ tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng c«ng tr×nh cÊp, tho¸t níc nh»m tho¶ m·n c¸c
yªu cÇu vÒ níc cña khu vùc, ph¸t triÓn nguån níc mét c¸ch bÒn v÷ng.
§iÒu tiÕt dßng ch¶y bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p: Gi÷ níc, dÉn níc vµ th¸o níc theo
mét kÕ ho¹ch nhÊt ®Þnh.
Ch¬ng 1 - Nh÷ng Kh¸i NiÖm Më §Çu VÒ M«n Häc 13
+ Gi÷ níc: Lµ biÖn ph¸p ®Çu tiªn nh»m gi÷ l¹i lîng níc tù nhiªn, ®Ó cã thÓ chñ
®éng ®iÒu hoµ ph©n phèi lîng níc ®ã ®¸p øng c¸c yªu cÇu theo c¶ kh«ng gian lÉn
thêi gian.
C¸c c«ng tr×nh gi÷ níc lµ nh÷ng hå chøa lín, nhá ®îc x©y dùng trªn c¸c s«ng suèi,
hoÆc nh÷ng vïng tròng tù nhiªn cã thÓ tr÷ níc. Nh÷ng hå, ao nµy cã nhiÖm vô gi÷ l¹i
lîng níc trong thêi gian níc ®Õn nhiÒu ®Ó dïng trong nh÷ng thêi gian thiÕu níc.
Ngoµi t¸c dông cÊp níc, nh÷ng hå chøa nµy khi x©y dùng cßn ph¶i xÐt ®Õn yªu cÇu lîi
dông tæng hîp nh: Nu«i c¸, phßng lò, ph¸t ®iÖn, vËn t¶i thñy, chèng xãi mßn, b¶o vÖ m«i
trêng... C¸c khu tròng ë vïng ®ång b»ng vµ vïng ven biÓn còng lµ n¬i cã kh¶ n¨ng tr÷
níc ngät ®Ó sö dông cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau khi cÇn thiÕt.
Ngoµi ra, ®Ó gi÷ níc ngêi ta cßn dïng c¸c biÖn ph¸p phi c«ng tr×nh kh¸c nh biÖn
ph¸p l©m nghiÖp, biÖn ph¸p n«ng nghiÖp... HiÖn nay chóng ta ®ang tÝch cùc b¶o vÖ vµ ph¸t
triÓn rõng ®Çu nguån, trång c©y t¹o th¶m phñ, dïng biÖn ph¸p canh t¸c n«ng nghiÖp hîp lý
vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh»m gi¶m hÖ sè dßng ch¶y mÆt, t¨ng lîng níc ngÊm vµo trong
lßng ®Êt, t¨ng nguån níc cung cÊp vµo níc ngÇm, gi÷ níc ë thîng nguån ®Æc biÖt
trong mïa ma ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng sinh thuû cña lu vùc, t¨ng dßng ch¶y c¬ b¶n cña c¸c
s«ng, suèi trong mïa kh«.
+ DÉn níc: Lµ biÖn ph¸p tiÕp theo nh»m ®a níc tõ nguån níc ph©n phèi vÒ c¸c
n¬i yªu cÇu, ®a níc tõ vïng nä ®Õn vïng kia ®Ó ®iÒu hoµ nguån níc mét c¸ch hîp lý vµ
hiÖu qu¶ nhÊt. BiÖn ph¸p dÉn níc còng gi÷ mét vai trß v« cïng quan träng trong c¸c hÖ
thèng tiªu tho¸t níc, v× yªu cÇu tiªu tho¸t níc thêng rÊt lín. §Ó dÉn níc ph¶i dïng hÖ
thèng c«ng tr×nh bao gåm nh÷ng c«ng tr×nh lÊy níc ®Çu mèi nh cèng lÊy níc, tr¹m
b¬m... vµ hÖ thèng kªnh m¬ng, ®êng èng chuyÓn níc vµ c¸c c«ng tr×nh trªn hÖ thèng.
HÖ thèng c«ng tr×nh dÉn níc ph¶i tho¶ m·n yªu cÇu: ®a níc kÞp thêi vµ theo ®óng
yªu cÇu cÊp tho¸t níc cho tõng vïng, gi¶m ®Õn møc tèi ®a lîng tæn thÊt trong qu¸ tr×nh
chuyÓn níc, kh«ng g©y « nhiÔm cho nh÷ng vïng xung quanh, vèn ®Çu t nhá, thêi gian sö
dông l©u dµi. V× vËy khi ®Ò xuÊt c¸c ph¬ng ¸n bè trÝ vµ biÖn ph¸p c«ng tr×nh dÉn níc
ph¶i chän ®îc ph¬ng ¸n hîp lý.
+ Th¸o níc: §©y còng lµ mét biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m th¸o mét c¸ch chñ ®éng cã
ho¹ch lîng níc thõa nh»m gi¶m nhá t¸c h¹i do viÖc níc qu¸ thõa g©y nªn nh
óng ngËp, lò lôt. Th¸o níc cã kÕ ho¹ch cßn h¹n chÕ ®îc n¹n xãi mßn, röa tr«i lµm tho¸i
hãa ®Êt.
§Ó ®Ò xuÊt nh÷ng ph¬ng ¸n quy ho¹ch vµ tÝnh to¸n thiÕt kÕ ®îc mét hÖ thèng c«ng
tr×nh hîp lý, ®ßi hái ngêi lµm c«ng t¸c quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng c«ng tr×nh thñy lîi
ph¶i cã ®Çu ãc tæng hîp, biÕt kÕt hîp mét c¸ch nhuÇn nhuyÔn c¸c kiÕn thøc khoa häc c¬
Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi 14
b¶n, khoa häc c¬ së vµ kiÕn thøc vÒ chuyªn ngµnh, ph¶i biÕt hîp t¸c, kÕt hîp víi c¸c ngµnh
chuyªn m«n kh¸c cã liªn quan vµ lu«n ph¶i cËp nhËt nh÷ng kiÕn thøc khoa häc, c«ng nghÖ
tiªn tiÕn.
1.1.3. Néi dung c¬ b¶n cña m«n häc
§Ó gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng nhiÖm vô trªn, néi dung chÝnh cña m«n häc bao gåm:
- Nghiªn cøu c¸c quy luËt vËn chuyÓn cña níc vµ nguyªn lý c¬ b¶n cña viÖc ®iÒu tiÕt níc
- Nghiªn cøu nhu cÇu cÊp níc vµ tho¸t níc cña c¸c ngµnh, ®Æc biÖt lµ n«ng nghiÖp,
th«ng qua ®ã x¸c ®Þnh chÕ ®é cung cÊp níc vµ th¸o níc thÝch hîp.
- Nghiªn cøu c¸c c«ng nghÖ cÊp níc vµ th¸o níc theo yªu cÇu cña c¸c ngµnh nh»m
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña khu vùc.
- ThiÕt kÕ quy ho¹ch vµ tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng c«ng tr×nh nh»m b¶o ®¶m chÕ ®é
cung cÊp níc vµ th¸o níc thÝch hîp ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao t¹i c¸c vïng kh¸c nhau.
- Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p thuû lîi cho nh÷ng vïng ®Æc thï nh vïng ®åi nói, vïng
ven biÓn, vïng tròng, vïng ngo¹i « thµnh phè…
- Nghiªn cøu ph©n tÝch kinh tÕ trong dù ¸n.
Nãi tãm l¹i, th«ng qua néi dung cña m«n häc, chóng ta sÏ ®îc trang bÞ mét khèi
lîng kiÕn thøc ®Ó cã kh¶ n¨ng thu thËp vµ ph©n tÝch nh÷ng tµi liÖu c¬ b¶n, tÝnh to¸n c¸c
chØ tiªu kü thuËt phôc vô cho quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ, ®Ò xuÊt c¸c ph¬ng ¸n quy ho¹ch hÖ
thèng thuû lîi cho khu vùc, lËp dù ¸n ®Çu t vµ thiÕt kÕ nh÷ng h¹ng môc c«ng tr×nh trong
hÖ thèng.
1.2. S¬ lîc vÒ lÞch sö ph¸t triÓn cña ngµnh [22]
LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi g¾n chÆt víi sù nghiÖp chinh phôc thiªn nhiªn
mµ c«ng t¸c thñy lîi chiÕm vai trß quan träng vµo bËc nhÊt trong sù nghiÖp ®ã. §· tõ l©u
con ngêi ®· biÕt x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy lîi ®Ó chinh phôc thiªn nhiªn. Trªn thÕ giíi
cïng víi sù h×nh thµnh c¸c trung t©m tËp trung d©n c, kinh tÕ x· héi, c¸c c«ng tr×nh thuû
lîi lín còng ®· xuÊt hiÖn:
- ë Ai CËp c¸ch ®©y kho¶ng 4400 n¨m nh©n d©n ®· x©y dùng hå chøa níc M¬rit cã
chu vi kho¶ng 200km ë h¹ lu s«ng Nil cïng víi m¹ng líi kªnh m¬ng ®Ó cÊp níc cho
sinh ho¹t vµ tíi ruéng.
- Babilon lµ níc tõ rÊt sím ®· x©y dùng ®îc rÊt nhiÒu hå chøa níc. Ngay tõ n¨m
1800 tríc c«ng nguyªn nhµ vua ®· ra mét bé luËt quy ®Þnh vÒ chÕ ®é sö dông qu¶n lý hå
chøa níc ®Ó tíi ruéng.
- Trong lÞch sö Trung Quèc cæ ®¹i, Vò Cèng - mét sö gia lín cña Trung Quèc ®· ®Ó l¹i
cho chóng ta mét bé s¸ch lín víi thÓ lo¹i v¨n bia. §©y kh«ng nh÷ng lµ mét t¸c phÈm v¨n
häc kiÖt xuÊt mµ cßn ghi nhËn mét c¸ch tæng qu¸t c«ng lao trÞ thñy s«ng Hoµng Hµ cña Vò
Ch¬ng 1 - Nh÷ng Kh¸i NiÖm Më §Çu VÒ M«n Häc 15
V¬ng vµ c¸c vua ®êi nhµ H¹ thÕ kû thø XXI tríc C«ng nguyªn. §· tr¶i qua h¬n 4000 n¨m
thµnh tùu nµy vÉn ®îc ca ngîi lµ mét sù nghiÖp “B×nh thiªn thµnh ®Þa”. §êi nhµ §êng (thÕ
kû thø VII) ®· ®µo tuyÕn kªnh dµi tíi 1100km ®Ó lÊy níc tíi ruéng vµ vËn t¶i thñy. §©y lµ
nh÷ng c«ng tr×nh thuû lîi hÕt søc vÜ ®¹i cña Trung Quèc vµ còng næi tiÕng trªn thÕ giíi.
- Nh©n d©n Ên §é (chñ yÕu lµ ë lu vùc s«ng Ên, s«ng H»ng) vÉn tù hµo m×nh lµ c¸i
n«i cña thñy lîi. S¸ch cßn ghi l¹i ë thÕ kû thø 3 tríc C«ng nguyªn, ng©n s¸ch cña Nhµ
níc thu ®îc tõ lîi tøc sö dông níc ë s«ng ngßi, ao hå vµ ®Ëp níc chiÕm tíi 1/4 tæng
ng©n s¸ch quèc gia.
ë ViÖt Nam, do ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ thêi tiÕt t¬ng ®èi kh¾c nghiÖt nªn c«ng cuéc
chinh phôc thiªn nhiªn l¹i cµng trë nªn gay go phøc t¹p. Tõ thêi míi dùng níc, trªn vïng
ch©u thæ s«ng Hång, c¸c vua Hïng cïng nh©n d©n ®· dùa vµo nguån níc cña s«ng Hång
®Ó sinh sèng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, bªn c¹nh ®ã còng ph¶i chèng tr¶ quyÕt liÖt víi
nh÷ng thiªn tai nh lò lôt, óng ngËp do s«ng Hång g©y ra ®Ó x©y dùng nªn nÒn v¨n minh
s«ng Hång chãi läi.
Trong lÜnh vùc kh¶o cæ, nhiÒu b»ng chøng trong c¸c cuéc khai quËt gÇn ®©y cho thÊy
tæ tiªn ta ®· ®Ó l¹i nhiÒu vÕt tÝch cña c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh tíi tiªu nh hÖ thèng giÕng
x©y b»ng ®¸ ®Ó tíi cho ruéng bËc thang ë huyÖn Gio Linh, Qu¶ng TrÞ. HÖ thèng s«ng ®µo
Ninh ThuËn (Nha Trinh, Ninh Chu). §Æc biÖt lµ thêi kú chóng ta tho¸t khái ¸ch thèng trÞ
cña phong kiÕn ph¬ng B¾c, c¸c c«ng tr×nh thñy lîi ®· ®îc x©y dùng liªn tiÕp ®Ó ph¸t
triÓn kinh tÕ vµ cñng cè quèc phßng gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp tù chñ cña ®Êt níc:
- N¨m 983 Lª Hoµn cho ®µo s«ng §ång Cá - Bµ Hoµ ë Thanh Ho¸;
- N¨m 1029 Lý Th¸i T«ng ®µo s«ng §an N·i (Thanh Ho¸);
- N¨m 1091 Lý Th¸nh T«ng cho ®µo s«ng L·nh Kªnh ë Th¸i Nguyªn;
- N¨m 1108 nh©n d©n ta ®· khëi c«ng ®¾p ®ª ®Çu tiªn ë phêng C¬ X¸ (Phóc X¸
ngµy nay);
- N¨m 1343 TrÇn Th¸i T«ng l¹i ra s¾c chØ ®¾p ®ª tõ ®Çu nguån tíi tËn h¹ du c¸c triÒn
s«ng trong vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®Ó chèng lò lôt;
- N¨m 1390 nhµ TrÇn quyÕt ®Þnh ®µo s«ng Thiªn §øc (s«ng §uèng) ®Ó lÊy níc tíi
vµ ph©n lò cho s«ng Hång. §Õn nay ®· qua h¬n 600 n¨m, s«ng §uèng vÉn gi÷ nguyªn
nh÷ng gi¸ trÞ vÒ kinh tÕ, x· héi rÊt lín. S«ng §uèng lµm nhiÖm vô ph©n lò tõ hÖ thèng s«ng
Hång sang s«ng Th¸i B×nh ®Ó phßng lò cho thñ ®« Hµ Néi. Ngoµi ra s«ng §uèng cßn lµ
nguån níc tíi cho c¸c huyÖn §«ng Anh, Gia L©m, Tõ S¬n, Tiªn Du, QuÕ Vâ, ThuËn
Thµnh, Gia B×nh, L¬ng Tµi, thuéc hai tØnh Hµ Néi vµ B¾c Ninh, biÕn nh÷ng vïng nµy
thµnh nh÷ng vïng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trï phó. VÒ giao th«ng, s«ng §uèng lµ tuyÕn
®êng thñy quan träng nèi liÒn hÖ thèng s«ng Hång víi hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh. Khoa häc
ngµy nay ®· x¸c minh tÝnh ®óng ®¾n cña ph¬ng ¸n ph©n lò cho hÖ thèng s«ng Hång b»ng
s«ng §uèng. Tµi liÖu thñy v¨n cho thÊy hÖ thèng s«ng Hång vµ hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh cã