GIÁO TRÌNH SỬ DỤNG THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT PHẦN 10

Chia sẻ: Nguyen Trinh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

283
lượt xem 116
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

CHƯƠNG 10: THUỐC TRỪ CỎ Để đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng do bùng nổ dân số, cùng với xu hướng đô thị hóa công nghiệp hóa ngày càng mạnh, con người chỉ còn một cách duy nhất: thâm canh để tăng sản lượng cây trồng. Khi thâm canh cây trồng, một hậu quả tất yếu không thể tránh được là gây mất cân bằng sinh thái, kéo theo sự phá hoại của dịch hại ngày càng tăng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH SỬ DỤNG THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT PHẦN 10

CHƯƠNG X THU C TR C Năm 1890, nh ng thu c tr c vô cơ như dung d ch Boocñô, acid sulfuric, ñư c dùng ñ u tiên. Ti p ñ n năm 1920, nhóm thu c tr c Chlorat ñư c s d ng. Chúng ñ u là nh ng thu c tr c không ch n l c, t n t i lâu trong môi trư ng. Thu c tr c ch n l c ñ u tiên là Dinoseb ñư c s d ng vào năm 1930. Năm 1940, thu c tr c 2,4-D ñư c phát hi n, m ñ u cho hàng lo t thu c tr c thu c nhóm phenoxy ra ñ i. Năm 1966, thu c tr c 2,4,5-T (ho t ch t ch y u c a ch t ñ c màu da cam) l n ñ u, ñư c M s d ng như m t vũ khí hoá h c ch ng l i nhân dân Vi t nam, ñã ñ l i nh ng h u qu r t x u cho môi sinh, môi trư ng, mà ñ n nay v n chưa kh c ph c ñư c. Năm 1996, có trên 300 ho t ch t tr c , gia công thành hàng nghìn ch ph m khác nhau ñư c s d ng trong nông nghi p. Ph n l n nh ng ch ph m này là nh ng h p ch t h u cơ có ho t tính tr c cao, nhi u lo i dùng li u lư ng r t th p và khá an toàn v i cây tr ng. Ưu ñi m c a thu c tr c : Ti n l i, hi u qu , d dùng, kinh t và an toàn. Có nhi u cách phân lo i thu c tr c khác nhau: -D a vào thành ph n hoá h c c a thu c tr c (xem thêm ph n nhóm thu c tr c ) -Tuỳ vào ñ c tính ch n l c c a thu c tr c ñ chia ra: +Thu c tr c trong ñi u ki n nh t ñ nh có tác d ng di t ho c làm ng ng sinh trư ng ñ i v i m t s loài c d i mà không ho c ít nh hư ng ñ n cây tr ng và các loài c d i khác, ñư c g i là nh ng thu c tr c có ch n l c. Ví d : Thu c tr c lá r ng, thu c tr c hoà th o, cói lác, thu c tr c ñ m l y, thu c tr c nư c... Thu c tr c có tác ñ ng ch n l c ñư c dùng tr c trên ru ng có cây tr ng ñang sinh trư ng. Tính chon l c c a thu c tr c mang tính ch t tương ñ i và ph thu c vào li u lư ng và ñi u ki n s d ng. Khi dùng m t thu c tr c có tính ch n l c v i li u lư ng cao hơn li u qui ñ nh, tính ch n l c c a thu c có th gi m ho c m t h n, thu c d dàng gây h i cây tr ng. Nhi u lo i thu c th hi n tính ch n l c khi ñư c dùng vào th i kỳ mà cây tr ng có s c ch ng ch u cao ñ i v i thu c, c d i ñang giai ño n ch ng ch u thu c y u. ð i v i thu c tr c dùng x lý vào ñ t, tính ch n l c c a thu c còn tuỳ thu c vào thành ph n cơ gi i, ñ c ñi m nông hoá th như ng c a ñ t, lư ng mưa trong th i gian dùng thu c. +Nh ng thu c tr c khi dùng gây ñ c cho m i lo i c và cây tr ng g i là thu c tr c không ch n l c. -Tuỳ thu c phương th c tác ñ ng mà ngư i ta chia ra: +Thu c tr c ti p xúc: ch gây h i cho th c v t nh ng nơi thu c có ti p xúc v i c và thư ng ch di t nh ng ph n trên m t ñ t c a c d i. Nh ng thu c này còn g i là thu c gây tác ñ ng c c b như thu c Propanil, Paraquat. +Thu c tr c n i h p hay v n chuy n: còn ñư c g i là thu c tr c có tác ñ ng toàn b . Sau khi xâm nh p qua lá ho c qua r , thu c d ch chuy n kh p trong cây và gây ñ c cho c d i. Nh ng thu c này có hi u l c di t c lâu năm, c thân ng m ( c tranh, c g u v.v...) như Dalapon, Glyphosat. -D a vào th i gian s d ng thu c tr c : Tuỳ theo ñ c ñi m c a lo i thu c mà th i gian áp d ng khác nhau: + Dùng thu c tr c khi chưa làm ñ t: Trên ru ng chưa gieo tr ng có nhi u c d i, có th x lý thu c tr c di t c d i, sau ñó m t th i gian thu c b phân hu , không h i cây tr ng, ti n hành làm ñ t gieo tr ng cây. + Dùng thu c tr c sau khi gieo h t (ngay sau khi gieo ho c m t vài ngày sau khi gieo h t) thư ng là nh ng thu c tr c x lý ñ t; ch di t c d i m i n y m m ( còn g i là Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………151
thu c tr c ti n n y m m). Chúng là nh ng thu c có ch n l c, không gây h i m m cây tr ng và không nh hư ng x u ñ n sinh trư ng phát tri n c a cây tr ng. + Thu c tr c dùng ru ng có cây tr ng ñang sinh trư ng ph i là nh ng thu c tr c ch n l c và ph i dùng vào th i kỳ mà cây có s c ch ng ch u cao, còn c d i có s c ch ng ch u y u ñ i v i thu c; ho c ph i ñư c dùng theo phương pháp phun ñ nh hư ng ( không phun thu c vào ph n xanh c a cây) ñ tránh thu c gây h i cây tr ng. -Tuỳ theo kh năng xâm nh p c a thu c vào c d i qua r ho c qua lá mà nh ng lo i thu c ñó ñư c phun lên lá hay x lý ñ t. Ngoài ra, còn có nh ng lo i thu c tr c xâm nh p vào th c v t qua r là ch y u, nhưng ph n nào cũng có th xâm nh p qua lá và ngư c l i, chúng ñư c x p vào nh ng nhóm trung gian: thu c tr c dùng x lý ñ t và phun lên lá, ho c thu c tr c dùng phun lên lá và x lý ñ t. M t s thu c tr c có kh năng di t ñư c nh ng cây thân g , ñư c g i là thu c di t cây thân g , dùng ñ tr nh ng b i cây d i trên ñ t khai hoang. M t s thu c tr c ñư c dùng ñ làm r ng lá cây, làm khô thân ñ thu ho ch nông s n d dàng hơn. Nh ng h p ch t này ñư c g i là ch t làm r ng lá, khô cây. -D a vào phương pháp x lý thu c tr c : Tuỳ trư ng h p c th mà áp dung phương pháp x lý thu c cho thích h p. V i thu c tr c ch n l c cao, ch di t c mà không gây h i cây tr ng, có th x lý thu c trên toàn b di n tích tr ng tr t ( như: phun thu c Sofit trên toàn b di n tích lúa gieo vãi, thu c Rifit trên lúa c y. Có trư ng h p ch dùng thu c tr c di t c d i gi a hai hàng cây, còn trong hàng và xung quanh g c dùng th công. - ð lưu ý ngư i dùng thu c tr c có ý th c h n ch s hình thành tính ch ng thu c c a c d i, ngư i ta còn phân lo i thu c tr c theo cơ ch tác ñ ng như : kìm hãm sinh t ng h p th c v t, kìm hãm sinh hô h p, kìm hãm s chuy n hoá acid nucleic, gây r i phân chia t bào, kìm hãm sinh t ng h p lipid, kìm hãm sinh t ng h p amino acid... 1. CÁC NHÓM CÓ TRÊN 3 LO I THU C TR C : 1.1. Nhóm Acid Benzoic: Thu c tr c n i h p, ch n l c, h u n y m m Xâm nh p qua lá và r , v n chuy n ngay trong cây. Tác ñ ng như m t auxin ñi u khi n sinh trư ng. Tr c lá r ng hàng năm và lâu năm trên cây màu. Thư ng h n h p v i các thu c tr c ñi u hoà sinh trư ng khác ñ tr c lá r ng hàng năm và lâu năm cho cây tr ng c n. Các thu c trong nhóm : Chloramben, Dicamba, 2,3,6-TBA. 1.2. Nhóm Acid Pyridine carboxylic: Là các auxin t ng h p, có tác d ng ñi u khi n sinh trư ng, gi ng indolyl acetic acid, n i h p ch n l c, xâm nh p qua lá và r ; v n chuy n hư ng g c và hư ng ng n. Tích lu trong mô sinh trư ng. Tác ñ ng kéo dài t bào và hô h p. Tr c lá r ng hàng năm và lâu năm cho cây tr ng c n, ñ t không tr ng tr t. Các thu c thông d ng trong nhóm : Clopyralid, Fluroxypyr, Picloram, Picolinafen, Triclopyr. 1.3. Nhóm Aryloxyphenoxy propionate: Kìm hãm sinh t ng h p axit béo b ng cách kìm hãm men acetyl CoA carboxylaza trong c lá h p. Là thu c tr c ch n l c, ti p xúc và n i h p. Xâm nh p qua lá và v n chuy n c hư ng ng n l n xu ng r , t i r và thân r . Tr c c hoà th o hàng năm và lâu năm h u n y m m cho khoai tây, ñ u ñ , ñ u tương, rau, bông, v.v... Khi h n h p v i mefenpyr-dietyl (ch t an toàn) có th tr c hàng năm và lâu năm cho ngũ c c. Thu c có th h n h p v i các thu c tr c hoà th o khác và các thu c tr c h u n y m m lá r ng. Không gây ñ c cho cây tr ng lá r ng. Các thu c trong nhóm: Clodinafop-propargyl, Cyhalopop butyl, Diclofop-methyl, Fenoxaprop-P-ethyl, Fluazifop – butyl, Fluazifop – p – Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………152
butyl, Haloxyfop-R (methyl ester), Quizalofop, Quizalofop-P, Quizalofop-P-ethyl, Propaquizafop. 1.4. Nhóm Auxin t ng h p (Aryloxyalkanoic acid): Tác ñ ng như auxin t ng h p (tác ñ ng tương t indolylaxetic axit). Thu c tr c ch n l c, n i h p, xâm nh p qua lá và r . T p trung mô phân sinh, kìm hãm sinh trư ng. D ng mu i ñư c r h p th , còn d ng este ñư c lá h p th . V n chuy n trong cây và tích lu vùng mô phân sinh c a r và m m. ð c v i c hai lá m m hơn c m t lá m m. Ch y u dùng ñ phun lên lá, d b vi sinh v t phân hu , t n t i ng n trong ñ t. It ñ c v i ñ ng v t có vú; ñư c dùng tr c ch n l c cho ngũ c c, ñ t không tr ng tr t. Các thu c chính trong nhóm: Clomeprop, 2.4D, 2.4DB, 2,4-D-butotyl, 2,4-D-butyl, 2,4-D- dimetylamonium, 2,4-D-diolamin, 2,4-D-2-etylhexyl, 2,4-D-isoctyl, 2,4-D-isopopyl, 2,4-D- sodium, 2,4-D-trolamine, Di clomeprop, Di clomeprop – P, MCPA amin, MCPA dimetyl amin, MCPA –thioethyl, Kali -MCPA.... Natri -MCPA, MCPB, Mecoprop, Mecoprop – P, Triclopyr butoxyethyl ester (triclopyr-butotyl) , Triclopyr-trietylamonium, Clomeprop. 1.5. Nhóm Benzamide: Nhóm thu c tr c nh , n i h p, ch n l c, xâm nh p qua r , v n chuy n qua thân và lá. Tr c lá h p hàng năm và lâu năm trên cây ăn qu và cây tr ng c n. Các thu c trong nhóm: Ixozaben, Propyzamide, Tebutan. 1.6. Nhóm Chloroacetamide: Thu c kìm hãm phân chia t bào và s kéo dài r b ng cách kìm hãm sinh t ng h p protein và có th kìm hãm t ng h p các chu i r t dài acid béo. Là nh ng thu c tr c ch n l c, tr c ti n n y m m, h u n y m m s m, ho c dùng trư c khi c y tr ng. H p th qua tr dư i lá m m, tr gian lá m m, lá bao m m, r và r th c p c a m m cây. Tích lu trong các b ph n dinh dư ng nhi u hơn là các ph n sinh s n; ph n nào gi l i m m r . Tr ñư c nhi u loài c lá r ng, cói lác và c lá h p hàng năm trên ru ng lúa c y và lúa gieo th ng, ngô, bông, mía, khoai tây, l c, ñ u tương, rau, cây ăn qu , cây c nh và nhi u cây tr ng khác. Thu c có th h n h p v i m t s thu c tr c khác. Trong ngô có men glutation transferasa có tác d ng phân gi i thu c nhanh, nên không b các thu c trong nhóm gây h i. Các thu c trong nhóm: Acetochlor; Alachlor, Butachlor, Dimethenamid, Metazachlor, S- Metolachlor, Metolachlor, Pretilachlor, Propachlor, Propisochlor, Thonylchlor. 1.7. Nhóm Cyclohexanedione oxime: Kìm hãm t ng h p acid béo b ng cách kìm hãm ho t tính men acetyl CoA carboxylase (ACCase). Có th kìm hãm phân bào có tơ (Sethoxydim, Cycloxydim), hay kìm hãm phân chia t bào (Tralkoxydim). Thu c tr c ch n l c n i h p, xâm nh p ch y u qua lá; v n chuy n hư ng ng n (Tralkoxydim) hay hư ng g c (Clethodim, Tepraloxydim) ho c c hai (Sethoxydim) ñ n các ñi m sinh trư ng. H u n y m m, tr c lá h p hàng năm và lâu năm cho cây tr ng c n lá r ng. Các thu c trong nhóm: Alloxydim, BAS 625H, Butroxydim, Clefoxydim, Clethodim, Cycloxydim, Flumeturon, Sethoxydim Sethoxydim, Tepraloxydim, Tralkoxydim. 1.8. Nhóm d n xu t Glycin: Kìm hãm men 5-enolpyruvylshikimat-3-photphatsynthaza (EPSPS), m t men trung gian trong quá trình sinh t ng h p các axit thơm; ngăn c n sinh t ng h p các amino axit thơm c n cho s t ng h p protein. Thu c tr c n i h p, không ch n l c, ñư c h p th qua lá, v n chuy n nhanh trong cây cùng v i v n chuy n ñư ng, trong quá trình t ng h p c a cây. Thu c b kh ho t tính khi ti p xúc v i ñ t. Dùng tr nhi u c lá h p và c lá r ng hàng năm và lâu năm trư c thu ho ch, sau c y tr ng/trư c n y m m trên ngũ c c, ñ u; phun tr c ti p vư n cây ăn qu , nho và oliu, cây r ng. Tri u ch ng trúng ñ c th hi n ch m; ít ñ c v i ñ ng v t máu nóng. C ñã b thu c tác ñ ng, không có kh năng m c l i. H n h p v i các thu c tr c khác có th làm gi m hi u l c c a glyphosat. Các ho t ch t ñư c dùng ph bi n Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………153
Glyphosate, Glyphosate amonium salt, Glyphosate- sodium salt, Glyfosate dimethylamine (Glyphosat DMA), Glyphosate IPA salt (Glyphosate–isopropylammonium), Glyphosate- trimesium, Sulfosate. 1.9. Nhóm Dinitroanilin: Kìm hãm s phân chia và tăng trư ng t bào. Thu c tr c ch n l c, Pendimethalin xâm nh p qua r và lá. Trifluralin là thu c tr c x lý ñ t; xâm nh p vào tr dư i lá m m, kìm hãm s phát tri n r . Gây ch t cho c trong th i gian ng n sau khi n y m m ho c m i nhú m m. Ph r ng, tr ñư c nhi u loài c lá r ng và c lá h p hàng năm, dùng trư c khi gieo c y, trư c m c ho c ngay sau khi m c trên ngũ c c, rau màu, cây công nghi p ng n và dài ngày, cây ăn qu , cây r ng và các lo i cây b i. Thu c cũng ñư c dùng tr c trên ñ t không tr ng tr t, làm r ng lá trư c khi thu ho ch bông, v.v... Cũng ñư c dùng x lý ch i thu c lá. Kh năng gây ñ c cho cây: có th gây h i cho ngô n u tr n thu c vào ñ t trư c khi gieo hay cùng lúc gieo ngô. Trong nhóm này có ho t ch t : Befluralin, Dinitramin, Ethalfluralin,Oryzalin, Pendimethalin, Trifluralin; ph bi n: Pendimethalin, Trifluralin. 1.10. Nhóm Diphenyl ether : Kìm hãm quá trình oxi hoá protoporphyrinogen. Riêng Aclonifen l i kìm hãm sinh t ng h p caroten. Thu c tr c ch n l c ti p xúc, xâm nh p qua lá và r , ít v n chuy n trong cây. Thu c tr c ti n và h u n y m m cho c lá r ng, cho nhi u loài cây tr ng c n. Các thu c trong nhóm: Acifluorfen- sodium, Aclonifen, Bifenox, Fluoroglycofen-ethyl, Fomesafen, HC-252, Latofen, Oxyfluorfen 1.11. Nhóm Imidazolinon: Kìm hãm sinh t ng h p chu i axit amin m ch nhánh (ALS hay AHAS), kìm hãm sinh t ng h p protein và ADN. Thu c tr c n i h p, ti p xúc, t n lưu lâu, xâm nh p qua r và lá, v n chuy n trong m ch d n và tích lu mi n sinh trư ng. Tr c trư c khi tr ng, ti n hay h u n y m m s m, ñ tr c lá r ng cho ñ u tương và nhi u cây tr ng khác. ð t o tính ch n l c cho ñ u tương và l c, thư ng cho thêm ch t gi i ñ c vào thu c, như các ch t kh methyl và glycosyl hoá. Các thu c trong nhóm : Imazamethabenz-methyl, Imazamox, Imazapic, Imazapyr, Imazaquin, Imazethapyr 1.12. Nhóm m t s thu c tr c Lân h u cơ: Thu c tr c hàng năm, n i h p, ch n l c. Xâm nh p ch y u qua r (Anilofos), qua r , bao lá m m và lá non (Piperophos). Tr c hoà th o và c cói lác hàng năm trên lúa gieo th ng và lúa c y. Kìm hãm phân chia t bào (Anilofos, Piperophos). Hay thu c tr c ti p xúc v i tính n i h p y u; xâm nh p qua lá, r và ch i; kìm hãm sinh trư ng búp. Tr c thân g vùng ñ t không tr ng tr t (Fosamine). M t s thu c trong nhóm: Anilofos, Fosamine, Piperophos 1.13. Nhóm n-phenylphthalimide: Kìm hãm ho t tính men oxi hoá protoporphyrinogen; cây tích lu porphyrin, tác ñ ng như ch t m n c m ánh sáng, thúc ñ y s t o thành các lo i ch t oxi hoá cơ b n trong t bào, r i peroxi hoá ch t béo màng t bào, phá v không th h i ph c ch c năng và c u trúc màng t bào. Tri u ch ng th hi n nhanh và ñi n hình : khô lá, héo rũ, b c lá, nâu và ch t ho i. Thu c tr c lá r ng, ti p xúc, h u n y m m cho các cây tr ng c n hàng năm. Li u dùng th p. Các thu c trong nhóm: Cinido-ethyl, Flumiclorac-pentyl, Flumioxazin. 1.14. Nhóm Pyrazole: Kìm hãm men p-Hydroxyphenyl pyruvate dioxygenase. Thu c tr c ch n l c n i h p, xâm nh p qua r (Benzofenap ) hay r và thân non (Pyrazoxyfen). D v n chuy n ñ n các b ph n c a cây. Dùng tr c cho lúa là ch y u. ði n hình trong nhóm : Benzofenap, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………154
Pyrazolynate, Pyrazoxyfen. 1.15. Nhóm Pyrimidinyloxybenzoic: Kìm hãm s t ng h p axetolactat, bao vây sinh t ng h p các chu i nhánh amino axit. Thu c tr c n i h p, ch n l c, h u n y m m; h p th qua lá và r . Thu c tr nhi u loài c , ñ c bi t c l ng v c Echinochloa spp. trên lúa gieo th ng. Lư ng dùng th p. Thu c có th h n h p v i nhi u thu c tr c khác. Các thu c trong nhóm : Bispyribac-sodium, Pyribenzoxim, Pyribenzoxim, Pyriminobac-methyl, Pyrithiobac-sodium. ðư c dùng ph bi n Bispyribac-sodium, Pyribenzoxim. 1.16. Nhóm Sulfonylurea: Kìm hãm sinh t ng h p amino axit cơ b n valin và isoleuxin, d n ñ n kìm hãm t ng h p m ch nhánh amino axit (axetolactatesynthaza hay ALS), làm ng ng s phân chia t bào và phát tri n c a cây. Tính ch ng ch u thu c c a cây ph thu c vào t c ñ chuy n hoá c a thu c trong cây. Thu c tr c n i h p, ch n l c, xâm nh p qua lá và r ; v n chuy n nhanh ñ n mô phân sinh. Tác ñ ng li u th p, có hi u l c cao tr c lá r ng hàng năm và lâu năm; c ñ m l y (như cói, năn, lác... và m t s c lá r ng khác) trư c và sau n y m m. Thu c có th xâm nh p qua lá và r nên ñư c dùng ñ phun lên lá và x lý ñ t. C n lưu ý ñ n kh năng t n lưu lâu c a thu c trong ñ t. Có th h n h p v i các thu c tr c khác. Các thu c chính trong nhóm: Amido sulfuron, Azimsulfuron, Bensulfuron-Methyl, Chlorimuron ethyl, Chlorsulfuron, Cinosulfuron, Cyclosulfamuron, Ethametsulfuron–methyl, Ethoxysulfuron, Flazasulfuron, Flupyrsulfuron– methyl–sodium, Imazosulfuron, Iodosulfuron, Methylsodium, Metsulfuron methyl, Nicosulfuron, Oxasulfuron, Primisulfuron-methyl, Prosulfuron, Pyrazosulfuron – ethyl, Rimsulfuron, Sulfosulfuron, Sulfumeturon – methyl, Thifensulfuron-methyl, Triasulfuron. Các ho t ch t ñư c dùng ph bi n trong nhóm: Bensulfuron-Methyl, Chlorimuron ethyl, Ethoxysulfuron, Imazosulfuron, Metsulfuron methyl, Pyrazosulfuron – ethyl, Triasulfuron. 1.17. Nhóm Thiocacbamat: Thu c kìm hãm s t ng h p lipid (không kìm hãm ACCase). Là thu c ch n l c, m t s có tính n i h p. Xâm nh p qua lá, r hay lá m m. Tr c lá r ng trên các cây màu là ch y u; m t s tr c c lá h p và lá r ng cho lúa gieo th ng và lúa c y. Dùng li u cao. Có th h n h p v i nhi u thu c tr c khác. Các thu c trong nhóm có tính bay hơi m nh nên c n vùi trong ñ t; hi u l c m nh hơn ch ng c hàng năm; xâm nh p m nh qua ch i; kìm hãm phân chia t bào. Các thu c trong nhóm: Butylate, Cycloate, Dimepiperate, EPTC, ES-Procarb, Molinate, Orbencarb, Pebulate, Prosulfocarb, Thiobencarb, Tiocarbaril, Tri-allate, Vernolate. Hai thu c dùng ph bi n: Molinate xâm nh p nhanh qua r ; v n chuy n hư ng ng n, kìm hãm n y m m; tr m m c cói lác và c l ng v c Echinochloa spp. giai ño n sau m c trên ru ng lúa. Thiobencarb xâm nh p vào cây qua bao lá m m và tr gian lá m m, qua r và lá, kìm hãm s sinh trư ng c a m m h t. Di t c giai ño n ti n và h u n y m m s m. 1.18. Nhóm 1.3.5. triazin : Tr c ch n l c, có tính n i h p, xâm nh p qua lá và r ; v n chuy n hư ng ng n và tích lu trong mô phân sinh ng n và lá. Tr c ti n và h u n y m m. Kìm hãm ph n ng Hill ( kìm hãm s v n chuy n ñi n t t i h th ng quang hoá II trong quang h p). Có ñ b c hơi th p, không b phân hu b i ánh sáng Tr c li u cao. Tác ñ ng ch m v i c m n c m và ñ c th p v i ñ ng v t máu nóng. Ph tác ñ ng r ng tr c hàng năm và c lá r ng trên ñ u tương, khoai tây, cà chua, ngô d a, mía, chu i, cam chanh, cà phê, chè v.v... và ñ t không tr ng tr t. Ngô ch ng ch u ñư c các h p ch t triazin do trong ngô có men glutathion S- transferaza gi i ñ c nhanh, phân hu simazin thành hydroxi simazin không gây ñ c cho ngô. Các thu c trong nhóm có th h n h p v i thu c tr c khác. X lý ñ t là ch y u, m t s cũng ñư c phun lên cây; xâm nh p qua r , v n chuy n trong m ch g . Hi u l c ch ng m m c lá r ng và c Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………155
thư ng. Hoà tan kém, nên ch có d ng WP, F hay h t; B ho t hoá v i mưa hay nư c tư i. Tính ch n l c ph thu c vào ñ sâu l p r . Các thu c trong nhóm: Ametryn, Amitrole, Atrazin, Cyanazine, Dimethametryn, Metribuzin, Prometon, Prometryn, Propazine, Simazine, Simetryn, Tebumeton, Tebuthiazine, Terbutryn, Terbuthylazine, Trietazine. 1.19. Nhóm Triazolinon: Thu c tr c ti p xúc, ch n l c. Kìm hãm men oxi hoá protoporphyrinogen (Azafenidin, Carfentrazone –ethyl, Sulfentrazone) hay kìm hãm quang h p (Amicarbazone). Xâm nh p qua r , m m lá c (Amicarbazone), hay r và ch i (Azafenidin) ho c qua r và lá (Sulfentrazone) ho c qua lá (Carfentrazone – ethyl). ti n và h u n y m m. Ít v n chuy n trong cây. Tr c hai lá m m trên cây tr ng c n (Amicarbazone), c lá r ng cho cây ngũ c c (Carfentrazone –ethyl); c lá r ng, cói lác và m t s c hoà th o (Sulfentrazone) cho cây tr ng c n. Các thu c thông d ng: Amicarbazone,Azafenidin, Carfentrazone–ethyl, Sulfentrazone 1.20. Nhóm Triazolopyrimidine:Thu c tr c ch n l c. Kìm hãm các men t ng h p acetolactat (ALS) (như Diclosulam, Cloransulam - methyl) hay kìm hãm sinh t ng h p chu i amino acid ( leucin, isoleucin và valin) m ch nhánh ( ALS hay AHAS) ( như Florasulam). Xâm nh p qua r và lá; v n chuy n ñ n các ñi m m i sinh trư ng, tích lu trong mô phân sinh, h n ch phân chia tê bào, cu i cùng là cây ch t. Tích lu r t ít trong r cây. Thu c tr c lá r ng, h u n y m m, và nhi u cây h th p t trên ngũ c c, ngô. Li u dùng th p. Các thu c thông d ng: Cloransulam - methyl, Diclosulam, Florasulam, Flumetsulam. 1.21. Nhóm Uracil: Kìm hãm ph n ng Hill (kìm hãm s v n chuy n ñi n t trong quang h p ); có ñ b c hơi th p; không b phân hu b i ánh sáng, ti t trùng ñ t li u cao. ðư c cây h p th ch y u qua r , ít hơn qua lá và thân. Tác ñ ng ch m v i c m n c m và ñ c th p v i ñ ng v t máu nóng. X lý ñ t là ch y u, m t s cũng ñư c phun lên cây; xâm nh p qua r , v n chuy n trong m ch g . Hi u l c ch ng m m c lá r ng và c thư ng; tr cây b i và các loài c ñ t không tr ng tr t, li u dùng cao; tr c hàng năm và lâu năm trên cam chanh, d a (thơm). Thu c có th h n h p v i nhi u thu c tr c khác. Hoà tan kém, nên ch có d ng WP, F hay h t; B ho t hoá v i mưa hay nư c tư i. Tính ch n l c ph thu c vào ñ sâu l p r . Các thu c trong nhóm: Bromacil, Lenacil, Terbacil. 1.22. Nhóm Urea: Kìm hãm quang h p ( c ch ph n ng Hill), kìm hãm s v n chuy n ñi n t trong quang h p t i h th ng quang hoá II) hay kìm hãm phân chia t bào (Cumyluron, Daimuron ). Thu c tr c n i h p, ch n l c, h p th ch y u qua r , v n chuy n hư ng ng n. Thu c có tác d ng ch n l c khi dùng tr c lá h p và c lá r ng ñang m c m m trên nhi u cây tr ng cây ăn qu , nho, d a, chu i, chu i, mía , bông, ngũ c c, ngô và c lâu năm m c t h t. Các thu c trong nhóm: Chlorbromuron, Chlortoluron, Cumyluron, Daimuron, Dimefuron, Diuron, Fenuron, Fluometuron, Isouron, Linuron, Methabenzthiazuron, Metobenzuron, Metobromuron, Metoxuron, Monolinuron, Neburon, Sidurn, Tebuthiuron 1.23. Nhóm Vô cơ.: Thu c tr c không ch n l c, xâm nh p qua lá và r . Tr c cho cây c thân g , c lá r ng hàng năm, các c hoà th o khác ñ t không tr ng tr t, ñ t r ng, ñ t tr ng cây (Ammonium sulfate); tr nhi u loài c hàng năm khi gieo h t, h u n y m m cho m t s cây tr ng c n, ñ t không tr ng tr t (Acid Chloro acetic); ho c tr c trên ñ t không tr ng tr t; có th dùng làm ch t khô cây, r ng lá cho bông, ñ u tương và m t s cây tr ng khác (Sodium clorate). Có th tr rêu (Ferrous sulfate= sulfat s t). Không an toàn v i cây tr ng, dùng lư ng l n. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………156
1.24. Nhóm ch t tăng hi u qu tr c : Esterified vegetable oil: làm tăng hi u qu thu c tr sâu pyrethroit, cacbamat; thu c tr c h u n y m m thu c các nhóm xyclohexanedion, sunfonyl urea, bipyridium...; thu c tr b nh nhóm triazole do kh năng làm m m bi u bì lá và ngo i bì c a côn trùng, tăng tính th m, tính gi m và tăng ñ loang dính c a thu c tr sâu, b nh và c . Hoà thêm vào d ch phun trư c khi dùng. N ng ñ dùng
mô phân sinh, làm ch m s phân chia t bào và h n ch t o sáp. X lý ti n hay h u n y m m. Tr c cho các cây màu. Li u dùng th p. Các thu c trong nhóm: Befxyresate, Ethofumesate. 2.6. Nhóm Benzonitrile: Kìm hãm sinh t ng h p vách t bào, nhưng không nh hư ng ñ n hô h p và quang h p. Thu c tr c ch n l c, kìm hãm phân chia mô phân sinh s n y m m c a h t và hu ho i thân r . Tính ch n l c ñ i v i cây thân g , cây c nh, cây ăn qu và cây r ng. Các thu c trong nhóm: Chlorothiamid, Diclobenil 2.7. Nhóm benzothiadiazinon: Kìm hãm s v n chuy n ñi n t trong quá trình quang h p. Thu c tr c ti p xúc, ch n l c, h p th qua lá( ch y u) và qua r ; ít v n chuy n trong cây. ðư c phun lên lá ñ tr các loài c lá r ng, cói lác trên nhi u cây tr ng như l c, ngô, ñ u, lúa, ñ u tương. Thu c có th h n h p v i nhi u thu c tr c khác. Thu c trong nhóm: Benazolin, Bentazone; trong ñó Bentazone dùng thông d ng hơn. 2.8. Nhóm Bipyridylium: Tác ñ ng ñ n l c l p, nh hư ng ñ n ch c năng quang h p c a th c v t. Thu c tr c ti p xúc, không ch n l c, phun lên lá, xâm nh p qua lá và ít v n chuy n trong cây, d hoà tan trong nư c, không ho t hoá ñ t, tác ñ ng m nh hơn khi có ánh n ng chi u. Tri u ch ng trúng ñ c th hi n nhanh ( trong 1 gi ); có ñ ñ c cao. Ph r ng, tr c lá r ng và các loài c lá h p khác trên nhi u cây ăn qu , cây công nghi p lâu năm, chu i, mía, d a cây r ng và các lo i cây b i. Thu c cũng ñư c dùng tr c trên ñ t không tr ng tr t, tr c trư c khi tr ng m i c chăn nuôi; tr c dư i kênh mương. Ngoài ra còn ñư c dùng r ng lá trư c lúc thu ho ch bông b ng máy. Không h n h p v i thu c mang tính ki m, ch t ho t ñ ng b m t anionic. Các thu c trong nhóm: Diquatdibromide, Paraquat dichloride. 2.9. Nhóm Bis – Carbamate: Kìm hãm s v n chuy n ñi n t trong quá trình quang hoá II. Thu c tr c n i h p ch n l c, xâm nh p qua lá, v n chuy n trong h t. Tr c lá r ng. H u n y m m cho cây tr ng c n. Các thu c trong nhóm: Desmedipham, Phenmedipham. 2.10. Nhóm Carbamate: Kìm hãm sinh t ng h p men dihydroteroate synthease (Asulam) hay kìm hãm t o phân bào có tơ (Carbetamide). Thu c tr c n i h p, ch n l c, xâm nh p qua lá và r . V n chuy n trong m ch g và libe, ñ n các b ph n c a cây, làm cây ch m xanh. Tr c lá h p và lá r ng hàng năm và lâu năm trên cây tr ng c n.Thu c trong nhóm: Asulam, Carbetamide. 2.11. Nhóm Dicarboximide: Nhóm tr c m i. Kìm hãm phân chia t bào, kìm hãm sinh trư ng c a r và ch i. X lý trư c tr ng và trư c n y m m ñ tr c hoà th o và c lá r ng hàng năm trên ñ t không tr ng tr t, cây c nh, th m c và h t g c ng. Các thu c trong nhóm: MK- 616, Prodiamine. 2.12. Nhóm Dinitrophenol: Thu c tr c ti p xúc, không ch n l c. Tách quá trình oxi hoá và phosphoryl hoá, gây r i t o màng t bào. Tr c lá r ng hàng năm, h u n y m m cho cây màu ng n ngày. Các thu c tr c thông d ng trong nhóm: Dinoterb, DNOC. 2.13. Nhóm Hydroxybenzonitrile: Kìm hãm s v n chuy n ñi n t trong chu trình quang hoá II, cũng gây b t c p quá trình oxi hoá và phosphoryl hoá. Thu c tr c ch n l c, ti p xúc là chính, n i h p y u. Xâm nh p qua lá và v n chuy n y u. Tr c h u n y m m cho c lá r ng. Các thu c trong nhóm: Bromoxynil, Ioxynil. 2.14. Nhóm Oxadiazol: Kìm hãm men protoporphyrinogen IX oxidaza. Thu c tr c có tác d ng ch n l c, ti n n y m m và h u n y m m s m, tr c hai lá m m, c lá h p và c năn lác Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………158
hàng năm trên ru ng m ; cây tr ng c n ( khoai tây, rau, mía), d a, các cây ăn qu , cam chanh khác. Các thu c trong nhóm: Oxadiargyl, Oxadiazon. 2.15. Nhóm Oxyacetamide: Kìm hãm chuy n hoá axit béo d n ñ n kìm hãm phân chia t bào và sinh trư ng c a c d i. Kh năng phân gi i thu c c a men glutathion transferase có trong cây quy t ñ nh tính ch ng ch u c a cây ñ i v i thu c. Thu c tr c ti n và h u n y m m s m, có tác ñ ng ch n l c và ph r ng, tr c lá h p và m t s loài c lá r ng. ðư c phun trư c khi tr ng ñ tr c cho ngô, ñ u tương cà chua, khoai tây ho c phun sau n y m m ñ tr c cho ngô, lúa. Ho t ch t Flufenacet , Mefenacet ñư c s d ng trong nông nghi p. 2.16. Nhóm Phenylpyrazole: Kìm hãm ho t tính men oxi hoá protoporphyrinogen. Khi phun lên lá, g p ánh sáng, thu c xâm nh p nhanh vào mô cây, nhanh chóng gây ch t ho i hay khô thân lá. Thu c tr c ti p xúc, ch n l c, h u n y m m dùng tr c lá r ng trên lúa (Pyraflufen-ethyl) hay tr c hoà th o và c lá r ng cho ngũ c c trư c n y m m (Fluazolate). Li u dùng th p. Các thu c trong nhóm: Fluazolate, Pyraflufen-ethyl. 2.17. Nhóm Pyridazinone: Thu c tr c n i h p, ch n l c. Xâm nh p qua r , v n chuy n hư ng ng n. Tr c lá r ng hàng năm (Chloridazon); c hoà th o và c lá r ng (Norflurazon); h u n y m m. Kìm hãm s v n chuy n ñi n t trong quang h p h quang hoá II (Chloridazon) hay bao vây s t ng h p carotenoid b ng cách kìm hãm men kh bão hoà phytoen (Norflurazon). Thu c ñi n hình trong nhóm: Chloridazon, Norflurazon. 2.18. Nhóm Pyridin cacboxamide: Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n là Diflufenican, Picolinafen. Thu c tr c ti p xúc , v i các lo i c lá h p và c lá r ng, ti n và h u n y m m s m cho lúa mì, lúa m ch; t n lưu lâu, ñư c m m r c m i m c h p th , ít di chuy n trong cây. Kìm hãm t ng h p caroten và dòng ñi n t trong quang h p. Thư ng h n h p v i các thu c tr c khác. 2.19. Nhóm 1.2.4. triazinone:Thu c tr c ti p xúc, không ch n l c (Hexazinone) hay n i h p, ch n l c (Metribuzine), xâm nh p qua r và lá, v n chuy n hư ng ng n. Tr nhi u c lá h p và lá r ng, ti n và h u n y m m cho cây tr ng c n ; hay tr c trên ñ t không tr ng tr t (Hexazinone). Các thu c thông d ng trong nhóm : Hexazinone, Metribuzine 3. CÁC NHÓM M I CÓ 1 THU C TR C ð I DI N 3.1. Nhóm Acid arylaminopropyonic: Nhóm thu c tr c nh , m i, ñ i di n là Flamprop-M ( g m Flamprop-M-isopropyl và Flamprop-M-methyl). Kìm hãm t ng h p acid béo; kìm hãm kéo dài và phân chia t bào , nên kìm hãm cây phát tri n. Tính ch n l c ph thu c vào li u lư ng thu phân ñ n acid t do. Trong cây ch u thu c, acid b gi i ñ c do t o thành các ph c h p. Thu c tr c n i h p ch n l c, xâm nh p qua lá. 3.2. Nhóm Acid Benzendicarboxylic: Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n Chlorthal- dimethyl: Kìm hãm s l p ráp vi ng. Thu c tr c ch n l c, ti p xúc, xâm nh p qua bao lá m m ( c lá h p) và tr dư i lá m m. Di t m m h t. Tr c ti n n y m m cho c lá h p và m t s c lá r ng trên cây tr ng c n. 3.3. Nhóm Acid carboxylic: ð i di n là Flurenol. Ch t ñi u khi n sinh trư ng t ng h p. N i h p, v n chuy n hư ng ng n và hư ng g c. Gây kìm hãm sinh trư ng, cây lùn, kìm hãm phân nhánh và v n chuy n auxin. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………159
3.4. Nhóm Acid halogenate alkanoic: ð i di n là Flupropanate. Thu c tr c n i h p m nh, ti p xúc y u. Xâm nh p qua r . Tr c hoà th o hàng năm và lâu năm trên ñ ng c và ñ t không tr ng tr t. 3.5. Nhóm Acid photphinic: Kìm hãm ho t ñ ng c a men glutaminase, d n ñ n tích lu ion NH4+ và kìm hãm quang h p. Là thu c tr c ti p xúc và n i h p y u, không ch n l c. Thu c ch d ch chuy n trong lá ( t cu ng ñ n mút lá) . Dùng tr nhi u c lá h p và c lá r ng hàng năm và lâu năm trên vư n cây ăn qu , nho, cây c nh, khoai tây và các cây tr ng ch ng ch u glufosinate-amonium (c d u, ngô, ñ u tương, c c i ñư ng) ñư c phát tri n thông qua k thu t bi n ñ i gen; cây b i và ñ t không tr ng tr t; tr c trư c khi m c cho ñ t tr ng rau. Làm khô lá ñ u tương, hư ng dương trư c thu ho ch. Thu c có th h n h p v i diuron, simazin, MCPA và m t s thu c tr c khác. Các thu c trong nhóm Bilanafos và Glufosinate – ammonium; trong ñó Glufosinate – ammonium ñư c dùng r ng rãi. 3.6. Nhóm Aniline: ð i di n là Fluchloralin: Kìm hãm phân chia t bào. Thu c tr c ch n l c; xâm nh p qua ch i và r ; v n chuy n hư ng ng n . Tác ñ ng x u ñ n m m h t và các quá trình sinh lý khác, ñ c bi t là r con. Tr c hoà th o và c lá r ng hàng năm trên bông, lúa c y, ñ u tương. l c, các lo i ñ u khác, hư ng dương, khoai tây và m t vài lo i rau. X lý ñ t trư c khi tr ng hay trư c khi n y m m. 3.7. Nhóm Carboxamide: ð i di n là Cafenstrole: Kìm hãm phân chia t bào. Tr c hoà th o và c hàng năm, ti n và h u n y m m trên lúa. 3.8. Nhóm Cineol: Nhóm thu c tr c nh và m i ; ñ i di n có Cinmethylin ñư c bán trên th trư ng. Tr c hoà th o, c cói lác trong ru ng lúa nư c, ti n n y m m hay h u n y m m s m. Thu c ñư c h p th qua r và m m c d i ñang n y m m ho c c ñã m c. V n chuy n trong cây và h n ch s phát tri n c a ñ nh sinh trư ng và chóp r c . Ngoài ra, Cinmethylin còn có hi u l c tr b nh ñ o ôn Pyricularia oryzae h i lúa. Thu c thư ng ñư c h n h p v i m t s thu c tr c lá r ng khác. 3.10. Nhóm d n xu t c a Acid propionic: Kìm hãm ho t ñ ng c a acetyl CoA carboxylase. Tính ch n l c ph thu c s chuy n hoá khác nhau trong lúa và c . Tr c h i lúa. Tính m n c m c a c l ng v c ph thu c vào c a s chuy n hoá nhanh c a d ng este thành d ng axit ho t hoá. Vi t Nam, ho t ch t Cyhalofop -butyl ñư c khuy n cáo ñ tr c hoà th o (sau m c) cho lúa gieo th ng. 3.11. Nhóm Dione: ð i di n là Indanofan. Tr c ti n và h u na m m trên lúa c y ( l ng v c, cói lác và nhi u c hoà th o khác) và tr c ti n n y m m cho bãi c , cho lúa mì, m ch. 3.12. Nhóm Isoxazole: Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n Isxaflutole. Chuy n hoá nhanh trong cây; trong ñ t m vòng isoxazol ñ t o m t diketonitril, tác ñ ng ñ n nhi u loài, kìm hãm men p-hydroxyphenyl pyruvat dioxigenase. Men này bi n ñ i p-hydroxyphenyl pyruvat ñ n ñ ng th , m t bư c ch y u trong quá trình sinh t ng h p plastoquinon. Kìm hãm quá trình sinh t ng h p carotenoid, làm tăng bi n vàng b ph n m i phát tri n. Thu c tr c n i h p, không v n chuy n c lên lá và r . Tr c lá r ng trên ngô, mía, trư c n y m m và trư c khi tr ng. ð m r ng ph tác ñ ng, có th h n h p v i các thu c tr c khác. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………160
3.13. Nhóm Oxazolidinedione: Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n là Pentoxazone. Kìm hãm s oxi hoá protoporphyrinogen. Kìm hãm men thu phân s hoán ñ i c a protoporphyrinogen IX ñ n protoporphyrin IX trong quá trình sinh t ng h p di p l c c a cây. Thu c tr c ti n và h u n y m m s m, tr c l ng v c, ñuôi ph ng trên lúa. 3.14. Nhóm Isoxazolidinon: Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n là Clomazone. Kìm hãm sinh t ng h p carotenoit. Thu c tr c ch n l c, xâm nh p nhanh qua r và ch i, v n chuy n lên trên. C v n m c nhưng không có s c t . Tr c lá r ng và các loài c ph bi n trên ñ u tương, ñ u, ngô, mía, thu c lá. X lý ti n n y m m hay ngay trư c khi tr ng. Lá các lo i cây m n c m, khi ti p xúc v i nư c thu c ho c hơi thu c d b m t màu lá. Có th h n h p v i các thu c tr c khác. 3.15. Nhóm Phenyl urea: ð i di n là Methyldymron. Kìm hãm phân chia t bào. Thu c tr c ch n l c, xâm nh p ch y u qua r , v n chuy n ñ n mi n sinh trư ng. X lý ti n ñ n h u n y m m s m ñ tr c cói lác và m t s c hoà th o trên bãi c . 3.16. Nhóm Phosphoroamidate: Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n Butamifos. Kìm hãm s l p ráp vi ng. Thu c tr c n i h p, ti p xúc, không ch n l c. Dùng trư c khi m c m m. Tr c hàng năm, ñ c bi t c hoà th o trên ñ u, lúa, rau. 3.17. Nhóm Phosphorodithioate: Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n Bensulide: Kìm hãm sinh t ng h p lipid, nhưng không kìm hãm men ACCase. Thu c tr c ti n n y m m, ch n l c, xâm nh p qua b m t r ; m t lư ng nh xâm nh p qua ch i. B n thân Bensulide không v n chuy n ñ n lá, nhưng các ch t chuy n hoá l i ñư c chuy n ñ n lá. Tác ñ ng b ng cách kìm hãm s n y m m. 3.18. Nhóm Phthalamate: ð i di n là Naptalam. Kìm hãm s v n chuy n acid indolylacetic. Thu c tr c ch n l c, xâm nh p ch y u qua r , m t ph n qua lá và tích lu mi n sinh trư ng. Kìm hãm h t n y m m. Thu c tr c lá r ng và m t s c lá h p ti n n y m m trên bàu bí, dưa chu t, ñ u , l c, các cây c nh thân g . 3.19. Nhóm Pyridine: ð i di n là Dithiopyr. Kìm hãm phân chia t bào b ng cách phá v s hình thành các ng nh m c th ng. Thu c tr c ti n n y m m. Dùng tr c ti n và h u n y m m s m cho c hoà th o hàng năm và c lá r ng. 3.20. Nhóm Pyridinon: ð i di n là Fluridone. Làm gi m sinh t ng h p carotenoid b ng cách kìm hãm phytoen bão hoà, phá hu di p l c và kìm hãm quang h p. Thu c tr c n i h p, ch n l c. Cây trong nư c, xâm nh p qua lá và r ; cây tr ng c n xâm nh p ch y u qua r và v n chuy n lên lá. N ng ñ dùng cho cây dư i nư c : 45-90ppb; t i ña 150ppb. 3.21. Nhóm Pyrimidione: ð i di n là Butafenacil. Kìm hãm men oxi hoá protoporphyrinogen . Thu c tr c ti p xúc không ch n l c, xâm nh p qua lá. V n chuy n ch trong lá. Tr nhi u c lá r ng hàng năm và lâu năm trên cây ăn q a, cây c nh và ñ t không tr ng tr t. 3.22. Nhóm Pyrrolidinon ð i di n là Flurocloridone. Kìm hãm sinh t ng h p carotenoid ( ch t lo i tr di p l c trong quá trình quang oxi hoá) b ng cách kìm hãm men bão hoà phytoen. Thu c tr c ch n l c, xâm nh p qua r , thân và bao lá m m. Tr nhi u c lá r ng, ti n n y m m cho ngũ c c, khoai tây, hư ng dương. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………161
3.23. Nhóm Semi – Carbamate: ð i di n là Diflufenzopyr. Kìm hãm s v n chuy n auxin, b ng cách bao vây s v n chuy n protin trên màng t bào. Khi h n h p v i Dicamba, v n chuy n tr c ti p Dicamba ñ n các ñi m sinh trư ng, làm tăng hi u l c tr c lá r ng. Thu c tr c n i h p, h u n y m m. Các cây lá r ng m n c m b cong trong vài gi ; c m n c m b c n c i. Tr c h u n y m m v i c lá r ng hàng năm và c lá h p lâu năm trên ngô, bãi c r ng và ñ t không tr ng tr t. Trong thương m i thư ng ñư c h n h p v i Dicamba. C hai ñ u dùng d ng mu i natri. 3.24. Nhóm Striketone: ð i di n là Sucotrione. Kìm hãm men p-Hydroxyphenyl pyruvate dioxygenase. Xâm nh p ch y u qua lá, m t ph n qua r . Tr c lá r ng và hoà th o, h u n y m m cho ngô mía. 3.25. Nhóm Tetrazolinon : Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n là Fentrazamide. Kìm hãm s chuy n hoá axit béo. Kìm hãm s phân chia t bào r và chóp r , làm ng ng s sinh trư ng, thân cây b v n v o, các mô kéo dài. Thu c tr c l ng v c, các loài c hoà th o và cói lác hàng năm trên lúa gieo th ng và lá c y t trư c khi c n y m m ñ n khi c có 3 lá th t. 3.26. Nhóm Thiadiazole: Nhóm thu c tr c nh , ñ i di n là Fluthiacet-methyl. Kìm hãm men oxi hoá protoporphyrinogen, làm tích lu protoporphyrin, làm tăng peroxi hoá ch t béo c a màng, phá hu c u trúc màng và ch c năng s i. Tr c lá r ng, h u n y m m cho ngô, ñ u tương. 3.27. Nhóm Triketone: ð i di n là Mesotrione. Kìm hãm men p-Hydroxyphenyl pyruvate dioxygenase, cu i cùng tác ñ ng ñ n sinh t ng h p carotenoid. Xâm nh p qua r và lá; d ch chuy n c hư ng g c và lên ng n. Làm tr ng lá và ch t ho i mi n sinh trư ng. Tr c lá r ng ti n n y m m. 4. CÁC THU C KHÁC KHÔNG RÕ NHÓM: Acrolein: Ph n ng v i nhóm các men có g c sulfuhydryl. Thu c tr c ti p xúc, phá v vách t bào. Thu c tr c nư c kênh mương. Phun trên m t nư c, n ng ñ 1-15mg/l. AKH-7088: Thu c tr c lá r ng, h u n y m m cho cây tr ng c n . Benzobicyclon: Kìm hãm men p-Hydroxyphenyl pyruvate dioxygenase. Thu c tr c ch n l c, xâm nh p qua r và thân c ; v n chuy n toàn cây, gây m t màu lá non. Tr c hàng năm và lâu năm, ti n ñ n h u n y m m s m trên lúa gieo th ng và lúa c y. Bromobutide: Thu c tr c ch n l c cho lúa; hi u l c ch ng cói lác, c hoà th o, c lá r ng trên lúa nư c; cũng có hi u l c tr c trên lúa c n. Etobenzanid: Tr c ti n và h u n y m m cho lúa. Oxaziclomefon: Ch t kìm hãm sinh trư ng m i, kìm hãm kéo dài t bào, nhưng chưa xác ñ nh ñư c ñ i tư ng. Cây b trúng ñ c, lá và ch i b úa vàng, hơi ñ , ch t ho i, r i ch t. Tr c l ng v c, cói lác và m t s c lá r ng trên lúa; trư c n y m m. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………162
B NG 7. T NG H P PHƯƠNG TH C TÁC ð NG C A THU C TR C (Trích t Herbicide Resistance Action Commitee Clasification of Herbicides by Mode Action.) Nhóm Phương th c tác ñ ng Tên nhóm thu c Nhóm WSSA* A Kìm hãm acetyl CoA Aryloxyphenoxy propionates carboxylase ACCase Cyclohexanediones 1 Kìm hãm acetolactat syn thase Sulfonylureas E (ALS)( acetohydroxyacidsynthase Imidazolinones 2 (AHAS)) Triazolopyrimidines Pyrimidinylthiobenzoates 1,3,5-Triazines, Triazinones C1 Kìm hãm h quang h p II Uracils, Pyridazinone 5 Phenyl carbamates C2 Kìm hãm h quang h p II Phenylureas, Amide 7 C3 Kìm hãm h quang h p II Nitriles, Benzothiadiazole 6 Phenyl pyridazine D Sai l ch ñi n t h quang h p I Bipydyliums 22 Diphenyl ethers, E Kìm hãm protoporphyrinogen N-Phenylphthalimides 14 oxidase (PPO) Thiadiazoles, Oxadiazoles Triazolinones T y tr ng: Kìm hãm sinh t ng h p Pyridazinones, F1 carotenoide t i men phytoene Nicotinanilides, 12 desaturase (PDS) Các lo i khác T y tr ng: Kìm hãm men 4- Triketones, F2 hydroxyphenyl pyruvate Isoxazole, 28 dioxygenase (4-HPPD) Pyrazole F3 T y tr ng: Kìm hãm sinh t ng h p Triazoles 11 Carotenoid (không rõ ñ i tư ng) Isoxazolidinone, Phenylurea 13 G Kìm hãm sinh t ng h p EPSP Glycines 9 H Kìm hãm sinh t ng h p glutamine Phosphinic acids 10 I Kìm hãm men dihydropterate Carbamates 18 synthase (DHP) Dinitroanilines, K1 Micrptubule ases Phosphoroamidates 5 Pyridazines, Benzoic acid K2 Kìm hãm gián phân Carbamates, Benzylethers 23 Chloroacetanilides, K3 Kìm hãm phân chia t bào Carbamates, Acetamides 15 Benzamides,Oxyacetasmides L Kìm hãm sinh t ng h p vách t bào Nitriles 20 (cellulose) Benzamides 21 M Không c p ñôi (r i lo n màng) Dinitrophenol 24 Thiocarbamates, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………163
N Kìm hãm sinh t ng h p lipid, Phosphorodithioates, 8 nhưng không kìm hãm ACCase Benzofurans, Chloro-carbonic acids Phenoxy alkanoic acids C Sinh t ng h p auxins Benzoic acids 4 Pyridinecarboxylic acids Quinoline carboxylic acids P Kìm hãm tác ñ ng indolacetic acid Phthalamates 19 Arylaminopropionic acids 25 Z Chưa bi t Các asen h u cơ 17 Các lo i khác 27 & 8 Ghi chú: WSSA: Phân lo i c a Hi p h i Khoa h c c d i M (Weed Science Society of America) CÂU H I ÔN T P: 1/ Nh ng hi u bi t chung v thu c tr c : ñ nh nghĩa, phân lo i và phương th c s d ng? 2/ ð c ñi m chung c a các nhóm thu c tr c : acid alkanoic halogen hoá, acid photphinic, acid quinolinecaboxylic, anilide , aryloxyphenoxy propionate, auxin t ng h p, benzamide, bipyridylium , chloroacetamide, cineol, cyclohexanedione oxime, d n xu t glycin, dinitroanilin, diphenyl ether, oxadiazol, oxyacetamide, pyrimidinyl -oxybenzoic, sulfonylurea, thiocacbamat, 1.3.5. triazin, urea? Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………164