giáo trình tâm lý học du lịch: phần 2

C hươ ng 4<br /> <br /> M Ô I T R Ư Ở N G D U L ỊC<br /> H<br /> ■<br /> <br /> I. NHỮNG VÂN ĐẾ CHUNG VẾ MÔI TRƯỜNG VẢ MỖI TRƯỜNG DU LỊCH<br /> Các nhà tâm lý học du lịch đã khẳng định; hoạt động kinh<br /> doanh du lịch sẽ không đem lại hiệu quà mong muốn, nếu không<br /> tạo dựng được cảnh quan môi trường phù hợp với tâm lý du khách.<br /> Tâm lý cùa du khách có bán chất là phản ánh các tác dộng từ môi<br /> trường xung quanh, thông qua các giác quan, các kích thích được<br /> chuyển thành các xung động thần kinh được dẫn truyền tới não.<br /> Các xung động thần kinh này được não phân tích, tổng hợp và kết<br /> quà các quá trình, trạng thái tâm lý tương ứng xuất hiện. Như vậy,<br /> mỏi tnrờng du lịch là một trong các yếu tổ cơ bản quyết định tâm lý<br /> của du khách, vấn đề đặt ra là làm thế nào để môi trường du lịch,<br /> dặc biệt là môi trường tự nhiên (được sự bố trí và sấp đặt, quy<br /> hoạch hợp lý, hài hoà) tạo ra được các trạng thái tâm lý, tinh thần<br /> thoải mái hơn cho du khách. Để có được kiến thức về môi trường<br /> và áp dụng có hiệu quà vào hoạt động kinh doanh du lịch, trước hát<br /> cần hiểu được môi trường là gì? Môi trường du lịch bao gồm các<br /> thành tố nào?. Hy vọng ràng, chương này sẽ giúp cho người học<br /> năm được các tri thức cơ bàn về môi trường du lịch và giúp họ kinh<br /> doanh có hiệu quà.<br /> 1.1. Khái niệm môi trường du lịch<br /> 1.1.1. Khái niệm môi trường<br /> Thuật ngữ môi trường được sử dụng trong rất nhiều các ngôn<br /> ngừ cùa các dân tộc khác nhau trên thế giới. Trong tiếng Anh từ<br /> 169<br /> <br /> môi trường “Environment” có nghĩa là: hoàn cảnh, những vật xung<br /> quanh, sự bao bọc, bao vây xung quanh. Trong tiếng Nga từ môi<br /> trường “Cpe/Ịa” có nghĩa là môi trường, hoàn cảnh hoặc là giới,<br /> tầng lớp, giai cấp trong xà hội. Như vậy, khi nói tới môi trường là<br /> nhấn mạnh hoàn cảnh hoặc toàn bộ những gì bao vây, bao quanh<br /> con người. Trong tiếng Việt thuật ngừ môi trường được sử dụng rất<br /> rộng. Ví dụ: môi trường tự nhiên, môi trường xà hội hoặc là môi<br /> trường gia đình, môi trường giáo dục... Theo Từ điển tiếng Việt cùa<br /> Hoàng Phê [2, tr.639] thì “môi trường” là nơi xảy ra một hiện<br /> tượng hoặc diền ra một quá trình, hoặc là toàn bộ những diều kiện<br /> tự nhiên, xã hội nơi con người hoặc sinh vật sinh sổng. Nhiều khi<br /> môi trường còn được hiểu là toàn bộ những gì vây quanh, bao bọc<br /> xung quanh một sự vật hiện tượng hoặc sinh vật, con người nào đó<br /> (môi trường chân không, môi trường nước, môi trường độc hại).<br /> Như vậy, môi trường là toàn bộ những điều kiện tự nhiên và xà<br /> hội xung quanh, có quan hệ hoặc ảnh hưởng (trực tiếp hoặc gián<br /> tiếp) tới sự tồn tại cùa con người và sinh vật.<br /> <br /> 1.1.2. Khái niệm môi trường du lịch<br /> Trong hoạt động kinh doanh du lịch, môi trường có ảnh hirởng<br /> rất lớn tới hiệu quả, chất lượng kinh doanh cùa doanh nghiệp và<br /> mức độ thoả mãn của đu khách. Môi trường trong tâm lý học du<br /> lịch được hiểu rất rộng. Thứ nhất, môi trường bao gồm tất cả những<br /> điều kiện tự nhiên như: sông, núi, nước, không khí, cây xanh, các<br /> hệ động vật và các thảm thực vật gần gũi, thân thiện với con người.<br /> Thứ hai, môi trường du lịch là môi trường xã hội do con người tạo<br /> ra như: quan hệ xã hội, nền văn hoá, xã hội (nghệ thuật, kiến trúc,<br /> đạo đức, pháp luật, kinh tế, tín ngưỡng, tôn giáo...) và đặc điểm tâm<br /> lý cộng đồng như (tính cách dân tộc, lối sống...)- Thứ ba, môi<br /> trường còn bao gồm nhừng người trực tiếp tham gia vào hoạt động<br /> du lịch như: du khách, nhà kinh doanh, trẻ em và cộng đồng dân cư<br /> địa phương nơi diễn ra hoạt động du lịch.<br /> Như vậy, môi trường du lịch được hiểu là toàn bộ những điều<br /> kiện tự nhiên, xã hội và cả con người, sinh vật xung quanh có quan<br /> 170<br /> <br /> hệ, ánh hưởng (trực tiếp<br /> <br /> hoặc<br /> <br /> gián tiếp) tới tâm lý của du khách và<br /> <br /> hoạt đ ộ n g cù a d o a n h nghiệp.<br /> <br /> Nghiên cứu môi trường du lịch và quan hệ của du khách đôi với<br /> m ô i tr ư ờ n g d u lịch c ó vai trò rất q u a n t r ọ n g tr o n g v iệ c c u n g ứ n g c á c<br /> d ị c h v ụ . t h o á m ã n d ư ợ c n h u c ầ u c ủ a d u k h á c h v à m a n g lại c a o h i ệ u<br /> q u a k in h d o a n h c h o d o a n h n g h iệp . M ộ t tr o n g n h ữ n g y ế u tổ h ế t sứ c<br /> <br /> nôi trội trong môi trườn £ dll lịch hiện nay (dặc biệt là ở các nước<br /> châu Á, châu Phi và Mỹ-La II111] ) là sự xuất hiện cùa tré và lao dộng<br /> t r e e m . G i á o t r ì n h s ẽ đi s â u v à v i ệ c p h â n t í c h l a o đ ộ n g t r é e m n h ư<br /> m ộ t th à n h tố tr o n g m ô i tr ư ờ n g d u lịch ờ V i ệ t N a m h iệ n n a y .<br /> <br /> 1.2. Lao động trẻ em trong du lịch<br /> 1.2.1. Khái niệm chung về lao động trẻ em<br /> Theo nhận định của Tổ chức Lao động Quốc tế ILO<br /> (International Labour Organization) thì; du lịch càng phát triển thì<br /> sự lôi kéo lao động trẻ cm càng nhiều và tinh trạng này ngày càng<br /> tồi tệ hon. Tổ chúc này đã nhiều lần cảnh báo các nước đang phát<br /> triển có hoạt động kinh doanh du lịch về tình trạng này, với mục<br /> đích hạn chế và ngăn chặn tình trạng đó. Vậy thế nào là lao động<br /> trê em? Cái được và không được cùa lao động trẻ em là gi? cần<br /> phải có các biện pháp nào đê hạn chế tình trạng lao động trẻ em<br /> trong du lịch hiện nay... đã ngày càng trở nên các vấn đề hết sức<br /> bức xúc. Theo pháp luật Việt Nam thì trẻ em là những người dưới<br /> 18 tuổi. Lao động của những người dưới 18 tuổi thì được gọi là lao<br /> động trẻ em.<br /> Vậy, lao động trẻ em là lao động của những người có độ tuổi<br /> dưới tuổi 18.<br /> 1.2.2. Lao động trẻ em trong du lịch<br /> <br /> Hiện tượng các em nhỏ lao động kiếm sống trong hoạt động<br /> kinh doanh du lịch là rất phổ biến. Nghiên cứu của ILO cho thấy<br /> tình trạng lao động trẻ em trong du lịch ngày càng gia tăng đến mức<br /> độ báo động, đặc biệt là các nước ờ khu vực Nam và Đông Nam<br /> châu Á. Theo ILO thì các nước có nhiều trẻ cm lao động nhất trong<br /> 171<br /> <br /> hoạt động du lịch là Án Độ, Sirilanca, Thái Lan và Philipin [14<br /> tr.38]. Trong hoạt động du lịch trẻ em làm dù các công việc, từ<br /> phục vụ trong cửa hàng bán đồ lưu niệm, bưng bê trong các quán<br /> ăn, đánh giày trong các khu nhà nghi, bán hàng rong trên bãi biển,<br /> cung cấp các dịch vụ (mát-xa,tẩm quất...), hướng dẫn du khách<br /> hoặc là trực tiếp sản xuất sàn phẩm du lịch.<br /> Vậy, lao động trẻ em trong du lịch là lao động của nihừng<br /> người dưới 18 tuổi trong hoạt động kinh doanh du lịch.<br /> 1.2.3. Nguyên nhân trẻ em lao động trong du lịch<br /> <br /> a)<br /> <br /> Các nguyên nhân xã hội<br /> <br /> túng c ủ a g i a đinh đ ã đ ẩ y t r ẻ e m n h ỏ tuổi phải l a o<br /> vào kiếm tiền để trợ giúp cho cha, mẹ. Ví dụ: gia đình không đủ ăn,<br /> cha mẹ thất nghiệp, gia đình ở các vùng sâu, vùng xa kinh tế kém<br /> phát triển. Kết quả các công trình nghiên cứu của ILO cho thấy, có<br /> 78% trẻ lao động trong kinh doanh du lịch thuộc diện này (Thống<br /> kê ILO 2005).<br /> - Sự nghèo<br /> <br /> - Sự ly tán cùa gia đình đẩy trẻ vào tình trạng không được<br /> chảm sóc đầy đù, buộc trẻ phải kiếm sống. Các nguyên nhân này<br /> rất đa dạng như: bố mẹ bỏ nhau ờ với một bố hoặc mẹ, mất bố hoặc<br /> mẹ (chết do AIDS, thảm hoạ thiên nhiên, chiến tranh...). Kelt quả<br /> các công trình nghiên cứu cùa ILO cho thấy khoảng 10% trẻ lao<br /> động trong du lịch thuộc loại này.<br /> - Trẻ em mồ côi, cơ nhỡ mất cả bố và mẹ do chiến tranh, dịch<br /> AIDS hoặc thảm hoạ thiên nhiên như: sóng thần, núi lửa, bào lụt,<br /> hạn hán.... ở một số nước như Thái Lan và Ẩn Độ và Inđônêx ia có<br /> 5% thuộc diện này.<br /> - Sự lôi kéo “rủ rê” của bạn bè. Nhiều công trình nghiêm cứu<br /> cho thấy số trẻ em bị bạn bè lôi kéo vào hoạt động du lịch khá