Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng
CHÖÔNG 7
HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN
A. CHÖÙC NAÊNG
Trong quaù trình ñoäng cô laøm vieäc, heä thoáng laøm trôn seõ cung caáp daàu nhôøn döôùi moät aùp suaát nhaát ñònh
ñeán caùc chi tieát chuyeån ñoäng caàn phaûi laøm trôn, nhaèm keùo daøi tuoåi thoï cuûa ñoäng cô. Heä thoáng laøm trôn
coù caùc chöùc naêng sau:
• Laøm giaûm ma saùt cho caùc chi tieát chuyeån ñoäng.
• Coù taùc duïng laøm kín piston, xeùc maêng vaø loøng xy lanh.
• Laøm maùt caùc chi tieát cuûa ñoäng cô.
• Baûo veä beà maët caùc chi tieát, choáng ræ seùt.
• Loâi cuoán caùc haït maøi moøn xuoáng caùc te vaø laøm saïch beà maët laép gheùp.
• Laøm cho caùc chi tieát chuyeån ñoäng eâm dòu, giaûm tieáng oàn.
B. NGUYEÂN LYÙ BOÂI TRÔN THUYÛ ÑOÄNG
Moät lôùp daàu moûng ñöôïc hình thaønh ôû giöõa truïc vaø oå ñôõ ñeå ngaên caûn chuùng ma saùt tröïc tieáp vôùi nhau
khi truïc chuyeån ñoäng.
Caùc ñieàu kieän ñeå hình thaønh moät cheâm daàu:
- Khe hôû laép gheùp phaûi beù.
- Nhôùt ñöôïc cung caáp ñeán oå ñôõ döôùi moät aùp suaát nhaát
ñònh.
- Ñoä nhôùt cuûa daàu laøm trôn phaûi ñuùng.
- Toác ñoä quay cuûa truïc phaûi ñaït moät toác ñoä toái thieåu.
Khi truïc quay vôùi moät toác ñoä nhaát ñònh, nhôùt ñöôïc
cung caáp ñeán beà maët laép gheùp. Moät lôùp nhôùt moûng seõ
baùm leân beà maët cuûa truïc. Do ñoù, khi truïc chuyeån ñoäng
nhôùt seõ bò cuoán xuoáng beân döôùi truïc vaø taïo thaønh moät
cheâm daàu. Khi aùp suaát cheâm daàu ñuû lôùn, noù seõ ñaåy
truïc noåi leân vaø luùc naøy truïc chuyeån ñoäng khoâng ma saùt
tröïc tieáp vôùi oå ñôõ. Ñaây chính laø nguyeân lyù boâi trôn
thuyû ñoäng.
C. CAÁU TRUÙC VAØ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CUÛA HEÄ THOÁNG
Bôm nhôùt huùt daàu nhôùt töø cac te qua löôùi loïc ñeå cung caáp cho heä thoáng.
Nhôùt töø bôm seõ ñi ñeán loïc tinh. Sau khi loïc saïch, nhôùt seõ ñöôïc cung caáp ñeán maïch daàu chính ôû
thaân maùy.
Daàu nhôùt töø maïch daàu chính seõ ñöôïc phaân phoái ñeán caùc coå truïc cam, coå truïc chính cuûa truïc khuyûu.
Töø caùc coå truïc chính, nhôùt seõ ñeán laøm trôn caùc choát khuyûu vaø sau ñoù boâi trôn piston, xeùc maêng vaø
xy lanh.
Töø moät trong caùc coå truïc khuỷu, nhôùt ñöôïc daãn xuyeân qua thaân maùy vaø naép maùy, sau ñoù boâi trôn
caùc coå truïc cam vaø laøm trôn caùc chi tieát khaùc treân naép maùy.
Sau khi ñeán boâi trôn caùc chi tieát, nhôùt seõ rôi trôû laïi caùc-te.
131
Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng
132
Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng
I. LÖÔÙI LOÏC
Löôùi loïc hay loïc thoâ ñöôïc ñaët beân döôùi caùc-te chöùa daàu. Do löôùi loïc ñöôïc keát noái vôùi maïch huùt cuûa
bôm nhôùt, neân phaûi baûo ñaûm ñoä kín cuûa noù.
II. BÔM NHÔÙT
Bôm nhôùt huùt nhôùt töø caùc-te, sau ñoù cung caáp ñeán caùc chi tieát chuyeån ñoäng cuûa ñoäng cô döôùi moät aùp
suaát nhaát ñònh. Bôm nhôùt ñöôïc daãn ñoäng töø truïc khuyûu hoaëc truïc cam. Bôm nhôùt ñöôïc söû duïng thoâng
duïng laø kieåu bôm baùnh raêng.
BÔM BAÙNH RAÊNG AÊN KHÔÙP TRONG
ÔÛ hình beân laø kieåu bôm baùnh raêng aên khôùp
trong. Baùnh raêng chuû ñoäng 2 ñöôïc daãn ñoäng bôûi
truïc khuyûu. Khi baùnh chuû ñoäng quay, noù seõ laøm
baùnh raêng bò ñoäng 1 quay theo, nhôùt seõ ñöôïc huùt
töø caùc-te vaøo bôm vaø sau ñoù nhôùt seõ ñöôïc ñöa
ñeán loïc tinh.
BÔM BAÙNH RAÊNG AÊN KHÔÙP NGOAØI
Keát caáu cuûa bôm baùnh raêng aên khôùp ngoaøi ñöôïc
theå hieän nhö hình veõ. Loaïi bôm naøy thöôøng ñöôïc
daãn ñoäng bôûi truïc cam. Chieàu quay cuûa baùnh
raêng chuû ñoäng vaø baùnh raêng bò ñoäng laø ngöôïc
chieàu vôùi nhau. Khi baùnh raêng chuû ñoäng quay,
noù seõ keùo baùnh raêng bò ñoäng quay theo, nhôùt töø
caùc-te ñi vaøo maïch huùt cuûa bôm vaø sau ñoù nhôùt
bò cuoán naèm ôû giöõa keõ raêng vaø voû bôm vaø thoaùt
ra maïch thoaùt cuûa bôm.
BÔM ROTOR
Bôm naøy goàm hai rotor ñaët beân trong moät voû
bôm. Khi rotor chuû ñoäng quay thì rotor bò ñoäng
quay theo. Truïc cuûa rotor chuû ñoäng ñöôïc ñaët
leäch taâm so vôùi rotor bò ñoäng. Vì vaäy khoaûng
khoâng gian giöõa hai rotor seõ thay ñoåi khi bôm
quay, nhôùt seõ huùt vaøo bôm khi theå tích giöõa hai
rotor gia taêng vaø löôïng nhôùt seõ thoaùt ra ngoaøi khi
theå tích giöõa hai rotor giaûm.
133
Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng
III. HEÄ THOÁNG ÑIEÀU TIEÁT AÙP SUAÁT NHÔÙT
Toác ñoä quay cuûa bôm nhôùt phuï thuoäc vaøo toác ñoä cuûa truïc khuyûu. Khi toác ñoä bôm taêng, aùp suaát nhôùt do
bôm cung caáp cuõng gia taêng theo, laøm cho nhôùt bò roø ræ vaø coâng daãn ñoäng bôm nhôùt lôùn neân laøm giaûm
coâng suaát cuûa ñoäng cô.
Ñeå traùnh ñieàu naøy, ngöôøi ta boá trí moät boä giaûm aùp naèm beân trong cuûa voû bôm, nhaèm giöõ cho aùp suaát
nhôùt ôû moät möùc khoâng ñoåi khi toác ñoä ñoäng cô gia taêng.
Khi aùp suaát nhôùt gia taêng lôùn hôn so vôùi möùc qui ñònh, luùc naøy löïc ñaåy cuûa nhôùt lôùn laøm cho loø xo neùn
laïi vaø an toaøn môû ñeå giaûi phoùng moät löôïng nhôùt trôû laïi caùc-te.
IV. LOÏC NHÔÙT
Trong quaù trình söû duïng, nhôùt trong ñoäng cô laãn loän raát nhieàu caën baõ nhö maït kim loaïi, carbon, ñaát,
buïi baån …Caùc chaát naøy seõ laøm cho ñoäng cô maøi moøn raát nhanh, giaûm tuoåi thoï cuûa ñoäng cô. Ñeå traùnh
ñieàu naøy, ngöôøi ta boá trí moät loïc nhôùt ôû sau bôm nhôùt.
Beân trong loïc nhôùt coù boá trí moät van an toaøn song song vôùi loõi loïc. Khi loõi loïc quaù baån, söï cheânh leäch
aùp suaát ñöôøng vaøo cuûa loïc vaø ñöôøng ra vöôït quaù 1kg/cm2, van an toaøn môû vaø cho moät phaàn nhôùt ñi taét
qua loõi loïc ñeå cung caáp cho ñoäng cô.
ÔÛ ñöôøng vaøo cuûa loõi loïc coù boá trí moät van moät chieàu, van naøy coù chöùc naêng ngaên caûn caùc chaát baån trôû
veà bôm khi taét maùy, cuõng nhö giöõ nhôùt trong baàu loïc sao cho noù coù theå cung caáp ngay laäp töùc ñeán caùc
chi tieát ñoäng cô khi khôûi ñoäng laïi.
V. LAØM MAÙT NHÔÙT
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, löôïng nhieät do ñoäng cô mang ñi goàm: löôïng nhieät sinh ra do ma saùt vaø löôïng
nhieät do khí chaùy truyeàn cho nhôùt laøm trôn. Khi nhieät ñoä cuûa nhôùt lôùn hôn 125°C, nhôùt seõ maát ñi ñoä
nhôùt. Vì vaäy, trong quaù trình laøm vieäc ngöôøi ta mong muoán nhieät ñoä cuûa nhôùt khoâng ñöôïc vöôït quaù
100°C.
Coù hai kieåu laøm maùt nhôùt: Laøm maùt baèng khoâng khí vaø laøm maùt baèng nöôùc.
134
Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng
LAØM MAÙT BAÈNG KHOÂNG KHÍ
Heä thoáng naøy bao goàm moät keùt
laøm maùt, moät van an toaøn vaø hai
ñöôøng oáng daãn nhôùt baèng kim
loaïi hoaëc baèng cao su chòu löïc.
Khi bôm nhôùt hoaït ñoäng, nhôùt seõ
ñöôïc ñöa ñeán loïc tinh, sau khi
loïc saïch nhôùt seõ ñi boâi trôn caùc
chi tieát chuyeån ñoäng cuûa ñoäng
cô.
Khi aùp suaát nhôùt gia taêng khoaûng
töø 2,7 ñeán 3,5 Kg/cm2, van an
toaøn môû ñeå cho moät löôïng nhôùt
töø loïc qua van an toaøn ñeå ñi ñeán
keùt laøm maùt nhôùt vaø sau ñoù trôû
laïi caùc-te.
LAØM MAÙT BAÈNG NÖÔÙC
Keùt laøm maùt ñöôïc boá trí ôû ñaàu cuûa loïc tinh. Ñaëc ñieåm cuûa loaïi naøy, nhôùt töø bôm ñöôïc cung caáp ñeán loõi
loïc vaø sau ñoù ñi qua keùt laøm maùt roài ñeán boâi trôn caùc chi tieát cuûa ñoäâng cô.
Ñeå traùnh tröôøng hôïp caùc oáng laøm maùt nhôùt bò ngheït, cuõng nhö coù söï toån thaát lôùn trong tröôøng hôïp nhôùt
ñi qua caùc ñöôøng oáng laøm maùt khi ñoäng cô nguoäi, ngöôøi ta boá triù moät van an toaøn trong keùt laøm maùt.
Van naøy seõ môû khi coù söï cheânh leäch aùp suaát giöõa cöûa ra vaø cöûa vaøo cuûa keùt vöôït quaù 1,5Kg/cm2, luùc
naøy nhôùt seõ ñi thaúng ñeán maïch daàu chính maø khoâng ñi qua keùt laøm maùt nöõa.
VI. DAÀU BOÂI TRÔN
Caùc chaát boâi trôn duøng cho oâtoâ goàm coù: Daàu boâi trôn duøng cho ñoäng cô xaêng, daàu boâi trôn duøng cho
ñoäng cô Diesel, daàu laøm trôn hoäp soá, daàu duøng cho hoäp soá töï ñoäng, heä thoáng trôï löïc laùi, heä thoáng
phanh…
135