ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ TRÀ VINH
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC:VI SINH ĐẠI CƯƠNG
NGÀNH, NGHỀ:BẢO VỆ THỰC VẬT
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số:215/QĐ-CĐN ngày 07 tháng 07 năm 2021
của Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Trà Vinh
Trà Vinh, năm 2021
(Lưu hành nội bộ)
1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể
được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và
tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Biên soạn: Dương Thị Bích Tuyền
2
LỜI GIỚI THIỆU
Vi sinh đại cương là môn học cơ sở cung cấp những kiến thức cơ bản cho
học sinh chuyên ngành Thú y và Chăn nuôi. Là cơ sở để học sinh tiếp thu kiến
thức các môn học chuyên ngành như bệnh học thú y, dinh dưỡng, chẩn đoán và
điều trị,... Để học tốt môn vi sinh đại cương, học sinh cần phải có kiến thức cơ
bản về di truyền, sinh học và sinh hóa học đại cương.
Môn học này bao gồm những kiến thức về lịch sử quá trình phát sinh và
phát triển của ngành vi sinh vật, những thành tựu đã đạt được và những triển
vọng của ngành vi sinh vật đối với đời sống và sản xuất. Trọng tâm của môn học
đi sâu vào những kiến thức về cấu trúc, chức năng và các hoạt động sống của vi
sinh vật. Môn học cũng đề cập đến mối quan hệ giữa vi sinh vật với các yếu tố
môi trường và vai trò của vi sinh vật trong môi trường.
Để đáp ứng nhu cầu về tài liệu học tập cho học sinh chúng tôi đã tham
khảo nhiều tài liệu (BSTY. Nguyễn Xuân Hòa - PGS. TS. Phạm Hồng Sơn.
Trường Đại Học Nông Lâm Huế - Khoa Chăn Nuôi –Thú Y - Bộ môn Ký sinh –
Truyền nhiễm; Ts. Đặng Thị Hoàng Oanh. Trường Đại Học Cần Thơ – “Giáo
trình vi sinh đại cương”) để bổ sung thêm kiến thức. Giáo trình là tài liệu học
tập, nghiên cứu của các học sinh chuyên ngành Thú y đang theo học hệ chính
quy tại Trường Trung cấp nghề Dân tộc nội trú và cũng là tài liệu tham khảo tốt
cho việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học của các học sinh trung học,
các nghiên cứu sinh trong nhà trường.
Tuy đã có nhiều cố gắng nhưng chắc chắn giáo trình không tránh khỏi
những thiếu sót, chúng tôi hy vọng nhận được những ý kiến đóng góp của đồng
nghiệp, các đọc giả để lần tái bản sau giáo trình được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Biên soạn: Dương Thị Bích Tuyền
3
MỤC LỤC
Trang
Lời giới thiệu 2
Chương 1. Giới thiệu 4
1. Đối tượng và nhiệm vụ môn học 4
2. Sơ lược lịch sử phát triển môn học 5
3. Vai trò của vi sinh vật 13
Chương 2. Hình thái và cấu tạo 14
1. Vi khuẩn 14
2. Các nhóm vi khuẩn đặc biệt 31
3. Vi nấm 35
4. Virus 47
Chương 3. Quá trình sinh trưởng của vi sinh vật 53
1. Điều kiện sinh trưởng 54
2. Cách sinh trưởng 64
3. Đặc tính sinh trưởng của vi khuẩn trên môi trường nuôi cấy 66
Chương 4. Quá trình trao đổi chất của vi sinh vật 68
1. Dinh dưỡng 68
2. Quá trình trao đổi chất 69
3. Ý nghĩa của quá trình dinh dưỡng 71
Tài liệu tham khảo 74
Biên soạn: Dương Thị Bích Tuyền
4
MÔN HỌC: VI SINH VẬT ĐẠI CƯƠNG
Mã số môn học: MH - 15
I. Vị trí, tính chất của môn học:
- Vị trí: cần được học sau môn dinh dưỡng thức ăn chăn nuôi và luật thú y
nhưng trước các môn kỹ thuật truyền giống, chuẩn đoán và điều trị học.
- Tính chất: là môn học cơ sở nghề.
II. Mục tiêu của môn học:
- Kiến thức: Trình bày được hình dạng và vai trò của vi sinh vật trong đời
sống con người và vật nuôi.
- Về kỹ năng: Nhuộm và nhận dạng được các vi sinh thường gặp.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: Thận trọng khi làm việc với các vi
sinh vật. Đảm bảo an toàn lao động, vệ sinh công nghiệp.
III. Nội dung môn học:
1. Nội dung tổng quát và phân bổ thời gian:
STT Tên chương/mục
Thời gian
Tổng
số
Lý
huyết
Thực
hành
Kiểm tra
(LT - TH)
1 Giới thiệu 2 2
2 Hình thái và cấu tạo 12 8 3 1
3Quá trình sinh trưởng của VSV 8 4 3 1
4Quá trình trao đổi chất của VSV 8 8
Cộng 30 22 6 2
2. Nội dung chi tiết:
Chương 1: GIỚI THIỆU
Mục tiêu: trình bày được vai trò của vi sinh vật.
A. Nội dung:
1. Đối tượng và nhiệm vụ môn học
Đối tượng:
Xung quanh chúng ta, ngoài các sinh vật lớn mà chúng ta có thể nhìn thấy
được, còn có vô số vi sinh vật nhỏ bé, muốn nhìn thấy chúng phải sử dụng kính
hiển vi, người ta gọi chúng là vi sinh vật. Môn khoa học nghiên cứu về hoạt
động sống của các vi sinh vật được gọi là vi sinh vật học.
Vi sinh vật học phát triển rất nhanh và đã dẫn đến việc hình thành các lĩnh
vực khác nhau: vi khuẩn học (Bacteriology), nấm học (Mycology), tảo học
(Algology) virus học (Virolory),... Việc phân chia các lĩnh vực còn có thể dựa
Biên soạn: Dương Thị Bích Tuyền