Hệ bài tiết, hệ thần
kinh, hệ sinh dục lớp
nhiều chân
1.Hệ bài tiết
Là ống malpighi, chất bài tiết là axit uric. Ngoài
ra còn có các tuyến bạch huyết là các dải tế bào
nằm dọc theo ống malpighi, chạy dọc theo mạch
máu bụng hay dọc dây thần kinh bụng. Các tế
bào này thực bào các chất rắn có trong dịch thể
xoang và các thể mỡ, có chức năng vừa dự trữ
vừa bài tiết.
2. Hệ thần kinh và giác quan
Theo sơ đồ cấu trúc của chân khớp. Có não,
hạch dưới hầu và chuỗi hạch thần kinh bụng. Ở
não ngoài đôi hạch thần kinh điều khiển râu còn
có các phần tập trung tế bào thần kinh ứng với 2
đốt trước râu và sau râu đã tiêu giảm Khối hạch
thần kinh dưới hầu có vòng nối với 2 hạch của
não sau (do các đôi hạch phần phụ miệng và cả
một số đốt thân sau hàm nữa). Chuỗi hạch thần
kinh bụng có số lượng thay đổi tùy nhóm loài:
Rết tơ có 11 khối hạch của chuỗi bụng, mỗi khối
ứng với một đốt, còn ở Chân kép thì mỗi đốt có
2 đôi khối hạch hoặc 2 khối hạch.
Cơ quan cảm giác gồm có đôi râu với nhiều
lông cảm giác và các gờ xúc giác và khứu giác.
Cơ quan thị giác có 1 – 2 mắt hay nhiều hơn.
Mắt đơn ở hai bên dầu, có hình túi đơn giản.
Riêng ởScutigera trên đầu có 2 khối mắt đơn
xếp gần nhau tương tự như mắt kép của côn
trùng. Khả năng nhìn của nhiều chân yếu
(hướng quang âm). Ở nhiều chân còn có cơ
quan tomosvary, có thể là cơ quan cảm giác, đó
là các hố hình chữ U, hay các rãnh tập trung tế
bào ở đáy, thường ở dưới gốc râu, do não điều
khiển.
3. Hệ sinh dục
Nhiều chân phân tính, tỷ lệ đực cái thay
đổi tùy nhóm loài. Ví dụ như
loài Polyxxenus lagurus, phổ biến ở châu Âu,
càng lên phía Bắc tỷ lệ con đực càng giảm (ở
Pháp là 42%, Đan Mạch là 8% còn ở Phần Lan
thì không gặp con đực và ở Phần Lan mật độ
quần thể được duy trì nhờ khả năng sinh
sản trinh sản). Hay loài rết Scolopendra
cingulata ở nhiều vùng thuộc Crưm và Bắc
Capcazơ cũng chỉ gặp con cái trinh sản. Tuyến
sinh dục và ống dẫn sinh dục ít khi còn giữ
được cấu tạo kép, thường thì tập trung thành
cơ quan đơn. Ngoài ra có tuyến phụ sinh
dục như túi nhận tinh ở con cái, túi chứa tinh
ở con đực. Lỗ sinh dục khác nhau ở 2 nhóm:
Rết tơ, râu chẻ, chân kép có lỗ sinh dục ở đốt
mang đôi chân thứ 2, còn chân môi thì có lỗ sinh
dục ở đốt áp chót.
Hương Thảo