Hiểm họa do bệnh than
Tổn thương da do bệnh than.
Bệnh than là bệnh nhiễm khuẩn Bacillus anthracis lây từ động vật ăn
cỏ sang người chủ yếu qua đường hô hấp, số ít qua đường tiêu hóa. Tại các
vùng lũ lụt do môi trường đất và nước bị ô nhiễm, vi khuẩn khuếch tán ra
nhiều nơi nên nguy cơ mắc bệnh cao, bà con cần cảnh giác đề phòng.
Bệnh than từ động vật ăn cỏ lây sang người do tiếp xúc với súc vật bị bệnh
hoặc ăn phải thực phẩm nhiễm khuẩn, do côn trùng cắn, do hít hoặc nuốt phải vi
khuẩn.
Đặc điểm của vi khuẩn than và dịch bệnh
Bacillus anthracis còn gọi là vi khuẩn than (VKT), là loại vi khuẩn gram
dương, lớn, ái khí, tạo bào tử, có vỏ, không di động và phát triển tạo thành chuỗi.
Nhưng trong cơ thể động vật sống không xảy ra quá trình bào tử hóa. Do vi khuẩn
có dạng hình vuông nên chuỗi các VKT nhìn trên kính hiển vi có hình dáng như
đoàn tàu hỏa. Tuy bào tử của VKT có thể tồn tại nhiều năm trong đất khô nhưng
chúng lại bị tiêu diệt khi nước đun sôi 10 phút, hoặc bị diệt bởi thuốc tím, nước
ôxy già hay formaldehyd loãng. Bệnh than có ở khắp nơi trên thế giới, phổ biến
nhất ở các động vật ăn cỏ hoang dã và súc vật nuôi như trâu, bò, cừu, ngựa, dê...
Động vật ăn cỏ bị bệnh do ăn phải thức ăn có nhiễm bào tử của VKT. Động vật
mắc bệnh thường nặng và tỷ lệ tử vong cao. Giai đoạn cuối của bệnh do nhiễm
khuẩn máu nặng, động vật bị xuất huyết từ mũi, miệng và đường tiêu hóa, cùng
với xác chết của động vật bị nhiễm bệnh làm ô nhiễm vào đất và nước. Trong môi
trường đất và nước VKT chuyển sang dạng bào tử và tồn tại nhiều năm.
Người mắc bệnh là do: tiếp xúc với động vật mắc bệnh than trong công việc
lúc lột da, mổ xẻ thịt; do vết cắn của ruồi bị nhiễm khuẩn, trường hợp hiếm gặp là
ăn thịt động vật mắc bệnh; tiếp xúc với da thú, lông cừu, len hoặc xương.
Biểu hiện của các thể bệnh
Bệnh than có các thể bệnh như sau:
- Bệnh than da: Sau khi nhiễm
khuẩn vài ngày xuất hiện một số nốt
sần đỏ nhỏ trong da; tuần tiếp theo,
tổn thương tiến triển qua các giai
đoạn mụn, phồng nước hoặc bọng
nước và tạo thành ổ loét có vảy hoại
tử màu đen, xung quanh ổ loét bao
bọc bởi vùng phù nề rộng, màu nâu.
Tổn thương ở giai đoạn đầu gây
ngứa, ở giai đoạn toàn phát thì gây đau. Viêm hạch không đặc hiệu gây đau ở các
vùng lân cận tổn thương da. Hầu hết bệnh nhân không sốt, ít hay không có dấu
hiệu toàn thân. Tuy nhiên trong những ca nặng có phù kèm theo sốc. Tổn thương
tự liền sẹo trong 80 - 90% các ca không điều trị, nhưng phù nề vẫn kéo dài trong
vài tuần. Khoảng 10 - 20% bệnh nhân không điều trị, bệnh tiến triển nặng dần, gây
nhiễm khuẩn huyết, sốt cao và tử vong nhanh chóng.
- Bệnh than hô hấp: Các bào tử VKT thâm nhập thẳng vào phế nang hoặc
các ống phế nang, nhưng chúng bị các đại thực bào phế nang diệt. Tuy nhiên số ít
vi khuẩn đến các hạch trung thất và phát triển nhanh chóng gây hoại tử chảy máu
hạch, viêm trung thất chảy máu, nhiễm VKT nặng trong máu. Triệu chứng giai
đoạn cấp tính với các biểu hiện sốt tăng dần, khó thở, thở rít, thiếu ôxy và tụt
huyết áp, thường tử vong trong vòng 24 giờ. Dấu hiệu Xquang đặc trưng của viêm
Tổn thương mắt do bệnh than.
trung thất xuất huyết là giãn rộng cân đối vùng trung thất có giá trị chẩn đoán sớm
bệnh than hô hấp.
- Bệnh than tiêu hóa: Xảy ra do ăn thịt động vật bị bệnh nấu chưa chín kỹ.
Triệu chứng đa dạng gồm sốt, buồn nôn và nôn, đau bụng, tiêu chảy ra máu, có thể
phát triển nhanh chóng thành cổ trướng; một số ca tiêu chảy rất nặng. Bệnh than
thể hầu họng có các triệu chứng chính là sốt, đau họng, nuốt khó, viêm đau hạch
vùng chung quanh, nhiễm độc máu, có thể rối loạn hô hấp.
Điều trị và phòng bệnh như thế nào?
Thuốc penicillin có tác dụng diệt hầu hết các chủng VKT nên việc điều trị
có nhiều thuận lợi. Đối với người dị ứng với penicillin, có thể dùng ciprofloxacin,
erythromycin, tetracylin hoặc chloramphenicol. Trường hợp bệnh nặng có thể
dùng kháng độc tố bệnh than kết hợp với kháng sinh.
Biện pháp phòng bệnh lâu dài đối với cộng đồng là sử dụng vaccin phòng
bệnh than. Xác của súc vật chết do bệnh than phải được chôn sâu hoặc thiêu cháy.
Nên tránh mổ thịt các súc vật nhiễm bệnh vì quá trình bào tử hóa của VKT chỉ xảy
ra khi có ôxy. Xử lý phân, nước rác hợp vệ sinh. Dùng thuốc khử khuẩn ở đất và
nước có súc vật bị chết. Sử dụng găng tay, đi ủng khi cần tiếp xúc với gia súc, khi
vệ sinh chuồng trại gia súc. Thực hiện ăn chín uống sôi. Nấu chín kỹ thức ăn là
thịt gia súc. Không ăn tái sống thịt trâu, bò, dê, cừu...