TNU Journal of Science and Technology
230(05): 442 - 447
http://jst.tnu.edu.vn 442 Email: jst@tnu.edu.vn
THE IN VITRO ANTI-INFLAMMATORY AND ANTIOXIDANT ACTIVITITES
OF THE EXTRACTS FROM TETRASTIGMA STRUMARIUM IN VIETNAM
Dinh Duy Hung1, Phan Thi Kim Thu2, Ngu Truong Nhan2, Dam Thi Bich Hanh2, Vu Thi Thu Le3,
Vu Thanh Dat4, Pham Thi Thuy1,5, Do Tien Lam1,4, Phan Tu Quy2*
1Graduate University of Science and Technology – VAST, 2Tay Nguyen University
3TNU - University of Agriculture and Forestry, 4Institute of Natural Products Chemistry – VAST,
5Institute of Applied Biology Research
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received:
18/11/2024
The Tetrastigma strumarium has been commonly used in folk
medicine to treat headaches, fever, inflammation, mumps, pimples,...
Test results of the antimicrobial and antioxidant activity of the crude
extract (TS); Fractional extracts: n-hexane (TSH), ethyl acetate (TSE)
and methanol (TSM) of Tetrastigma strumarium in Vietnam as
follows: The crude extract (TS) exhibited good anti-inflammatory and
antioxidant activities in vitro with SC50 value of 35.11 µg/mL and IC50
value of 21.3 µg/mL, respectively. With fractionated extract, ethyl
acetate (TSE) exhibited the best anti-inflammatory and antioxidant
activities in vitro with IC50 value of 9.6 µg/mL and SC50 value of 21.7
µg/mL, respectively. The remaining fractions showed moderate and
weak activity. The above results guide further research on chemical
composition and anti-inflammatory and antioxidant activities in the
future.
Revised:
06/02/2025
Published:
07/02/2025
KEYWORDS
Tetrastigma
Tetrastigma strumarium
Anti-inflammatory
Antioxidant
Inhibit NO production
HOẠT TÍNH KHÁNG VIÊM VÀ CHỐNG OXI HÓA IN VITRO CỦA
CÁC CAO CHIẾT TỪ DÂY QUAI BỊ (TETRASTIGMA STRUMARIUM)
Ở VIỆT NAM
Đinh Duy Hưng1, Phan Thị Kim Thư2, Ngũ Trường Nhân2, Đàm Thị Bích Hạnh2, Vũ Thị Thu Lê3,
Vũ Thành Đạt4, Phạm Thị Thuỷ1,5, Đỗ Tiến Lâm1,4, Phan Tứ Quý2*
1Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, 2Trường Đại học Tây Nguyên
3Trường Đại học Nông Lâm - ĐH Thái Nguyên,
4Viện Hóa học các Hợp chất Thiên nhiên - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam,
5Viện Nghiên cứu Sinh học Ứng dụng
TÓM TẮT
Ngày nhận bài:
18/11/2024
Dây quai bị (Tetrastigma strumarium) được sử dụng phổ biến trong
dân gian chữa nhức đầu, sốt, viêm, quai bị, mụn nhọt,… Kết quả thử
nghiệm hoạt tính kháng viêm thông qua khả năng ức chế sản sinh NO
trên đại thực bào RAW264.7 và chống oxi hóa theo phương pháp
DPPH của cao chiết tổng (TS); các cao chiết phân đoạn: n-hexane
(TSH), ethyl acetate (TSE) và methanol (TSM) từ thân lá Dây quai bị
(Tetrastigma strumarium) ở Việt Nam như sau: Cao tổng (TS) thể hiện
hoạt tính kháng viêm và chống oxi hóa in vitro tốt với lần lượt giá trị
SC50 là 35,11 µg/mL và với IC50 là 21,3 µg/mL. Đối với các cao
chiết phân đoạn, cao ethyl acetate (TSE) thể hiện hoạt tính kháng viêm
và chống oxi hóa in vitro tốt nhất với lần lượt giá trị IC50 là 9,6 µg/mL
và SC50 là 21,7 µg/mL. Các phân đoạn còn lại thể hiện hoạt tính ở
mức trung bình và yếu. Các kết quả trên định hướng cho nghiên cứu
sâu hơn về thành phần hóa học và hoạt tính kháng viêm, chống oxi
hóa trong tương lai.
Ngày hoàn thiện:
06/02/2025
Ngày đăng:
07/02/2025
DOI: https://doi.org/10.34238/tnu-jst.11566
* Corresponding author. Email: phantuquy@ttn.edu.vn
TNU Journal of Science and Technology
230(05): 442 - 447
http://jst.tnu.edu.vn 443 Email: jst@tnu.edu.vn
1. Tổng quan
Chi Tứ thư (Tetrastigma) ở Việt Nam có 39 loài và 1 thứ, được phân bố rộng khắp cả nước.
Trong y học cổ truyền dân tộc, các thực vật chi Tứ thư (Tetrastigma) được sử dụng để điều trị
nhiều bệnh khác nhau. Theo y học hiện đại, các loài thuộc chi Tứ thư (Tetrastigma) đã được chứng
minh có hoạt tính sinh học vô cùng phong phú đa dạng như làm bền thành mạch, chống độc, làm
giảm thương tổn gan, kháng viêm, chống oxi hoá, virus và ung thư… [1]-[3].
Cao chiết ethyl acetate của loài Tetrastigma planicaule có khả năng khử Fe3+ tốt với giá trị IC50
là 0,028 g/l, cao hơn vitamin C (IC50 0,044g/l) và polyphenol trong chè (IC50 0,032g/l) [4]. Các
polysaccharide từ Tetrastigma hemsleyanum cho thấy hoạt tính chống oxy hóa tốt với khả năng
loại bỏ các gốc tự do anion, hydroxyl và superoxide theo phương pháp DPPH lần lượt là 36,8%,
65,1% và 36,8% [5].
Cao chiết ethanol từ Tetrastigma planicaule ức chế quá trình phosphoryl hóa IkB-α do TNF-α
gây ra và ức chế sự di chuyển NF-kB đến nhân tế bào dẫn đến ức chế tạo ra các protein gây viêm
[6]. Cao chiết ethanol từ Tetrastigma hypoglauca ức chế đáng kể viêm phù nề ở tai do xylene gây
ra và viêm màng bụng do axit axetic gây ra trên chuột ở nồng độ thấp [7], [8]. Chiết xuất flavonoid
của Tetrastigma hemsleyanum cải thiện tổn thương bệnh lý của mô phổi và giảm đáng kể quá trình
phosphoryl hóa p38MAPK, NF-kB và hoạt động liên kết DNA của NF-kB trong mô phổi [9].
Ngoài ra, cao chiết n-buthanol và ethyl acetate của Tetrastigma hemsleyanum thể hiện hoạt tính
kháng virus RSV (virus hợp bào hô hấp) với chỉ số điều trị (T1) lần lượt là 128 và 64, vượt trội
hơn ribavirin (T1 = 6,25) [10]. Các cao chiết của Tetrastigma hemsleyanum (cao chiết n-hexane,
ethyl acetate, diclometan và n-buthanol) có tác dụng ức chế vi rút viêm gan B (HBV) bằng cách
giảm tiết HbsAg và HbeAg [11]. Cao chiết lá Tetrastigma hemsleyanum thể hiện tác dụng bảo vệ,
chống lại độc tính do acrylamide gây ra trong tế bào HepG2 in vivo và in vitro; axit 5-caffeoylquinic
là thành phần chính quyết định hoạt tính [12]. Cao chiết ethanol từ rễ củ loài Tetrastigma
hemsleyanum có thể cải thiện tỷ lệ sống sót của chuột bị nhiễm vi rút cúm A H1N1 bằng cách giảm
tác hại của vi-rút ngoại sinh đối với tế bào, tăng cường sự tăng sinh tế bào T ở lá lách và tăng cường
hoạt động tiêu diệt tự nhiên NK, cải thiện chức năng miễn dịch của chuột [13].
Cao chiết ethyl acetate loài Tetrastigma hemsleyanum ức chế sự phát triển của tế bào ung thư
đại trực tràng ở người (HT-29), đã gây ra quá trình chết theo chương trình apoptosis tế bào ung thư
đại trực tràng HT-29 thông qua sự hoạt hóa enzyme caspase 3 [14].
Chiết xuất flavonoid của Tetrastigma hemsleyanum có tác dụng ức chế đáng kể sự tăng sinh
của các tế bào ung thư phổi (A549) phụ thuộc vào liều lượng. Cơ chế này có thể liên quan đến sự
điều chỉnh của con đường ubiquitin-proteasome. Ngoài ra chiết xuất flavonoid làm giảm
prostaglandin 2 (PGE2) và cyclooxygenase-2 (COX-2) phụ thuộc vào liều lượng, chống tế bào ung
thư biểu mô phổi (LLC) của Lewis [15].
Đặc biệt là Dây quai bị (Tetrastigma strumarium) được sử dụng để chữa quai bị, tràng nhạc,
gãy xương, nhọt mủ, viêm tai giữa,… [2], [3]. Điều đó cho biết Dây quai bị (Tetrastigma
strumarium) có tác dụng kháng viêm và chống oxi hóa tốt. Đây cũng là lý do bài báo đề cập đến
“Hoạt tính kháng kháng viêm và chống oxi hóa in vitro của cao chiết Dây quai bị (Tetrastigma
strumarium) ở Việt Nam”.
2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Mẫu thân lá Dây quai bị (Tetrastigma strumarium (Planch.) Gagnep) thuộc họ Nho - Vitaceae
thu hái tại Chiêm Hóa, Tuyên Quang vào tháng 5 năm 2023. Tiêu bản mẫu được lưu trữ tại Viện
Hóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Đánh giá hoạt tính kháng viêm thông qua ức chế sản sinh NO
TNU Journal of Science and Technology
230(05): 442 - 447
http://jst.tnu.edu.vn 444 Email: jst@tnu.edu.vn
Thử nghiệm hoạt tính kháng viêm in vitro: Hoạt tính kháng viêm in vitro thông qua khả năng
ức chế sản sinh NO trên đại thực bào RAW264.7 theo phương pháp phân tích Griess của Verena
M. Dirsch [16].
Cách tiến hành cụ thể như sau: tế bào RAW264.7 (đại thực bào chuột) được nuôi cấy 48 giờ
trong môi trường nuôi cấy Dulbecco cải tiến (DMEM-Dulbecco’s Modified Eagle Medium) ở
37oC, 5% CO2, 10% huyết thanh phôi bò (FBS-Fetal Bovine Serum). Sau đó dịch tế bào được
chuyển lên giếng phiến 96 với mật độ 2,5x105 tế bào/giếng. Tế bào được kích thích với 2 µl mẫu
đối chứng (-) LPS (0,1 mg/mL) trong 24 giờ và bổ sung thuốc hoặc chất thử ở các nồng độ khác
nhau. Cardamonin được sử dụng làm mẫu đối chứng (+). Dịch huyền phù của tế bào được ủ với
thuốc thử Griess và NaNO2 ở các nồng độ khác nhau để xây dựng đường chuẩn. Đo hỗn hợp phản
ứng ở bước sóng λ = 570 nm.
2.2.3. Đánh giá hoạt tính chống oxi hóa in vitro
Phân tích khả năng bẫy các gốc tự do tạo bởi DPPH (1,1-diphenyl-2-picrylhydrazyl; Brand-
Williams et al. 1995, Shela et al. 2003, Kumar et al. 2013) để xác định nhanh hoạt tính chống oxy
hóa [17]. Sự hấp thụ của DPPH ở λ= 515 nm. Kết quả các thử nghiệm được thể hiện là giá trị trung
bình của ít nhất 3 phép thử lặp lại ± độ lệch chuẩn (p ≤ 0,05). Giá trị SC50 là nồng độ của chất thử
mà tại đó trung hòa được 50% các gốc tự do, được xác định bằng phần mềm TableCurve AISN
Sofware (Jandel Scientific, USA) qua giá trị SC% và dãy các nồng độ chất thử tương ứng.
3. Kết quả và thảo luận
3.1. Xử lý mẫu
Mẫu thân lá cây tươi mới thu hái được sấy khô đem nghiền nhỏ rồi ngâm kiệt 3 lần, mỗi lần 5l
với methanol ở nhiệt độ phòng, dịch chiết tổng thu được cất loại dung môi bằng máy cất quay chân
không ở nhiệt độ thấp và áp suất giảm thu được cao methanol tổng (TS, 195 g). Cao methanol được
chiết lần lượt với n-hexane và ethyl acetate, sau khi đuổi hết dung môi thu được các cao tương ứng
là cao n-hexane (TSH, 62 g), ethyl acetate (TSE, 50 g) và cao methanol (TSM, 82 g). Khối lượng
các cặn chiết thu được từ Dây quai bị (Tetrastigma strumarium) được trình bày như Bảng 1.
Bảng 1. Khối lượng các cặn chiết thu được từ cây Dây quai bị
Bộ phận
Khối lượng mẫu khô
Khối lượng cao chiết thu được (g)
Cặn tổng
n-hexan
EtOAc
MeOH
Thân lá
3,0 kg
170
(TS)
55,0
(TSH)
40,8
(TSE)
73,0
(TSM)
3.2. Kết quả về thử hoạt tính chống oxi hóa
Hoạt tính quét gốc tự do DPPH của cao chiết tổng (TS); các cao chiết phân đoạn: n-hexan
(TSH), etyl axetat (TSE) và metanol (TSM) Dây quai bị được thể hiện trong Bảng 2 và Hình 1.
Bảng 2. Kết quả thử hoạt tính chống oxi hóa in vitro của cây Dây quai bị
TT
Kí hiệu mẫu
Khả năng trung hòa gốc tự do (SC,%)
SC50 (µg/ml)
Chứng (+) [axit ascorbic]
80,10 ± 0,9
10,56
Chứng (-) [DPPH/EtOH + DMSO]
0,00 ± 0,0
-
1
TS
68,33 ± 0,8
35,11
2
TSH
56,42 ± 1,1
52,34
3
TSE
75,29 ± 0,5
21,67
4
TSM
30,21 ± 1,5
> 100
Kết quả cho thấy, cao tổng (TS) Dây quai bị có khả năng trung hòa gốc tự do (SC) là 68,33 ±
0,8%, tương ứng với giá trị SC50 là 35,11 µg/mLtheo phương pháp DPPH. Trong các cao chiết
phân đoạn, cao ethyl acetate (TSE) thể hiện hoạt tính chống oxi hóa tốt nhất với khả năng trung
hòa gốc tự do SC là 75,29 ± 0,5%, tương ứng với giá trị SC50 là 21,67 µg/mL, sau đó đến cao n-
TNU Journal of Science and Technology
230(05): 442 - 447
http://jst.tnu.edu.vn 445 Email: jst@tnu.edu.vn
hexane (TSH) với khả năng trung hòa gốc tự do SC là 56,42 ± 1,1%, tương ứng với giá trị SC50 là
52,34 µg/mL và cuối cùng là cao methanol (TSM) không thể hiện hoạt tính với khả năng trung hòa
gốc tự do SC là 30,21 ± 1,5%, tương ứng với giá trị SC50 >100 µg/mL. Như vậy, các hoạt chất thể
hiện hoạt tính chống oxi hóa chủ yếu tập trung vào phân đoạn kém phân cực và phân cực trung
bình. Kết quả nghiên cứu phù hợp với hoạt tính chống oxi hóa của các loài thuộc chi này [3].
Hình 1. Hoạt tính chống oxi hóa in vitro của cây Dây quai bị
3.3. Kết quả về thử hoạt tính kháng viêm
Hoạt tính kháng viêm thông qua ức chế sự sản sinh NO trên đại thực bào RAW264.7 in vitro
của cao chiết tổng (TS); các cao chiết phân đoạn: n-hexane (TSH), ethyl acetate (TSE) và methanol
(TSM) Dây quai bị được thể hiện trong Bảng 3 và Hình 2.
Bảng 3. Kết quả thử hoạt tính kháng viêm in vitro của cây Dây quai bị
TT
Ký hiệu mẫu
Nồng độ cao nhất
thử nghiệm
Phần trăm ức chế sản
sinh NO (%)
Phần trăm tế bào
sống sót (%)
Giá trị IC50
Control (-)
-
100,0 ± 0,7
102,45 ± 0,28
Control (+): Cardamonin
3,0 µM
84,22 ± 1,2
71,34 ± 0,5
9,8 µM
LPS
-
0,0 ± 0,3
100,0 ± 0,6
1
TS
50 µg/mL
73,98 ± 1,5
80,43 ± 1,2
21,3 µg/mL
2
TSH
50 µg/mL
60,88 ± 1,0
71,32 ± 0,8
50,9 µg/mL
3
TSE
50 µg/mL
79,98 ± 1,3
75,93 ± 1,1
19,6 µg/mL
4
TSM
50 µg/mL
33,27 ± 0,8
69,87 ± 1,6
-
Hình 2. Hoạt tính kháng viêm in vitro của cây Dây quai bị
Kết quả ở Bảng 3 và Hình 2 cho thấy, các cao chiết tổng và phân đoạn từ Dây quai bị đều thể
hiện hoạt tính ức chế đại thực bào RAW 264.7 sản sinh NO ở các khoảng nồng độ khảo sát (p <
0,05) ở các mức độ khác nhau. Cao tổng (TS) ức chế sản sinh NO mạnh với IC50 là 21,3 µg/mLvà
không gây độc cho cho tế bào (tỷ lệ tế bào sống sót là 80,43 ± 1,2%). Cao chiết phân đoạn ethyl
68.33
56.42
75.29
30.21
80.1
0
20
40
60
80
100
TS TSH TSE TSM Axit
ascorbic
Giá trị giá trị SC% của cao chiết
Dây quai bị
35.11
52.34
21.67
100
10.56
0
50
100
150
TS TSH TSE TSM Axit
ascorbic
Giá trị SC50 (µg/mL) của cao
chiết
Dây quai bị
73.98
60.88
79.98
33.27
84.22
0
20
40
60
80
100
Phần trăm ức chế sản sinh NO của cao
chiết Dây quai bị
21.3
50.9
19.6
100
9.8
0
20
40
60
80
100
120 Giá trị IC50 (µg/mL) của cao chiết
Dây quai bị
TNU Journal of Science and Technology
230(05): 442 - 447
http://jst.tnu.edu.vn 446 Email: jst@tnu.edu.vn
acetate (TSE) biểu hiện hoạt tính kháng viêm tốt nhất với IC50 là 19,6 µg/mLvà không gây độc cho
cho tế bào (tỷ lệ tế bào sống sót là 75,93 ± 1,1%), sau đó đến cao n-hexane (TSH) với giá trị IC50
là 50,9 µg/mL và không gây độc cho cho tế bào (tỷ lệ tế bào sống sót là 71,32 ± 0,8%), còn cao
methanol (TSW) hầu như không thể hiện hoạt tính. Như vậy, hoạt tính kháng viêm của Dây quai
bị tập trung chủ yếu ở phân đoạn phân cực kém và trung bình TSH và TSE. Từ đó, cao TSH và
TSE được ưu tiên hơn cho việc nghiên cứu tiếp theo về thành phần hóa học. Kết quả này đã góp
phần giải thích việc sử dụng loài này trong y học cổ truyền và phù hợp với các nghiên cứu đã công
bố về hoạt tính kháng viêm của các loài thuộc chi này [3].
4. Kết luận
Từ mẫu thân lá cây Dây quai bị (Tetrastigma strumarium (Planch.) Gagnep.) đã xử lý và chiết
mẫu khô thu nhận được các cao chiết, trong đó cao methanol tổng (TS, 195 g) và các cao chiết
phân đoạn lần lượt là n-hexane (TSH, 62 g), ethyl acetate (TSE, 50 g) và methanol (TCM, 82 g).
Kết quả thử hoạt tính kháng viêm và chống oxi hóa của các cao chiết thu nhận được từ thân lá
cây Dây quai bị cho thấy, cao methanol tổng (TS) có khả năng ức chế sản sinh NO mạnh với IC50
là 21,3 µg/mL và trung hòa gốc tự do mạnh với giá trị SC50 là 21,67 µg/mL. Đối với cao phân đoạn
thì phân đoạn TSH và TSE biểu hiện hoạt tính kháng viêm tốt với giá trị IC50 lần lượt là 50,9
µg/mL và 19,6 µg/mLvà chống oxi hóa tốt với giá trị SC50 là 52,34 µg/mL và 21,67 µg/mL, tương
ứng. Kết quả này đã góp phần giải thích việc sử dụng loài này trong y học cổ truyền và phù hợp
với các nghiên cứu đã công bố về hoạt tính kháng viêm và chống oxi hóa của các loài thuộc chi
này [3].
Lời cảm ơn
Các kết quả nghiên cứu này được hỗ trợ kinh phí từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, mã số đề tài
B2023-TTN-03.
TÀI LIỆU THAM KHẢO/ REFERENCES
[1] T. C. Nguyen, “Addition of Tetrastigma hookeri (Laws.) Planch. (Vitaceae Juss.) to the Flora of
Vietnam,” Journal of Biology, vol. 31, no. 3, pp. 58-60, 2009.
[2] H. H. Nguyen, Vitaceae Juss. Family, Checklist of Plant Species in Vietnam, Agricultural Publishing
House, vol. 2, 2004, pp. 1152-1158.
[3] D. A. T. Phan, Q. L. Tran, and M. T. T. Nguyen, “Some compounds from stem of tetrastigma erubescens
planch. (vitateae),” Journal of Engineering Technology and Education, vol. 9, pp. 54-57, 2013.
[4] Q. D. Pan, Y. Y. Xiong, W. D. Chen, Q. H. Du, and Q. Y. Meng, “Antioxidant activity of different
polarity chemical constituents from Tetrastigma planicaule,” Chinese Journal of Experimental Medical
Formulae, vol. 19, no. 1, pp. 232-235, 2013.
[5] P. F. Jin, S. Xu, H. Hui, H. Q. Duan, C. Zhao, and S. A. Tang, “A new polyunsaturated lipid from
Tetrastigma hemsleyanum,” Chemistry of Natural Compounds, vol. 54, pp. 429-431, 2018.
[6] F. Zhao, I. Morita, S. I. Murota, and X. S. Yao, “Anti-inflammatory activities of Phyllanthus emblica and
Betula alnoides through transcription factor NF-κB pathway,” Hemo Yixuexiong Mushroom, vol. 16, pp.
155-162, 1999.
[7] P. Li, W. W. Ji, and X. Peng, “Study on the Trifolium extract in anti-ANIT-induced liver injury in mice,”
China Modern Doctor, vol. 56, no. 30, pp. 38-41, 2018.
[8] Y. J. Jiang, X. L. Wang, M. Zhong, J. D. Xia, and Y. L. Mo, “Effects of Tetrastigma hemsleyanum water
extract on tumor necrosis factor alpha and interleukin-1 beta in chronic obstructive pulmonary disease,”
Asia-Pacific Traditional Medicine, vol. 14, no. 6, pp. 13-15, 2018.
[9] D. D. Liu, G. Cao, Q. Zhang, Y. L. Ye, L. K. Han, and W. H. Ge, “Inhibition effect of flavonoids from
Radix Tetrastigmae on acute lung injury of aged mice through p38MAPK and NF-κB pathway,” Chinese
Pharmacological Bulletin, vol. 31, no. 12, pp. 1725-1729, 2015.
[10] D. D. Wang, R. Gao, and B. Yan, “Experimental study on the effects of Radix Tetrastigmae on
respiratory syncytial virus,” Natural Product Research and Development, vol. 31, no. 6, pp. 1070-1074,
2019.