HỌC THUYẾT ÂM DƯƠNG

Phần 1

A. ĐẠI CƯƠNG

9; - Thiên : "Âm Dương Ứng Tượng Đại Luận" (TVấn 5) ghi : "Âm

Dương giả, thiên địa chi đạo dã, vạn vật chi kỷ cương, biến hóa chi phụ mẫu,

Sinh sát chi bản thủy, Thần minh chi phủ dã, Trị bệnh tất cầu kỳ bản" (Âm

Dương là quy luật của trời đất, cương kỷ của vạn vật, nguồn gốc của mọi

biến hóa, Căn cội của sự sinh trưởng và hủy diệt, là kho tàng chứa đựng thần

minh, trị bệnh phải tìm rõ căn bản của bệnh).

- Trong thiên 'Thiên Địa Âm Dương' sách 'Xuân Thu Phồn Lộ', Đổng

Trọng Thư viết : "Thiên địa chi gian, hữu Âm Dương chi khí, thường tiệm

nhân giả, nhược thủy thường tiệm ngư dã" (Trong khoảng thiên địa, có khí

Âm Dương thường bao phủ con người như nước thường bao phủ cá vậy).

- Sách "Y Học Nhập Môn", thiên "Thiên Địa Nhân Vật Tương Ứng

Thuyết" viết : "Sát Âm Dương, quyết sinh tử" (Xét lẽ Âm Dương để có thể

quyết đoán sống chết).

Như vậy, cơ sở của mọi sự vật và hiện tượng, căn nguyên của mọi vận

động biến hóa là 2 khí Âm Dương.

3. Âm Dương và Dược Liệu

Dùng nguyên lý Âm Dương áp dụng vào dược liệu đã được người xưa

áp dụng một cách khoa học và có hiệu quả. Hiện nay, nhiều nước trên thế

giới đã bắt đầu chú ý đến vấn đề này. Việc áp dụng nguyên lý Âm Dương

vào dược liệu không phải là một việc dễ vì đòi hỏi nhiều yếu tố. Ở đây,

chúng tôi tạm nêu ra một số nguyên tắc để tùy nghi áp dụng.

a) Về Tác Dụng

- Các vị thuốc có tác dụng Thăng (đi lên) thuộc âm. Thí dụ : Ma

hoàng, Quế...

- Các vị thuốc có tác dụng giáng (đi xuống) thuộc dương. Thí dụ :

Mang tiêu, Mộc hương...

b) Về Trọng Lượng

+ Các vị thuốc có trọng lượng nhẹ, xốp, thuộc âm. Thí dụ : Các loại lá

(lá dâu, lá Cối xay...).

+ Các vị thuốc có trọng lượng nặng, cứng, thuộc dương. Thí dụ : Bách

bộ, Mẫu lệ...

c) Về Tính Chất

- Các vị thuốc có tính Hàn (lạnh), Lương (Mát) thuộc âm. Thí dụ : Cỏ

mực, Hoàng bá...

- Các vị thuốc có tính Nóng (Nhiệt), ấm (ôn) thuộc dương. Thí dụ :

Trần bì, Phụ tử...

Việc phân chia âm dương cho dược liệu, chỉ có tính cách tương đối,

trên lâm sàng, nhiều khi còn phải dựa theo Tứ khí, Ngũ vị... nữa.

Việc phân biệt đặc tính âm dương của dược liệu rất quan trọng trong

việc trị liệu. Thí dụ : Một bệnh thuộc dương chứng, thực chứng cần phải tìm

vị thuốc mang đặc tính âm để ức chế bớt dương, lập lại sự quân bình âm

dương. Nếu không nắm vững, cho những vị thuốc mang đặc tính dương vào

sẽ làm bệnh tăng hơn (như đổ dầu thêm vào lửa), có khi nguy hiểm đến tính

mạng người bệnh.

D. PHÂN LOẠI ÂM DƯƠNG

Việc phân loại âm dương cho sự vật tương đối khó vì Âm Dương chỉ

là 2 đặc tính của mỗi sự vật, đặc tính này không hoàn toàn tuyệt đối vì có

những vật tuy là dương nhưng so với cái dương hơn lại hóa ra âm.

Thí dụ : Củ Sắn dây (Cát Căn) có nhiều dương tính hơn củ khoai mì

tức dương đối với củ khoai mì nhưng lại ít hơn củ Sâm, có nghĩa là âm đối

với củ Sâm.

Vì thế, tạm thời gọi là Dương những gì có nhiều dương tính hơn âm

và gọi là Âm những gì có nhiều dương tính hơn dương. Ngoài ra, còn dựa

trên nhiều khía cạnh khác nhau để xác định đặc tính âm dương của sự vật. Ở

đây, chúng cố gắng đưa ra 1 số tiêu chuẩn để có thể giúp việc phân chia âm

dương được nhanh và dễ dàng hơn.

Tính ÂM DƯƠNG

Chất

Hình Ly tâm, Dài, Cao Hướng tâm, Tròn,

thể Dịu, xẫm, tối (đen, lam, Thấp.

chàm, tím) Màu Chói sáng, (đỏ

sắc Nhẹ, Xốp (Bông mốp...) hồng, vàng)

Trọng Chua, mặn, đắng. Nặng, cứng (Sắt

lượng thép...) Nhiều nước, Oxy,

Vị Potassium (K), Azốt, Lưu Cay, ngọt, nhạt.

huỳnh... Hóa Ít nước, Sodium

học Dưới mức sinh lý bình (Na), Hydro,

thường (dưới 370) áp huyết Magnesium... Trạng

dưới 90/60, mạch dưới thái Trên mức sinh lý

60/phút, ức chế thần kinh. bình thường (thân nhiệt

trên 380), mạch trên

90/phút, Hưng phấn thần

kinh.