Hợp tác quốc tế về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo: Phát triển bền vững ở Việt Nam

HỢPTÁCQUỐCTẾVỀKHOAHỌCCÔNGNGHỆVÀ

ĐỔIMỚISÁNGTẠONHẰMPHÁTTRIỂNBỀNVỮNG

ỞVIỆTNAM

TrầnThịKimLiên,HoàngThịLý

Email:lienttk@dhcd.edu.vn

Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025

Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025

Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025

DOI:10.59266/houjs.2025.930

Tómtắt:TrongbốicảnhtoàncầuhóavàCáchmạngcôngnghiệplầnthứtư,khoahọc

côngnghệvàđổimớisángtạo(KHCN&ĐMST)trởthànhđộnglựcthenchốtchopháttriển

bềnvững.ĐốivớiViệtNam-mộtquốcgiađangpháttriển,hợptácquốctếtronglĩnhvực

nàykhôngchỉmởracơhộitiếpthutrithứctiêntiến,màcòngiúpnângcaonănglựcnội

sinh,tạosứcbậtchonềnkinhtếxanh,kinhtếsốvàkinhtếtrithức.Bàibáophântíchcơsở

lýluận,thựctrạnghợptácquốctếvềKHCN&ĐMSTtạiViệtNam,đánhgiátácđộngđến

pháttriểnbềnvững,đồngthờiđềxuấtmộtsốgiảiphápnhằmtăngcườnghiệuquảhợptác

tronggiaiđoạntới.

Từkhoá:hợptácquốctế,khoahọccôngnghệ,đổimớisángtạo,pháttriểnbềnvững,ViệtNam

1TrườngĐạihọcCôngđoàn

2TrườngĐạihọcChuVănAn

I.Đặtvấnđề

Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa

và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư,

KHCN&ĐMSTgiữvaitròthenchốttrong

việcthúcđẩytăngtrưởngvàbảođảmphát

triểnbềnvữngcủamọiquốcgiatrênthế

giới.Đốivớicácquốcgiađangpháttriển

như Việt Nam, việc tận dụng thành tựu

KHCNkhôngchỉgiúpnângcaonănglực

cạnhtranh,màcònmởracơhộiđểthực

hiệncácmụctiêupháttriểnbềnvững.Tuy

nhiên, Việt Nam vẫn đang đối mặt với

nhiều thách thức về nguồn lựctài chính

cho R&D (Research and Development

- Nghiên cứu và Phát triển), cũng như

khoảng cách côngnghệ so với các quốc

giatiêntiếntrênthếgiưới.Trongbốicảnh

đó,hợptácquốctếvềKHCN&ĐMSTtrở

thànhmộtyêucầutấtyếu.Thôngquacác

chương trình nghiên cứu chung, chuyển

giaocôngnghệ,đồngsởhữutrítuệ,đào

tạonhânlựcvàkếtnốimạnglướisángtạo

toàncầu,ViệtNamcóthểtiếpcậntrithức

tiêntiến, áp dụng công nghệ sạch, nâng

caochấtlượngnguồnnhânlực,đồngthời

thamgiasâu hơnvào chuỗi giátrị công

nghệtoàncầu.Hợptácquốctếkhôngchỉ

đónggóptrựctiếpvào tăngtrưởngkinh

tế, mà còn tạo ra những tác động tích

cựcvềxãhộivàmôitrường-haitrụcột

quan trọng của phát triển bền vững.Với

tầmquantrọngđó,việcnghiêncứu,phân

tíchthựctrạng trong hợptác quốc tế về

KHCN&ĐMSTtạiViệtNamcóýnghĩa

rấtquantrọng.Nógiúplàmrõnhữngcơ

hộimàhợptácquốctếmanglại,đồngthời

nhậndiệnnhữngtháchthứccầnvượtqua

đểViệtNamcóthểtậndụngtốiđanguồn

lựcquốctế,từđóhiệnthựchóamụctiêu

pháttriểnbềnvững,xâydựngnềnkinhtế

trithứcvànângcaovịthếquốcgiatrên

trườngquốctế.

II.Cơsởlýthuyết

2.1.Kháiniệmhợptácquốctếvề

khoahọccôngnghệvàđổimớisángtạo

vàpháttriểnbềnvững

Trong các nghiên cứu trước đây,

kháiniệmhợptácquốctếKHCN&ĐMST

được tiếp cậndưới nhiều gócnhìn khác

nhau.Archibugi(2002),chorằnghợptác

quốctếtronglĩnhvựcnàygắnliềnvớitiến

trìnhtoàncầuhóacôngnghệ,trongđótri

thứckhoahọcvàcôngnghệvượtquaranh

giớiquốcgia,trởthànhyếutốliênkếtcác

nềnkinhtế.TổchứcGiáodục,Khoahọc

vàVănhóaLiênhợpquốcUNESCOđưa

ramộtđịnhnghĩamangtínhphổquáthơn:

hợptácquốctếvềKHCNlàbấtkỳhoạt

độngchiasẻkiếnthứckhoahọckỹthuật

nào giữa haihoặc nhiềucông dân thuộc

các quốcgia khác nhau,miễn là cómột

thỏa thuận chính thức làm nền tảng cho

quátrìnhtraođổi.Trongkhiđó,Liênminh

châuÂuEUlạinhấnmạnhđếntínhbình

đẳngtrongquanhệ,coihợptácquốctếvề

KHCN&ĐMSTlàtấtcảcácmốiquanhệ

hợptácngangbằnggiữacácchủthểtham

gia hoạtđộngnghiên cứu,công nghệvà

đổimới(Svendetal.,2012).Kếthừaquan

điểmnày,ỦybanchâuÂuECxácđịnh

hợp tác quốc tế về KHCN&ĐMST bao

gồmmọihoạtđộnggiữacácchủthểtrong

mộtquốcgiavớiđốitácnướcngoàiliên

quanđếnkhoahọc,côngnghệvàđổimới,

đượctriểnkhainhằmđạttớinhữngmục

tiêuchung đãđịnh.Từ các cách tiếpcận

trêncóthểthấy,kháiniệmhợptácquốc

tế về KHCN&ĐMST ngày càng được

mởrộng:từhợp táckhoa họcthuần túy

giữacáccánhân,tiếntớisựgắnkếttoàn

diện, đatầng giữacácquốc gia,tổ chức

vàcộngđồngnghiêncứu.Theođó,trong

nghiêncứunàychorằnghợptácquốctế

vềKHCNvàĐMSTlàtậphợpcáchoạt

độngmà cáctổ chức, doanh nghiệphay

cánhântrongmộtquốcgiatiếnhànhvới

đối tác nước ngoài, hướng tới mục tiêu

pháttriểntrithức,côngnghệvàsángtạo.

Xuhướngnàyhiệnđượcxemlàtấtyếu

đối với cả các nước phát triển lẫn đang

pháttriển,bởiđólàmộtquátrìnhdàihạn,

toàndiện,baotrùmcáclĩnhvựctừtạolập

trithức,nângcaonănglựcquốcgiađến

hoạchđịnhchínhsáchchiếnlượcvàtriển

khai sáng kiến phục vụ những mục tiêu

chungvềpháttriểnbềnvững.

Các hình thức hợp tác quốc tế về

KHCN&ĐMST rất đa dạng, được triển

khaiởnhiềucấpđộvàtheonhiềuphương

thứckhácnhau,tùythuộcvàomụctiêu,

đối tượng và phạm vi hợp tác. Nhìn

chung,cóthểphânloạicáchìnhthứchợp

tácquốctếvềKHCN&ĐMSTthànhmột

sốnhómcơbản,gồmcó:(i)Hợptácsong

phươngvàđa phương.Đây là hìnhthức

phổ biến giữa hai hoặc nhiều quốc gia

nhằm thúc đẩy nghiên cứu,chuyển giao

côngnghệvàđổimớisángtạothôngqua

cáchiệpđịnhhoặcchươngtrìnhhợptác;

(ii)Hợptácnghiêncứuvàpháttriển.Theo

hìnhthứcnày,cácviện,trườngvàdoanh

nghiệpphốihợptriểnkhaidựánnghiên

cứuchungđểtạoratrithứcvàcôngnghệ

mới; (iii)Hợp tác đào tạo và phát triển

nhânlựcKHCN.Hìnhthứcnàybaogồm

traođổihọcgiả,họcbổng,vàcácchương

trìnhđàotạochungnhằmnângcaotrình

độ chuyên môn và kỹ năng nghiên cứu;

(iv) Hợp tác chuyển giao công nghệ và

thươngmạihóakếtquảnghiêncứu.Các

quốcgia,việnnghiêncứuvàdoanhnghiệp

hợptácchuyểngiaosángchế,giảipháp

kỹthuậtvà côngnghệ mới;(v) Hợptác

công -tưtrongđổimới sángtạo.Trong

hìnhthức này, Nhà nước và khu vực tư

nhâncùngđầutư,nghiêncứuvàứngdụng

côngnghệmớinhằmgiảmrủirovàtốiưu

nguồnlực;(vi)Hợptáctrongkhuônkhổtổ

chứcvàmạnglướiquốctế.Cácquốcgia

sẽthamgiacácdiễnđàn,chươngtrìnhvà

mạnglướiquốctếnhưUNESCO,WIPO,

ASEANhayAPECnhằmchiasẻdữliệu,

tiêuchuẩn,kinhnghiệmquảnlývàchính

sáchđổimớisángtạo,đồngthờinângcao

vịthếKHCNtrêntrườngquốctế.

Thuật ngữ phát triển bền vững

(PTBV)lầnđầuxuấthiệnnăm1980trong

ấn phẩm Chiến lược bảo tồn Thế giới

của IUCN, nhấn mạnh rằng phát triển

khôngchỉ tập trung vào kinh tế mà còn

phảicânnhắcnhucầuxãhộivàtácđộng

môitrường.Kháiniệmnàyđượcphổbiến

rộngrãitừbáocáoBrundtlandnăm1987,

địnhnghĩaPTBVlà“sựpháttriểnđápứng

nhucầuhiệntạimàkhônglàmsuygiảm

khả năng đáp ứng của các thế hệ tương

lai”. Năm 2002, Hội nghị Thượng đỉnh

Thế giới tại Johannesburg đánh giá việc

thựchiệnTuyênngônRiovàNghịsự21,

nhấnmạnhcácmụctiêunhưxóađóigiảm

nghèo,pháttriểnsảnphẩmthânthiệnmôi

trườngvàbảovệtàinguyênthiênnhiên.

Tại Việt Nam, Luật Bảo vệ Môi trường

2014chorằngPTBVlàpháttriểnhàihòa

giữa tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội

và bảovệ môitrường,đảmbảonhucầu

củacảthếhệhiệntạivàtươnglai.Từcác

quanđiểmtrên,trongnghiêncứunàycho

rằngPTBVlàsựpháttriểnđápứngcho

cầucủahiệntạimàkhôngảnhhưởngđến

khảnăngđápứngcủathếhệtươnglaivề

bayếutốmôitrường,xãhộivàkinhtế.

2.2.Vaitròcủahợptácquốctếvề

khoahọccôngnghệvàđổimớisángtạo

trongpháttriểnbềnvững

Trong bối cảnh phát triển bền

vững, vai trò của hợp tác quốc tế về

KHCN&ĐMST được thể hiện trên các

phươngdiệnnổibậtnhưsau:

Thứnhất,Thôngquahợptácquốc

tế,cácquốcgiacóthểtiếpcậnnhanhhơn

với các công nghệ tiên tiến, đặc biệt là

côngnghệthânthiệnvớimôitrường,từ

đóđịnhhìnhmôhìnhtăngtrưởngítphát

thảivàsửdụnghiệuquảtàinguyênthiên

nhiên. Cácdựán hợp tác tronglĩnh vực

nănglượngtáitạo,quảnlýchấtthải,nông

nghiệpthôngminhhayđôthịxanhđãgóp

phần giải quyết các thách thức về môi

trường,giảmthiểutácđộngtiêucựccủa

biến đổikhí hậu vànângcaosứcchống

chịucủanềnkinhtế.

Thứ hai, Hợp tác quốc tế về

KHCN&ĐMSTkhôngchỉmangýnghĩa

“tiếpnhận”trithứchaycôngnghệtừbên

ngoài,màcòntạođiềukiệnchocácquốc

gianângcaonănglựcsángtạovàpháttriển

nguồn nhân lực chất lượng cao. Thông

quacácchươngtrìnhđàotạochung,mạng

lưới nghiên cứu liên kết, các dự ánhợp

tácsongphươnghoặcđaphương,độingũ

cánbộkhoahọcvànhànghiêncứutrong

nướccócơhộitiếpcậnvớiphươngpháp

nghiêncứuhiệnđại,tiêuchuẩnquốctếvà

cácxuhướngcôngnghệtiêntiến.Đâylà

nềntảngquantrọngđểcácquốcgiatừng

bướclàmchủcôngnghệ,tiếntớisángtạo

vàpháttriểncôngnghệnộiđịathayvìphụ

thuộchoàntoànvàonguồnlựcbênngoài.

Thứ ba,Thamgia hợp tác quốc tế

cũng đồng nghĩa với việc các quốc gia

đượctíchcựclồngghépvàocácchuỗigiá

trịtoàncầutronglĩnhvựccôngnghệvà

đổimớisángtạo.Khithamgiacácdựán

nghiêncứuvàpháttriểnchung,cácnước

không chỉ được tiếp cận và thừa hưởng

nguồntrithứctoàncầu,màcòncócơhội

khẳngđịnhvịthế,vaitròtrongcộngđồng

khoahọcquốctế.Điềunàygópphầnnâng

caohìnhảnhquốcgianhưmộtđốitácđáng

tincậyvàmộtđiểmđếnhấpdẫnchocác

hoạtđộngR&D,đồngthờimởrộngcơhội

hợptácđầutư,thươngmạivàchuyểngiao

côngnghệ.Vớiviệc trởthànhmột“mắt

xích”trongmạnglướisángtạotoàncầu,

các quốc gia có thể khai thác sức mạnh

liênkếtđểthúcđẩypháttriểnbềnvững,

kếthợphàihòagiữatăngtrưởngkinhtế,

tiếnbộxãhộivàbảovệmôitrường.

Thứ tư, Hợp tác quốc tế trong lĩnh

vực KHCN&ĐMST đóng vai trò quan

trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh

tranhquốcgiathôngquaviệc tăng cường

khảnăngtiếpnhận,thíchứngvàlàmchủ

côngnghệmới.Sựkếtnốivớicáctrungtâm

nghiêncứu,việnkhoahọc,trườngđạihọc

vàdoanhnghiệpcôngnghệhàngđầutrên

thếgiớigiúpcácquốcgiarútngắnkhoảng

cáchcôngnghệ,xâydựnghệsinhtháiđổi

mớisángtạonăngđộngvàpháttriểnbền

vững.Cơchếhợptáccông-tưquốctếtrong

nghiên cứu, ứng dụngvà thương mại hóa

côngnghệgópphầnhìnhthànhcácchuỗi

giátrịmới,cảithiệnnăngsuất,chấtlượng

sảnphẩmvàdịchvụ,từđónângcaovịthế

củaquốcgiatrongnềnkinhtếtoàncầuhóa.

Thứ năm, Hợp tác quốc tế về

KHCN&ĐMSTlàkênhhiệuquảđểthuhút

đầutưtrựctiếpnướcngoài(FDI),đặcbiệt

tronglĩnhvựccôngnghệcaovàcôngnghiệp

trithức.Thamgiavàocácdựánnghiêncứu,

pháttriểnvàchuyểngiaocôngnghệxuyên

biêngiớisẽgiúpcácquốcgiatạodựngmôi

trườngđầutưhấpdẫn,thuhútcáctậpđoàn

côngnghệtoàncầu.FDItronglĩnhvựccông

nghệkhôngchỉmanglạinguồnvốn,màcòn

kéotheoluồngtrithức,kỹnăngquảnlývà

tiêuchuẩnsảnxuấthiệnđại,tạorahiệuứng

lantỏacôngnghệvànângcaonănglựcđổi

mớicủakhuvựcdoanhnghiệptrongnước.

Theođó,hợptácquốctếđượcxemlàmột

trongnhữngyếutốquyếtđịnhtrongchiến

lượcthuhútđầutưchấtlượngcao,hướng

đếntăngtrưởngxanhvàpháttriểnbềnvững

III.Phươngphápnghiêncứu

Trong nghiên cứu này áp dụng

phươngphápphântích-tổnghợpđểhệ

thốnghóacơsởlýluậnvàkhungkháiniệm

vềhợptácquốctếtrongKHCN&ĐMST,

đồngthờisửdụngphươngphápsosánh

nhằm đối chiếu chính sách và thực tiễn

củaViệtNamvớicácxuhướngquốctế.

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ

cấpđượcthuthậptừcácbáocáocủabộ,

ngành trong nước như Bộ Khoa học và

Côngnghệ,BộKếhoạchvàĐầutư,cùng

cácnguồnquốctếgồmOECD,UNESCO,

WorldBank,WIPOvàcáccôngtrìnhkhoa

họccóliênquanđếnhợptácquốctếtrong

KHCN&ĐMST.

IV.Thựctrạnghợptácquốctếvề

khoahọccôngnghệvàđổimớisángtạo

tạiViệtNamvàtácđộngcủanóđếnsự

pháttriểnbềnvững

HợptácquốctếvềKHCN&ĐMST

tạiViệtNamđược thựchiệntrên3khía

cạnhchủyếu,gồmcó:

4.1. Hợp tác song phương và đa

phương

Trong những năm gần đây, Việt

Nam đã chủ động mở rộng hợp tác về

KHCN&ĐMSTvớinhiềuđốitáctrênthế

giới,thiếtlậpquanhệvớigần70quốcgia,

vùnglãnh thổ vàtổ chứcquốc tế, đồng

thờikýkết và triểnkhai hàngtrămhiệp

định,thỏathuận,chươngtrìnhvàdựánở

nhiềucấpđộ,từchínhphủ,bộngành,viện

nghiên cứu, trường đại học đến doanh

nghiệp.Thựctiễn hợptác cho thấyhình

thứchợptácrấtđadạng.ViệtNamtham

giahợptácchínhphủ-chínhphủvàgiữa

các bộ ngành, tạo nền tảng pháp lý cho

các chương trình hỗtrợphát triểnchính

thức,traođổi chuyên giavà nghiên cứu

chung.Cácchươngtrìnhdotổchứcquốc

tếtàitrợ,nhưJICA,GIZ,EU,Ngânhàng

ThếgiớihayIKI,tậptrungvàohỗtrợkỹ

thuật,thửnghiệmcôngnghệsạchvànâng

caonănglựcquảnlý.ViệtNamcũngtham

giacáckhungnghiêncứuđaquốcgiavề

biếnđổikhíhậu,nănglượngtáitạovàytế

côngcộng.Ngoàira,hợptácdoanhnghiệp

giữacáctậpđoàncôngnghệtoàncầunhư

Qualcomm,Nvidia,SamsungvàIntelđã

gắn kết trực tiếp với chuỗi sản xuất và

đàotạonhânlực.Hợptáchọcthuậtcũng

đượcđẩymạnhthôngquađồngcôngbố

bàibáo,đồnghướngdẫnluậnánvàtrao

đổigiảngviên-sinhviên,gópphầnphát

triểnnguồnnhânlựcnghiêncứudàihạn

choViệtNam(Bảng1).

Bảng1.Tổnghợpcácđốitác,lĩnhvựchợptácsongphương&đaphươngvớiViệtNamvề

khoahọccôngnghệvàđổimớisángtạo

Đốitác/Nhóm Hìnhthứchợptácchính Trọngtâmngành Sángkiếntiêubiểu

NhậtBản

HiệpđịnhG2G,ODA

(JICA),chuyểngiaocông

nghệ,nghiêncứuchung

Nôngnghiệpthông

minh,côngnghệmôi

trường,khíhậu,năng

lượngsạch

JointCooperationPlanon

ClimateChangetowardCarbon

Neutrality;cácMoUhợptác

nôngnghiệp;chươngtrìnhJICA

Liênminhchâu

Âu/Horizon

Europe

Khunghợptácđa

phương,tàitrợdựán

HorizonEurope,hỗtrợ

chínhsách,JETP

Nănglượngtáitạo,

chuyểnđổixanh,

CBAM,biếnđổikhí

hậu

EUhỗtrợViệtNamtrong

lộtrìnhNetZero;tiếpcận

HorizonEurope;cácdựánhợp

tácvềnănglượngtáitạo.

HànQuốc

Hiệpđịnhsongphương,

FDI,R&D,MOUsdoanh

nghiệp

AI,đôthịthôngminh,

bándẫn,chuyểnđổisố

Thỏathuậntăngcườnghợptác

KHCNnăm2025,tậptrung

AI,bándẫn;nhiềuMOUsgiữa

doanhnghiệpHànQuốcvà

ViệtNam

HoaKỳ

ĐầutưR&Dcủadoanh

nghiệp,hợptáchọcthuật,

,R&D

AI,semiconductors,dữ

liệulớn,ytếsố

QualcommmởtrungtâmR&D

tạiViệtNamnăm2025;Nvidia

hợptácthiếtlậptrungtâmAI

năm2024.

Pháp,Đức

HiệpđịnhG2G,chương

trìnhhợptác,dựánGIZ,

DFG

Nănglượng(hydrogen,

điệngió),ytế,giáodục

ĐMST

HiệpđịnhhợptácKHCN-

ĐMSTViệtNam-Pháp(2025);

hợptácvớiGIZvềnănglượng

vàchuyểngiaocôngnghệ.

Hợp tác quốc tế về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm phát triển bền vững ở Việt Nam

Bài viết phân tích hợp tác quốc tế về KHCN&ĐMST tại Việt Nam, vai trò trong phát triển bền vững, đề xuất giải pháp tăng cường hợp tác.

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi