Giải pháp đẩy mạnh sự tham gia của Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu



MỘTSỐGIẢIPHÁPNHẰMĐẨYMẠNHSỰTHAMGIA

CỦAVIỆTNAMVÀOCÁCCHUỖIGIÁTRỊTOÀNCẦU

NguyễnVănQuang



DLOTDQKRKRHGQ

Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:03/01/2023

Ngàynhậnkếtquảphảnbiệnđánhgiá:04/07/2023

Ngàybàibáođượcduyệtđăng:28/07/2023

2,KRXMV

Tómtắt:Dựatrênviệctổnghợpcáccôngtrìnhnghiêncứuđãcóvềvaitròcủacác

chuỗigiátrị(CGT)toàncầuđốivớisựpháttriểncôngnghiệpvàdựatrênphântíchvềthực

trạngcủaViệtNamtrongcácCGTtoàncầu,vớicáchtiếpcậnhệthống,bàiviếtđềxuấtcác

giảiphápcơbảnnhằmđẩymạnhsựthamgiacủaViệtNamvàocácCGTtoàncầumộtcách

bềnvững.NghiêncứuchothấyviệcthamgiavàocácCGTtoàncầuđóngvaitròquantrọng

đốivớisựpháttriểnkinhtế-xãhộicủacácquốcgiađangpháttriểnnhưViệtNam.Dùđã

đạtđượcnhiềuthànhcông,ViệtNamhiệnnayvẫnđangnằmởđáycủacácCGTtoàncầu.

ĐểđẩymạnhsựthamgiavàocácCGTtoàncầu,ViệtNamcầnphảicócáchtiếpcậnhệ

thống,chútrọngđếntínhtoàndiệnvàtínhbềnvững,tậptrungnângcaonănglựccủadoanh

nghiệptrongviệctuânthủtiêuchuẩnchấtlượng,đẩymạnhxúctiếnđầutư,pháttriểncác

cụmcôngnghiệpvàliênminhxuấtkhẩu,pháttriểncácmạnglướitraođổitrithứcvàcác

mạnglướihọctập,xanhhóacácchuỗigiátrịvàđảmbảocôngbằngxãhộitrongviệcphát

triểncácCGT.

Từkhóa:Chuỗigiátrịtoàncầu,pháttriểnkinhtế-xãhội,thamgia,giảipháp.

*KhoaTàichính–Ngânhàng,TrườngĐạihọcMởHàNội

I.Đặtvấnđề

SựpháttriểncủacácCGTtoàncầu

mởranhữngcơhộilớnchocácquốcgia

đangpháttriểnnhưViệtNamthamgiavào

nềnkinhtếthếgiới,tiếpthutrithức,công

nghệ,từđótạogiátrịgiatăng(GTGT)cho

sản phẩm của mình.Tuy nhiên,sự phát

triểncủacácCGTtoàncầucóthểkhiến

những doanh nghiệp (DN) nội địa thiếu

năng lựctàichính cũngnhưthiếu sựhỗ

trợtừcáccôngtyđaquốcgiavàtừchính

phủbịgạtrakhỏicuộcchơi.Hơnnữa,khi

thamgiavàocácCGTtoàncầu,cácquốc

giađangpháttriểncóthểphảiđốimặtvới

mộtrủirolớn:mãimãidậmchânởcácvị

trícóGTGTthấptrongcácCGT,vớicơ

hộihọchỏivàcơhộinângcấphạnchế.

Bêncạnhđó,lợiíchthuđượctừviệctham

giacácCGTtoàncầuphụthuộcnhiềuvào

các yếu tố liên quan đến năng lực cạnh



tranh,sứcmạnhthịtrườngvàchínhsách

phânphốithunhập.Vìvậy,khithamgia

cácCGTtoàncầu,cácquốcgiađangphát

triểncầnphảitínhđếncácmụctiêuchính

sáchcôngrộnglớn,baotrùm,chẳnghạn

nhưsốlượngvàchấtlượngviệclàmđược

tạo ra,tác độnglan tỏasang nhữnglĩnh

vựckhác,tácđộngđếnmôitrường,v.v.

Trong bối cảnh đó, dựa trên việc

tổnghợpcáccôngtrìnhnghiêncứuđãcó

vềvaitròcủacácCGTtoàncầuđốivớisự

pháttriểnkinhtế-xãhộicủacácquốcgia

đang pháttriểnvàdựatrênphântíchvề

thựctrạngcủaViệtNamtrongcácCGT

toàncầu,vớicáchtiếpcậnhệthống,bài

viết đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm

đẩymạnhsựthamgiacủaViệtNamvào

cácCGTtoàncầumộtcáchbềnvững.

II.Cơsởlýthuyết

2.1.Kháiniệmvềchuỗigiátrị

Có bốn cách hiểu chính về chuỗi

giátrị.Thứnhất,CGTlàtậphợpnhững

hoạtđộnglàmgiatănggiátrị.Chẳnghạn,

Kaplinsky và Morris (2001, tr. 4) định

nghĩaCGTlà“tậphợpcáchoạtđộngcần

thiếtđểđưamộtsảnphẩmhoặcdịchvụtừ

khâuhìnhthànhýtưởng,quacáckhâusản

xuất,giaohàngtớingườitiêudùngcuối

cùngvàxửlýsaukhihếthạnsửdụng.”

Thứhai,CGTlàcácmảngliênkết.Chẳng

hạn,WebbervàLabaste(2010)coiCGT

làcácliênkếtcùngcólợigiữacácdoanh

nghiệp giúp doanh nghiệp tận dụng cơ

hộithịtrường.Thứba,CGTlàmạnglưới

hoặchệthống.Chẳnghạn,Jeannet(2006,

tr.23)môtảCGTlàmộthệthống“bao

gồm tất cả những người tham gia trong

ngành, được kết nốitrong một CGT gia

tăngliêntiếp,từsảnxuấtnguyênliệuthô

đếnnhàbánbuôn,bánlẻvàkháchhàng,

và trongmộtsố trườnghợpbao gồmcả

khâutáichế.»Thứtư,CGTlàcácchukỳ.

Chẳnghạn,UNIDO(2013)lậpluậnrằng

tiềmnăngxanhhóacủamộtngànhhàng

chỉcóthểđượcxácđịnhkhixétđếnCGT

củangànhhàngđó,từkhâusảnxuấtđến

tiêudùng,đặcbiệttậptrungvàoviệcsử

dụngtàinguyên,quảnlývàtáichếchất

thải.

Cách tiếp cận thực chứng trong

phântíchCGTthườngtậptrungvàobốn

khíacạnh:1)Cấutrúcđầuvào-đầura;2)

Phânbốđịalý;3)Vaitròcủacáccôngty

dẫndắthoặccácbêntrunggian,cácnhà

cungcấp,cácthươngnhâncóquyềnlực

chiphốichuỗi;và4)Bốicảnhthểchếở

cấp quốc tế, khuvực và quốc gia.Cách

tiếp cận chuẩn tắc trong phân tích CGT

thường tập trung vào những gì cần thay

đổiđểcảithiệnhiệusuấtcủaCGT.

Việcsửdụngmộtcáchcóhiệuquả

cáckếtquảphântíchthựcchứngvàphân

tíchchuẩntắcvềCGTkhôngphảilàđiều

dễ dàng. Do đó,để phát triển các CGT,

cầnnhậnthứcđượcbảnchấthệthốngcủa

việcpháttriểnCGT,theodõivàkiểmsoát

tácđộngcủacácCGTđốivớinhữngmục

tiêukhácnhau.TheoUNIDO(2011),việc

phântíchCGTmangtínhtoàndiệnphải

baohàmmộttậphợpnhữngkhíacạnhcụ

thể,tậptrungvàotấtcảcácphânkhúccủa

CGTvàmộtloạtnhữngvấnđềxuyênsuốt

toànbộCGT,baogồmcảcôngtácquản

trịvàtàichính.

2.2.Cáchtiếpcậntrongpháttriển

chuỗigiátrị

Bàiviếttậptrungvàokhíacạnhphát

triển các CGT trong bối cảnh phát triển

côngnghiệp.Cónămcáchtiếpcậncơbản

theohướngnày.



Mộtlà,Quảnlýdoanhnghiệp.Các

công trình tiêu biểu của Porter (1985,

1990)xâydựnghainềntảngquantrọng

chokháiniệmCGT.Mộtlà,Porterphân

biệtcác khâu khácnhau trong quytrình

sảnxuất,baogồmhậucầnđầuvào,các

hoạtđộngcủaDN,hậucầnđầura,tiếpthị

vàbánhàngcũngnhưcácdịchvụhỗtrợ.

Sựphânchiacáckhâunhưvậyđượcphát

triển từ góc nhìn của một DN riêng lẻ,

xemxétđếncácmốiliênkếtngượcvàliên

kếtxuôicủadoanhnghiệptrongchuỗisản

xuất.Hailà,Porterkhámphácáchtạora

giátrịtrongmộthệthốnggồmnhiềumối

liênkết.TheoPorter,hiệuquảhoạtđộng

củaDNphụthuộcvàocáchthứcDNquản

lýcác mối quan hệ cungứng củamình,

cáchthứccácmốiquanhệnàyđượcgắn

kếtvàocấutrúctổngthểcủaCGTngành

hàng và cách thức tổ chức CGT ngành

hàngcũngnhưkhảnăngcủatoànchuỗi.

Dođó,cấutrúccôngnghiệpvàcáchthức

tổ chức hoạt động công nghiệp là một

trongnhữngyếutốquyếtđịnhđếnsựphát

triểncủaDNcũngnhưcủatoànbộngành

hàngliênquan.

Hai là, Phát triển các cụm công

nghiệp. Các cụm công nghiệp là sự tập

trungvềmặtđịalýcủanhữngDNcóliên

kếtvớinhau,sảnxuấthànghóahoặcdịch

vụ theo những cách thức và chủng loại

tương tự nhau. Phương pháp phân tích

cụmcôngnghiệptậptrungxemxétmối

liênkếtgiữacácDNtậptrungvềmặtđịa

lý (liên kếtngang) và mốiliên kết giữa

các DN này với các DN và các tổ chức

trongcácphânkhúckháccủaCGT(liên

kết dọc). Việc phát triển các cụm công

nghiệpthườngliênquanđếnviệchỗtrợ

cáccụmdoanhnghiệpcảithiệnhoạtđộng

kinh doanh, tăng cường kết nối với các

nhà cung cấp và người mua, phát triển

năng lực mang tính hệ thống dựa trên

trao đổi thông tin, học hỏi và đổi mới,

tươngtựnhưnhữnghỗtrợtrongpháttriển

*7 86$, 8QLWHG 6WDWHV$JHQF IRU

International Development – Cơ quan

pháttriểnquốctếcủaHoaKỳ)(2008)cho

rằngcáchtiếpcậntheocụmcôngnghiệp

sẽ giúp khắc phục những hạn chế của

CGT, đặcbiệt lànhững hạn chế đòi hỏi

phảithayđổinộihàmcácmốiquanhệcủa

cácbênliênquan.

Ba là,Quản trị và nâng cấp trong

CGT.Gerevàcộngsự(2001)đánhdấu

sựchuyểnđổitừphântíchởcấpđộDN

sang việc phân tích ở cấp độ các mạng

lưới tổ chức của DN và các thểchế hỗ

trợtrong CGT. Trọngtâm của cáchtiếp

cậnnàylàcấutrúcquảntrịCGTvàđiều

kiệnđểcácnhàcungcấpcóthểthamgia

và nâng cấptrong CGT. Nâng cấp được

hiểu là cải thiện năng suất và khả năng

cạnh tranh của DNthông qua việcnâng

caonănglựcquảnlývàcôngnghệđểđưa

doanhnghiệpthâmnhậpvàoCGT.Trong

các CGTtoàn cầu, một số “ngườichơi”

nhất địnhcóquyềnáp đặtcácđiều kiện

hợp đồng với những người chơi khác.

NhữngcôngtydẫndắtCGTthườngđược

hưởngtỷtrọngcaohơntrongGTGTdohọ

sởhữuthươnghiệulâuđời,côngnghệđộc

quyềnhoặcquyềntiếpcậnthôngtinđộc

quyềnvềcácthịtrườngvàcácsảnphẩm.

Vìvậy,mộttrongnhữngtrọngtâmtrong

nghiên cứuvề CGT là các mốiquan hệ

quyềnlựcbấtđốixứngvànhữngràocản

đốivới cácnhà sảnxuất ở cácquốcgia

đangpháttriểntrongnỗlựctrởthànhnhà

cungcấptrongCGTtoàncầu.

Bốn là, Phương pháp thống kê.

Một đóng góp đáng kể của các nghiên



cứuvềCGTchínhlàsựrađờicủacác

phươngphápthốngkêvàđolườngđặc

thùcholĩnhvựcnày.Cáctổchứcquốctế

nhưOECD(OrganizationforEconomic

Cooperation and Development - Tổ

chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế),

817$ 8QLWHG 1DWLRQV RQIHUHQFH

onTradeand Development - Hội nghị

LiênHợpQuốcvềThươngmạivàPhát

triển), UNIDO và WTO (World Trade

Organization-TổchứcThươngmạiThế

giới)phântíchdữliệuthươngmạiquốc

tếvàdiễngiảivềcáchthứcmànhữngsố

liệunàyphảnánhgiátrịthựctếdocác

công ty vàcác quốc gia tạo ra. Chẳng

hạn, WTO đã phối hợp với UNCTAD

vàOECDchuẩnbịmộtbáocáochoHội

nghịthượng đỉnh G-20 vào năm 2013,

chorằngCGTđãtrởthànhmộtđặcđiểm

nổi bật của thương mại và đầu tư thế

giới,manglạitriểnvọngmớichotăng

trưởng, phát triển và tạo công ăn việc

OjP2(:72Yj817$

Nămlà,Cáchệthốngđổimới.Cách

tiếp cận hệ thống đổi mới ngụ ý rằng

việctiếpcậnkhảnăngcạnhtranhcủahệ

thống,ởmứcđộnàođólàviệctiếpcận

trithứcvàcôngnghệ,phụthuộcvàokhả

năngđổimớicủadoanhnghiệp.Điềunày

đồng nghĩa với việc để gắn kết các tác

nhântrongCGTđòihỏiphảicósựnâng

cấp công nghệ, nghiên cứu & phát triển

(R&D) và học hỏi. Trọng tâm của cách

tiếpcậnnàylàxâydựngnănglựccánhân

vànânglựctậpthểcủacáctácnhântrong

CGT, xây dựng mạng lưới trao đổi kiến

thứcvàpháttriểncôngnghệcũngnhưcác

khuôn khổ thể chế và chính sách nhằm

tạomôitrườngthuậnlợichocáctácnhân

trongCGTđổimớivàápdụngcácsáng

kiếnđổimới(WB,2012).

2.3.Vaitròcủacáccácchuỗigiá

trị toàn cầu đối với các quốc gia đang

pháttriển

Khimứcđộhộinhậpcủanềnkinh

tếtoàncầungàycànggiatăng,cácCGT

toàn cầu mang đến ngày càng nhiều cơ

hộichocácnướcđangpháttriểnhộinhập

vàonềnkinhtếthếgiớivàthúcđẩytăng

trưởng kinh tế. Các thị trường mới nổi

ngàycàngđóngvaitròquantrọngvàđa

dạnghơntrongcácCGTtoàncầu,khicác

hoạtđộngsảnxuấttrênthếgiớiđangdịch

chuyểntừBắcMỹvàChâuÂusangcác

khuvựcđangpháttriển.

Mặc dù các CGT toàn cầu có thể

khiến các nhàsản xuấtởcácnướcđang

pháttriểndễbịtổnthươnghơntrướcsự

canthiệpcủanhữngngườichơitoàncầu

vàsựcạnhtranhtừnướcngoài,cácquốc

gia đang phát triển không có nhiều lựa

chọnngoàiviệcpháttriểncácchiếnlược

phùhợpđểtậndụngtốtnhấtthựctếđó.

NhưAltenburg(2007)đãchỉra,câuhỏi

thựcsựđốivớicácnướcđangpháttriển

khôngphảilàliệucónênthamgiavàocác

CGT toàncầu hay không mà là làmthế

nào để tham giavào cácCGTtoàncầu.

Trên thực tế, các CGT toàn cầu đã trở

thànhnhữngnhântốchínhtrongviệchình

thànhcácchiếnlượcvàchươngtrìnhphát

triểncủaquốcgiavàcáctổchứcđaquốc

gia,vớicáchtiếpcậncânbằng,tậptrung

vàokhảnăngcạnhtranh,tínhtoàndiệnvà

tínhbềnvững.

III.PhươngphápNghiêncứu

Bài viết áp dụng cách tiếp cận hệ

thốngtrongphântíchcácCGTtoàncầu

đểlàmrõnhữngkhíacạnhcầnquantâm



trongviệcđẩymạnhsựthamgiacủamột

quốc gia đang phát triển như Việt Nam

vàocácCGTtoàncầu.

Đểlàmrõthựctrạngthamgiacủa

ViệtNamvàocácCGTtoàncầu,bàiviết

sửdụngkếtquảnghiêncứuđiểnhìnhvề

sựthamgiacủangànhmaymặc,mộttrong

nhữngngànhxuấtkhẩuchủlựccủaViệt

Namthờigianquavàđượckỳvọngsẽcó

nhiềuđónggópchosựpháttriểnkinhtế-

xãhộicủaViệtNamtrongthờigiantới.

Nhữngkhíacạnhcầnquantâmtrong

việcđẩymạnhsựthamgiacủamộtquốc

giađangpháttriểnvàocácCGTtoàncầu

đượclàmrõthôngquaphươngpháptổng

hợp và phân tích các công trình nghiên

cứuđãcóvềCGTtoàncầuvàpháttriển

cácCGTtoàncầu.

ThựctrạngthamgiacủaViệtNam

vào CGT toàn cần hàng may mặc được

làmrõthôngquadữliệuthứcấpthuthập

từdữliệucủaHiệphôiDệtMayViệtNam

(VITAS)vàmộtsốcôngtrìnhnghiêncứu

đã có. Phương pháp thống kê và mô tả

đượcsửdụngđểphântíchdữliệuđãthu

thậpđược.

Cácgiảiphápđượcđềxuấtdựatrên

việcphântíchvàthảoluậnvềnhữngkhía

cạnhcầnquantâmtrongviệcđẩymạnhsự

thamgiacủamộtquốcgiađangpháttriển

nhưViệtNamvàocácCGTtoàncầuvà

thựctrạngthamgiacủaViệtNamvàocác

CGTtoàncầu.

IV. Kết quả, Thảo luận và

Khuyếnnghị

4.1. Thực trạng tham gia chuỗi

giátrịtoàncầucủaViệtNam

Nghiên cứu này làm rõ thực trạng

thamgiacácCGTtoàncầucủaViệtNam

thôngquanghiêncứuđiểnhìnhvềvịtrí

củaViệt Nam trongCGT toàn cầuhàng

maymặc.ỞViệtNam,ngànhmaymặcđã

cólịchsửpháttriểnlâuđờivàđãcónhiều

đóng góp quan trọng vào sự phát triển

kinhtế-xãhộicủađấtnước.Đặcbiệtkểtừ

khiViệtNamgianhậpWTO,ngànhmay

mặc đã đạt được những thành công rực

rỡ.NgànhnàyđượcViệtNamxácđịnhlà

ngànhkinhtếđịnhhướngxuấtkhẩuquan

trọngtrongthờigiantới,vớicácchỉtiêu

rấtcao.Theo“Quyhoạchpháttriểnngành

dệt may Việt Nam đến năm 2020, tầm

nhìn2030”doBộCôngThươngbanhành

theo Quyết định 3218 / QĐ-BCT ngày

11/4/2014(BộCôngThương,2014),mục

tiêuxuấtkhẩucủatoànngànhdệtmaynói

chung giai đoạn 2021- 2030 là6%đến

7%/năm.

Mặcdùvậy, nhìn chungViệtNam

vẫnđangnằmởđáycủaCGThàngmay

mặctoàncầu.ĐốivớikhâuR&DvàThiết

kế,ngànhmaymặccủaViệtNamvẫncòn

rấtyếu.Điềunàymộtmặtđượcphảnánh

quaviệcrấtítdoanhnghiệpmaymặcViệt

NamthựchiệnphươngthứcsảnxuấtODM

(Original Design Manufacturing) hoặc

2%0 2ULJLQDO %UDQG 0DQXIDFWXULQJ

vốnđòihỏiphảipháttriểncáckhâuR&D

vàThiếtkế,mặtkhácthểhiệnởchỗhầu

hết các doanh nghiệp maymặc củaViệt

Namchỉthựchiệnphươngthứcsảnxuất

CMT(Cut-Make-Trim),nhậnđầuvàotừ

cácnhàmuatoàncầu(Hình1).Córấtít

doanhnghiệpmaymặcViệtNamnắmbắt

đượcthôngtinvềnhucầuthịtrường,do

đóhọgặpkhókhăntronghoạtđộngR&D

vàThiếtkế.

Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh sự tham gia của Việt Nam vào các chuỗi giá trị toàn cầu

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi