Tìm hướng đi chuyên nghiệp cho ảnh báo chí
Không phát triển vì hạn chế nhận thức
Việt Nam hiện đang nằm trong danh sách những nước hàng đầu thế giới sử
dụng các phương tiện nhiếp ảnh từ chụp, làm ảnh, sử dụng kỹ xảo phần mềm
Photoshop có tốc độ phát triển cao nhất trong lĩnh vực ảnh quảng cáo. Độ
chênh lệch về thiết bị chụp, làm ảnh so với các nước hàng đầu thế giới nếu
cách đây 20 năm là một nửa thế kỷ thì nay đã ngang bằng. Cũng ở Việt
Nam, nhịp độ các cuộc thi và tuyển chọn ảnh do giới nhiếp ảnh, giới ảnh và
các cơ quan truyền thông phối hợp tổ chức cũng vào loại hàng đầu ở châu Á,
bỏ khá xa các nước trong khối ASEAN.
“Thế nhưng hình như ảnh báo chí Việt Nam với tư cách một loại hình báo
chí truyền thông lại có khuôn mặt khác. Từ khi báo chí có tổ chức chính
thức xuất hiện đến nay, thành tích của ảnh báo chí không nhiều. Từ năm
1975 đến nay, chưa một lần ảnh báo chí Việt Nam đạt giải, thậm chí được
treo trong các cuộc thi ảnh quốc tế lớn World Press Photo hàng năm. Sự
hưởng ứng giải ảnh báo chí hàng năm do Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức hời
hợt, số lượng ảnh từ hàng trăm tờ báo gửi đến cho Ban tổ chức giải, năm cao
nhất cũng chỉ bằng một nửa số lượng ảnh ở một cuộc thi cấp tỉnh, có năm
chỉ bằng 1% số lượng một cuộc thi ảnh nghệ thuật do giới nhiếp ảnh đứng ra
phát động”, Nhà báo Vũ Huyến buồn rầu nhận định.
Theo Nhà báo Vũ Huyến, các trung tâm đào tạo báo chí lớn trên thế giới
thường có 4 ngành chuyên sâu: báo viết, báo nói, báo hình và báo ảnh. Chưa
có nơi nào lại xếp ảnh báo chí và báo ảnh thuộc báo in như ở Việt Nam. “Ở
không ít tờ báo, ảnh một đằng, bài một nẻo, ảnh chỉ mang tính minh họa,
chưa đủ tầm đứng độc lập, báo lòe loẹt, thiếu tập trung, loạn màu sắc…
Thậm chí có những tờ báo dùng nhiều ảnh chụp lãnh đạo mà thiếu ảnh dân
thường với lý do “chụp ảnh lãnh đạo mà không đưa to, không đưa lên bìa là
phiền phức”. Nếu vậy thì đâu còn là chuyên nghiệp?”, Nhà báo Vũ Huyến
đặt câu hỏi.
Còn theo Thạc sỹ Phan Ái, Khoa Báo chí (Học viện Báo chí và Tuyên
truyền), sự yếu kém của ảnh báo chí có nguyên nhân đầu tiên xuất phát từ
nhận thức về lĩnh vực này. “Còn khá nhiều người làm công tác quản lý ở các
cơ quan báo chí không thực sự hiểu tiêu chí của một bức ảnh báo chí. Thậm
chí có vị phó tổng biên tập một tờ báo còn cho rằng công việc giảng dạy ảnh
báo chí hiện nay quá nhàn bởi đã có máy ảnh kỹ thuật số, ai bấm cũng có thể
ra ảnh. Cũng chính từ suy nghĩ này nên việc sử dụng ảnh trên tờ báo cũng rất
tùy tiện, chú thích theo kiểu tiện sao nói thế”, Thạc sỹ Phan Ái cho biết và
cho rằng hiện trong nhận thức của một số người làm lãnh đạo các cơ quan
báo chí vẫn cho rằng ảnh trên báo chỉ dùng để minh họa mà không hiểu rằng
ảnh báo chí là một loại hình thông tin của báo chí.
Không chỉ là việc của phóng viên ảnh
Theo Thạc sỹ Phan Ái, một tờ báo sử dụng ảnh báo chí một cách chuyên
nghiệp là nơi ban biên tập phải có định hướng cụ thể cho ban thư ký về
những tiêu chí cơ bản cho một bức ảnh khi dùng trên báo. Chỉ dùng những
bức ảnh có bố cục tốt, ánh sáng tốt, thời cơ bấm máy tốt, không được dàn
dựng, sắp xếp, can thiệp vào sự kiện. Chú thích phải đủ các yếu tố thông tin,
giúp cho người đọc thỏa mãn những vấn đề họ tò mò về sự kiện trong ảnh,
chỉ rõ người trong ảnh là ai, ở đâu, sự kiện diễn biến trong thời gian nào…
Lãnh đạo các cơ quan báo chí giữ vai trò chủ đạo trong việc sử dụng ảnh
trên báo, họ không cần phải là người chụp ảnh giỏi nhưng cần biết xác lập
những tiêu chí cho việc dùng ảnh trên báo, đồng thời họ có quyền dùng
người trong khâu biên tập báo và phản ánh sự kiện.