Khi bệnh lao kháng thuốc...
Trường hợp bệnh nhân mắc bệnh lao mà điều trị không hiệu
quả, dù đang uống thuốc lao mà vẫn mệt, vẫn ho nhiều, vẫn
sốt, hoặc vừa ngừng thuốc chừng một vài tháng lại thấy xuất
hiện bệnh lao trở lại…, hãy nghĩ đến lao kháng thuốc.
Mắc bệnh lao đã nguy hiểm, thì mắc lao kháng thuốc mức độ nguy
hiểm còn tăng gấp nhiều lần. Bệnh nguy hiểm ở chỗ vi khuẩn
không chỉ kháng một mà nhiều loại thuốc chống lao, khiến nguy cơ
tử vong cao. Chi phí thuốc men đắt đỏ, thời gian chữa trị kéo dài,
các chương trình hỗ trợ miễn phí của Nhà nước khó có thể lo cho
bệnh nhân lao kháng thuốc… càng khiến cho cuộc sống của bệnh
nhân mắc lao kháng thuốc càng khó khăn gấp bội. Theo thống kê,
cứ 100 người mắc bệnh lao thì có khoảng 30 người bị lao kháng
thuốc. Tỷ lệ kháng đa thuốc là khoảng 3%; chi phí điều trị cho
trường hợp này cao hơn hàng chục lần so với bệnh nhân lao thông
thường.
Người bệnh mắc lao kháng thuốc phải được
điều trị theo một chế độ đặc biệt.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh lao đa kháng thuốc
(MDR-TB) tức là vi khuẩn lao đã kháng lại các thuốc isoniazid và
rifampicin - 2 trong số những thuốc chống lao hàng đầu (gồm:
isoniazid (H), rifampicin (R), pyrazinamid (Z), ethambutol và
streptomycin (S)). WHO cũng đã báo động khẩn cấp về tình trạng
vi khuẩn lao kháng lại mãnh liệt các thuốc chống lao, đó là bệnh
lao cực kỳ kháng thuốc (XDR-TB) - bệnh lao này gặp nhiều ở
những người bệnh lao có nhiễm HIV. Theo báo cáo của WHO thì
bệnh XDR-TB hiện nay đã có mặt tại 45 quốc gia.
Có rất nhiều nguyên nhân khiến cho vi khuẩn lao kháng thuốc. Đó
có thể là do vi khuẩn tự biến đổi để tồn tại; do bệnh nhân không
tuân thủ đúng phác đồ điều trị bệnh, tự ý ngừng thuốc, giảm liều...;
do môi trường ô nhiễm, do khạc nhổ, xả rác bừa bãi nơi công
cộng...; do điều trị không đúng cách… là những yếu tố khiến Việt
Nam có số người mắc lao và bị
kháng thuốc cao.
Theo thống kê của WHO,
Muốn xác định vi khuẩn lao khoảng 2 tỷ người trên thế giới
kháng thuốc phải nuôi cấy vi bị nhiễm bệnh lao, trong đó
khuẩn lao và làm kháng sinh khoảng 450.000 người nhiễm
đồ. Sau khi xác định người trực khuẩn lao có khả năng
bệnh mắc lao kháng thuốc phải kháng thuốc và khoảng 1,6 triệu
được điều trị theo một chế độ người tử vong mỗi năm vì căn
đặc biệt. Những nguyên tắc cơ bệnh này.
bản của điều trị bệnh lao kháng thuốc bao gồm:
Những người bệnh không mắc lao đa kháng thuốc (chỉ kháng
isoniazid hay streptomycin chẳng hạn) có thể sử dụng lại phác đồ
mà WHO khuyến cáo là 2SHRZE/RHZE/5(RHE)3.
Bệnh lao đa kháng thuốc phải được điều trị bằng các thuốc hàng
thứ 2: Giai đoạn tấn công: thời gian 3 tháng với 5 loại thuốc. Giai
đoạn duy trì: ít nhất 18 tháng. Phải kiểm soát trực tiếp việc điều trị:
tìm AFB trong đờm liên tục trong 6 tháng, sau đó cứ 3 tháng một
lần cho đến hết 18 tháng. Các thuốc chống lao hàng thứ 2 chỉ là
các thuốc thứ yếu có nhiều tác dụng ngoài ý muốn nên phải theo
dõi chặt chẽ. Khi dùng phác đồ này, nếu bệnh nhân không tuân thủ
đúng hướng dẫn thì khả năng khỏi rất thấp, lúc đó không còn thuốc
nào để chữa.
Trực khuẩn lao kháng thuốc phát triển khi các bệnh nhân không
điều trị triệt để và cũng có thể lây trực tiếp từ người sang người.
Chừng nào việc điều trị còn chưa đầy đủ và tỷ lệ chữa khỏi bệnh
còn thấp hơn mức yêu cầu 85% thì số chủng trực khuẩn lao kháng
thuốc sẽ còn phát triển.
BS. Lê Việt Hà
