TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ
CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI
----- -----
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài:
MÔ HÌNH TẬP ĐOÀN KINH TẾ VIỆT NAM - HIỆN
TRẠNG VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN TRONG
THỜI GIAN TỚI
Sinh viên thực hiện : Lê Quang Huy
Lớp : Pháp 1
Khóa : 44
Giáo viên hướng dẫn : PGS. TS. Phạm Duy Liên
Hà Nội, 5 - 2009
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................... 3
CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ .................. 7
1.1. KHÁI NIỆM VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ .......................................... 7
1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ ......................................... 9
1.3. PHÂN LOẠI TĐKT ......................................................................... 14
1.3.1. CĂN CỨ THEO BIỂU HIỆN CỦA LIÊN KẾT : ......................... 14
1.3.2. CĂN CỨ THEO TÍNH CHẤT SỞ HỮU :.................................... 16
1.3.3. CĂN CỨ THEO TÊN GỌI CỦA TIẾN TRÌNH PHÁT TRIỂN ... 16
1.4. ĐIỀU KIỆN VÀ CON ĐƢỜNG HÌNH THÀNH CÁC TĐKT....... 19
1.5. VAI TRÒ CỦA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ ................................. 23
1.6. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN
TẬP ĐOÀN KINH TẾ ............................................................................ 27
1.6.1. KINH NGHIỆM CỦA TRUNG QUỐC ....................................... 27
1.6.2. KINH NGHIỆM CỦA NHẬT BẢN ............................................. 31
1.6.3. BÀI HỌC ĐỐI VỚI VIỆT NAM.................................................. 34
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH TẬP ĐOÀN
KINH TẾ Ở VIỆT NAM ............................................................................ 37
2.1. SỰ CẦN THIẾT VÀ TẤT YẾU HÌNH THÀNH TẬP ĐOÀN KINH
TẾ Ở VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY .......................... 37
2.2. QUAN ĐIỂM, CHỦ TRƢƠNG, CHÍNH SÁCH CỦA ĐẢNG VÀ
NHÀ NƢỚC VỀ THÍ ĐIỂM HÌNH THÀNH CÁC TẬP ĐOÀN KINH
TẾ ............................................................................................................. 38
2.3. ĐÁNH GIÁ NHỮNG ĐIỀU KIỆN BAN ĐẦU HÌNH THÀNH CÁC
TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM ................................................... 42
2.4. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN MỘT SỐ TẬP ĐOÀN, TỔNG CÔNG
TY THEO HƢỚNG TẬP ĐOÀN KINH TẾ. ........................................... 46
2.4.1. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA MỘT SỐ TẬP
ĐOÀN, TỔNG CÔNG TY 91 ................................................................ 46
1
2.4.2. MỐI QUAN HỆ NỘI BỘ ............................................................. 49
2.4.3. CƠ CHẾ, CHÍNH SÁCH ............................................................. 53
2.4.4. QUAN HỆ GIỮA CHỦ SỞ HỮU NHÀ NƢỚC VỚI CÁC TẬP
ĐOÀN KINH TẾ VÀ VẤN ĐỀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP. .......... 53
2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG ........................................................................ 56
2.5.1. NHỮNG KẾT QUẢ BAN ĐẦU HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
TẬP ĐOÀN KINH TẾ TỪ CÁC TỔNG CÔNG TY 91 ......................... 56
2.5.2. MỘT SỐ HẠN CHẾ .................................................................... 58
2.5.3. NGUYÊN NHÂN CỦA NHỮNG HẠN CHẾ .............................. 62
CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN, NÂNG CAO
VAI TRÒ CỦA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ ........................................... 65
3.1. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƢỚNG CHO VIỆC HÌNH THÀNH
TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN TỚI ...... 65
3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CÁC TẬP
ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM ............................................................... 68
3.2.1. LỰA CHỌN CON ĐƢỜNG HÌNH THÀNH TẬP ĐOÀN KINH
TẾ .......................................................................................................... 68
3.2.2. XÁC ĐỊNH ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ ...... 70
3.2.3. LỰA CHỌN MÔ HÌNH VÀ HOÀN THIỆN CẤU TRÚC NỘI BỘ
............................................................................................................... 71
3.2.4. CƠ CẤU LẠI CÁC TỔNG CÔNG TY ĐƢỢC XÂY DỰNG
THEO MÔ HÌNH TẬP ĐOÀN VÀ TIẾP TỤC HOÀN THIỆN CÁC TẬP
ĐOÀN ĐANG THÍ ĐIỂM ..................................................................... 74
3.2.5. NHÓM GIẢI PHÁP NHẰM TẠO LẬP MÔI TRƢỜNG, ĐIỀU
KIỆN CHO CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN .. 81
3.2.6. NHÓM GIẢI PHÁP VỀ CHÍNH SÁCH ...................................... 85
3.2.7. NHÓM GIẢI PHÁP VỀ CƠ CẤU TỔ CHỨC TẬP ĐOÀN KINH
TẾ .......................................................................................................... 87
3.2.8. GIẢI PHÁP VỀ CÁN BỘ QUẢN LÝ VÀ NGƢỜI LAO ĐỘNG
TRONG TẬP ĐOÀN ............................................................................. 88
2
KẾT LUẬN ................................................................................................. 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 92
3
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Tập đoàn kinh tế (TĐKT) luôn có vị trí, vai trò quan trọng trong hoạt
động sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm, ngành
và của cả nền kinh tế. Trong bối cảnh toàn cầu hoá kinh tế hiện nay, khi mà
cạnh tranh ngày càng trở nên gay gắt thì vai trò của các TĐKT càng trở nên
quan trọng hơn bao giờ hết. Tập đoàn (TĐ) không chỉ là đầu tầu của nền kinh
tế mà còn trở thành biểu tƣợng cho sức mạnh của một quốc gia, bảo vệ nền
kinh tế trong nƣớc trƣớc sự thâm nhập của các nền kinh tế khác.
Cũng nhƣ nhiều nƣớc đang phát triển trên thế giới, Chính phủ Việt
Nam nhận thức rõ đƣợc tầm quan trọng của việc hình thành và phát triển các
TĐKT nếu muốn cạnh tranh bình đẳng với các nƣớc phát triển. Vì vậy thời
gian qua, Đảng và Nhà nƣớc ta khẳng định quyết tâm xây dựng các TĐKT
bằng nhiều chủ trƣơng, chính sách nhằm tạo ra những “trụ cột” kinh tế. Với
đặc điểm là nền kinh tế thị trƣờng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã chọn cho
mình hƣớng đi là thiết lập các TĐKT của Nhà nƣớc - một dạng đặc biệt của
mô hình TĐKT - thông qua quá trình cải cách toàn diện các doanh nghiệp
Nhà nƣớc (DNNN). Tuy nhiên ngay cả khi các tập đoàn thí điểm đã đi vào
hoạt động, giới nghiên cứu và những ngƣời làm thực tiễn vẫn còn nhiều ý
kiến khác nhau về nhiều nội dung xung quanh mô hình này. Tại kỳ họp thứ
hai, Quốc hội khoá XII (tháng 10/2007), lần đầu tiên Quốc hội lên tiếng về
“phong trào” thành lập TĐKT cho thấy tầm quan trọng cũng nhƣ những khó
khăn, phức tạp của vấn đề này.
Nhƣ vậy hình thành và phát triển các TĐKT ở Việt Nam là yêu cầu
xuất phát từ thực tiễn, đồng thời cả lý luận và thực tiễn đang đặt ra những vấn
đề cần tiếp tục nghiên cứu, giải quyết. Nhằm đem lại một cái nhìn tổng quát
về quá trình hình thành, hiện trạng cũng nhƣ xu hƣớng phát triển mô hình này
ở Việt Nam, em chọn đề tài “ Mô hình tập đoàn kinh tế Việt Nam - Hiện
trạng và xu hƣớng phát triển trong thời gian tới” làm khoá luận tốt nghiệp
của mình.