Kiến thức về nhóm
trong công tác xã hội
Nhóm là “một tập thể người quy tụ lại với nhau do có cùng quyền
lợi hoặc mối quan tâm và có khả năng hành động chung một cách
liền lạc và đồng bộ” (Barker, 1987)
. Có nhiều hình thức nhóm: nhóm học tập, nhóm hỗ trợ, nhóm chữa trị,
nhóm chia xẻ… gia đình cũng là một loại nhóm. Yếu tố nhóm, với
những nét đặc thù riêng của nó, ảnh hưởng lớn đến cách ứng xử của con
người: địa vị/status của từng người trong nhóm, địa vị của nhóm trong
xã hội, mục tiêu, tổ chức của nhóm, năng lực những thành viên, khả
năng của những thành viên ở vị trí lãnh đạo… tất cả đều ảnh hưởng đến
cách cư xử của cá nhân. Sau đây là một số đặc tính quan trọng của
nhóm:
1. Quan hệ qua lại giữa các thành viên
Đây là cách các thành viên trong nhóm gây ảnh hưởng lẫn nhau qua
ngôn ngữ, cử chỉ, thái độ, cách cư xử với nhau.
2. Cấu trúc
Gồm vai trò, địa vị, thế lực và ảnh hưởng của các thành viên.
3. Kích cỡ
George Simmel phân biệt nhóm nhỏ nhất là nhóm đôi, có hai
người/dyad, nhóm ba/triad, nhóm nhỏ (từ 4 đến 20 người), nhóm trung
bình/society, (từ 20 đến 30 người) và nhóm lớn (trên 40 người). Nhóm
càng lớn càng phức tạp và cấu trúc càng có tính bài bản hơn. Không thể
đếm hết số nhóm hiện diện trong xã hội, tuy nhiên đa số nhóm thường
nhỏ, có từ 2 đến 7 thành viên. Hare (1976) nhận xét mặc dù lớn nhỏ
khác nhau, nhóm thường có khuynh hướng di chuyển về đơn vị nhỏ nhất
là nhóm đôi.
4. Mục tiêu
Nhóm thường được thiết lập vì một lý do nào đó, đây là điều làm cho
các thành viên gắn bó với nhau. Từ thượng cổ nhân loại đã biết sống quy
tụ thành nhóm để bảo vệ chống lại kẻ thù và thú dữ. Ngày nay, con
người lập nhóm chữa trị, nhóm tự giúp đỡ lẫn nhau, nhóm hỗ trợ tinh
thần, nhóm học tập, nhóm nghiên cứu, nhóm tu hành, nhóm giải trí… để
thỏa mãn những nhu cầu hết sức đa dạng của cuộc sống mà cá nhân khó
có thể thỏa mãn. Một thí dụ là nhóm Những Người Cờ Bạc Ẩn
Danh/Gamblers Anonymous, thành lập tại Los Angeles năm 1957,
phỏng theo mô hình Nhóm Những Người Nghiện Rượu Ẩn Danh (thành
lập năm 1935 tại Akron, bang Ohio) để những người nghiện cờ bạc giúp
đỡ lẫn nhau bỏ tật xấu này bằng phương pháp 12 bước/the twelve step
method. Nhóm những Người Cờ Bạc Ẩn Danh hiện nay được tổ chức ở
nhiều nước trên thế giới, riêng tại Mỹ có đến hơn 1000 chi nhánh.
5. Gắn bó
Đây là yếu tố quan trọng nhất trong việc xác định hiệu qủa của nhóm.
Kurt Lewin (1945), thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Động Năng
Nhóm/Research Center for Group Dynamics, Học Viện Kỹ Thuật
Massachusetts (MIT), phân hai loại gắn bó: gắn bó ở tầng cá nhân và
gắn bó ở tầng nhóm. Gắn bó ở tầng cá nhân là gắn bó giữa thành viên
này với thành viên khác, có thể do ý thích cá nhân, sự tôn trọng, hay tin
cậy lẫn nhau. Gắn bó ở tầng nhóm có được khi các thành viên chia xẻ
một căn cước chung/group identity, có cảm nghĩ và sẵn sàng hành động
cùng nhau như một đơn vị duy nhất. Trong nhóm có gắn bó cao, thành
viên tự tin hơn, trao đổi với nhau nhiều hơn, đạt được mục đích khi gia
nhập nhóm nhiều hơn, và ít bỏ nhóm hơn. Tuy vậy, gắn bó quá mức có
thể không phải là ưu điểm, vì nó làm hạn chế sự suy luận và hành động
một cách khách quan của các thành viên.
6. Thay đổi
Nhóm ít khi cố định mà thường thay đổi cấu trúc, tác động qua
lại/dynamics, sự gắn bó… qua các giai đoạn phát triển của nó. Tuckman
& Jensen, (1977) chia ra năm giai đoạn: giai đoạn một các thành viên
làm quen với nhau. Giai đoạn hai một số thành viên mâu thuẫn với nhau
và nhóm tìm giải pháp hoà giải để tạo gắn bó. Giai đoạn ba thành hình
cấu trúc nhóm, vai trò, cách ứng xử, các quy ước… Giai đoạn bốn nhóm
kiện toàn xong tổ chức và hoạt động cho mục tiêu chung. Giai đoạn cuối
nhóm giải tán.
Vận dụng kiến thức về nhóm, nhân viên CTXH có thể giúp các thành
viên của nhóm phát triển đến mức cao nhất và đạt được mục đích của
nhóm.
(Trích từ Tập tài liêu: Công tác xã hội-Lý thuyết và thực hành, Trần
Đình Tuấn)
http://vnsocialwork.net