K năng c a Lu t s trong nghiên c u đánh giá ch ng cỹ ủ ậ ư ứ ứ ứ
1. Khái ni m ch ng c :ệ ứ ứ
M t v án hình s x y ra bao gi cũng đ l i d u v t và nh ng d u v t đó đ cộ ụ ự ả ờ ể ạ ấ ế ữ ấ ế ượ
th hi n d i nh ng hình th c khác nhau, mà nh ng d u x t này có ý nghĩa quanể ệ ướ ữ ứ ữ ấ ế
tr ng nh m xác đ nh có hay không có hành vi ph m t i. Các c quan ti n hành tọ ằ ị ạ ộ ơ ế ố
t ng s căn c vào nh ng d u v t đã thu th p đ c đ kh i t , truy t hay xét xụ ẽ ứ ữ ấ ế ậ ượ ể ở ố ố ử
m t ng i đã có hành vi ph m t i. Nh ng d u v t đó đ c g i là ch ng c .ộ ườ ạ ộ ư ấ ế ượ ọ ứ ứ
Ch ng c trong t t ng hình s là nh ng gì có th t, có liên quan đ n v án, đ cứ ứ ố ụ ự ữ ậ ế ụ ượ
c quan đi u tra, Vi n ki m sát và Toà án dùng làm căn c đ xác đ nh có hayơ ề ệ ể ứ ể ị
không có hành vi ph m t i, ng i th c hi n hành vi ph m t i cũng nh nh ng tìnhạ ộ ườ ự ệ ạ ộ ư ữ
ti t khác c n thi t cho vi c gi i quy t đúng đ n v án.ế ầ ế ệ ả ế ắ ụ
Ch ng c đ c xác đ nh b ng: ứ ứ ượ ị ằ
- V t ch ng;ậ ứ
- L i khai c a ng i làm ch ng, ng i b h i, nguyên đ n dân s , b đ n dân s ,ờ ủ ườ ứ ườ ị ạ ơ ự ị ơ ự
ng i có quy n l i, nghĩa v liên quan đ n v án, ng i b b t, ng i b t m gi ,ườ ề ợ ụ ế ụ ườ ị ắ ườ ị ạ ữ
b can, b cáo;ị ị
- K t lu n giám đ nh;ế ậ ị
- Biên b n v ho t đ ng đi u tra, xét x và các tài li u, đ v t khác.ả ề ạ ộ ề ử ệ ồ ậ
2. Đ c đi m ch ng c :ặ ể ứ ứ
Có 3 đ c đi m:ặ ể
- Tính khách quan: Là nh ng gì có th t và ph n ánh trung th c nh ng tình ti t c aữ ậ ả ự ữ ế ủ
v án hình s đã x y ra.ụ ự ả
- Tính liên quan: Có m i quan h tr c ti p ho c gián ti p v i v án. Nh ng cho dùố ệ ự ế ặ ế ớ ụ ư
là tr c ti p hay gián ti p thì đó cũng ph i là m i quan h n i t i, có tính nhân qu ,ự ế ế ả ố ệ ộ ạ ả
t c là ch ng c ph i là k t qu c a m t lo i hành vi ho c hành đ ng ho c m tứ ứ ứ ả ế ả ủ ộ ạ ặ ộ ặ ộ
quan h nh t đ nh, ng c l i, hành vi, hành đ ng ho c quan h đó là nguyên nhânệ ấ ị ượ ạ ộ ặ ệ
d n đ n vi c hình thành các ch ng c này.ẫ ế ệ ứ ứ
- Tính h p pháp: T t c nh ng gì có th t ph i đ c cung c p, thu th p, nghiênợ ấ ả ữ ậ ả ượ ấ ậ
c u, b o qu n theo m t trình t do lu t đ nh. Đây là trình t nh m b o đ m giá trứ ả ả ộ ự ậ ị ự ằ ả ả ị
ch ng minh c a ch ng c . ứ ủ ứ ứ
Trong th c t , tính h p pháp c a ch ng c đ c xác đ nh thông qua ho t đ ngự ế ợ ủ ứ ứ ượ ị ạ ộ
ch ng minh đ c toà án và t t c ng i tham gia t t ng th c hi n và tuân th .ứ ượ ấ ả ườ ố ụ ự ệ ủ
* M T S V N Đ V ĐÁNH GIÁ VÀ S D NG CH NG C :Ộ Ố Ấ Ề Ề Ử Ụ Ứ Ứ
Đi u 11 BLTTHS có quy đ nh: “Ng i b t m gi , b can, b cáo có quy n t bàoề ị ườ ị ạ ữ ị ị ề ự
ch a ho c nh ng i khác bào ch a.ữ ặ ờ ườ ữ
C quan đi u tra, Vi n ki m sát, Toà án có nhi m v b o đ m cho ng i b t mơ ề ệ ể ệ ụ ả ả ườ ị ạ
gi , b can, b cáo th c hi n quy n bào ch a c a h theo quy đ nh c a B lu tữ ị ị ự ệ ề ữ ủ ọ ị ủ ộ ậ
này”.
Nh v y, khi lu t s - ng i bào ch a đ c khách hàng m i bào ch a cho h , t cư ậ ậ ư ườ ữ ượ ờ ữ ọ ứ
là lu t s đ c tham gia vào quá trình đi u tra, truy t và xét x , đ c đ c các tàiậ ư ượ ề ố ử ượ ọ
li u, ch ng c có liên quan đ n v án đó. Và đ tham gia vào v án hình s , lu tệ ứ ứ ế ụ ể ụ ự ậ
s đ c trao m t s quy n, trong đó có nh ng quy n liên quan đ n ch ng c , nh :ư ượ ộ ố ề ữ ề ế ứ ứ ư
- Phát hi n và thu th p ch ng c .ệ ậ ứ ứ
- Đánh giá ch ng c .ứ ứ
- S d ng ch ng c . ử ụ ứ ứ
C th , t i Đi u 58 BLTTHS quy đ nh “Quy n và nghĩa v c a ng i bào ch a”:ụ ể ạ ề ị ề ụ ủ ườ ữ
- Thu th p, tài li u, đ v t, tình ti t liên quan đ n vi c bào ch a t ng i b t mậ ệ ồ ậ ế ế ệ ữ ừ ườ ị ạ
gi , b can, b cáo, ng i thân thích c a nh ng ng i này ho c t c quan, t ch c,ữ ị ị ườ ủ ữ ườ ặ ừ ơ ổ ứ
cá nhân theo yêu c u c a ng i b t m gi , b can, b cáo n u không thu c b m tầ ủ ườ ị ạ ữ ị ị ế ộ ị ấ
nhà n c, b m t công tác;ướ ị ấ
- Đ a ra tài li u, đ v t, yêu c u:ư ệ ồ ậ ầ
Khi làm công vi c trên, lu t s ph i tuân th đúng theo các quy đ nh c a pháp lu t,ệ ậ ư ả ủ ị ủ ậ
nh “Tuỳ theo m i giai đo n t t ng, khi thu th p đ c tài li u, đ v t liên quanư ỗ ạ ố ụ ậ ượ ệ ồ ậ
đ n v án, thì ng i bào ch a có trách nhi m giao cho C quan đi u tra, Vi nế ụ ườ ữ ệ ơ ề ệ
ki m sát, Toà án”.ể
Tuy nhiên, M c đích c a lu t s trong quy n đ a ra ch ng c khác v i nh ng cụ ủ ậ ư ề ư ứ ứ ớ ữ ơ
quan và ng i ti n hành t t ng, b i lu t s , tr c h t là b o v quy n và l i íchườ ế ố ụ ở ậ ự ướ ế ả ệ ề ợ
h p pháp c a thân ch , sau n a góp ph n làm sáng t nh ng tình ti t khác nhau vợ ủ ủ ữ ầ ỏ ữ ế ề
v án. Trong th c t , cũng có tr ng h p, lu t s không đ c s d ng ch ng cụ ự ế ườ ợ ậ ư ượ ử ụ ứ ứ
thu th p đ c, b i n u s d ng ch ng c đó s làm x u đi tình tr ng c a thânậ ượ ở ế ử ụ ứ ứ ẽ ấ ạ ủ
ch . Đó là trong tr ng h p, b can không th a nh n t i l i, nh ng trong quá trìnhủ ườ ợ ị ừ ậ ộ ỗ ư
tìm hi u v vi c, lu t s phát hi n ra nh ng ch ng c bu c t i b can, vì v y, lu tể ụ ệ ậ ư ệ ữ ứ ứ ộ ộ ị ậ ậ
s không có quy n đ a ra ch ng c đó, b i nh v y s vi ph m đ c đ c nghư ề ư ứ ứ ở ư ậ ẽ ạ ứ ứ ề
nghi p, khi đó lu t s ch có th t ch i bào ch a mà thôi.ệ ậ ư ỉ ể ừ ố ữ
Trong tr ng h p, nh ng ch ng c mà lu t s thu th p đ c v c b n là xácườ ợ ữ ứ ứ ậ ư ậ ượ ề ơ ả
đ nh giá tr bu c t i c a các ch ng c mà c quan ti n hành t t ng dùng đ ch ngị ị ộ ộ ủ ứ ứ ơ ế ố ụ ể ứ
minh b can, b cáo ph m t i. Đ bào ch a có hi u qu , lu t s ph i có ý ki n đị ị ạ ộ ể ữ ệ ả ậ ư ả ệ ể
ph n bi n (m t ph n ho c toàn b ) ch ng c bu c t i đó, có nh ng ki n ngh , đả ệ ộ ầ ặ ộ ứ ứ ộ ộ ữ ế ị ề
ngh c quan ti n hành t t ng ra các quy t đ nh khác nhau nh đi u tra b sung,ị ơ ế ố ụ ế ị ư ề ổ
đi u tra l i, đình ch đi u tra, rút cáo tr ng, thay đ i t i danh nh h n, áp d ngề ạ ỉ ề ạ ổ ộ ẹ ơ ụ
hình ph t nh h n so v i đ ngh nêu trong b n lu n t i, đ h i đ ng xét x cânạ ẹ ơ ớ ề ị ả ậ ộ ể ộ ồ ử
nh c khi đ nh t i danh, quy t đ nh hình ph t cho b cáo.ắ ị ộ ế ị ạ ị
Nói chung, tuỳ theo khách hàng là ai, b can, b cáo hay đ ng s , lu t s s có đ nhị ị ươ ự ậ ư ẽ ị
h ng cho vi c thu th p, đánh giá và s d ng ch ng c khác nhau, nh ng bao gi ,ướ ệ ậ ử ụ ứ ứ ư ờ
khi đ a ra ch ng c , lu t s cũng ph i đ m b o h ng có l i nh t cho thân ch -ư ứ ứ ậ ư ả ả ả ướ ợ ấ ủ
khách hàng c a mình.ủ
Theo quy đ nh c a pháp lu t t t ng Lu t s đ c tham gia t t ng v i t cách làị ủ ậ ố ụ ậ ư ượ ố ụ ớ ư
ng i bào ch a cho b can, b cáo ho c ng i b o v quy n, l i ích h p pháp c aườ ữ ị ị ặ ườ ả ệ ề ợ ợ ủ
các đ ng s khác trong v án. Khi tham gia t t ng Lu t s đ c tham gia v i haiươ ự ụ ố ụ ậ ư ượ ớ
m c đích là b o v quy n và l i ích h p pháp c a b can, b cáo l i ích h p phápụ ả ệ ề ợ ợ ủ ị ị ợ ợ
c a thân ch và góp ph n làm sáng t các tình ti t c a v án b o đ m cho công tácủ ủ ầ ỏ ế ủ ụ ả ả
xét x đ c khách quan, đúng pháp lu t. Khi tham gia trong t t ng dù v i vai tròử ượ ậ ố ụ ớ
là ng i bào ch a cho c a b can, b cáo hay ng i b o v quy n và l i ích h pườ ữ ủ ị ị ườ ả ệ ề ợ ợ
pháp c a b can, b cáo l i ích h p pháp c a đ ng s … thì Lu t s cùng v i thânủ ị ị ợ ợ ủ ươ ự ậ ư ớ
ch c a mình luôn tr thành m t bên trong t t ng. Do đó khi đã tr thành m t bênủ ủ ở ộ ố ụ ở ộ
trong t t ng thì Lu t s ph i s d ng t ng h p nh ng kinh nghi m ngh nghi pố ụ ậ ư ả ử ụ ổ ợ ữ ệ ề ệ
và ki n th c c a mình trong đó có ki n th c v ch ng c nh m bác l i quan đi mế ứ ủ ế ứ ề ứ ứ ằ ạ ể
đ i l p, b o v quan đi m c a mình. Chính vì v y, có th nói, s hi u bi t v lýố ậ ả ệ ể ủ ậ ể ự ể ế ề
lu n ch ng c và kh năng s d ng ch ng c trong t t ng là nh ng đi u ki nậ ứ ứ ả ử ụ ứ ứ ố ụ ữ ề ệ
quan tr ng b o đ m s thành công c a Lu t s trong tranh t ng.ọ ả ả ự ủ ậ ư ụ
Trong quá trình đi u tra, truy t , xét x , quy n và l i ích h p pháp c a ng i bề ố ử ề ợ ợ ủ ườ ị
t m gi , b can, b cáo ph i đ c tôn tr ng và b o v . B ng ho t đ ng c a mình,ạ ữ ị ị ả ượ ọ ả ệ ằ ạ ộ ủ
Lu t s giúp b can, b cáo giúp b can, b cáo th c hi n t t h n n a quy n và l iậ ư ị ị ị ị ự ệ ố ơ ữ ề ợ
ích h p pháp c a b can, b cáo nghĩa v c a h theo quy đ nh pháp lu t, đ ng th iợ ủ ị ị ụ ủ ọ ị ậ ồ ờ
giúp c quan ti n hành t t ng gi i quy t và x lý v án đúng ng i, đúng t i,ơ ế ố ụ ả ế ử ụ ườ ộ
đúng pháp lu t.ậ
Quá trình đi u tra v án hình s có nh ng đ c thù riêng so v i các ho t đ ng tề ụ ự ữ ặ ớ ạ ộ ố
t ng khác, nh ng đ c thù c a giai đo n này có nh h ng, tác đ ng nh t đ nh đ nụ ữ ặ ủ ạ ả ưở ộ ấ ị ế
ho t đ ng bào ch a. So v i giai đo n khác ho t đ ng bào ch a trong giai đ an nàyạ ộ ữ ớ ạ ạ ộ ữ ọ
có nh ng đ c đi m riêng, đó không ph i là s c sát ch ng c tr c ti p gi a bênữ ặ ể ả ự ọ ứ ứ ự ế ữ
bu c t i và bên g t i nh giai đo n xét x . Nh ng thông tin, tài li u ch ng cộ ộ ỡ ộ ư ở ạ ử ữ ệ ứ ứ
làm c s cho vi c xác đ nh s th t c a v án đ i v i Lu t s không nhi u nh ngơ ở ệ ị ự ậ ủ ụ ố ớ ậ ư ề ư
nh ng thông tin tài li u, ch ng c đó l i r t quan tr ng đ i v i vi c b o v quy nữ ệ ứ ứ ạ ấ ọ ố ớ ệ ả ệ ề
l i cho b can. Do v y Lu t s c n ph i bi t t p trung th i gian, công s c trí tuợ ị ậ ậ ư ầ ả ế ậ ờ ứ ệ
đ nghiên c u, đánh giá tính h p pháp c a nh ng thông tin, tài li u, ch ng c đó.ể ứ ợ ủ ữ ệ ứ ứ
Theo quy đ nh c a B lu t t t ng Hình s (BLTTHS) nghĩa v ch ng minh t iị ủ ộ ậ ố ụ ự ụ ứ ộ
ph m thu c v các c quan và nh ng ng i ti n hành t t ng, đi u này có nghĩaạ ộ ề ơ ữ ườ ế ố ụ ề
r ng nh ng ng i nói trên có nghĩa v ph i đi thu th p ch ng c . Đi u 19ằ ữ ườ ụ ả ậ ứ ứ ề
BLTTHS quy đ nh ki m sát viên, b cáo, ng i bào ch a, ng i b h i,… đ u cóị ể ị ườ ữ ườ ị ạ ề
quy n bình đ ng trong vi c đ a ra ch ng c , đ a ra yêu c u tranh lu n tr c toàề ẳ ệ ư ứ ứ ư ầ ậ ướ
án.
B lu t TTHS năm 1998 ch quy đ nh quy n đ a ra ch ng c c a Lu t s màộ ậ ỉ ị ề ư ứ ứ ủ ậ ư
không quy đ nh quy n thu th p ch ng c c a lu t s . K th a và phát tri n nh ngị ề ậ ứ ứ ủ ậ ư ế ừ ể ữ
quy đ nh c a pháp lu t t t ng hình s tr c đây, B lu t TTHS năm 2003 đã cóị ủ ậ ố ụ ự ướ ộ ậ
quy đ nh Lu t s có quy n đ a ra các tài li u đ v t yêu c u mà trong giai đo nị ậ ư ề ư ệ ồ ậ ầ ạ
đi u tra C quan đi u tra ch a phát hi n đ c. Trong tr ng h p này Lu t s cóề ơ ề ư ệ ượ ườ ợ ậ ư
quy n yêu c u C quan đi u tra xem xét nh ng ch khi ch ng c có có l i cho bề ầ ơ ề ư ỉ ứ ứ ợ ị
can và không làm x u đi tình tr ng c a b can nh ch ng c ch ng minh s vô t iấ ạ ủ ị ư ứ ứ ứ ự ộ
c a b can n u b can th c s vô t i; ch ng c ch ng minh hành vi ph m t i c a bủ ị ế ị ự ự ộ ứ ứ ứ ạ ộ ủ ị
can không đ n m c nguy hi m nh tài li u trong h s th hi n ; các tình ti tế ứ ể ư ệ ồ ơ ể ệ ế
gi m nh trách nhi m hình s c a b can mà C quan đi u tra ch a th hi n trongả ẹ ệ ự ủ ị ơ ề ư ể ệ
h s . Gi i h n ch ng minh trong v án hình s là ph m vi các tình ti t, các d uồ ơ ớ ạ ứ ụ ự ạ ế ấ
hi u c n và đ ph i ch ng minh đ kh ng đ nh m t ng i ph m t i hay khôngệ ầ ủ ả ứ ể ẳ ị ộ ườ ạ ộ
ph m t i; gi i h n ch ng minh m t ng i ph m t i c th nào đó bao gi cũngạ ộ ớ ạ ứ ộ ườ ạ ộ ụ ể ờ
r ng h n gi i h n ch ng minh ng i đó không ph m t i. Đ ch ng minh m tộ ơ ớ ạ ứ ườ ạ ộ ể ứ ộ
ng i ph m t i c quan ti n hành t t ng, ng i b h i và lu t s c a ng i bườ ạ ộ ơ ế ố ụ ườ ị ạ ậ ư ủ ườ ị
h i c n ph i có đ các ch ng c đ ch ng minh là hành vi ph m t i c a ng iạ ầ ả ủ ứ ứ ể ứ ạ ộ ủ ườ
ph m t i ph i có đ 4 y u t b t bu c trong c u thành t i ph m, còn đ ch ngạ ộ ả ủ ế ố ắ ộ ấ ộ ạ ể ứ
minh ng i đó không ph m t i, b can, b cáo, ng i bào ch a cho b can, b cáo chườ ạ ộ ị ị ườ ữ ị ị ỉ
c n ch ng minh là không có m t trong 4 y u t c u thành t i ph m đó. Nói m tầ ứ ộ ế ố ấ ộ ạ ộ
cách khác, đ bu c t i c n ph i có nhi u ch ng c , còn đ g t i có khi ch c nể ộ ộ ầ ả ề ứ ứ ể ỡ ộ ỉ ầ
m t ch ng cộ ứ ứ
Ví d nh : B ng ch ng ngo i ph m; theo gi y khai sinh, ng i th c hi n hành viụ ư ằ ứ ạ ạ ấ ườ ự ệ
nguy hi m cho xã h i ch a đ tu i ch u trách nhi m hình s ; theo b nh án, ng iể ộ ư ủ ổ ị ệ ự ệ ườ
th c hi n hành vi nguy hi m cho xã h i b m c b nh làm m t kh năng nh n th cự ệ ể ộ ị ắ ệ ấ ả ậ ứ
và đi u khi n hành vi c a mình.ề ể ủ
S d ng ch ng c đ ph c v cho công vi c là m t trong nh ng nhi m v c aử ụ ứ ứ ể ụ ụ ệ ộ ữ ệ ụ ủ
Lu t s , n u nh đánh giá đ c th c hi n t t c các giai đo n t t ng thì vi cậ ư ế ư ượ ự ệ ở ấ ả ạ ố ụ ệ
s d ng ch ng c cũng v y. Tr c h t Lu t s s d ng ch ng c đ làm căn cử ụ ứ ứ ậ ướ ế ậ ư ử ụ ứ ứ ể ứ
đ đ xu t, ki n ngh v i C quan đi u tra , Vi n ki m sát, Toà án, th c hi n m tể ề ấ ế ị ớ ơ ề ệ ể ự ệ ộ
công vi c nào đó h ng t i m c đích làm l i cho thân ch ..Trong phiên toà, lu t sệ ứ ớ ụ ợ ủ ậ ư
s d ngch ng c đ ph n bác m t ph n hay toàn b quan đi m c a bên đ i l p,ử ụ ứ ứ ể ả ộ ầ ộ ể ủ ố ậ
kh ng đ nh quan đi m c a mình, đ ngh Vi n ki m sát rút m t ph n hay toàn bẳ ị ể ủ ề ị ệ ể ộ ầ ộ
truy t , đ ngh Toà án áp d ng đi u lu t ho c nh ng bi n pháp có tính ch t tố ề ị ụ ề ậ ặ ữ ệ ấ ố
t ng khác có l i cho thân ch c a mình.ụ ợ ủ ủ
Đ làm t t nhi m v bào ch a c a mình, Lu t s c n n m v ng các quy đ nh c aể ố ệ ụ ữ ủ ậ ư ầ ắ ữ ị ủ
pháp lu t có liên quan đ n đ a v pháp lý c a mình, quy n và nghĩa v h p phápậ ế ị ị ủ ề ụ ợ