K thu t chăn nuôi c u Phan Rangỹ ậ ừ
Gi ng c u Phan Rang là m t gi ng c u đ c hình thành h n 100 năm nay. Tr i quaố ừ ộ ố ừ ượ ơ ả
nh ng đi u ki n khí h u n ng nóng g n nh quanh năm, d i s tác đ ng c a ch nữ ề ệ ậ ắ ầ ư ướ ự ộ ủ ọ
l c t nhiên và nhân t o, gi ng c u Phan Rang đã thích nghi cao v i đi u ki n sinhọ ự ạ ố ừ ớ ề ệ
thái c a Ninh Thu n, là gi ng c u duy nh t Vi t Nam hi n nay. ủ ậ ố ừ ấ ở ệ ệ
Tu i tr ng thành bình quân con cái n ng 39 kg, con đ c 43 kg. Kho ng cách l a đ 8ổ ưở ặ ự ả ứ ẻ
tháng (3 l a trong 2 năm). ứ
Hi n nay t nh Ninh Thu n cũng đã nh p v 2 gi ng c u t Úc là Dorper và Whiteệ ỉ ậ ậ ề ố ừ ừ
Suffolk. Là nh ng gi ng có kh năng kháng b nh cao và ch u n ng h n t t, tăng tr ngữ ố ả ệ ị ắ ạ ố ọ
nhanh, có t m vóc l n, cho th t nhi u, ít m . Thích nghi t t v i khí h u Ninh Thu n.ầ ớ ị ề ỡ ố ớ ậ ở ậ
Tr ng l ng tr ng thành con cái 75 kg, con đ c 110kg. ọ ượ ưở ự
A. CÁCH CH N GI NGỌ Ố
1. Ch n c u cái gi ng: ọ ừ ố
a. Ngo i hình: ạ
- V m t linh ho t. ẻ ặ ạ
- Hàm dài, kh e ỏ
- C dài, m m m i, l ng dài ổ ề ạ ư
- Có m t hõm phía tr c x ng ch u, th hi n kh năng tiêu hóa t t ộ ướ ươ ậ ể ệ ả ố
- Hông r ng, có b u vú g n ch t vào ph n b ng. ộ ầ ắ ặ ầ ụ
- Có nh ng tĩnh m ch l n n i rõ b u vú, tĩnh m ch g p khúc thì c u nhi u s a. C uữ ạ ớ ổ ở ầ ạ ấ ừ ề ữ ừ
cái t tĩnh m ch th ng l n d i da, ph i l y tay s m i th y. ơ ạ ườ ặ ướ ả ấ ờ ớ ấ
- Chân tr c th ng, cân đ i. ướ ẳ ố
b. Dòng gi ng: ố
Ch n con gi ng t nh ng b m có lý l ch rõ ràng. Là con c a b m cho năng su tọ ố ừ ữ ố ẹ ị ủ ố ẹ ấ
cao.
2. Ch n c u đ c gi ng: ọ ừ ự ố
a. ngo i hình: C u đ c có đ u ng n, r ng, tai to và dàyc p xu ng, thân hình cân đ i,ạ ừ ự ầ ắ ộ ụ ố ố
c to, ng c n , t chi kh e m nh, c ng cáp, ch c ch n, hai tinh hoàn to đ u đ n, sănổ ự ở ứ ỏ ạ ứ ắ ắ ề ặ
ch c. ắ
b. Dòng gi ng: Ch n c u đ c đ gi ng t c u m là c u t t, đ t l a th hai đ nố ọ ừ ự ể ố ừ ừ ẹ ừ ố ẻ ừ ứ ứ ế
l a th t . Ch n c u đ c là con m t, vì con m t bao gi cũng có th tr ng cao. ứ ứ ư ọ ừ ự ộ ộ ờ ể ọ
Cách xem răng đ nh tu i c u ị ổ ừ
T s sinh đ n m t năm tu i :răng s a ừ ơ ế ộ ổ ữ
M t năm r i: thay 2 răng c a gi a ộ ưở ử ữ
Hai năm tu i: thay 2 răng c a bên ổ ử
Hai năm 9 tháng :thay 2 răng áp góc
Ba năm 9 tháng: thay 2 răng góc
G n 6 năm tu i: Chân răng h ầ ổ ở
B/ Đ C ĐI M SINH S NẶ Ể Ả
1. Tu i sinh s n: ổ ả
Y u t khí h u, dinh d ng nh h ng đ n tu i thành th c sinh d c. Thành th c sinhế ố ậ ưỡ ả ưở ế ổ ụ ụ ụ
d c lúc 6 tháng, tu i ph i gi ng 8- 9 tháng. C u đ c thành th c sinh d c lúc 160 ngày.ụ ổ ố ố ừ ự ụ ụ
Tu i ph i gi ng 2- 6 năm tu i. c u mang thai 150 ngày. ổ ố ố ổ ừ
C u cái s d ng t 6-7 năm tu i thì lo i th i. ừ ử ụ ừ ổ ạ ả
2. Đ ng d c: ộ ụ
- Chu kỳ đ ng d c16- 17 ngày. Th i gian đ ng d c 24 ti ng. Nh ng bi u hi n đ ngộ ụ ờ ộ ụ ế ữ ể ệ ộ
d c: C u cái tr nên lo l ng, s hãi, kém ăn, hay kêu, đuôi ve v y liên t c, âm h s ngụ ừ ở ắ ợ ẩ ụ ộ ư
đ . Nhi u tr ng h p có ch t nh n màu tr ng hay h ng ch y ra, lúc đ u nhi u vàỏ ề ườ ợ ấ ờ ắ ồ ả ầ ề
trong su t, sau ít h n và keo dính l i. ố ẳ ạ
- M t c u đ c có th ph trách ph i gi ng cho đàn 25-30 c u cái. ộ ừ ự ể ụ ố ố ừ
- Tuy t đ i không cho c u đ c giao ph i cùng c u cái đ ng huy t, ph i th ng xuyênệ ố ừ ự ố ừ ồ ế ả ườ
có k ho ch thay đ i đ c gi ng. (T 1,5- 2năm thay m t l n) ế ạ ổ ự ố ừ ộ ầ
- S con trên l a đ : 1 con (91%), 2 con (7%), 3 con (0,99%) ố ứ ẻ
C/ CHU NG TR IỒ Ạ
1. Chu ng sàn: ồ
C u a cao ráo, a ánh sáng, s m, không khí tù hãm và khí đ c. Chu ng tr i ph iừ ư ư ợ ẩ ộ ồ ạ ả
ch c ch n và đúng k thu t. ắ ắ ỹ ậ
* Yêu c u c th : ầ ụ ể
H ng chu ng: H ng đông hay đông nam ướ ồ ướ
Di n tích: Đ c gi ng: 1,5-2 m2, cái sinh s n: 0,8 m2, c u cái t , c u th t: 0,6 m2, c uệ ự ố ả ừ ơ ừ ị ừ
cái s a: 1,3 m2. ữ
Sàn chu ng: m t sàn cách m t đ t ch ng 60-100 cm đ thu n ti n cho vi c quét d nồ ặ ặ ấ ừ ể ậ ệ ệ ọ
phân. Sàn chu ng có th làm b ng g hay b ng tre, có khe h r ng 1,5-1,8cm cho phânồ ể ằ ỗ ằ ở ộ
l t qua d dàng, khe h không quá r ng c u d b l t chân gây th ng tích. Sànọ ễ ở ộ ừ ễ ị ọ ươ
chu ng ph i bào nh n đ n c ti u và phân d trôi l t và không gây khó ch u cho c uồ ả ẵ ể ướ ể ễ ọ ị ừ
khi ph i n m trên sàn nh p nháp. ả ằ ớ
Vách chu ng: Làm b ng tre hay b ng g , cao trên 1m, ch c ch n. Vách chia chu ngồ ằ ằ ỗ ắ ắ ồ
thành nhi u ngăn dùng đ nh t riêng t ng lo i c u. Ngăn nuôi c u đ c, c u m i đ ,ề ể ố ừ ạ ừ ừ ự ừ ớ ẻ
c u ch a s p đ , c u h u b . ừ ữ ắ ẻ ừ ậ ị
Mái l p: Có nhi u ki u mái l p, 1 mái, 2 mái đ u nhau. V t li u làm chu ng có th làợ ề ể ợ ề ậ ệ ồ ể
b ng lá, ngói. ằ
Ô chu ng cách ly: N u s l ng c u nuôi l n nên làm m t vài ô chu ng đ t cách xaồ ế ố ượ ừ ớ ộ ồ ặ
chu ng c u đ nh t c u m. ồ ừ ể ố ừ ố
2. Máng ăn, máng u ng: ố
Máng ăn: B ng g có kích th t: đáy 20-30 cm, thành ngoài 30-40 cm, thành trong 20-ằ ỗ ướ
30 cm, chi u dài tuỳ thu c ki u chu ng. Máng ăn nên đ c ngoài chu ng có song th aề ộ ể ồ ặ ồ ư
cách nhau kho ng 20 cm đ cho c u thò đ u ra ăn. ả ủ ừ ầ
Máng u ng: Có th dùng xô, ch u g n ch t vào vách chu ng ho c đ sân ch i. ố ể ậ ắ ặ ồ ặ ể ở ơ
D/ TH C ĂN Ứ
C u có th ăn đ c nhi u l ai th c ăn nh : Các l ai c , lá t i và khô, r m, các l aiừ ể ượ ề ọ ứ ư ọ ỏ ươ ơ ọ
c , qu . M i ngày c u có th ăn m t l ng th c ăn t 12,5 đ n 15% th tr ng t ngủ ả ỗ ừ ể ộ ượ ứ ừ ế ể ọ ươ
đ ng 5-6 kg c . Ngòai ra c n m t l ng th c ăn tinh t 0,1-0,3 kg con/ngày. ươ ỏ ầ ộ ượ ứ ừ
Đ i v i c u nuôi bán thâm canh, hay vào mùa khô h n c n ph i b sung thêm các l aiố ớ ừ ạ ầ ả ổ ọ
vitamin đ c bi t là vitamin A phòng b nh v m t. Nên treo t ng đá li m trong chu ngặ ệ ệ ề ắ ả ế ồ
đ b sung các l ai khóang ch t. ể ổ ọ ấ
Luôn có đ n c s ch đ c u u ng t i chu ng. Không nên cho c u u ng n c tù,ủ ướ ạ ể ừ ố ạ ồ ừ ố ướ
đ ng d bĩ nhi m giun sán. ọ ễ ễ
E/ CHĂM SÓC, NUÔI D NGƯỠ
1. C u ch a: ừ ử
- C u cái sau khi giao ph i 16-17ngày mà không có bi u hi n đ ng d c l i, không ch uừ ố ể ệ ộ ụ ạ ị
đ c n a là tri u ch ng có ch a. ự ữ ệ ứ ữ
- Kho ng 1 tháng tr c khi đ nên nh t c u ch a ô chu ng riêng, có r m, đi chănả ướ ẻ ố ừ ữ ở ồ ổ ơ
g n và tránh đ i d c cao, tránh b xô đ y d gây ra hi n t ng s y thai. B i d ngầ ồ ố ị ẩ ễ ệ ượ ẩ ồ ưỡ
thêm th c ăn tinh và rau c non cho c u nh ng tuy t đ i tránh th c ăn hôi, m c. ứ ỏ ừ ư ệ ố ứ ố
- Tránh đ c u b l nh ể ừ ị ạ
- Đ ng đ c u m p quá vì c u quá m p th ng sinh s n kém ừ ể ừ ậ ừ ậ ườ ả
- C n chăm sóc đ c bi t 2 tháng ch a cu i ầ ặ ệ ở ữ ố
- Khi có d u hi u s p đ , lót b ng r m, c khô s ch trong chu ng ép và có kấ ệ ắ ẻ ổ ằ ơ ỏ ạ ồ ế
ho ch tr c đ ạ ự ẻ
Th c ăn: Cho ăn th c ăn tinh h n h p 0,1-0,3 Kg, th c ăn c , qu 0,4Kg, th c ăn thôứ ứ ỗ ợ ứ ủ ả ứ
xanh 3-6 Kg /Con/ngày.
2. C u đ : ừ ẻ
Khi c u s p đ b u s a tr nên to ra, âm h s ng m ng có ch t l y nh y ch y ra.ừ ắ ẻ ầ ữ ở ộ ư ọ ấ ầ ầ ả
C u hay đi đái, n c đái s m và đ c h n. Khi c u đ , âm h b ng n c i lòi ra,ừ ướ ẫ ặ ơ ừ ẻ ở ộ ọ ướ ố
khi b c n c i v , 2 chân tr c c u s sinh lòi ra, r i đ n mõm, đ u, sau đ n ng c,ọ ướ ố ỡ ướ ừ ơ ồ ế ầ ế ự
b ng và chân sau. Có tr ng h p chân sau ra tr c, chân tr c và đ u ra sau. Còn l iụ ườ ợ ướ ướ ầ ạ
nh ng tr ng h p khác ta ph i can thi p vì c u đ khó. Th i gian t khi đau đ đ nữ ườ ợ ả ệ ừ ẻ ờ ừ ẻ ế
khi đ là 2 ti ng. Sau khi đ 20-30 phút đ n 1-2 gi thì nhau ra. ẻ ế ẻ ế ờ
Nh ng đi u l u ý khi gi i quy t các tr ng h p đ khó: ữ ề ư ả ế ườ ợ ẻ
- Ph i v sinh tay s ch s b ng xà phòng ả ệ ạ ẽ ằ
- Bôi tr n bàn tay đ thao tác thu n l i b ng d u ăn và vas lin ơ ể ậ ợ ằ ầ ơ
- Ph i xác đ nh chính xác v trí hi n t i c a thai đ có ph ng án x lý đúng đ n khiả ị ị ệ ạ ủ ể ươ ử ắ
xoay thai, ch nh l i v trí cho thai thu n và kéo ra ngoài nh nhàng theo nh p r n c aỉ ạ ị ậ ẹ ị ặ ủ
c u m ừ ẹ
Chăm sóc c u sau khi đ : ừ ẻ
- Khi c u con l t lòng m , dùng khăn s ch lau n c nh y mũi và mi ng cho c u,ừ ọ ẹ ạ ướ ầ ở ệ ừ
l y dây s ch th t cách r n đ 5 6 cm, nh đ l i 3-4 cm tính t đi m th t, vu t choấ ạ ắ ố ộ ớ ể ạ ừ ể ắ ố
máu t đi m th t ra ngoài h t, c t r n r i sát trùng b ng thu c đ ho c c n I t. Bócừ ể ắ ế ắ ố ồ ằ ố ỏ ặ ồ ố
l p màng m ng đ bàn chân c u s sinh. ớ ỏ ở ế ừ ơ
Sau khi c u m đ xong, khát n c d d i, cho c u m u ng n c th ai mái (n cừ ẹ ẻ ướ ữ ộ ừ ẹ ố ướ ỏ ướ
có pha đ ng 1% ho c muôi 0,5%). Trong 4-5 ngày đ u 1 ph n do c u m m t, 1ướ ặ ầ ầ ừ ẹ ệ
ph n vì ham con, nên không mu n ăn. Cho c u m ăn th c ăn d tiêu nh c non, th cầ ố ừ ẹ ứ ễ ư ỏ ứ
ăn tinh (cháo b p, khoai) đ s c kho mau h i ph c. Sau đó cho ăn th c ăn xanh non,ắ ể ứ ẻ ồ ụ ứ
h t ngũ c c, c qu . ạ ố ủ ả
C n phòng b nh b i li t cho c u m b ng cách tiêm canxigluconat. ầ ệ ạ ệ ừ ẹ ằ
3. C u s sinh: ừ ơ
- C u con m i đ ch a ráo lông đã đ ng lên đ c và b t đ u bú m . Nh ng tr ngừ ớ ẻ ư ứ ượ ắ ầ ẹ ữ ườ
h p c u con quá y u ch a th t bú m thì ph i v t ngay s a đ u cho chúng u ngợ ừ ế ư ể ự ẹ ả ắ ữ ầ ố
ch m nh t là n a gi sau khi đ . S a đ u là th c ăn không th thay th đ i v i c uậ ấ ử ờ ẻ ữ ầ ứ ể ế ố ớ ừ
con m i đ , do đó c u con càng bú đ c nhi u s a đ u càng mau l n, kho m nh vàớ ẻ ừ ượ ề ữ ầ ớ ẻ ạ
ch ng đ c nhi u b nh t t. Nhi u c u con m i đ ch a có thói quen t tìm vú m Taố ượ ề ệ ậ ề ừ ớ ẻ ư ự ẹ
có th t p cho c u con bú b ng cách, trong m t vài ngày đ u, n nh mi ng c u conể ậ ừ ằ ộ ầ ấ ẹ ệ ừ
vào núm vú c u m , th m chí v ch mi ng c u con đ nó ng m đ c vú c u m , cóừ ẹ ậ ạ ệ ừ ể ậ ượ ừ ẹ
th bóp vào núm vú c u m cho s a ch y ra đ c u con t p bú, trong quá trình c uể ừ ẹ ữ ả ể ừ ậ ừ
con bú, ta ph i gi c u m sao cho c u con đ c bú no. ả ữ ừ ẹ ừ ượ
Trong 10 ngày đ u c u con chung v i c u m và chúng đ c bú t do, t p choầ ừ ở ớ ừ ẹ ượ ự ậ
chúng bú đ u c 2 núm vú. ề ả
T ngày th 11 ph i tách đàn con ra kh i m và nuôi trong ngăn chu ng riêng, hàngừ ứ ả ỏ ẹ ồ
ngày đ a con đ n bú, t p cho c u con ăn c , đ n 90-120 ngày cai s a cho c u con.ư ế ậ ừ ỏ ế ữ ừ