Kỹ thuật cơ khí - Ren và TARÔ

Chia sẻ: Hi Car Car | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

441
lượt xem 142
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'kỹ thuật cơ khí - ren và tarô', kỹ thuật - công nghệ, cơ khí - chế tạo máy phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật cơ khí - Ren và TARÔ

Ch ¬ng 5: ren v tar« 5.1: § êng ren xo¾n èc ® îc h×nh thμnh nh thÕ nμo? H·y nãi chñng lo¹i vμ t¸c dông c¸c lo¹i ren th êng dïng? 5.1.1: Kh¸i niÖm vÒ ® êng ren xo¾n èc: - NÕu trªn h×nh trô trßn cã ® êng kÝnh lμ d, ta lÊy mét miÕng giÊy h×nh tam gi¸c vu«ng ABC cã c¹nh ®¸y AB lμ chu vi h×nh trô (d), cã chiÒu dμi b»ng d, chiÒu cao BC=P, ta ®em quÊn lªn h×nh trô ®ã th× c¹nh huyÒn AC sÏ vÏ thμnh ® êng xo¾n èc trªn mÆt trô trßn, nÕu trªn bÒ mÆt trô trßn ®ã ta dùa theo ® êng xo¾n èc gia c«ng thμnh r·nh th× h×nh trô ®ã sÏ h×nh thμnh lªn ren, nh (h×nh5-1 thÓ hiÖn). C P A d d B H×nh 5-1: Sù h×nh thμnh ® êng ren. Ren h×nh thμnh nhê chuyÓn ®éng xo¾n èc ®Òu trªn mét ® êng sinh, khi ® êng sinh ®ã quay ®Òu quanh mét h×nh trô cã ® êng kÝnh d, nÕu ® êng sinh lμ mét ® êng th¼ng song song víi trôc quay cña h×nh trô, th× cã ® êng xo¾n èc trô. Cßn nÕu ® êng sinh lμ mét ® êng th¼ng c¾t trôc quay, th× cã ® êng xo¾n èc nãn. VËy: Mét ® êng bao (h×nh tam gi¸c, h×nh thang, cung trßn …) chuyÓn ®éng xo¾n èc trªn mÆt trô hoÆc mÆt c«n sÏ t¹o thμnh mét bÒ mÆt th× ® îc gäi lμ ren. 5.1.2: Ren th êng dïng ® îc ph©n lo¹i nh sau: - C¨n cø theo h×nh d¹ng pr«fin th× ren ® îc chia lμm nhiÒu lo¹i: ren tam gi¸c, ren vu«ng, ren thang,ren r¨ng c a, ren cung trßn, ren b¸n nguyÖt, ren ®Þnh vÞ, ren gãc vu«ng…., ® îc thÓ hiÖn ë (h×nh 5-2). - C¨n cø theo vÞ trÝ th× ren ® îc chia lμm hai lo¹i: ren ngoμi vμ ren trong. - C¨n cø theo h íng xo¾n th× ren ® îc chia lμm hai lo¹i: ren ph¶i vμ ren tr¸i, nh (h×nh 5-3) thÓ hiÖn. §Æt ®øng bul«ng, ren tõ tr¸i qua ph¶i lªn cao dÇn, lμ ph¶i(®ai èc vÆn vμo theo chiÒu kim ®ång hå), ren tõ ph¶i qua tr¸i cao dÇn, tøc lμ ren tr¸i(®ai èc vÆn vμo ng îc chiÒu kim ®ång hå). - C¨n cø theo sè ®Çu mèi th× ren ® îc chia lμm hai lo¹i: ren mét ®Çu mèi vμ ren nhiÒu ®Çu mèi. Ngoμi ren th êng dïng ra ng êi ta cßn ph©n lo¹i theo bÒ mÆt vμ theo c«ng dông: - C¨n cø theo h×nh d¹ng bÒ mÆt th× ren ® îc chia lμm hai lo¹i: ren trô vμ ren c«n. - C¨n cø theo c«ng dông th× ren ® îc chia lμm ba lo¹i: ren l¾p siÕt, ren truyÒn ®éng vμ ren chuyªn dïng. - C¨n cø theo tiªu chuÈn th× ren ® îc chia lμm hai lo¹i: ren tiªu chuÈn vμ ren kh«ng tiªu chuÈn. - Theo hÖ thèng ren th× ren ® îc chia lμm ba lo¹i: ren hÖ mÐt, ren hÖ anh vμ ren èng(trô), ® îc thÓ hiÖn ë (h×nh 5-4). http://www.ebook.edu.vn 136
H×nh 5-2: Ren: a) Ren c«n; b) Ren trô; c) Ren hÖ mÐt; d) Ren hÖ Anh; e) Ren èng(hÖ anh) H×nh 5-3: ph ¬ng ph¸p ph©n biÖt ren tr¸i, ren ph¶i. http://www.ebook.edu.vn 137
H×nh 5-4: ThÓ hiÖn ren theo hÖ Anh vμ hÖ mÐt. 5.1.3: T¸c dông cña c¸c lo¹i ren th êng dïng lμ: - Ren tam gi¸c lμ lo¹i ren th«ng dông nhÊt, cã ®é kÝn khÝt cao, th êng ® îc sö dông trong c¸c kÕt cÊu ren vÝt, trong bu l«ng, ªcu, c¸c èng thñy lùc, nót ren ë c¸c van tr ît - Ren vu«ng vμ ren thang th êng ® îc dïng trong c¸c c¬ cÊu truyÒn ®éng nh c¸c vÝt me hμnh tinh, vÝt bμn dao cña m¸y c«ng cô, vÝt n©ng cña m¸y, vÝt me c¸i cña m¸y tiÖn ren, vÝt me t¶i, may Ðp, vÝt me trong ªt« nguéi……. - Ren r¨ng c a th êng dïng trong c¸c c¬ cÊu chÞu lùc lín theo mét h íng nh m¸y nÐn d¹ng c¬ khÝ hay thñy lùc, c¸c lo¹i kÝch …….. - Ren cung trßn th êng ® îc dïng trong c¸c mãc nèi toa tμu, nèi c¸c ® êng èng n íc lín… 5.2: H·y nãi tªn vμ ký hiÖu c¸c bé phËn cña ren: 5.2.1: Tªn c¸c bé phËn cña ren gåm: - D¹ng r¨ng: tøc lμ d¹ng mÆt c¾t ren cã ® îc khi bæ c¾t ren cã d¹ng tam gi¸c, d¹ng vu«ng, d¹ng h×nh thang, d¹ng h×nh trßn vμ d¹ng r¨ng c a. - Pr«fin ren: lμ ® êng bao cña mÆt c¾t ren n»m trong mÆt ph¼ng ®i qua trôc ren. - Gãc pr«fin ( ): lμ gãc gi÷a hai c¹nh kÒ cña pr«fin. - § êng kÝnh ngoμi (d): Tøc lμ ® êng kÝnh lín nhÊt cña ren hay cßn gäi lμ ® êng kÝnh danh nghÜa (lμ ® êng kÝnh ®Ønh r¨ng ®èi víi ren ngoμi, lμ ® êng kÝnh ®¸y r¨ng ®èi víi ren trong). - § êng kÝnh trong (d1): Tøc lμ ® êng kÝnh nhá nhÊt cña ren (lμ ® êng ®¸y r¨ng ®èi víi ren ngoμi, lμ ® êng kÝnh ®Ønh r¨ng ®èi víi ren trong). - § êng kÝnh trung b×nh (d2): Tøc lμ ® êng kÝnh h÷u hiÖu cña ren (trªn ® êng sinh cña ® êng kÝnh trung b×nh, ®é réng cña r¨ng b»ng 1/2 b íc ren). http://www.ebook.edu.vn 138
- Sè ®Çu (hay cßn gäi lμ sè ®Çu mèi) (Z): Tøc lμ sè l îng ® êng xo¾n èc trªn mét ren. - B íc ren (P) : Tøc lμ kho¶ng c¸ch h íng trôc gi÷a hai ®iÓm t ¬ng øng cña hai r¨ng l©n cËn. - Hμnh tr×nh dÉn ®éng (S): Tøc lμ kho¶ng c¸ch di chuyÓn theo h íng trôc cña mét ®iÓm trªn ren khi ®iÓm ®ã quay mét vßng theo xo¾n èc, hμnh tr×nh dÉn ®éng cña ren mét ®Çu b»ng b íc ren (S=P), hμnh tr×nh dÉn ®éng cña ren nhiÒu ®Çu b»ng b íc ren nh©n víi sè ®Çu (S=Z.P). - Gãc mÆt c¾t ren ( ): Tøc lμ gãc kÑp gi÷a hai mÆt bªn cña h×nh r¨ng ren ( ren tam gi¸c quèc tÕ lμ 600,ren tam gi¸c hÖ anh lμ 550). - ChiÒu cao ren (h): lμ kho¶ng c¸ch tõ ®Ønh ren tíi ch©n ren. - B íc xo¾n (Ph): lμ kho¶ng c¸ch theo chiÒu trôc gi÷a hai c¹nh cïng mét phÝa cña hai pr«fin ren kÒ nhau trªn cïng mét mÆt xo¾n. - B íc xo¾n ® êng èc(Px): lμ kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®Ønh ren liªn tiÕp cïng trªn mèi nèi ren theo ® êng xo¾n èc ® îc ®o theo ph ¬ng song song víi ® êng trôc cña c¸c ren Px=P.Z (víi ren mét ®Çu mèi, ta cã Px=P). - Gãc n©ng cña ren( ): lμ gãc t¹o bëi tiÕp tuyÕn cña ® êng xo¾n èc (trªn h×nh trô trung b×nh) víi mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi trôc cña ren: tg =Px/ .d2. - Ch©n ren: lμ bÒ mÆt ®¸y nèi c¸c c¹nh cña hai ren kÕ nhau. Ch©n ren ngoμi lμ trªn ® êng kÝnh phô, ch©n ren trong lμ trªn ® êng kÝnh chÝnh. - §Ønh ren : lμ bÒ mÆt trªn cïng nèi hai c¹nh cña ren. §Ønh ren ngoμi lμ trªn ® êng kÝnh chÝnh, ®Ønh ren trong lμ trªn ® êng kÝnh phô. - MÆt ren : lμ bÒ mÆt cña ren nèi ®Ønh víi ®¸y ren. - ChiÒu s©u ren : lμ kho¶ng c¸ch gi÷a ®Ønh vμ ®¸y ren ® îc ®o vu«ng gãc víi trôc. - Gãc xo¾n(gãc dÉn): lμ gãc t¹o gi÷a ren vμ mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi trôc ren.(thÓ hiÖn ë h×nh 5-5). d d2 ChiÒu dμy ren d d1 §Ønh d h P Ch©n H×nh 5-5: C¸c bé phËn ren vÝt http://www.ebook.edu.vn 139
5.2.2: Ký hiÖu cña ren: - Ký hiÖu cña ren hÖ mÐt lμ M(cã tiÕt diÖn lμ tam gi¸c ®Òu víi gãc ë ®Ønh lμ 600 ), tiÕp sau lμ trÞ sè ® êng kÝnh, cßn ®èi víi ren b íc nhá th× ghi thªm trÞ sè cña b íc ren nhá, ® îc ®o b»ng mm, vÝ dô: M16 biÓu thÞ ®©y lμ ren hÖ mÐt b íc lín (th êng b íc ren lμ 2(mm) theo tiªu chuÈn) cã ® êng kÝnh ngoμi lμ 10mm; M14 2 biÓu thÞ ®©y lμ ren hÖ mÐt cã ® êng kÝnh ngoμi lμ 14mm, b íc ren lμ 2(mm). + Víi ren h×nh thang: vÝ dô: T32 10/2 – 3 tr¸i, biÓu thÞ ®©y lμ ren h×nh thang xo¾n tr¸i ® êmg kÝnh ngoμi lμ 32mm, hμnh tr×nh dÉn ®éng lμ 10mm, sè ®Çu lμ 2, cÊp chÝnh x¸c lμ 3;Tr36 6 cÊp 2, biÓu thÞ ®©y lμ ren h×nh thang mét ®Çu mèi mμ ® êng kÝnh ngoμi lμ 36mm, b íc ren lμ 6mm, cÊp chÝnh x¸c lμ 2. + Víi ren h×nh r¨ng c a: vÝ dô: S70 10, biÓu thÞ ®©y lμ ren h×nh r¨ng c a mμ ® êng kÝnh ngoμi lμ 70mm, b íc ren lμ 10mm; RC 80 16 cÊp 2, biÓu thÞ ®©y lμ ren h×nh r¨ng c a mμ ® êng kÝnh ngoμi lμ80mm, b íc ren lμ 16mm, cÊp chÝnh x¸c lμ 2. + Víi ren trßn cña khÝ cô quang häc: vÝ dô: Th 12 1,5 LH, biÓu thÞ ®©y lμ ren xo¾n tr¸i cña ren trßn cña khÝ cô quang häc mμ ® êng kÝnh lμ 12mm, b íc ren lμ 1,5mm. + Víi ren trßn cña thiÕt bÞ ®iÖn: vÝ dô:A70, biÓu thÞ ®©y lμ ren trßn cña thiÕt bÞ ®iÖn mμ ® êng kÝnh ngoμi lμ 70mm. - Ký hiÖu cña ren hÖ anh lμ Ren(cã tiÕt diÖn lμ tam gi¸c c©n víi gãc ë ®Ønh lμ 55 0), tiÕp theo lμ sè vßng ren trªn sè tÊc Anh hay cßn gäi lμ ® êng kÝnh cña èng tÝnh theo tÊc Anh vÝ dô: Ren 1/4” biÓu thÞ ®©y lμ ren hÖ Anh cã 4 vßng ren trªn mét tÊc Anh (inch=25,4mm), Ren1/2 ” biÓu thÞ ®©y lμ ren hÖ Anh cã 2 vßng ren trªn mét tÊc Anh. + Víi ren h×nh èng trô trßn: vÝ dô: ¤ 2 ” biÓu thÞ ®©y lμ ren èng mμ ® êng kÝnh cña èng lμ 2 tÊc Anh; G 1/2” biÓu thÞ ®©y lμ ren èng trô trßn mμ ® êng kÝnh cña èng lμ 1/2” tÊc Anh. + Víi ren h×nh èng c«n: vÝ dô: ¤C 3/4’’ biÓu thÞ ®©y lμ ren èng c«n 550 mμ ® êng kÝnh cña èng lμ 3/4 tÊc Anh; R 2/4’’ biÓu thÞ ®©y lμ ren èng c«n 550 mμ ® êng kÝnh cña èng lμ 2/4 tÊc Anh; C 3/4” biÓu thÞ ®©y lμ ren èng c«n 550 mμ ® êng kÝnh cña èng lμ 3/4 tÊc Anh. 5.3: CÊu t¹o cña tar« c¾t ren trong vμ lμm thÕ nμo x¸c ®Þnh ® êng kÝnh lç ®Ó tar« ? 5.3.1: CÊu t¹o cña tar« c¾t ren trong: - Tar« gåm 3 phÇn: + Chu«i: Th êng gia c«ng vu«ng ®Ó l¾p tay quay. + Cæ ® îc ghi c¸c ký hiÖu ® êng kÝnh ren, lo¹i tar«. + Bé phËn c«ng t¸c: §Çu c¾t, phÇn söa ®óng. + Tar« chia thμnh tõng bé, mçi bé cã 2 ®Õn 3 chiÕc: I dïng ®Ó tar« th«, II dïng ®Ó tar« trung b×nh, III dïng ®Ó tar« tinh.C¸c ta r« trong bé tar« cã kÝch th íc kh¸c nhau. §Ó x¸c ®Þnh lo¹i tar«(th«, trung b×nh, tinh) trong bé tar« ng êi ta kh¾c v¹ch trßn trªn chu«i hoÆc ghi c¸c sè hiÖu t ¬ng øng I, II, III. + Tar« thø nhÊt (th«) cã mÆt v¸t 3-4 vßng ren hít ®i 60% kim lo¹i. + Tar« thø hai (trung b×nh) cã mÆt v¸t víi 3 vßng ren hít ®i 30% kim lo¹i. + Tar« thø ba (tinh) cã mÆt v¸t 12% víi 2 vßng ren hít ®i 10% kim lo¹i dïng ®Ó hiÖu chuÈn ren, ® îc thÓ hiÖn ë (h×nh 5-6) http://www.ebook.edu.vn 140
H×nh 5-6: CÊu t¹o cña tar« c¾t b»ng tay 5.3.2: X¸c dÞnh ® êng kÝnh lç ®Ó tar«: - Khi gia c«ng b»ng tar« th× chñ yÕu gia c«ng ren theo tiªu chuÈn, nhÊt lμ lç ren cã ® êng kÝnh trung b×nh vμ nhá, khi gia c«ng tr íc tiªn cÇn gia c«ng lç, mμ ®Ó c¾t ® îc ren b»ng tar« th× ® êng kÝnh lç ®Ó tar« ph¶i lín h¬n ® êng kÝnh ch©n ren, nÕu ® êng kÝnh lç kh«ng lín h¬n th× sÏ x¶y ra hiÖn t îng chÌn Ðp m¹nh, g©y nhiÖt lín, phoi kim lo¹i bÞ ch¶y rÎo b¸m vμo c¸c l ìi c¾t cña tar«. Khi ®ã ren ® îc t¹o ra rÔ bÞ søt mÎ, tar« rÔ bÞ kÑt vμ g·y, hiÖn t îng trªn x¶y ra cμng lín ®èi víi vËt liÖu gia c«ng cμng dÎo, dai, cßn nÕu ® êng kÝnh lç ®Ó tar« mμ lín qu¸ so víi ® êng kÝnh ch©n ren th× lç t¹o ra khi tar« sÏ cã chiÒu cao n©ng lªn ren kh«ng ®¹t yªu cÇu, cho nªn ® êng kÝnh lç ®Ó c¾t ren cho tõng lo¹i ren víi tõng lo¹i vËt liÖu kh¸c nhau cho trong c¸c b¶ng 5-1 5-3, còng cã thÓ tÝnh ® êng kÝnh lç ®Ó c¾t ren b»ng tar« ta cßn dùa vμo vËt liÖu vμ ® îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y: Trong tr êng hîp kh«ng cã b¶ng tra, mμ ®Ó tÝnh ® îc ® êng kÝnh lç (d) ta cã thÓ x¸c ®Þng theo c«ng thøc: d D- P Trong ®ã : d lμ ® êng kÝnh lç cÇn c¾t (mm); D lμ ® êng kÝnh ren(mm); P lμ b íc http://www.ebook.edu.vn 141
ren(mm).® îc thÓ hiÖn trªn (h×nh 5-7,h×nh 5-8). C«ng thøc th êng tÝnh ® êng kÝnh lç ®Ó c¾t ren b»ng tay d D- 0,57P. + §èi víi vËt liÖu thÐp vμ vËt liÖu kim lo¹i cã tÝnh dÎo th× ta cã c«ng thøc sau: d D- P + §èi víi vËt liÖu gang vμ vËt liÖu kim lo¹i gißn th× ta cã c«ng thøc sau: d D- (1,05P-1,1P) 1 + §èi víi ren hÖ Anh: d (® êng kÝnh ngoμi (cm)×7-1) inch. 64 + §èi víi c«ng thøc tÝnh ren èng th× ta cã c«ng thøc: d kÝch th íc danh nghÜa cña ren +7/32 inch(víi ®¬n vÞ lμ inch). Trong ®ã: d lμ ® êng kÝnh lç ®Ó c¾t ren trong(mm); D lμ ® êng kÝnh lín cña ren trong (mm); p lμ b íc ren(mm). H×nh 5-7: Tar« lç ren trªn ®ai èc H×nh 5- 8: TiÕn hμnh c¾t ren http://www.ebook.edu.vn 142
B¶ng 5-4:® êng kÝnh mòi khoan lç ®Ó tar« ren quèc tÕ(mm) § êng B íc § êng kÝnh mòi § êng B íc § êng kÝnh mòi kÝnh Ren P khoan d kÝnh ren P khoan d ren D ren D Gang, ThÐp Gang, ThÐp, ®ång Gang cã ®ång gang cã thau, ThÓ rÌn thau, thÓ ®óc ®ång ®óc ®ång ®ång ®á thanh ®ång ®á, thanh tÊm Ðp tÊm Ðp líp líp 0,4 1,6 1,6 2 11,8 12 2 0,25 1,75 1,75 14 1,5 11,4 12,5 1 12,9 13 0,45 2,05 2,05 2,5 0,35 2,15 2,15 2 13,8 14 0,5 2,5 2,5 16 1,5 14,4 14,5 3 0,35 2,65 2,65 1 14,9 15 0,7 3,3 3,3 2,5 15,3 15,5 4 0,5 3,5 3,5 2 15,8 16 0,8 4,1 4,2 18 1,5 16,4 16,5 5 0,6 4,5 4,5 1 16,9 17 1,0 4,9 5,0 2,5 17,3 17,5 6 0,75 5,2 5,2 2 17,8 18 1,25 6,6 6,7 20 1,5 18,4 18,5 8 1,0 6,9 7 1 18,9 19 0,75 7,1 7,2 2,5 19,3 19,5 1,5 8,4 8,5 2 19,8 20 1,25 8,6 8,7 22 1,5 20,4 20,5 10 1,0 8,9 9 1 20,9 21 0,75 9,1 9,2 3 20,7 21 1,75 10,1 10,2 2 21,8 22 1,5 10,4 10,5 24 1,5 22,4 22,5 12 1,25 10,6 10,7 1 22,9 23 1 10,9 10,1 B¶ng 5-2:® êng kÝnh mòi khoan ®Ó khoan lç c¾t ren èng trô trßn, ren hÖ http://www.ebook.edu.vn 143
Anh. Ren hÖ anh Ren èng trô trßn § êng kÝnh mòi khoan(mm) § êng Sè Gang ThÐp , § êng Sè kÝnh R¨ng ®óc, gang, kÝnh R¨ng § êng ren trªn ®ång ®óc ren trªn kÝnh (in) mçi thanh, cã (in) mçi khoan in ®ång thÓ (in) (mm) thau rÌn 3/16 24 3,8 3,9 1/8 28 8,8 1/14 20 5,1 5,2 1/4 19 11,7 5/16 18 6,6 6,7 3/8 19 15,2 3/8 16 8 8,1 1/2 14 18,6 1/2 12 10,6 10,7 3/4 14 24,4 5/8 11 13,6 13,8 1 11 30,6 3/4 10 16,6 16,8 11 4 11 39,2 3 7/8 9 19,6 19,7 18 11 41,6 1 8 22,3 22,5 11 2 11 45,1 11 8 7 25 25,2 11 4 7 28,2 28,4 11 2 6 34 34,2 13 4 5 39,5 39,7 2 41 2 45,3 45,6 B¶ng 5-3:® êng kÝnh mòi khoan ®Ó khoan lç tr íc khi c¾t ren èng c«n. http://www.ebook.edu.vn 144
Ren èng c«n 550 Ren èng c«n 600 § êng Sè § êng § êng Sè § êng kÝnh R¨ng kÝnh kÝnh r¨ng kÝnh hiÖu trªn mòi tiªu mçi mòi chuÈn mçi khoan chuÈn in khoan (in) (in) (mm) (in) (mm) 1/8 28 8,4 1/8 27 8,6 19 1/4 19 11,2 1/4 18 11,1 3/8 14 14,7 3/8 18 14,5 1/2 14 18,3 1/2 14 17,9 3/4 11 23,6 3/4 14 23,2 1 11 29,7 1 11 1 2 29,9 11 4 11 38,3 11 4 11 1 2 37,9 11 2 11 44,1 11 2 11 1 2 43,9 2 11 55,8 2 11 1 2 56 5.4:Ta r« lμ g× ? chän dung dÞch khi tar« nh thÕ nμo ? 5.4.1: Kh¸i niÖm vÒ tar«: - Qu¸ tr×nh dïng mòi tar« ®Ó c¾t ren trong cho lç s½n cña chi tiÕt gia c«ng th× ® îc gäi lμ tar«, ® îc thÓ hiÖn ë (h×nh5-9). H×nh5-9: Qu¸ tr×nh tiÕn hμnh c¾t. http://www.ebook.edu.vn 145
5.4.2: Chän dung dÞch khi tar«: - Khi tar« cÇn chó ý t íi dung dÞch c¾t ®Ó gi¶m mßn háng mòi tar«, n©ng cao chÊt l îng gia c«ng. Khi tar« trªn chi tiÕt thÐp ,dïng dÇu ®Ëu lμm dung dÞch c¾t lμ t ¬ng ®èi tèt, hoÆc dïng 50 0 0 dÇu ®Ëu nμnh céng víi 50 0 0 dÇu m¸y cao tèc 5# , còng cã thÓ dïng dung dÞch nhò hãa hoÆc 20 0 0 paraphin clo hãa (chlorinated paraffin) céng víi 80 0 0 dÇu m¸y cao tèc 5#. Khi tar« trªn ®ång thanh hoÆc ®ång thau(vμng) nãi chung dïng dÇu c¶i t ¬ng ®èi tèt; tar« m¸y cã thÓ dïng dung dÞch nhò hãa nång ®é 10 0 0 - 20 0 0 . Khi tar« trªn ®ång ®á hoÆc hîp kim nh«m th× dïng dÇu háa lμm dung dÞch c¾t, sö dông mòi tar« nÐn Ðp cã thÓ dïng dÇu m¸y cao tèc 5# lμm dung dÞch c¾t. Khi tar« trªn chi tiÕt gang, nãi chung kh«ng cÇn dïng dung dÞch c¾t, nÕu cÇn th× dïng dÇu háa lμ tèt nhÊt, khi tar« m¸y cã thÓ dïng dung dÞch nhò hãa nång ®é10 0 0 -20 0 0 . 5.5: Lμm thÕ nμo c¨n cø vμo vËt liÖu chi tiÕt gia c«ng ®Ó x¸c ®Þnh gãc tr íc phÇn c¾t ren cña mòi tar«. - Gãc tr íc cña mòi tar« m¸y hoÆc thñ c«ng theo tiªu chuÈn th êng lμ 80– 100. §Ó thÝch hîp víi vËt liÖu chi tiÕt gia c«ng kh¸c nhau, gãc tr íc cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m cho thÝch hîp. Chän gãc tr íc nh b¶ng 5-4, B¶ng 5-4: Chän gãc tr íc mòi tar«. VËt liÖu gia c«ng Gãc tr íc VËt liÖu gia c«ng Gãc tr íc §ång thanh ®óc 00 ThÐp c¸cbon võa 100 Gang 50 ThÐp c¸cbon thÊp 150 ThÐp cøng 50 ThÐp kh«ng rØ 150 -200 §ång thau 100 Nh«m vμ hîp kim 200 -300 Nh«m silic 5.6: Mμi gãc v¸t phÇn c¾t cña mòi tar« cã t¸c dông g×? - Cã nh÷ng mòi tar« ë bé phËn c¾t gät cã mμi thμnh gãc v¸t l ìi 100 -150 ® îc thÓ hiÖn nh (h×nh 5-10). Môc ®Ých lμ ®Ó phoi tho¸t ra theo bÒ mÆt s¾p gia c«ng ®Ó tr¸nh hiÖn t îng bÞ chÌn Ðp m¹nh, phoi kim lo¹i bÞ nãng ch¶y b¸m cña tar« g©y søt mÎ, rÔ bÞ kÑt cho tar«. Nh vËy kh«ng nh÷ng cã thÓ phßng ngõa phoi ch¹y qua lç ren ®· gia c«ng, nhê thÕ n©ng cao ® îc ®é nh½n cña ren mμ cßn cã thÓ tr¸nh ® îc g·y mòi tar« do x¶ phoi kh«ng th«ng, t¾c phoi g©y nªn. nh ng lo¹i mòi tar« nμy kh«ng thÝch hîp víi lç kh«ng suèt. http://www.ebook.edu.vn 146
H×nh5- 10: Bμn ren gãc l ìi v¸t 5.7 : Mòi tar« r·nh xo¾n cã u ®iÓm g× ? - §Æc ®iÓm chñ yÕu cña mòi tar« r·nh xo¾n lμ r·nh mòi l ìi c¾t cã gãc xo¾n èc t ¬ng ®èi lín. Do ®ã: so víi mòi tar« phæ th«ng, cã u ®iÓm sau: Do kh«ng gian chøa phoi cña r¶nh xo¾n lín mμ l¹i cã thÓ kiÓm so¸t chiÒu x¶ phoi, cho nªn x¶ phoi thuËn lîi, ®Æc biÖt lμ khi c¾t ren lç s©u, lç kh«ng suèt vμ gia c«ng vËt liÖu cã ®é dÎo nh thÐp c¸cbon thÊp, thÐp kh«ng rØ, kim lo¹i mμu, th× u ®iÓm nμy cμng næi râ. R·nh xo¾n cã thÓ lμm t¨ng gãc tr íc lμm viÖc cña mòi tar«, lμm cho bÒ mÆt ren cã ®ä nh½n bãng t ¬ng ®èi tèt, ®ång thêi còng gi¶m m«men xo¾n khi tar«. §èi víi lç ren cã kÕt cÊu ®Æc biÖt, nh ®ai èc t¸c hîp, lç cã r·nh then vμ cã miÖng khuyÕt, sö dông mòi tar« r·nh xo¾n cã thÓ tiÕn hμnh c¾t gät liªn tôc, æn ®Þnh vμ thu ® îc chÊt l îng ren t ¬ng ®èi tèt. 5. 8: §Æc ®iÓm cña mòi tar« kiÓu c¸n Ðp lμ g× ? - Khi tar« kiÓu c¸n Ðp lμ th«ng qua c¸n Ðp lμm cho kim lo¹i sinh ra biÕnd¹ng dÎo, nhê thÕ mμ gia c«ng ren thÝch hîp víi hîp kim ®ång vμ hîp kim nh«m cã c êng ®é t ¬ng ®èi thÊp, ®é dÎo t ¬ng ®èi tèt, còng thÝch hîp víi vËt liÖu ®é cøng thÊp, ®é dÎo lín nh thÐp kh«ng rØ, thÐp c¸c bon thÊp. Ren gia c«ng b»ng mòi tar« kiÓu nÐn Ðp sÏ cã ®é bãng nh½n bÒ mÆt cao, thí sîi kim lo¹i cña ren kh«ng bÞ ®øt, vμ cã thÓ t¹o nªn líp cøng nguéi dμy mÞn ë bÒ mÆt. Do ®ã mμ n©ng cao ® îc c êng ®é vμ tÝnh chÞu mμi cña ren. - §Ønh r¨ng cña mòi tar« kiÓu nÐn Ðp cã d¹ng cung trßn, cã thÓ chÞu ®ùng phô t¶i t¨ng liªn tôc. ThÝ nghiÖm chøng tá sau khi liªn tôc nÐn Ðp hai ngμn lç ren, ®Ønh cña mòi tar« míi b¾t ®Çu xuÊt hiÖn mßn, tuæi thä sö dông cña nã b»ng kho¶ng 10 lÇn mòi tar« phæ th«ng. 5.9: Lμm sao phßng ngõa lo¹n lén r¨ng ren khi tar«? - Tr íc tiªn cÇn c¨n cø vËt liÖu chi tiÕt gia c«ng ®Ó chän ® êng kÝnh lç gèc hîp lý. NÕu tar« thñ c«ng, khi b¾t ®Çu lùc hai tay ph¶i ®Òu vμ ph¶i chó ý kiÓm tra ®é http://www.ebook.edu.vn 147
vu«ng gãc gi÷a mòi tar« víi bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng, kh«ng ® îc chê ®Õn lóc ® êng ren bÞ lÖch råi míi söa ch÷a. Khi tar« mòi thø hai th× tr íc tiªn ph¶i dïng tay xo¾y vμo lç ren råi míi dïng tay ®ßn ®Ó tar«. Khi tar« trªn vËt liÖu dai ph¶i t íi dung dÞch c¾t, trong qu¸ tr×nh tar« ph¶i th êng xuyªn quay ng îc l¹i ®Ó lμm cho phoi vì vôn, tho¸t phoi ra ngoμi. §ång thêi ph¶i th êng xuyªn kiÓm tra t×nh h×nh bμi mßn mòi tar« b»ng ®¸ mμi dÇu hoÆc b¸nh mμi. 5.10: Mμi söa mòi tar« nh thÕ nμo? - Sau khi phÇn c¾t cña mòi tar« bÞ mßn(nÕu mÎ r¨ng hoÆc mÎ mét phÇn tr íc bé PhËn c¾t th× tr íc tiªn mμi hÕt phÇn háng) cã thÓ dïng l ìi b¸nh mμi ®Ó mμi dao mÆt sau cña phÇn c¾t, nh (h×nh 5-11) thÓ hiÖn. Khi mμi l ìi, tr íc tiªn ph¶i lμm cho gãc xiªn phÇn c«n trßn vμ chiÒu dμi bé phËn c¾t cña c¸c l ìi c¾t ph¶i chÝnh x¸c vμ thèng nhÊt, ®ång thêi chó ý kh«ng lμm ®ông háng l ìi dao cña ® êng dao, sau ®ã dïng ®¸ dÇu mμi bãng mÆt dao sau. L ìi s¾c bé phËn hiÖu chuÈn cña mòi tar« bÞ cïn, cã thÓ dïng ®¸ mμi ®Çu trô ®Ó mμi söa dao mÆt tr íc. Khi mμi söa, b«i mét Ýt dÇu nhên lªn ®¸ mμi ®Çu, cÇm ®¸ mμi ch¾c ch¾n, chó ý kh«ng lμm cho l ìi nhän cña r¨ng thμnh gãc trßn, nhá. Mμi xong, röa s¹ch mòi tar«. NÕu miÖng l ìi bÞ mßn háng qu¸ lín, cã thÓ dïng tay cÇm gi÷ mòi tar«, mμi söa mÆt dao tr íc b»ng c¸ch mμi d¹ng tÊm máng trªn m¸y mμi c«ng cô. Tr íc khi mμi söa cÇn ® a s¸t b¸nh mμi vμo gãc c¹nh mét bªn r¨ng dao tar« ®Ó söa trßn khi mμi söa mÆt tr íc cña r¨ng dao, ph¶i b¶o ®¶m gãc tr íc ® îc söa phï hîp víi yªu cÇu, nh (h×nh 5-12) thÓ hiÖn. Khi mμi ph¶i cho dung dÞch lμm nguéi ®Ó phßng ngõa l ìi dao bÞ non. H×nh 5-11: mμi söa mÆt dao H×nh5-12: mμi söa mÆt dao sau mòi tar« tr íc mòi tar« 5.11: Lμm thÕ nμo phßng ngõa mòi tar« bÞ g·y? - §Ó phßng ngõa mòi tar« bÞ g·y, cÇn c¨n cø vμo vËt liÖu gia c«ng mμ chän ® êng kÝnh lç khoan tr íc hîp lý. NÕu ® êng kÝnh lç khoan tr íc qu¸ nhá, l îng c¾t qu¸ lín http://www.ebook.edu.vn 148
sÏ dÔ lμm mòi tar« bÞ g·y, lç ren ® îc gia c«ng b»ng tar« dÔ bÞ nghiªng lμm cho ®é chÝng x¸c cña ren gi¶m lμm cho rÊt dÔ g·y tar«. Ngoμi ra nÕu ® êng kÝnh ren lín th× m«men xo¾n sÏ rÊt lín lμm cho ®Ï g·y tar«. Khi tar«, cÇn kiÓm tra trong lç ren cã c¸t, t¹p chÊt kh«ng, vμ cÇn chän tay quay tar« hîp lý; nãi chung kh«ng nªn dïng c¬lª di ®éng ®Ó quay vÆn, nh»m tr¸nh sinh ra m«men xo¸y qu¸ lín hoÆc lùc sö dông kh«ng ®Òu g©y g·y mòi tar«. Khi tar« cÇn chän dung dÞch c¾t thÝch hîp, vμ th êng xuyªn quay ng îc ®Ó x¶ phoi. §ång thêi ph¶i kÞp thêi quan s¸t hoÆc dïng th íc gãc kiÓm tra t×nh h×nh vu«ng gãc gi÷ mòi tar« vμ bÒ mÆt chi tiÕt, tr¸nh ®Ó mòi tar« bÞ lÖch khiÕn mét bªn chÞu lùc qu¸ lín. Khi tar« lç kh«ng suèt tr íc tiªn ph¶i kiÓm tra ®é s©u cña lç, ®¸nh dÊu ®é s©u lç lªn mòi tar«, vμ chó ý lμm s¹ch phoi kÞp thêi. 5.12: Lμm thÕ nμo lÊy mòi tar« g·y trong lç ren? - Sau khi tar« bÞ g·y, phÇn g·y lé ra ngoμi lç th× dïng k×m vÆn ra hoÆc ®ôc nhän ®Ó bÈy nhÑ ra. NÕu phÇn g·y n»m trong lç, cã thÓ dïng c¸i rót xo¾n tù chÕ ®Ó lÊy ra, nh (h×nh 5-13) thÓ hiÖn. ®èi víi mòi tar« khã lÊy ra cã thÓ dïng ph ¬ng ph¸p hμn h¬i hoÆc hμn ®iÖn, hμn mét cÇn uèn hoÆc ®ai èc lªn mòi tar« bÞ g·y, ®Ó xoay vÆn nã ra, nh (h×nh 5-14). NÕu dïng c¸c ph ¬ng ph¸p nh vËy vÉn kh«ng lÊy mòi g·y ra ® îc, cã thÓ dïng tia löa ®iÖn ®Ó lμm vì vôn mòi g·y hoÆc lμm non(ram) mòi tar« bÞ g·y råi khoan lÊy ra (nÕu chi tiÕt gia c«ng cho phÐp lμm non). H×nh 5-13: Dïng c¸i rót xo¾n ®Ó lÊy bμn ren g·y ra. H×nh 5-14: Dïng ph ¬ng ph¸p hμn ®Ó lÊy bμn ren g·y ra. http://www.ebook.edu.vn 149
5.13: § êng kÝnh c©y trßn cÇn ren ® îc x¸c ®Þnh nh thÕ nμo vμ c¸c b íc tiÕn hμnh c¾t ren ngoμi b»ng tay? 5.13.1: X¸c ®Þnh ® êng kÝnh c©y trßn cÇn ren: - Qu¸ tr×nh dïng bμn ren ®Ó gia c«ng ren ngoμi trªn bÒ mÆt chi tiÕt h×nh trô trßn th× gäi lμ ren. § êng kÝnh c©y ren (chi tiÕt trô trßn) cã thÓ tra b¶ng 5-5. B¶ng 5-8: X¸c ®Þnh ® êng kÝnh c©y trßn(mm) Ren hÖ phæ th«ng Ren hÖ Anh Ren èng trô trßn § ê B íc § êng kÝnh § ê § êng kÝnh § ên § êng kÝnh ng ren c©y trßn cÇn ng c©y trßn c¸n g ngoμi cña kÝnh ren ren kÝnh èng ren § ên § ên kÝnh § ê § ên ren § ê § ê g g ren ng g (ins) ng ng kÝnh kÝnh kÝnh kÝnh kÝnh kÝnh nhá lín (ins) nhá lín nhá lín nhÊt nhÊt nhÊt nhÊt nhÊt nhÊt M6 1 5,8 5,9 1/4 5,9 6 1/8 9,4 9,5 M8 1,25 7,8 7,9 5/16 7,4 7,6 1/4 12,7 13 M10 1,5 9,75 9,85 3/8 9 9,2 3/8 16,2 16,5 M12 1,75 11,75 11,9 1/2 12 12,2 1/2 20,5 20,8 M14 2 13,7 13,85 - - - 5/8 22,5 22,8 M16 2 15,7 15,85 5/8 15,2 15,4 3/4 26 26,3 M18 2,5 17,7 17,85 - - - 7/8 29,8 30,1 M20 2,5 19,7 19,85 3/4 18,3 18,5 1 32,8 33,1 M22 2,5 21,7 21,85 7/8 21,4 21,6 11/8 37,4 37,7 M24 3 23,65 23,8 1 24,5 24,8 11/4 41,4 41,7 M27 3 26,65 26,8 11/4 30,7 31 13/8 43,8 41,1 M30 3,5 29,6 29,8 - - - 11/2 47,3 47,6 M36 4 35,6 35,8 11/2 37 37,3 - - - M42 4,5 41,55 41,75 - - - - - - M48 5 47,5 47,7 - - - - - - M52 5 51,5 51,7 - - - - - - M60 5,5 59,5 59,7 - - - - - - M64 6 63,5 63,7 - - - - - - M68 6 67,5 67,7 - - - - - - Th«ng th êng ® êng kÝnh trôc tr íc khi c¾t ren nhá h¬n ® êng kÝnh ngoμi cña ren tõ 0,1-0,2(mm). Trôc cÇn c¾t ren 5 ® îc kÑp th¼ng gãc trªn ªt« ® îc thÓ hiÖn ë (h×nh 5- 15), phÇn nh« ra cña trôc trªn m¸ ªt« 4 nªn ë trong kho¶ng 20-25(mm), th êng dμi h¬n mét Ýt so víi chiÒu dμi ren cÇn c¾t. §Ó dÉn h íng cho bμn ren, ®Çu trôc khi tiÖn ® îc v¸t gãc. Khi thao t¸c, dïng hai tay cÇm tay quay 2 trong cã l¾p bμn ren 1 ®Æt c©n ®èi trªn chi tiÕt ®Ó tr¸nh c¾t ren bÞ lÖch, võa Ên võa quay http://www.ebook.edu.vn 150
H×nh 5-15: C¾t ren ngoμi b»ng bμn ren 1-bμn ren ;2- tay quay;3- £t«; 4-miÕng ®Öm. theo chiÒu ren cho ®Õn khi t¹o ra ® îc mét vμu vßng ren th× dïng hai tay quay bμn ren vμo tõ mét ®Õn hai vßng råi quay ng îc l¹i kho¶ng nöa vßng ®Ó bÎ phoi khi c¾t. § êng kÝnh c©y ren cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc kinh ngiÖm d íi ®©y: § êng kÝnh c©y trßn cÇn ren = d - 0,13.P Trong ®ã: d: lμ ® êng kÝnh lín ren ngoμi(mm). P: lμ b íc ren(mm). 5.13.2: C¸c b íc tiÕn hμnh c¾t ren ngoμi b»ng tay: - ChuÈn bÞ ph«i: §¶m b¶o vÒ ® êng kÝnh. § êng kÝnh cña ph«i ph¶i nhá h¬n ® êng kÝnh ngoμi cña ren c¾t tõ 0,1- 0,2(mm)(ph«i kh«ng cã vÈy s¾t, vÕt gØ). - ChuÈn bÞ dông cô c¾t: Bμn ren, tay quay bμn ren. - ChuÈn bÞ dung dÞch tr¬n nguéi(®Çu nhít), ® îc thÓ hiÖn ë (h×nh 5-16, h×nh5-17 vμ h×nh5-18) H×nh 5-16: Bμn ren vμ ph«i http://www.ebook.edu.vn 151
H×nh 5-17: Bμn ren trßn kiÓu ®iÒu chØnh vμ tay quay. H×nh 5-18:Bμn ren: a) Bμn ren liÒn; b)Bμn ren xÎ r·nh; c) Bμn ren ghÐp. - TiÕn hμnh c¾t ren: http://www.ebook.edu.vn 152
+ §o chiÒu dμi cña phÇn ren ® îc c¾t. + V¸t c¹nh ë ®Çu mót cña ph«i(vª c«n ®Çu). + Chän bμn ren tïy theo lo¹i ren. + KÑp chÆt ph«i th¼ng ®øng trªn ªt« sao cho phÇn ph«i nh« khái má kÑp ªt« lín h¬n chiÒu dμi phÇn c¾t ren tõ 20-25(mm). + B«i dÇu vμo ®Çu mót cña ph«i. + §Æt bμn ren vμo tay vÆn vμ kÑp chÆt b»ng vÝt. + §Æt bμn ren vμo ®Çu mót cña ph«i cÇn c¾t ren, lßng bμn tay ph¶i Ên lªn bμn ren. Tay tr¸i quay tay quay theo chiÒu kim ®ång hå cho tíi khi phÇn c«n dÉn vμo cña bμn ren c¾t vμo ph«i, sau ®ã quay tay quay b»ng c¶ hai tay, cø sau 1-2 vßng l¹i quay l¹i nöa vßng ®Ó bÎ phoi. CÇn b«i tr¬n phÇn lμm viÖc cña bμn ren b»ng dÇu. + Lau s¹ch ren b»ng giÎ lau vμ kiÓm tra chÊt l îng cña ren b»ng calÝp ren vßng(®ai èc). B íc ren ® îc kiÓm tra b»ng th íc ®o ren. §ã lμ mét bé c¸c t©m d ìng ® îc chÕ t¹o theo pr«fin ren, ® îc thÓ hiÖn ë (h×nh5-19). H×nh 5-19: Qu¸ tr×nh tiÕn hμnh c¾t ren ngoμi b»ng tay. 5.14: Khi ren cÇn l u ý nh÷ng ®iÓm g×? - Khi ren, cÇn c¨n cø vμo vËt liÖu ®Ó chän dÞch nhên lμm ngu«i thÝch hîp nh»m cao ®é bãng s¹ch cña ® êng ren. §ång thêi ph¶i th êng xuyªn quay ng îc ®Ó lμmg·y phoi, kÞp thêi ®Èy ra, tr¸nh do kÑt phoi lμm háng bμn ren. http://www.ebook.edu.vn 153
Trong qu¸ tr×nh ren, cÇn th êng xuyªn kiÓm tra vμ hiÖu chØnh bμn ren, kh«ng nªn chê bμn ren bÞ lÖch míi buéc ph¶i söa. § êng kÝnh c©y trßn cÇn ren cña tar« kh«ng nªn qu¸ lín ®Ó tr¸nh lμm xêm x íc ® êng ren do l îng c¾t gät qu¸ lín. Gãc v¸t ë ®Çu c©y trßn còng ph¶i ®Òu ®Æn, ®Ó tr¸nh bÞ lÖch khi võa b¾t ®Çu ren, khiÕn r·nh ren bªn n«ng bªn s©u. Ngoμi ra, lùc hai tay khi ren thñ c«ng ph¶i ®Òu nhau. 5.15: Lμm thÕ nμo mμi söa bμn ren? - Khi bμn ren kh«ng lín, cã thÓ dïng ®¸ mμi ®Çu h×nh trô ®Ó mμi mÆt dao tr íc cña bμn ren. Khi bÞ mßn nghiªm träng th× ph¶i dïng b¸nh mμi h¬i nhá (b¸nh mμi h×nh trô) mμi söa mÆt tr íc. Sau khi mμi söa xong ph¶i röa s¹ch bμn ren. Bé phËn hiÖu chØnh cña bμn ren bÞ mßn, dïng ®¸ mμi d¹ng phiÕn máng ®Ó c¾t råi theo ® êng r·nh, lîi dông vÝt ®iÒu chØnh ë hai bªn r·nh ®Ó lμm thu nhá ® êng kÝnh (ph¹m vi thu nhá trong kho¶ng 0,1 0,25 (mm) ®Ó kh«i phôc kÝch th íc nh cò. Bμn ren ® îc chia lμm nhiÒu lo¹i: bμn ren trßn, bμn ren ghÐp, bμn ren chuyªn dïng(®Ó c¾t c¸c èng ren). http://www.ebook.edu.vn 154