LỢI ÍCH CỦA ACID LIPOIC TRONG
BỆNH TIỂU ĐƯỜNG
Dược sĩ Lê Văn Nhân
Chúng ta đã biết một số dược thảo có ích trong bệnh tiểu đường như
khổ qua, quế, lá ổi, cây sầu đâu ăn gỏi, cây methi Ấn-độ (Fenugreek),v.v.
Chúng tôi xin giới thiệu một hóa chất dùng như vitamin trong nhóm điều trị
thay thế bổ túc là alpha lipoid acid, cũng giúp cải thiện bệnh tiểu đường và
giúp điều trị bệnh đau nhức thần kinh do tiểu đường. Để trình bày cho gọn,
chúng tôi sẽ dùng từ viết tắt LA cho Lipoic acid, và ALA cho alpha-lipoic
acid.
Cấu trúc hóa học:
Theo tự điển bách khoa Wikipedia, thì lipoic acid là 1 hợp chất sulfua
hữu cơ dẫn xuất từ octanoic acid (octa: 8).Lipoic acid chứa 2 nguyên tử lưu
hùynh kề nhau ở vị trí C6 và C8 gắn kết bằng dấu nối disulfua và xem là ở
tình trạng oxyt hóa (đúng ra là nguyên tử sulfua ở tầng oxyt hóa cao hơn).
Nguyên tử carbon ở vi trí C6 không đối xứng và phân tử hiện hữu dưới hai
dạng đồng phân R và S và hổn hợp hai đồng phân này tạo ra dạng racemic
hay triệt quang. Chỉ có đồng phân R có trong tự nhiên và là đồng yếu tố thiết
yếu của 4 phức hợp enzym trong ty lạp thể. Đồng phân R hay RLA tổng hợp
bên trong cơ thể, thiết yếu cho đời sống và chuyển hóa trong môi trường
oxy. Cả hai RLA và hổn hợp racemic của LA đều bán như là chất hổ trợ
dinh dưỡng và được dùng như là chất dinh dưởng hay trong lâm sàng từ thập
niên 1950 cho một số bệnh.
Lipoic acid
Tên a-lipoic acid do Reed đề nghị để phân biệt với 1 hợp chất khác β-
lipoic acid. Hợp chất alpha thích chất béo mặc dầu mang chức carboxylic
(xem hình vẽ).
Tên khác của chất này là thioctic acid.
Tác dụng dược lý:
ALA là 1 dồng enzym hay coenzym quan trọng có tính chống oxyt
hóa và chống bệnh tiểu đường. đây là 1 sản phẩm sinh học tác động như là
đồng yếu tố trong phức hợp pyruvate dehydrogenase, phức hợp alpha-
ketoglutarate dehydrogenase và phức hợp aminoacid dehydrogenase. Giảm
mức ALA thấy ở những bệnh nhân xơ gan, tiểu đường, xơ vữa động mạch
và viêm thần kinh nhiều nơi. Trong chuyển hóa, ALA có thể được biến từ
dạng oxyt hóa (với cầu disulfua trong phân tử) qua dạng khử dạng dihydro
với 2 nhóm sulfua tự do. Cả 2 dạng đều có tính chống oxyt hóa mạnh. Hai
dạng này bảo vệ tế bào khỏi bị gốc tự do tấn công thành những chất chuyển
hóa trung gian, do thóai hóa những phân tử ngọai nhập và từ những kim lọai
nặng.
Tác dụng chống oxýt hóa:
dạng khử của ALA dọn dẹp những gốc superoxide và gốc hydroxyl và
ngăn ngừa peoxyt hóa lipid (theo Kagan và cộng sự, Suzuki và cộng sự năm
1992). Gốc tự do từ oxy tạo ra trong khi kích họat sinh học của thuốc làm
hỏng hồng cầu, gây lão hóa và vỡ hồng cầu. Thử trong ống nghiệm, lipoic
acid dạng khử hay oxyt hóa bảo vệ hồng cầu khỏi bị phá vỡ do gốc tự do.
Tác dụng hạ đường huyết:
ALA hợp lực với insulin làm cho sử dụng glucose hiệu quả hơn. Ở thú
vật, ALA giảm đường huyết và tăng sinh glycogen ở gan; ở người, ALA
giảm nồng độ pyruvic acid (Fachinfo:Thioctacid 1996). ALA cũng cải thiện
tác dụng của insulin lên chuyên chở glucose ở cơ khung và chuyển hóa ở
người và thú vật đề kháng insulin (Henricken và cộng sự 1997). ALA giúp
thu nhận glucose từ tế bào do cơ chế chưa được biết (Bashan và cộng sự
1993).
ALA cải thiện nhạy cảm với insulin ở bệnh nhân tiểu đường type 2:
theo một nghiên cứu năm 1996 ở bệnh viện đại học Bulgary khoa nội tiết,
cho 12 người bệnh TD2 uống ALA 600 mg ngày 2 lần trong 4 tuần, 12
người khác dung nạp glucose bình thường làm nhóm chứng để thử độ nhạy
với insulin. Cuối thời gian điều trị, những người uống ALA tăng nhạy cảm
insulin ngọai vi.
Trong hơn 30 năm, các bác sĩ ở Đức đã điều trị lâm sàng bệnh tiểu
đường với alpha lipoic acid. Nghiên cứu trên tòan thế giới đã chứng tỏ khả
năng của alpha lipoid acid bình thường hóa thu nhận glucose và sử dụng
glucose. Trong một nghiên cứu, alpha lipoid acid cho thấy phòng ngừa bệnh
tiểu đường ở 70% thú vật thử nghiệm. Trong một nghiên cứu khác, bệnh
nhân tiểu đường type 2 cho uống alpha lipoid acid 500 mg mỗi ngày và sau
10 ngày thấy tăng 30% lượng glucose lọai bỏ do insulin ( Nagamatsu et al:
Lipoic acid improves nerve blood flow, reduces oxidative stress and improve
distal nerve conduction in experimental diabetic neuropathy. Diabetes Care
1995 số 18).
Tác động lên bệnh thần kinh do tiểu đường
Bệnh thần kinh do tiểu đường là vấn đề chính của y tế cộng đồng.
bệnh này được định nghĩa là dấu hiệu và triệu chứng rối lọan thần kinh ngọai
vi ở bệnh nhân tiểu đường, sau khi đã lọai ra những nguyên nhân khác có thể
gây ra bệnh này. Cơ chế sinh bệnh đề nghị cho bệnh này gồm có:
a/ tăng lưu thông qua đường chuyển hóa polyol, đưa đến tích tụ
sorbitol, giảm inositol trong cơ bắp, kết hợp với giảm họat động N+/K+-
ATPase
b/ hư hại vi mạch bên trong dây thần kinh và thiếu oxy do mất họat
động nitric oxide do tăng họat động gốc tự do oxy.
ALA có vẻ làm chậm lại hay đảo ngược bệnh thần kinh ngọai vi do
tiểu đường qua nhiều họat động chống oxy hóa. Điều trị với ALA tăng
glutathione khử, một chât chống oxy hóa nội tại. Trong nghiên cứu lâm
sàng, 600 mg ALA đã chứng tỏ cải thiện bệnh thần kinh do thiếu ALA.
Một nghiên cứu đăng trên Diabetes Care tháng 3 năm 2003 về một
nghiên cứu hợp tác giữa hàn lâm viên y khoa Nga tại Mạc tư-khoa và
SYDNEY ở Úc. Trong nghiên cứu song song này, 120 bệnh nhân tiểu đường
chuyển hóa ổn định với triệu chứng cảm giác vận động bệnh đa thần kinh