
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
—————————–
NGUYỄN DƯƠNG BỘ
HIỆU ỨNG TƯƠNG QUAN ĐA THÀNH PHẦN
TRONG MỘT SỐ MẠNG QUANG HỌC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC VẬT CHẤT
Hà Nội - Năm 2025

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
—————————–
HIỆU ỨNG TƯƠNG QUAN ĐA THÀNH PHẦN
TRONG MỘT SỐ MẠNG QUANG HỌC
Ngành: Vật lý lý thuyết và vật lý toán
Mã số: 9440103
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC VẬT CHẤT
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. Trần Minh Tiến
Hà Nội - Năm 2025

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả mới mà tôi công bố trong luận án là trung thực và chưa được
ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2025
Tác giả
Nguyễn Dương Bộ
1

LỜI CẢM ƠN
Người đầu tiên tôi muốn được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến là người
thầy tận tâm PGS.TS. Trần Minh Tiến - người đã đưa tôi đến với vật lý
của hệ điện tử tương quan mạnh và dẫn dắt tôi trên con đường nghiên
cứu khoa học. Thầy là người rất nghiêm khắc trong khoa học, nghiêm túc
trong công việc, thân thiện trong cuộc sống và yêu thương học trò bằng
cách động viên, chia sẻ khó khăn với học trò, giúp học trò dần tháo gỡ
vướng mắc.
Tôi xin cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Hồng Quang, cũng là người thầy dẫn
dắt tôi từ bước đầu làm nghiên cứu thạc sỹ. Khi làm NCS thầy đã chỉ dẫn
và có những gợi ý, động viên trong quá trình viết và hoàn thành luận án.
Tôi xin cảm ơn PGS. TS. Phan Văn Nhâm người bạn đã gắn bó cùng
tôi từ những năm 2012 ở Viện Vật lý, bạn đã đọc tỷ mỉ, đã góp ý chi tiết
một số mục trong luận án, để luận án được sát thực và chính xác hơn,
hướng dẫn những câu hỏi trong khi trao đổi khoa học. PGS.TS. Phan Văn
Nhâm là người tỷ mỉ, chu đáo và có trách nhiệm rất cao với công việc.
Tôi xin cảm ơn TS. Đỗ Thị Hồng Hải, người bạn cùng nghiên cứu từ
những năm 2015, TS Hải đã hướng dẫn tỉ mỉ và giúp đỡ trong công tác
soạn thảo LaTeX, TS Hải rất chu đáo, tận tình trong công việc, giúp đỡ
hết mình trong bất kỳ thời gian nào.
Tôi xin cảm ơn tới Dương Thị Mân cán bộ Trung tâm Vật lý Quốc tế,
Trần Thị Thanh Mai cán bộ Trung tâm Vật lý lý thuyết, đã hỗ trợ rất
nhiều trong công việc, để tôi dành nhiều thời gian hoàn thành tốt nhất
luận án.
Tôi xin cảm ơn Ban Giám đốc, phòng đào tạo Học viện Khoa học và
Công nghệ. Phòng sau đại học Viện Vật lý. Trung tâm Vật lý lý thuyết,
đã hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành các thủ tục
bảo vệ luận án.
Tôi xin dành lời biết ơn sâu sắc tới gia đình hai bên nội, ngoại và gia
đình nhỏ gồm vợ và các con đã luôn sát cánh bên tôi!
2

MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
DANH MỤC HÌNH VẼ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
MỞ ĐẦU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. Tương quan điện tử và lý do chọn đề tài. . .. . .. . .. . .. . . . 11
2. Mục tiêu và nội dung nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3. Đối tượng nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
4. Phương pháp nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài . . . . . . . . . . . . . . . 17
6. Những đóng góp mới của luận án . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
7. Cấu trúc của luận án . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
8. Quy ước. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Chương 1. MÔ PHỎNG LƯỢNG TỬ BẰNG MẠNG QUANG
HỌC CỦA CÁC NGUYÊN TỬ CỰC LẠNH. . . . . . . . . . . . . . 19
1.1. Các khí cực lạnh trong mạng quang học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.1.1. Thế năng quang học tuần hoàn. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.1.2. Các nguyên tử không tương tác trong mạng tuần hoàn . . . 20
1.2. Mô phỏng lượng tử........................................... 23
1.2.1. Mô phỏng lượng tử mô hình Hubbard . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . 24
1.2.2. Mô phỏng lượng tử mô hình Falicov-Kimball. . . . . . . . . . . . . . 27
1.2.3. Ưu điểm và nhược điểm của mô phỏng lượng tử . . . . . . . . . . 28
1.3. Kết luận..................................................... 28
Chương 2. LÝ THUYẾT TRƯỜNG TRUNG BÌNH ĐỘNG . . .
30
2.1. Lý thuyết trường trung bình tĩnh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.1.1. Mô hình Hubbard........................................ 30
2.1.2. Gần đúng trường trung bình tĩnh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3