ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
HỒ CHÂU
NGOẠI THƯƠNG ĐÀNG TRONG
THỜI CHÚA NGUYỄN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC
HUẾ, NĂM 2021
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
HỒ CHÂU
NGOẠI THƯƠNG ĐÀNG TRONG
THỜI CHÚA NGUYỄN
Ngành: Lịch sử Việt Nam
Mã số: 9229013
LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. BÙI THỊ TÂN
HUẾ, NĂM 2021
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan ................................................................................................................... i
Lời cảm ơn ..................................................................................................................... ii
Danh mục các chữ viết tắt ............................................................................................ iii
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 01
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 01
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................ 03
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 04
4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 05
5. Nguồn tư liệu nghiên cứu ......................................................................................... 06
6. Đóng góp của luận án .............................................................................................. 07
7. Bố cục của luận án .................................................................................................... 08
NỘI DUNG ................................................................................................................. 09
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .................................... 09
1.1. Tình hình nghiên cứu .......................................................................................... 09
1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước .................................................................... 09
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ................................................................... 20
1.2. Những vấn đề luận án kế thừa từ các công trình nghiên cứu đã xuất bản và
những những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục nghiên cứu ................................. 25
1.2.1. Những vấn đề luận án kế thừa từ các công trình nghiên cứu đã xuất bản .......... 25
1.2.2. Những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục nghiên cứu ........................................ 27
* Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 28
CHƯƠNG 2: BỐI CẢNH LỊCH SỬ VÀ CHÍNH SÁCH MỞ CỬA NGOẠI
THƯƠNG CỦA CHÚA NGUYỄN Ở ĐÀNG TRONG ........................................... 29
2.1. Bối cảnh quốc tế và khu vực ............................................................................... 29
2.1.1. Sự ra đời, phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu.......................................... 29
2.1.2. Chính sách hướng biển và thâm nhập vào châu Á của các nước Tây Âu .......... 32
2.1.3. Các nước Đông Nam Á và Đông Bắc Á với luồng hải thương thế giới thế kỷ
XVI – XVII ................................................................................................................... 39
2.2. Bối cảnh trong nước ............................................................................................ 44
2.2.1. Mâu thuẫn giữa hai dòng họ Trịnh – Nguyễn và sự ra đời chính quyền chúa
Nguyễn ở Đàng Trong .................................................................................................. 44
2.2.2. Chiến tranh Trịnh – Nguyễn ............................................................................... 48
2.2.3. Đàng Trong thời chúa Nguyễn với luồng hải thương thế giới ........................... 50
2.3. Chính sách mở cửa phát triển ngoại thương của chúa Nguyễn ...................... 51
2.3.1. Cơ sở để chúa Nguyễn tiến hành chính sách ...................................................... 51
2.3.2. Chính sách mở cửa phát triển ngoại thương của chúa Nguyễn .......................... 59
* Tiểu kết chương 2 .................................................................................................... 62
CHƯƠNG 3: HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI GIỮA ĐÀNG TRONG THỜI
CHÚA NGUYỄN VỚI NƯỚC NGOÀI THẾ KỶ XVI – XVIII ........................... 63
3.1. Các đối tác thương mại ....................................................................................... 63
3.1.1. Buôn bán với phương Đông ............................................................................... 63
3.1.2. Buôn bán với phương Tây .................................................................................. 70
3.2. Hàng hóa xuất nhập khẩu ................................................................................... 88
3.2.1. Hàng xuất khẩu ................................................................................................... 88
3.2.2. Hàng nhập khẩu .................................................................................................. 91
3.3. Tiền tệ, thuế khóa ................................................................................................ 95
3.3.1. Tiền tệ ................................................................................................................ 95
3.3.2. Thuế ngoại thương ............................................................................................ 101
* Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 105
CHƯƠNG 4: ĐẶC ĐIỂM, TÁC ĐỘNG CỦA NGOẠI THƯƠNG ĐÀNG TRONG
THỜI CHÚA NGUYỄN ........................................................................................... 107
4.1. Đặc điểm của ngoại thương Đàng Trong thời chúa Nguyễn ......................... 107
4.1.1. Vũ khí - yếu tố quan trọng dẫn đến những thay đổi trong chính sách về ngoại
thương của chúa Nguyễn ............................................................................................ 107
4.1.2. Sự độc quyền của nhà nước đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động ngoại
thương ......................................................................................................................... 112
4.1.3. Hoạt động thương mại giữa Đàng Trong với nước ngoài diễn ra chủ yếu ở các
đô thị/phố cảng lớn, mà trung tâm là Hội An ............................................................. 114
4.1.4. Hoạt động thương mại giữa Đàng Trong với nước ngoài diễn ra chủ yếu theo
mùa vụ ........................................................................................................................ 116
4.1.5. Dù chủ động, song ngoại thương Đàng Trong vẫn chịu sự ảnh hưởng, tác động
từ bên ngoài ................................................................................................................ 119
4.2 Tác động của ngoại thương đối với Đàng Trong ............................................. 121
4.2.1. Tác động đối với chính trị - quân sự ................................................................ 121
4.2.2. Tác động đối với kinh tế ................................................................................... 124
4.2.3. Tác động đối với văn hóa - xã hội .................................................................... 126
4.2.4. Tác động đối với đô thị/thương cảng ............................................................... 132
* Tiểu kết chương 4 .................................................................................................. 133
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 134
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
