BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
NGUYỄN XUÂN THANH
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ
CAN THIỆP ĐA YẾU TỐ
TRÊN BỆNH NHÂN SA SÚT TRÍ TUỆ
Chuyên ngành : Lão khoa
Mã số : 9720107
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
HÀ NỘI - 2024
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Nguyễn Trung Anh
2. TS. Trần Viết Lực
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án sẽ bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Trường, tại Trường Đại
học Y Hà Nội.
Vào hồi…….giờ, ngày…….tháng…….năm 2024
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Đại học Y Hà Nội
1
GIỚI THIỆU LUẬN ÁN
1. Tính thời sự của đề tài
Sa sút trí tuệ (SSTT) là một hội chứng lão khoa đặc trưng bởi sự suy
giảm về nhận thức mạn tính, tiến triển, ảnh hưởng đến khả năng thực hiện
hoạt động hàng ngày, gây ra khuyết tật và phụ thuộc trên người cao tuổi.
SSTT có cơ chế phức tạp, nhiều yếu tố nguy cơ, bởi vậy can thiệp
nhắm vào nhiều yếu tố nguy cơ và cơ chế bệnh có thể hiệu quả hơn các
can thiệp đơn lẻ. Mô hình can thiệp đa yếu tố được định nghĩa là biện
pháp can thiệp đồng thời trên ít nhất hai lĩnh vực khác nhau. Nghiên cứu
can thiệp của Phần Lan (FINGER) là thử nghiệm đầu tiên cho thấy có
thể ngăn ngừa suy giảm nhận thức bằng cách sử dụng mô hình can thiệp
đa yếu tố, kết hợp giữa can thiệp thể chất, nhận thức, dinh dưỡng, xã hội
và quản lý yếu tố nguy cơ tim mạch-chuyển hóa. Từ kết quả thành công
của nghiên cứu FINGER, mô hình can thiệp đa yếu tố đã được áp dụng
tại nhiều quốc gia trên thế giới để đánh giá tính khả thi trên các đặc điểm
kinh tế, văn hóa, vùng miền khác nhau và chứng minh được tính khả thi,
cũng như hiệu quả trong cải thiện nhận thức, giảm các triệu chứng rối
loạn tâm thần kinh và trì hoãn suy giảm chức năng, khuyết tật ở người
bệnh SSTT tại các viện dưỡng lão và cộng đồng.
Tại Việt Nam, tỷ lệ người cao tuổi suy giảm nhận thức gia tăng gây
ra nhiều thách thức cho hệ thống y tế và phúc lợi xã hội. Bên cạnh chăm
sóc tại nhà và bệnh viện, nhu cầu chăm sóc người cao tuổi tại các viện
dưỡng lão đang ngày càng gia tăng. Nhiều nghiên cứu đã được tiến hành
để đánh giá thực trạng SSTT tại Việt Nam, tuy nhiên phần lớn được thực
hiện tại bệnh viện và cộng đồng. Tỷ lệ SSTT tại các Viện dưỡng lão
thường cao hơn tại cộng đồng, dao động từ 53% đến 87,1%. Người mắc
SSTT tại Viện dưỡng lão có tình trạng nhận thức kém hơn tại bệnh viện,
cũng như chức năng hoạt động hàng ngày suy giảm hơn tại nhà. Chăm sóc
người cao tuổi mắc SSTT tại các Viện dưỡng lão cũng gặp nhiều khó khăn
do thiếu hướng dẫn và bằng chứng về hiệu quả của các biện pháp điều trị.
Hiện nay Việt Nam chưa có nghiên cứu nào đánh giá thực trạng SSTT và
kết quả của can thiệp đa yếu tố trên đối tượng người cao tuổi tại các Viện
dưỡng lão. Do vậy, chúng tôi tiến hành đề tài nghiên cứu với 2 mục tiêu
sau:
Mục tiêu 1: Mô tả thực trạng sa sút trí tuệ trên người cao tuổi tại
một số Viện dưỡng lão ở Hà Nội
Mục tiêu 2: Đánh giá kết quả của can thiệp đa yếu tố trên bệnh nhân
sa sút trí tuệ tại một số Viện dưỡng lão ở Hà Nội
2
2. Những đóng góp mới của luận án
Đây là nghiên cứu đầu tiên đánh giá tính khả thi và hiệu quả của
chương trình can thiệp đa yếu tố cho người cao tuổi mắc SSTT tại các
viện dưỡng lão ở Việt Nam.
Kết quả từ nghiên cứu cung cấp bằng chứng về khả năng điều trị toàn
diện ngoài các phương pháp điều trị bằng thuốc cho người cao tuổi mắc
SSTT. Điều này sẽ là tiền đề cho các nghiên cứu sâu hơn để đánh giá tác
động lâu dài của các biện pháp can thiệp đa yếu tố ở người bệnh SSTT.
Hơn nữa, kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin về hiệu quả của các
can thiệp đa lĩnh vực, từ đó cung cấp thông tin cho việc phát triển chính
sách về điều trị SSTT cho người bệnh mắc SSTT tại các Viện dưỡng lão.
Nghiên cứu đã chuyển giao được kiến thức và kỹ thuật cho các Viện
dưỡng lão về can thiệp đa yếu tố. Các chuyên gia từ bệnh viện Lão khoa TW
đã đào tạo nguồn nhân lực tại các Viện dưỡng lão thông qua các buổi đào tạo
kiến thức tập trung, cầm tay chỉ việc và họp nhóm, do vậy mặc dù nghiên cứu
kết thúc nhưng các hoạt động can thiệp vẫn có thể duy trì lâu dài.
Nghiên cứu cũng cho thấy tính khả thi của đánh giá toàn diện các hội
chứng lão khoa trên người cao tuổi mắc SSTT tại các Viện dưỡng lão.
Đánh giá lão khoa thường bị bỏ qua trong nhiều nghiên cứu trên người
cao tuổi mắc SSTT do suy giảm nhận thức khiến việc đánh giá trở nên
khó khăn và phức tạp hơn. Đánh giá lão khoa có thể được áp dụng cho
người cao tuổi mắc SSTT tại viện dưỡng lão và sự hỗ trợ của người
chăm sóc đóng vai trò quan trọng trong quá trình đánh giá lão khoa.
3. Bố cục của luận án
Luận án gồm 134 trang, trong đó:
Đặt vấn đề 2 trang
Chương 1. Tổng quan tài liệu 36 trang
Chương 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 28 trang
Chương 3. Kết quả nghiên cứu 34 trang
Chương 4. Bàn luận 31 trang
Kết luận 2 trang
Kiến nghị 1 trang
Luận án có 37 bảng, 8 biểu đồ, 2 sơ đồ và 4 phụ lục, 182 tài liệu
tham khảo (16 tiếng Việt, 166 tiếng Anh).
3
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Khái niệm, nguyên nhân của sa sút trí tuệ
1.1.1. Khái niệm về sa sút trí tuệ
SSTT là một hội chứng thường có tính chất mạn tính và tiến triển,
liên quan đến suy giảm về chức năng nhận thức nhiều hơn quá trình lão
hóa thông thường và dẫn đến sự suy giảm khả năng thực hiện các hoạt
động trong cuộc sống thường ngày.
1.1.2. Nguyên nhân sa sút trí tuệ
Các nguyên nhân thường gặp của hội chứng SSTT bao gồm: bệnh
Alzheimer, SSTT mạch máu, SSTT hỗn hợp, nghiện rượu, SSTT bệnh
Parkinson, SSTT thể Lewy, nhiễm độc thuốc hoặc chất gây nghiện.
1.2. Chẩn đoán sa sút trí tuệ
1.2.1. Chẩn đoán xác định
Chẩn đoán SSTT là chẩn đoán lâm sàng, bao gồm: hỏi bệnh sử (cả
người bệnh và người chăm sóc) và khám nhận thức- thần kinh.
Chẩn đoán SSTT dùng trong các nghiên cứu và thực hành lâm sàng hiện
nay chủ yếu dựa vào tiêu chuẩn DSM V.
1.2.2. Chẩn đoán giai đoạn
Trên lâm sàng SSTT trải qua 3 giai đoạn: nhẹ, trung bình và nặng.
1.3.3. Chẩn đoán phân biệt
Nguyên nhân của SSTT có thể được chẩn đoán bằng khám lâm sàng
và các xét nghiệm máu, chẩn đoán hình ảnh và dấu ấn sinh học.
1.3. Điều trị sa sút trí tuệ
1.3.1. Điều trị bằng thuốc
Các thuốc kháng men Acetylcholinesterase và các thuốc kháng N-
methyl D-aspartate là những loại thuốc được FDA chấp thuận điều trị
Alzheimer
Các thuốc điều trị rối loạn hành vi và tâm thần (BPSD): Các thuốc ức
chế tái hấp thu chọn lọc serotonin; các thuốc chống loạn thần không điển
hình.
Thuốc điều trị căn nguyên bệnh: hiện nay có thuốc điều trị căn
nguyên bệnh nhắm vào amyloid β là Aducanumab
1.3.2. Các điều trị không dùng thuốc
Can thiệp nhận thức: đào tạo nhận thức, kích thích nhận thức và
phục hồi nhận thức.
