Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Vấn đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động ở Việt Nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

--------------------

DƢƠNG HỒNG HẠNH

`

VẤN ĐỀ LÀM TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành Báo chí học

HÀ NỘI, 2016

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

--------------------

DƢƠNG HỒNG HẠNH

`

VẤN ĐỀ LÀM TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học

Mã sô: 60 32 01 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Quang Hào

HÀ NỘI, 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi; các số liệu

nêu trong luận văn là trung thực; những kết luận khoa học của luận văn chưa

từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm

về công trình nghiên cứu của mình.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Dƣơng Hồng Hạnh

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin trân trọng cảm ơn đến quý thầy, cô giảng viên Khoa Báo

Chí & Truyền Thông, Đại học Khoa học Xã hội & Nhân Văn đã tận tình

giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình theo học chương trình Cao

học Báo chí

Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS TS. Vũ Quang Hào

đã tận tâm hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình thực hiện hoàn thành luận

văn này.

Trong quá trình thực hiện luận văn tác giả đã cố gắng để hoàn thành

luận văn thật tốt. Tuy nhiên, do thời gian và trình độ còn hạn chế nên luận văn

không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong muốn tiếp tục nhận được

sự góp ý, chỉ dẫn chân thành của quý thầy, cô giảng viên và các bạn đồng

nghiệp nhằm bổ sung, hoàn thiện luận văn.

Xin chân thành cảm ơn !

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1

1.Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 3

3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 7

4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 8

5. Cơ sở lí luận và phương pháp nghiên cứu .................................................... 8

6.Ý nghĩa lí luận và thực tiễn ............................................................................ 9

7. Kết cấu luận văn .......................................................................................... 10

PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................ 11

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ SẢN

XUẤT TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG ........................ 11

1.1 Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 11

1.1.1 Báo điện tử ............................................................................................. 11

1.1.2 Điện thoại di động ................................................................................. 13

1.1.3 Phiên bản................................................................................................ 15

1.2 Đặc điểm của truyền thông trên điện thoại di động ................................. 20

1.3 Những yếu tố tác động đến quá trình sản xuất tin cho phiên bản điện thoại

di động ............................................................................................................. 21

1.3.1 Công chúng ............................................................................................ 21

1.3.2 Công nghệ .............................................................................................. 24

1.4 Tin và quy trình sản xuất tin ..................................................................... 27

1.4.1 Tin ........................................................................................................... 27

1.4.2 Các bước trong quy trình sản xuất tin .................................................... 32

1.4.3 Quy trình sáng tạo tác phẩm báo chí thuộc loại hình báo mạng điện tử ..... 35

Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 37

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ SẢN XUẤT TIN CHO PHIÊN

BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY .................. 38

2.1 Giới thiệu 3 cơ quan báo chí được khảo sát .............................................. 38

2.1.2 Phiên bản VietnamPlus mobile .............................................................. 41

2.1.3 Phiên bản Tuổi Trẻ Mobile: ................................................................... 46

2.2 Tin trên phiên bản dành cho điện thoại di động của các trang báo........... 47

2.3.1 Số lượng tin trên phiên bản điện thoại di động ..................................... 47

2.3.2 Nội dung ................................................................................................. 48

2.3.3 Hình thức ................................................................................................ 49

2.3.4 Phương thức tổ chức sản xuất ................................................................ 60

2.3 Ưu thế về công nghệ của phiên bản điện thoại di động ............................ 68

2.3.1 Xử lý ảnh trong tin ................................................................................. 68

2.3.2 Tính năng thông báo tin tức Push Notification Services và chức năng cá

nhân hóa thông tin .......................................................................................... 72

2.3.3 Tính năng tương tác và chia sẻ thông tin qua điện thoại di động ......... 74

2.4 Thành công và hạn chế trong việc làm tin cho phiên bản điện thoại di

động của 3 cơ quan báo chí được khảo sát ..................................................... 76

2.4.1 Thành công ............................................................................................. 76

2.4.2 Hạn chế .................................................................................................. 79

Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 82

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU

QUẢ CHO VIỆC SẢN XUẤT TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI

ĐỘNG ............................................................................................................. 83

3.1 Một số thuận lợi và khó khăn trong việc sản xuất tin cho phiên bản điện

thoại di động .................................................................................................... 83

3.1.1 Thuận lợi ................................................................................................ 83

3.1.2 Khó khăn ................................................................................................ 88

3.2 Một số khuyến nghị ................................................................................... 91

3.2.1 Đối với các cơ quan quản lý .................................................................. 91

3.2.2 Đối với các cơ quan báo chí .................................................................. 92

3.3 Một số khuyến nghị về yêu cầu của quy trình sản xuất tin dành cho phiên

bản điện thoại di động ................................................................................... 103

Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 107

PHẦN KẾT LUẬN ...................................................................................... 109

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 112

PHỤ LỤC ..................................................................................................... 118

PHẦN MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài

Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, chất lượng cuộc sống của

con người được nâng cao hơn thì nhu cầu nắm bắt thông tin của công chúng

cũng ngày càng tăng. Tuy nhiên, quỹ thời gian dành cho việc tiếp nhận thông

tin ngày càng bị thu hẹp bởi cuộc sống hiện đại đã hình thành trong công

chúng xu hướng tiếp nhận thông tin mọi lúc mọi nơi, thậm chí ngay trong khi

di chuyển. Hình ảnh những bạn trẻ cắm cúi bên chiếc smartphone cũng không

còn trở nên xa lạ. Bên cạnh đó, với sự tiến bộ không ngừng của khoa học

công nghệ với sự tích hợp của internet và sự ra đời của nhiều thế hệ điện thoại

di dộng thông minh đã giúp công chúng có thể dễ dàng tiếp nhận thông tin mà

không bị hạn chế về không gian và thời gian.

Theo thống kê của trung tâm số liệu Internet quốc tế, Việt Nam xếp

hạng 18/20 quốc gia có lượng người dùng Internet lớn nhất thế giới (năm

2012). Dân số Việt Nam hiện có hơn 91 triệu người nhưng trong đó có tới 31

triệu người dùng internet (đứng thứ 18 thế giới) và 19 triệu người đang sử

dụng internet trên di động. Bên cạnh đó, Việt nam lại là thị trường

smartphone giàu tiềm năng. Theo một công bố mới của công ty nghiên cứu thị

trường GfK, Việt Nam cùng với 6 thị trường khác ở Đông Nam Á đã có mức

tăng trưởng doanh số điện thoại di động thông minh khá ấn tượng. Cụ thể,

trong năm 2013, tại Việt Nam có khoảng 17 triệu chiếc điện thoại được bán

ra, chiếm 38% trong số này là các dòng smartphone. Năm 2014, tại Việt Nam,

số lượng điện thoại thông minh bán ra trong 3 tháng đầu năm đã tăng 59% so

với cùng kỳ năm 2013; đứng thứ 2 trong top 3 thị trường có mức tăng trưởng

cao nhất cùng với Indonesia và Thái Lan.. Qua đó cho thấy, xu hướng người

dùng đọc tin tức trên thiết bị di động sẽ là một tiềm năng rất lớn trong thời

gian tới.

1

Ngày nay người ta không còn tranh cãi về việc báo điện tử sẽ lên ngôi

hay báo in sẽ đi xuống mà thay vào đó, trong môi trường hội tụ truyền thông,

sự tích hợp của nhiều loại hình báo chí đang dần được phát triển. Cùng với sự

phát triển của nhiều thế hệ điện thoại thông minh, các ứng dụng di động cũng

ngày càng được cải thiện như lẽ tất yếu để thu hút công chúng, đáp ứng nhu

cầu giải trí nói chung và tiếp nhận thông tin báo chí nói riêng. Công chúng đã

dần thay đổi hành vi đọc báo giấy sang đọc báo điện tử và bây giờ là lướt web

trên điện thoại di động. Có lẽ là do sự tiện ích đa năng của phương tiện truyền

thông mới này nên vị trí và vai trò của nó ngày càng được khẳng định. Sự

phát triển không ngừng của các thiết bị di động trong đó có điện thoại di động

thông minh là lí do tất yếu dẫn đến một xu hướng phát triển mới của báo chí

truyền thông hiện đại, đó là xu hướng báo di động.

Để bắt kịp xu hướng mới mẻ này, các trang báo điện tử của Việt Nam

cũng liên tục cho ra đời phiên bản điện thoại di động như VNExpress,

VietnamPlus mobile, Dân trí mobile… Bên cạnh đó, các cơ quan báo in cũng

chuyển mình nhanh chóng khi xuất bản phiên bản điện tử và phiên bản điện

thoại di động: Tuổi trẻ mobile, Thanh niên mobile… Tuy nhiên, báo chí di

động hiện đại không đơn giản chỉ là xây dựng giao diện tuỳ biến cho thiết bị

di động như những năm trước đây. Nhiều toà soạn bắt đầu có xu hướng viết

nội dung ngắn gọn để xuất bản trên phiên bản mobile, hoàn toàn độc lập với

bản điện tử và báo giấy. Chẳng hạn, khi một sản phẩm mới ra đời, nội dung

đăng trên báo mobile sẽ đơn giản là dòng tin tức ngắn gọn và đầy đủ nhưng

kịp thời về thiết bị đó, còn thông tin chi tiết về sự kiện diễn ra ra sao và các

mô tả khác về sản phẩm sẽ được đăng sau trên phiên bản điện tử (PC) và báo

giấy. Tuy nhiên, từ thực trạng hiện nay cho thấy, các tòa soạn vẫn chưa thoát

khỏi mô hình khung nền tàng là phiên bản điện tử (PC). Tức là tin tức được

sản xuất cho báo giấy được giữ nguyên trên phiên bản điện tử hoặc từ phiên

bản điện tử đăng nguyên gốc lên phiên bản điện thoại di động mà không có

2

chỉnh sửa cho phù hợp với đặc điểm của điện thoại di động Như vậy hiệu quả

đạt được sẽ không cao và không đáp ứng được nhu cầu thông tin trong thời

đại mới.

Mặt khác, vì hạn chế bởi giao diện hoặc diện tích màn hình, người làm

báo phải đặt ra câu hỏi phải làm thế nào để sản xuất được tin bài vừa ngắn

gọn vừa cung cấp đầy đủ thông tin cho công chúng, làm sao để độc giả không

phải sử dụng quá nhiều thao tác với thiết bị để đọc hết một tin, bài. Hơn nữa,

trong cuộc sống năng động, công chúng khó có thời gian rảnh để xem hết toàn

bộ những bài viết chuyên sâu phân tích hay những bài bình luận sâu sắc. Nhu

cầu thiết yếu của công chúng phần lớn là nắm bắt thông tin, sự kiện xảy ra

hàng ngày hàng giờ trong đời sống và họ sử dụng điện thoại di động để tìm

kiếm ngay thông tin một cách nhanh nhất, ngắn gọn và đầy đủ nhất.

Chính vì những lí do kể trên, cùng với sự gợi ý của giảng viên hướng

dẫn, tác giả quyết định lựa chọn đề tài “Vấn đề làm tin cho phiên bản điện

thoại di động ở Việt Nam hiện nay” để nghiên cứu cho luận văn của mình.

Đề tài sẽ tập trung nghiên cứu lý luận về truyền thông mới, nhận diện công

chúng của báo chí dành cho điện thoại di động và những thuận lợi cũng như

khó khăn trong việc làm tin cho phiên bản điện thoại di động. Từ đó khái quát

một quy trình hoàn chỉnh về cách thức làm tin cho phiên bản điện thoại di

động, đưa ra một số kiến nghị nhằm nâng cao hoạt động sản xuất tin cho các

cơ quan báo chí có phiên bản điện thoại di động.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Trong quá trình nghiên cứu về đề tài này, tác giả đã tìm hiểu một số

công trình nghiên cứu khoa học, luận án, luận văn và một số tài liệu liên quan

làm tiền đề nghiên cứu.

Trong các nghiên cứu về sự phát triển của phương tiện truyền thông

điện thoại di động và báo di động trên thế giới, một công trình tiêu biểu là

“Cross – media news work – Sensemaking of the mobile media (R)evolution

3

(Sản xuất tin tức truyền thông hội tụ: Một nghiên cứu đa ngành về cuộc cách

mạng của truyền thông di động) của tác giả Oscar Westlund năm 2011. Trong

vài năm trở lại đây, xu hướng mobile news đã từng bước phát triển và bắt đầu

thu hút được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực báo

chí – truyền thông. Đây là một nghiên cứu định tính về giai đoạn hình thành

một loại hình báo chí mới, tạm gọi là báo di động và những vấn đề thực tiễn

đặt ra trong việc đổi mới tổ chức và cách thức làm việc của một tờ báo lớn ở

Bắc Âu, Goteborgs – Posten Thụy Điển. Tác giả Oscar Westlund đã tiến hành

phỏng vấn sâu với 62 nhà báo, biên tập viên và nhân viên truyền thông trong

vòng 3 năm từ 2008 đến 2011. Công trình nghiên cứu đã làm rõ những vấn đề

đang đặt ra đối với báo chí hiện đại và những trăn trở của đội ngũ người làm

báo từ khâu biên tập, kinh doanh đến công nghệ thông tin, những nỗ lực khám

phá và thích ứng của đội ngũ người làm báo trước những thay đổi liên tục của

môi trường truyền thông số, từ sản xuất báo chí truyền thống sang sản xuất

báo chí dành cho điện thoại di động.

Tại Việt Nam, các công trình nghiên cứu về điện thoại di động như

một phương tiện truyền thông hiện đại chưa được chú ý nghiên cứu toàn

diện nhưng bước đầu đã có sự quan tâm nhất định. Trong đó phải kể đến một

số công trình như: “Những tác động của của phương tiện truyền thông mới

đối với cư dân đô thị” của nhóm tác giả Bùi Quang Thắng, Bùi Hoài Sơn,

Nguyễn Thị Thu Hà, Lê Thanh Hòa; “Sự vận động và phát triển của báo chí

trong thời kì hội tụ truyền thông, tích hợp đa phương tiện” (Nguyễn Tiến

Vụ, Kỷ yếu hội thảo khoa học Quốc gia Tính chuyên nghiệp của báo chí

hiện đại năm 2011).

Công trình nghiên cứu “Phương tiện truyền thông mới và những thay

đổi văn hóa xã hội ở Việt Nam” (Bùi Hoài Sơn, 2008) đã khái quát lịch sử

phát triển của những phương tiện truyền thông mới, những ảnh hưởng của các

phương tiện truyền thông mới đối với đời sống văn hóa xã hội tại Việt nam

4

trên 3 phương diện: Cá nhân hóa thông tin giao tiếp, hình thành thế giới số và

không gian ảo, làm thay đổi thói quen tiếp nhận sản phẩm báo chí của công

chúng theo xu hướng cá nhân hóa và di động ngày càng rõ nét.

Trong khi đó, công trình nghiên cứu “Bước đầu nhận diện loại hình

truyền thông mới trên điện thoại di dộng ở Việt Nam” của tác giả Trần Thị

Nguyệt Ánh, năm 2011, lại chỉ ra một thực trạng là việc tiếp nhận thông tin

báo chí trên các phương tiện truyền thống như báo giấy, phát thanh, truyền

hình, thậm chí là báo điện tử đang ngày càng bị thu hẹp. Hình thức đọc báo

trên điện thoại di động đang dần được ưa chuộng. Nhìn chung, luận văn đã đi

sâu nghiên cứu sự ra đời, hình thành và các đặc điểm của loại hình mobile

news, việc ứng dụng dịch vụ thông tin trên điện thoại di động, sự đón nhận

của công chúng cũng như xu hướng phát triển của truyền thông hiện đại trên

điện thoại di động.

Ngoài ra, ngày 14/5/2014, tại Hà Nội, Thông tấn xã Việt Nam cũng đã

tổ chức Hội thảo khoa học “Smartphone với truyền thông hiện đại”. Hội thảo

đã khẳng định với sự phổ biến của smartphone và tablet, các tờ báo đang

không chỉ đơn thuần xây dựng giao diện mobile mà còn sản xuất nội dung

dành riêng cho thiết bị di động. Điều đó cho thấy sự thừa nhận và tầm quan

trọng của điện thoại di động dưới vai trò một phương tiện truyền thông hiện

đại trong môi trường truyền thông số.

Dưới góc nhìn kinh tế học truyền thông, năm 2013, tác giả Lê Đình Hải

(Khoa Báo chí – Học viện Báo chí và Tuyên Truyền) đã bảo vệ thành công

luận văn thạc sĩ với đề tài “Phát triển kinh tế báo mạng điện tử qua hình thức

kinh doanh trên điện thoại di động” tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền.

Luận văn chủ yếu tập trung giải quyết những vấn đề về kinh tế báo mạng điện

tử và hình thức kinh doanh trên điện thoại di động dưới góc nhìn kinh tế

truyền thông thông qua mô hình Mobile Payment. Đồng thời tác giả cũng dự

báo xu hướng phát triển của kinh tế báo mạng điện tử trên điện thoại di động.

5

Cũng trong năm 2013, dưới góc độ nghiên cứu công chúng, tác giả

Hoàng Thị Thu Hằng đã bảo vệ thành công luận văn “Hành vi tiếp nhận thông

tin báo chí trên điện thoại di động của công chúng thanh niên đô thị tại thành

phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bình Phước hiện nay” tại Khoa báo chí, Học viện

Báo chí và Tuyên truyền. Luận văn là một công trình tập trung nghiên cứu

công chúng của phương tiện truyền thông mới, một lĩnh vực đang có sự phát

triển mạnh mẽ tại Việt Nam. Tác giả đã tiến hành khảo sát ngẫu nhiên bằng

bảng hỏi với 500 công chúng tại thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bình Phước

và phỏng vấn sâu 5 nhà báo, nhà nghiên cứu để làm rõ những cứ liệu khoa

học liên quan. Luận văn đã chứng minh rằng điện thoại di động không đơn

thuần là phương tiện liên lạc đơn thuần mà còn là thiết bị đa phương tiện để

truy cập internet ở mọi lúc mọi nơi nhằm đáp ứng những nhu cầu về thông tin

giải trí. Tác giả luận văn đánh giá đây là hành vi xã hội, thích nghi với văn

hóa thị giác của môi trường truyền thông số.

Một công trình nghiên cứu khác cũng được bảo vệ thành công đó là

khóa luận tốt nghiệp cử nhân “Khảo sát việc sử dụng thiết bị di động có truy

cập internet với mục đích giải trí của công chúng đô thị Hà Nội” của tác giả

Nguyễn Thị Cẩm Lệ, khoa Báo chi và Truyền thông, Đại học Khoa học Xã

hội và Nhân văn Hà Nội. Khóa luận này phần nào đã chỉ ra được nhu cầu sử

dụng điện thoại di động trong việc tiếp nhận thông tin báo chí như một mục

đích giải trí. Tuy nhiên, đề tài chỉ dừng ở mức độ nêu tên và mô tả chứ chưa

thực sự đi sâu nghiên cứu bản chất vấn đề theo hướng nghiên cứu điện thoại

di dộng như một phương tiện truyền thông.

Mặc dù các công trình nghiên cứu đều đạt được thành tựu nhất định, có

nhiều đóng góp về lí luận cũng như thực tiễn trong lĩnh vực báo chí truyền

thông, song vẫn chưa có một công trình nào thực sự đi sâu nghiên cứu về vấn

đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động. Trong khi báo di động ngày càng

khẳng định được tầm quan trọng của mình trong môi trường truyền thông số

6

thì hoạt động làm báo cho riêng loại hình phương tiện truyền thông đặc biệt là

điện thoại di động lại chưa thực sự được quan tâm. Chính vì vậy, kế thừa

những kết quả của các công trình nghiên cứu đi trước và thực tiễn hoạt động

báo chí truyền thông tại Việt Nam, luận văn đi sâu vào nghiên cứu vấn đề làm

tin cho phiên bản điện thoại di động, xây dựng quy trình chuẩn cho hoạt động

viết tin trên điện thoại di động.

3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1 Mục đích

Luận văn hướng đặt mục đích tìm hiểu, đánh giá cách thức sản xuất tin,

tìm hiểu những vấn đề trong quá trình sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di

động, từ đó rút ra những vấn đề cốt lõi đồng thời đề xuất một số yếu tố nhằm

xây dựng quy trình sản xuất tin cho phiên bản di động, đồng thời thúc đẩy sự

phát triển của báo chí hiện đại nói chung và báo điện tử dành cho phiên bản

điện thoại di động nói riêng.

3.2 Nhiệm vụ

Từ mục đích nghiên cứu đã nêu ở trên, luận văn cần hoàn thành những

nhiệm vụ sau:

- Làm rõ xu thế phát triển của báo chí hiện đại nói chung và xu hướng

“mobile news” nói riêng đồng thời chỉ rõ tầm quan trọng của vấn đề nghiên

cứu cách thức làm tin cho phiên bản điện thoại di động.

- Tìm hiểu thực trạng vấn đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động

hiện nay. Bên cạnh đó khái quát được những vấn đề cơ bản được đặt ra trong

quá trình sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động.

- Thông qua việc phỏng vấn sâu các nhà báo, phóng viên, các nhà

nghiên cứu về lĩnh vực này, đóng góp những khuyến nghị nhằm xây dựng

một quy trình hoàn chỉnh về cách thức sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di

động, góp phần làm phong phú hệ thống cơ sở lí luận chuyên ngành báo chí

truyền thông, đồng thời nâng cao nghiệp vụ báo chí trong hoạt động thực tiễn.

7

4.Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tƣợng

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là cách thức sản xuất tin trên phiên

bản điện thoại di động hiện nay của một số trang báo: Vnexpress mobile, Tuổi

trẻ mobile, VietnamPlus mobile.

4.2 Phạm vi

Luận văn có phạm vi nghiên cứu là những tài liệu, tư liệu khoa học

chuyên ngành báo chí – truyền thông; những báo cáo khoa học liên quan đến

đề tài trong phạm vi 5 năm trở lại đây; những tin tức trên phiên bản di động

của 3 trang báo Vnexpress mobile, Tuổi trẻ Mobile và VietnamPlus mobile

trong vòng 6 tháng từ tháng 3/2015 đến tháng 9/2015.

5. Cơ sở lí luận và phƣơng pháp nghiên cứu

5.1 Cơ sở lí luận

Luận văn được nghiên cứu dựa trên một số hệ thống lý thuyết: lý thuyết

về truyền thông, lý thuyết về xu hướng hội tụ truyền thông trong môi trường

truyền thông hiện đại và lý thuyết về thể loại Tin báo chí.

5.2 Phƣơng pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau:

- Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp: Tác giả sử dụng phương pháp

nghiên cứu này nhằm phân tích, tổng hợp những tài liệu khoa học, tài liệu

tham khảo có liên quan đến đề tài nghiên cứu tạo cơ sở lí luận vững chắc cho

luận văn. Đề tài cũng sử dụng các thao tác công cụ như: tổng hợp, so sánh,

phân tích đối chiếu, nghiên cứu tài liệu, thống kê, phân loại để từ đó đi đến

những kết luận mang tính khoa học.

- Phương pháp phân tích nội dung: Tác giả sử dụng phương pháp này

để khảo sát, phân tích, tổng hợp các tin, bài trên phiên bản điện thoại di động

của 3 trang báo Vnexpress mobile, Tuổi trẻ mobile và VietnamPlus mobile.

8

- Phương pháp phỏng vấn sâu: Trong chương 2 và chương 3 của luận

văn, tác giả sử dụng phương pháp phỏng vấn sâu một số nhà báo, phóng viên,

kỹ thuật viên trực tiếp tham gia sản xuất tin cho phiên bản di động của một số

trang báo có phiên bản điện thoại di động nhằm tìm hiểu cách thức viết tin

cho báo điện tử và phiên bản di động, tìm hiểu sự khác biệt giữa cách thức

làm tin cho 2 loại hình này, những yêu cầu trong quá trình làm tin, những

thuận lợi, khó khăn trong hoạt động sản xuất tin... Từ đó đề xuất xây dựng

quy trình sản xuất tin hoàn chỉnh dành cho phiên bản điện thoại di động. Tùy

theo điều kiện chủ quan và khách quan, tác giả sẽ thực hiện phỏng vấn sâu

theo cách thức phỏng vấn trực tiếp hoặc phỏng vấn gián tiếp (qua điện thoại,

email...). Bên cạnh đó tác giả cũng tiến hành phỏng vấn sâu một số giảng viên

đang giảng dạy tại các trường chuyên đào tạo về báo chí tại Việt Nam hiện

nay để có cái nhìn tổng quát hơn về các khía cạnh của đề tài.

6.Ý nghĩa lí luận và thực tiễn

Qua phần lịch sử nghiên cứu vấn đề ở trên, có thể thấy đây là một đề tài

khá mới, chưa có công trình nghiên cứu khoa học nào nghiên cứu sâu về khía

cạnh này. Chính vì vậy, đề tài mang một ý nghĩa lí luận mới mẻ và quan trọng

khi có những đóng góp thiết thực về mặt lí thuyết trong đào tạo báo chí cũng

như trong thực tiễn hoạt động báo chí hiện nay. Về phần lí luận, đề tài đã tập

trung làm rõ, phân tích, tổng hợp những tài liệu khoa học chuyên ngành báo chí

– truyền thông làm cơ sở nền tảng cho quá trình nghiên cứu đồng thời. Đây có

thể coi là một nguồn tài liệu tham khảo dành cho những thế hệ sinh viên, học

viên của các ngành khoa học xã hội nhân văn nói chung và ngành báo chí

truyền thông nói riêng, cũng như những ai có quan tâm đến lĩnh vực này.

Đồng thời về mặt thực tiễn, đề tài cũng rút ra một số yêu cầu quy trình

sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động, góp phần cải thiện, khắc phục

những hạn chế trong hoạt động sản xuất tin dành cho phiên bản điện thoại di

động. Trong bối cảnh internet phát triển mạnh mẽ, điện thoại di động trở

9

thành một người bạn đồng hành không thể thiếu trong nhu cầu thông tin của

công chúng thì quy trình này có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao hiệu quả

hoạt động thực tiễn của nhà báo, phóng viên tại các tòa soạn báo điện tử có

phiên bản dành cho điện thoại di động hiện nay.

7. Kết cấu luận văn

Luận văn gồm 3 chương

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sản xuất tin cho phiên

bản điện thoại di động

Chương 2: Thực trạng vấn đề sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di

động tại Việt Nam

Chương 3: Một số khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả cho việc sản

xuất tin cho phiên bản điện thoại di động

10

PHẦN NỘI DUNG

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ SẢN

XUẤT TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG

1.1 Một số khái niệm cơ bản

1.1.1 Báo điện tử

Báo điện tử ra đời trên thế giới vào năm 1992. Tờ báo điện tử đầu tiên

trên thế giới là tờ Chicago Tribune. Báo điện tử là loại hình báo chí mới, với

những ưu thế vượt trội, có thể cung cấp thông tin rộng khắp, nhanh chóng, tức

thời và cập nhật thông tin liên tục. Bên cạnh đó, chi phí sản xuất cho báo điện

tử thấp nhưng lại mang lại hiệu quả thông tin rất cao nên sau khi ra đời, nó đã

phát triển rất nhanh chóng. Có nhiều điều kiện dẫn tới sự ra đời của báo điện

tử trên thế giới:

Khoa học kỹ thuật là điều kiện tác động trực tiếp nhất đến sự ra đời của

báo điện tử:

- Sự ra đời của chiếc máy tính điện tử đầu tiên (năm 1946), do hai kỹ

sư người Mỹ là Presper Eckert và John Mauchly nghiên cứu và chế tạo ra.

- Tuy nhiên, điều kiện quan trọng, tiên quyết nhất dẫn tới sự ra đời của

báo điện tử là sự ra đời của mạng Internet (tiền thân của Internet là mạng

ARPANET, do Cơ quan Quản lý dự án Nghiên cứu phát triển ARPA thuộc bộ

quốc phòng Mỹ nghiên cứu vào 7/1969). Thuật ngữ “Internet” lần đầu tiên

xuất hiện vào năm 1974. Lúc đó, mạng Internet vẫn được gọi là ARPA.

- Sự ra đời của Word Wide Web: Năm 1990, cùng với Robert Cailliau,

Tim Berners Lee (người Anh) đã đưa ra dự án thiết kế hệ thống thông tin toàn

cầu Word Wide Web (gọi tắt là web hay www) dựa trên nền tảng siêu văn bản.

Có thể nói sự ra đời và phát triển của Internet đã tạo tiền đề cho sự ra

đời và phát triển của báo điện tử. Bên cạnh đó, cũng do nhu cầu trao đổi chia

sẻ thông tin ngày càng cao, công chúng không chỉ còn thỏa mãn với những

thông tin được cung cấp bị động, một chiều và trong một phạm vi nhỏ hẹp, họ

11

muốn tiếp cận thông tin trên toàn thế giới, chủ động hơn. Với những cơ quan

báo chí, tập đoàn báo chí cũng có tham vọng lớn hơn, họ muốn mở rộng phạm

vi phát hành cũng như đối tượng độc giả trên toàn thế giới.

Việt Nam thiết lập mạng Internet vào ngày 19/11/1997. Sự phát triển

của Internet ở Việt Nam đã tạo điều kiện cho sự phát triển mạnh mẽ của báo

điện tử ở Việt Nam. Ngày 31/12/1997, ra đời tờ báo điện tử đầu tiên - Tạp chí

Quê Hương, với tên miền: http://quehuongonline.vn.

Trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay có nhiều cách gọi khác nhau để

chỉ loại hình báo chí được đăng tải trên mạng internet. Việc sử dụng các thuật

ngữ để định danh loại hình báo chí mà thông tin được truyền tải và tiếp nhận

qua internet vẫn chưa thống nhất và còn có nhiều tranh cãi. Trên thế giới, loại

hình báo chí này có nhiều cách gọi khác nhau như; “online newspaper” (báo

chí trên mạng/trực tuyến), “e-journal” (electronic journal – báo chí điện tử),

“e-zine” (electronic magazine – tạp chí điện tử). Còn ở Việt Nam, thuật ngữ

“báo điện tử” được sử dụng phổ biến (chẳng hạn như “Nhân Dân điện tử”,

“Lao động điện tử”). Ngoài ra, còn có nhiều cách gọi loại hình báo chí này

bằng những tên gọi khác như: “báo mạng điện tử”, “báo trực tuyến”, “báo

mạng”, “báo internet”. Nhưng tất cả những các gọi này đều dùng để chỉ loại

hình báo chí được xây dựng dưới hình thức của một trang website và phát

hành trên mạng internet.

Theo Luật Báo chí (sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Báo chí ngày

12 tháng 6 năm 1999) ghi rõ: "Báo điện tử" là tên gọi loại hình báo chí thực

hiện trên mạng thông tin máy tính (Internet, Intranet). Cách hiểu này dẫn tới

sự ra đời của các “Ban điện tử” đối với nhiều cơ quan báo chí: các tờ báo in,

phát thanh và truyền hình.

Trong luận văn này, khái niệm báo điện tử được dẫn theo khái niệm của

tác giả Nguyễn Thị Trường Giang: “Báo điện tử là loại hình báo chí được xây

dựng dưới hình thức của một trang website và phát hành trên mạng Internet,

12

có ưu thế trong chuyển tải thông tin một cách nhanh chóng, tức thời, đa

phương tiện và tương tác cao.”

1.1.2 Điện thoại di động

Điện thoại di động (mobile phone) là một loại điện thoại không dây

(hay còn gọi là điện thoại cầm tay), là thiết bị viễn thông liên lạc mà người sử

dụng có thể truy cập vào hệ thống vô tuyến di động, sử dụng được trong một

không gian rộng lớn mà không cần phải có một kết nối mang tính vật lý nào

với mạng.

Điện thoại thông minh (tiếng Anh: smart phone) là khái niệm để chỉ

loại điện thoại tích hợp một nền tảng hệ điều hành di động với nhiều tính năng

hỗ trợ tiên tiến về điện toán và kết nối dựa trên nền tảng cơ bản của điện thoại

di động thông thường. Ban đầu chúng ta chỉ có điện thoại di động còn được

gọi là cell phone cùng với thiết bị hỗ trợ cá nhân kỹ thuật số (PDA). Điện

thoại di động được sử dụng chủ yếu để thực hiện chức năng nghe và gọi trong

khi các thiết bị PDA được sử dụng như một công cụ để quản lý công việc cá

nhân. Một chiếc PDA có thể lưu thông tin liên lạc của người dùng cùng với

việc lên danh sách những công việc cần làm. Mặt khác PDA cũng có thể đồng

bộ hóa với máy tính cho phép người dùng có thể quản lý tốt hơn công việc

của mình trên cả PC.

Sau đó PDA được bổ sung thêm công nghệ kết nối không dây để có thể

gửi và nhận email còn điện thoại di động thì được thiết kế thêm chức năng

nhắn tin. Về sau, PDA được bổ sung các tính năng của điện thoại di động và

điện thoại di động cũng có thêm các tính năng giống như PDA hay một số

chức năng khác trên máy tính. Smartphone đã ra đời như thế, về cơ bản có thể

coi smartphone là sự kết hợp giữa PDA và điện thoại thông thường.

Điện thoại thông minh ra đời có thể coi là bước ngoặt quan trọng cho

phép người dung có thể sử dụng như một phương tiện truyền thông theo nhiều

cách khác nhau như truy cập mạng thông qua các trang web tin tức, radio, tin

13

nhắn, email… Các ứng dụng cho di động liên tục phát triển làm cho nó không

chỉ là một thiết bị thông tin liên lạc cá nhân đơn thuần mà còn là phương tiện

truyền thông đại chúng có khả năng tiếp nhận, ghi âm, chỉnh sửa, định dạng

văn bản và truyền tải thông tin báo chí trên hệ thống truyền thông di động.

Với sự phát triển của công nghệ, những chiếc điện thoại di động thông

minh (smartphone) đang ngày càng trở nên phổ biến. Theo WeAreAocial, tính

đến ngày 1/1/2015, Việt Nam có dân số là 90,7 triệu người, trong đó có 39,8

triệu người sử dụng internet (tương đương với 44%), 28 triệu người sở hữu

tài khoản mạng xã hội (chiếm 31%), 128,3 triệu người có kết nối mạng di

động (tương đương với 141%) vậy tức là trung bình mỗi người Việt Nam sở

hữu 1,4 thuê bao di động, và số người sử dụng tài khoản xã hội trên điện thoại

là 24 triệu (tương đương với 26%).

Số liệu về tình hình sử dụng internet tại Việt Nam – nguồn: Internet

Cũng theo WeAreSocial, đến tháng 1/2015, Việt Nam có 32.4 triệu

người sử dụng internet trên thiết bị Mobile, chiếm 36% dân số quốc gia.

14

Cùng với sự phát triển của thị trường mobile, các ứng dụng di động cho

điện thoại di động ngày càng được cải tiến đã biến chiếc điện thoại thông

minh thành một cổng thông tin đa nhiệm, làm thay đổi hành vi tiếp nhận

thông tin báo chí của công chúng từ đọc báo giấy, báo điện tử bằng máy tính

sang lướt web trên điện thoại di động. Đây là cách thức tiếp nhận thông tin

vừa nhanh, gọn, cá nhân hóa và luôn di động.

Việc truy cập internet qua điện thoại đảm bảo tốt các lợi thế về:

- Tính cá nhân: Mỗi người sử dụng ít nhất một chiếc điện thoại di động

riêng, không sử dụng chung cùng với người khác.

- Tính tiện lợi: Điện thoại di động thường được thiết kế nhỏ gọn, đem theo

bên mình mọi lúc mọi nơi.

- Tính tức thời: Bởi vì luôn đem theo điện thoại di động bên cạnh nên công

chúng có thể truy cập thông tin sớm nhất ở bất cứ đâu, trở thành người đầu

tiên biết thông tin.

- Tính tương tác: Có sự tương tác giữa người dùng với các thiết bị dịch vụ

của Internet trên điện thoại di động và giữa những người dùng với nhau, tạo

thành cộng đồng ảo trên mạng nhằm chia sẻ và bình luận thông tin.

1.1.3 Phiên bản

Trong tiếng Anh, Version có nghĩa là bài dịch, bản dịch, lối giải thích

theo một quan điểm khác hay là một phiên bản khác. Ở đây, chúng tôi cho

rằng cách giải thích version là “phiên bản” khác được coi là hợp lí nhất. Tức

là báo chí trên các phương tiện truyền thông truyền thống như báo giấy, phát

thanh, truyền hình, báo mạng, được chuyển thể sang một loại hình mới đó là

điện thoại di động. Phiên bản này có thể có những thay đổi so với phiên bản

gốc nhưng nhìn chung vẫn giữ được những đặc trưng căn bản.

Hiện nay, báo chí Việt Nam cũng đã theo kịp những xu hướng mới của

báo chí thế giới. Các cơ quan báo chí đã có sự phát triển dựa trên hình thức

liên kết giữa nhiều loại hình báo chí khác nhau. Trong báo in có phiên bản

15

điện tử, trong phát thanh, truyền hình cũng có báo điện tử, trong báo điện tử

lại có phiên bản dành cho thiết bị di động như: laptop, máy tính bảng và điện

thoại di động… Với sự hỗ trợ của công nghệ và mạng internet, báo chí được

phát hành theo nhiều phiên bản khác nhau, đáp ứng thị hiếu của từng nhóm

công chúng.

Phiên bản điện thoại di động của báo điện tử:

- Ngày 11/1/2010, VietnamPlus đã trở thành đơn vị chính thức cung

cấp phiên bản đọc báo đa ngôn ngữ trên mạng viễn thông. Đây là giải pháp

thông tin hiện đại, tiên tiến và nhanh chóng, phù hợp với tiến trình phát triển

của quốc gia. Với 4 ngôn ngữ Việt, Anh, Pháp, Tây Ban Nha, thông tin thời

sự trong và ngoài nước được cung cấp nhanh chóng cho độc giả. Cùng với

Vietnamplus, baomoi.com, Vietnamnet cũng tiên phong trong ứng dụng công

nghệ mới để chinh phục độc giả mobile.

- Ngày 16/3/2010, báo điện tử Dân Trí chính thức ra mắt trang báo

mạng điện tử dành cho điện thoại di động. Đây là trang báo mạng điện tử loại

bỏ gần như hoàn toàn quảng cáo, tốc độ tải trang nhanh, tiết kiệm đáng kể

cước phí dữ liệu. Với thông tin nhanh nhạy, có chất lượng cùng giao diện đơn

giản đã giúp báo Dân Trí được nhiều người dùng điện thoại di động lựa chọn

và đứng thứ 2 trong top 10 địa chỉ website được người sử dụng thiết bị di

động truy cập nhiều nhất, theo báo cáo khảo sát thực trạng sử dụng web trên

thiết bị di động toàn cầu tháng 10/2010 của Opera công bố.

- Ngày 1/8/2011, báo điện tử Phunutoday.com.vn cũng chính thức đưa

vào hoạt động giao diện dành cho các hệ máy di động.

- Đầu tháng 3/2012, VTC News cũng đã ra mắt báo mạng điện tử trên

điện thoại di động - VTC News Mobile, tạo thêm kênh thông tin tương tác với

bạn đọc.

- Ngày 14/8/2012, báo An ninh Thủ đô đã chính thức ra mắt phiên bản

đọc báo An ninh Thủ đô mobile dành cho người sử dụng điện thoại di động.

16

- Tháng 9/2013, báo Thanh niên đã ra mắt ứng dụng báo chí trên nền

tảng di động mang tên Thanh niên Mobile với bộ phận làm tin và hệ thống

nhân sự riêng. Với phương châm “Tin tức trong tầm tay”, Thanh niên Mobile

có tham vọng thực hiện sứ mệnh đưa tin tức đến tận tay công chúng một cách

nhanh nhất ngay cả khi họ không có thời gian truy cập mạng. Ứng dụng này

giành Giải vàng cho ứng dụng báo chí trên điện thoại di động của Hiệp hội

báo chí Châu Á Thái Bình Dương.

Đặc điểm của báo điện tử trên thiết bị điện thoại di động:

+ Chủ động tìm công chúng khi thông tin được cập nhật

Theo một kết quả nghiên cứu công chúng của tác giả Hoàng Thị Thu

Hằng (2013), công chúng ít chọn một thời điểm cố định nào để tiếp nhận

thông tin báo chí trên điện thoại di động. Họ đọc bất cứ lúc nào nếu rảnh rỗi và chỉ có một thời điểm cố định chiếm tỷ lệ cao là từ 21 đến 23 giờ đêm. Cách

đọc này xuất phát từ sự tiện lợi và luôn “mở” của điện thoại di động. Trong

khi chỉ bằng một thao tác đơn giản và nhanh chóng, người sử dụng có thể dễ

dàng trở lại trạng thái thiết lập cuối cùng mà thiết bị di động đã được sử dụng

thì lại họ rất ngại khởi động lại máy tính xách tay hay máy tính để bàn khi

vừa tắt chúng đi. Chính tính chất “luôn mở” và “đã sẵn sàng” này của thiết bị

di động đã giúp cho việc tiếp nhận thông tin báo chí nhanh, nóng, dễ dàng.

Thông tin trên báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động được cập

nhật liên tục ở mọi thời điểm trong ngày. Tần suất ấy cũng không thay đổi

vào thời gian nghỉ (từ 12 đến 13 giờ trưa; từ 23 giờ đêm đến 6 giờ sáng) hay

ngày cuối tuần (Chủ nhật). Tùy vào quy mô, tính chất của sự kiện mà số

lượng thông tin được đăng tải nhiều hay ít. Nhiều sự kiện, thông tin được cập

nhật trực tiếp bằng ngôn ngữ đa phương tiện.

Ngoài ra, báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động còn chủ động

thông báo, tìm đến công chúng khi có thông tin mới, đặc biệt vào những

khoảng thời gian công chúng có nhiều điều kiện để tiếp nhận thông tin. Đặc

17

điểm này thể hiện tính thời sự vượt trội của báo mạng điện tử dành cho thiết

bị di động và được xem là phù hợp với cách đọc của công chúng trên các thiết

bị di động.

+ Ngắn gọn, cô đọng, tiết giản tối đa chi tiết

Hàng ngày, mỗi tờ báo mạng điện tử cập nhật hàng trăm thông tin

thuộc mọi lĩnh vực của đời sống. Vì vậy, công chúng khó có thể đọc hết

chừng ấy thông tin mà họ chỉ lướt qua để chọn những thông tin phù hợp với

mình. Thêm nữa, số đông người sử dụng điện thoại di động chỉ có điện thoại

di động với màn hình nhỏ cho nên việc đọc những thông tin dài, ngôn ngữ

phức tạp sẽ gây khó cho họ.

Từ đặc điểm của thiết bị di động và cách thức tiếp nhận của công

chúng, thông tin trên báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động phải được

tiết giản để trở nên ngắn gọn, cô đọng nhất và tập trung đưa những thông tin

nổi bật. Những chi tiết bình, hay những thể loại chuyên sâu ngày càng ít được

sử dụng mà thay vào đó là những thông tin trực tiếp, ngắn gọn. Tất cả đều

hướng đến mục tiêu là trong một khoảng thời gian ngắn nhất, công chúng tiếp

nhận được nhiều nhất thông tin. Tất nhiên, ngắn gọn, cô đọng, đơn giản và

được đăng tải nhanh nhưng phải sử dụng ngôn ngữ đa phương tiện và chất

lượng phải luôn được bảo đảm. Đó là thách thức và yêu cầu đối với đội ngũ

phóng viên.

+ Đưa tin nổi bật, theo dòng sự kiện

Khi tiếp nhận thông tin báo mạng điện tử trên máy vi tính, công chúng

thường có thói quen khám phá thông tin một cách tự do, dàn trải thì ngược lại,

vì người sử dụng thiết bị di động có thể trong trạng thái đang di chuyển nên

việc tiếp nhận các thông tin phải chọn lọc, cụ thể hơn, tránh bị phân tán sang

hướng khác. Với đặc thù đó nên ngoài việc thông tin trên báo mạng điện tử

dành cho thiết bị di động là những thông tin ngắn gọn, cô đọng thì hướng đưa

thông tin nên là những thông tin nổi bật trong ngày, hoặc thông tin theo dòng

18

sự kiện. Thông thường, những tin tức có sức ảnh hưởng lớn đến đời sống xã

hội, được dư luận quan tâm sẽ được các tòa soạn chọn làm tin nổi bật. Việc đưa

thông tin nổi bật trong ngày lên báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động sẽ

giúp công chúng có sự chọn lọc tin tức và tập trung vào tìm hiểu thông tin đó,

giúp họ tiết kiệm tối đa thời gian nhưng vẫn theo kịp dòng thời sự.

+ Dễ sử dụng, thân thiện với người dùng

Vì là thiết bị được công chúng sử dụng có thể trong khi đang di chuyển

nên các ứng dụng đọc báo trên thiết bị di động có tốc độ tải dữ liệu và khả

năng truy cập nhanh hơn so với các trình duyệt web trên máy tính. Về mặt kỹ

thuật, báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động là một ứng dụng báo chí

được thiết kế rất thân thiện với người dùng, tích hợp những tính năng tiện ích

nhằm đáp ứng nhu cầu và phù hợp với lối sống của công chúng trong xã hội

hiện đại. Ngoài việc sắp xếp thông tin để người dùng có thể tiếp cận ngay nội

dung chủ yếu, trọng tâm, giao diện đơn giản, dễ truy xuất, báo mạng điện tử

dành cho thiết bị di động còn giúp công chúng kết nối và chia sẻ thông tin

thông qua mạng xã hội, hay qua email…

Tính năng Push Notification Service (PNS) thường xuyên cập nhật

thông tin đến màn hình di động ngay cả khi người dùng không truy cập. Báo

mạng điện tử dành cho thiết bị di động cũng tính đến khả năng cá nhân hóa

nội dung tức là hiểu nhu cầu, thói quen, sở thích… của người dùng để gợi ý

nội dung mà họ quan tâm. Khi muốn bày tỏ cảm xúc, ý kiến về các vấn đề,

hoặc gửi bài viết, hình ảnh… đến toà soạn, công chúng có thể thực hiện ngay

điều đó. Chính vì vậy, đọc báo mạng điện tử trên thiết bị di động đang là sự

lựa chọn của nhiều người. Nhà báo Lê Quốc Minh chia sẻ: “Báo điện tử, về

nguyên lý thông tin đến đâu công chúng tiếp nhận đến đó. Tuy nhiên, nếu tiếp

nhận bằng phương tiệp là máy tính bàn, máy xách tay… thì không phải lúc

nào cũng bên cạnh, không phải lúc nào cũng dễ dàng sử dụng. Đó là chưa kể

đến việc, chẳng may gặp thiên tai, sự cố… như mất điện, hỏng cột phát

19

sóng… Điện thoại di động dễ trở thành phương tiện duy nhất để sử dụng

trong hoàn cảnh cấp bách đó. Thiết bị mobile trở thành thiết bị đọc tin phổ

biến và tiện ích không thể phủ nhận”.

1.2 Đặc điểm của truyền thông trên điện thoại di động

- Tính di động: Đây là ưu thể nổi bật của loại hình truyền thông mới

này so với các loại hình truyền thông trước đây. Bởi với thiết kế nhỏ gọn có

thể mang đi mọi lúc mọi nơi, công chúng có thể đọc báo ở bất cứ nơi đâu, bất

cứ thời gian nào. Nếu các phương tiện truyền thông truyền thống đều đòi hỏi

những thiết bị máy móc đi kèm như báo in cần có tờ báo trong tay, truyền

hình cần có TV, phát thanh cần có đài… thì với chiếc điện thoại di động nhỏ

gọn, công chúng có thể dễ dàng tiếp nhận thông tin báo chí mà không gặp cản

trở về không gian, thời gian hay các thiết bị thu phát tín hiệu…

- Tính cá nhân: Đây là ưu thế quá rõ ràng và nổi bật của điện thoại di

động. Bởi lẽ rất hiếm khi có trường hợp nhiều người cùng sử dụng chung một

chiếc điện thoại di động. Mỗi người thường sử dụng riêng một thiết bị di động

và đa phần đều luôn mở máy. Tùy vào mục đích sử dụng mà người dùng có

thể lựa chọn chuyên mục, lựa chọn giao diện hoặc lựa chọn thông tin mà

mình có nhu cầu muốn đọc.

- Tính tương tác: Không chỉ đáp ứng nhu cầu cá nhân, điện thoại di

động còn có khả năng tương tác khá cao giữa người dùng với nhà cung cấp

dịch vụ hoặc giữa những người dùng với nhau. Cũng như trên báo điện tử,

công chúng có thể tương tác, kết nối với nhau tạo thành cộng đồng ảo trên

mạng để cùng bình luận, chia sẻ thông tin, điện thoại di động cũng có khả

năng này. Với nhà cung cấp dịch vụ, người dùng có thể tham gia bình luận

dưới mỗi tin bài. Nhiều độc giả cũng có thể tham gia bình luận cùng nhau,

trao đổi quan điểm, ý kiến của cá nhân mình với người khác. Bên cạnh đó,

qua truyền thông xã hội, người dùng có thể chia sẻ thông tin bằng cách gửi

những các đường link bài viết đến bạn bè hoặc đăng tải những tin bài đó trên

tài khoản của mình.

20

- Tính thời sự và tính phi định kỳ: Giống như báo điện tử, truyền thông

trên điện thoại di động cũng có khả năng cung cấp thông tin liên tục, nhanh

chóng và tức thời. Với báo in, thông tin có thể bị chậm trễ do khâu in ấn và

theo định kỳ phát hành; truyền hình và phát thanh phải đảm bảo được các

thiết bị thu phát tín hiệu và phụ thuộc vào khung giờ phát sóng, thì thông tin

trên báo điện tử và truyền thông trên điện thoại di động lại luôn được cập nhật

thường xuyên, ở bất cứ thời điểm nào. Vì vậy, tính thời sự luôn được đảm bảo

cao nhất và tính định kỳ lại bị phá vỡ. Thông tin sự kiện khi vừa xảy ra và

thậm chí là đang xảy ra cũng có thể được tường thuật trực tiếp, đưa thông tin

quan trọng trước và bổ sung thông tin theo dòng sự kiện sau.

- Khả năng đa phương tiện: Với sự phát triển của khoa học kỹ thuật,

điện thoại di động tuy nhỏ gọn những lại có khả năng đa phương tiện vượt

bậc so với các loại hình truyền thông truyền thống. Chúng ta đã biết đến khả

năng đa phương tiện của báo điện tử khi có thể giúp công chúng nghe, đọc,

xem thông tin cùng một lúc thì với điện thoại di động, công chúng cũng hoàn

toàn có thể làm được như vậy. Chỉ với một thiết bị nhỏ gọn, tất cả các yếu tố

chữ viết, hình ảnh, âm thanh, đồ họa, hình ảnh động… đều có thể kết hợp.

Công chúng có thể nghe phát thanh, xem truyền hình, đọc báo, xem hình ảnh

cùng một lúc trên cùng 1 thiết bị.

1.3 Những yếu tố tác động đến quá trình sản xuất tin cho phiên bản điện

thoại di động

1.3.1 Công chúng

Báo chí trên điện thoại di động không còn là một xu hướng quá mới mẻ

trong môi trường truyền thông hiện đại, nhưng ở Việt Nam, hình thức báo chí

này vẫn chưa thực sự phát triển và chưa được quan tâm đúng mức. Có rất ít

cơ quan báo chí đào tạo đội ngũ biết làm báo cho điện thoại di động, người ra

vẫn làm báo cho mobile theo kiểu lấy từ báo điện tử. Phóng viên báo điện tử

của tòa soạn vẫn là lực lượng của báo giấy, cách viết cho các loại hình báo chí

21

khác nhau (báo in, báo điện tử, báo dành cho điện thoại di động) vẫn chưa có

sự phân lập về cách viết.

Tuy nhiên, có thể nói báo dành cho điện thoại di động sẽ trở thành một

trào lưu mới trong nền báo chí hiện đại. Trên thế giới, đa phần các tờ báo lớn

đều đi kèm thêm kênh di động. Việc sản xuất tin tức cũng được chú trọng hơn

để tập trung riêng cho kênh di động. Bởi báo dành cho điện thoại di dộng có

thể thu hút được công chúng trẻ, có thể thay đổi nhu cầu tiêu dùng tin tức theo

kiểu truyền thống.

Bởi vậy, để hoàn thiện quá trình xây dựng một phiên bản báo chí trên

điện thoại di động hoàn toàn mới và không phụ thuộc vào phiên bản gốc thì

việc nhận diện công chúng là việc làm cần thiết. Thông tin báo chí được đăng

tải để phục vụ công chúng, bởi vậy cần phải nghiên cứu công chúng để nắm

bắt đặc điểm, sở thích, nhu cầu của họ, nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu thông

tin của công chúng. Kết quả khảo sát sẽ giúp các cơ quan báo chí có cái nhìn

tổng quan hơn trong việc xây dựng một phiên bản báo chí khác biệt dành

riêng cho điện thoại di động nói chung và góp phần nâng cao hiệu quả làm

Tin cho phiên bản điện thoại di động nói riêng.

Công chúng (audience) dưới góc nhìn báo chí học là một bộ phận

không thể thiếu của quá trình truyền thông. Họ là đối tượng tiếp nhận sản

phẩm truyền thông. Công chúng có thể là đại chúng, một nhóm đối tượng hay

thậm chí là một cá nhân nào đó tiếp nhận thông tin báo chí từ các loại hình

phương tiện truyền thông.

Tuy nhiên, trong môi trường truyền thông mới, vị trí cá nhân được đề

cao hơn. Dựa vào các so sánh của Vũ Trà My (2012), tác giả Hoàng Thị Thu

Hằng (2013) trong luận văn “Hành vi tiếp nhận thông tin báo chí trên điện

thoại di động của công chúng thanh niên đô thị tại thành phố Hồ Chí Minh và

tỉnh Bình Phước hiện nay”, đã chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt cơ

bản giữa công chúng truyền thông đại chúng và công chúng truyền thông mới

như sau:

22

Công chúng truyền thông đại chúng Công chúng truyền thông mới

truyền thống

Đại chúng Phi đại chúng hóa (chuyên biệt hóa,

cá nhân hóa

Cá nhân nặc danh Cá nhân có thể sở hữu nhiều danh

tính, đại diện cho nhiều cách biểu

hiện cá nhân khác nhau

Không đồng nhất, bao gồm nhiều Bao gồm nhiều giới, tầng lớp khác

giới, tầng lớp khác nhau nhau những đã có một số điểm tương

đồng

Độc lập nhau về mặt không gian, Tập hợp thành các nhóm công chúng

không biết ai là ai khác nhau, có thể liên lạc trực tiếp và

riêng tư giữa các cá nhân với nhau

Không có hình thức tổ chức hoặc nếu Tuy hình thức tổ chức chỉ là tương

có thì rất lỏng lẻo, khó có thể tiến đối nhưng có khả năng tương tác cao

hành một hoạt động chung và hiếm

có khả năng tương tác

Mức độ tập trung tiếp nhận cao Mức độ tập trung tương đối cao

nhưng không kéo dài và thường bị

chi phối bởi tính cá nhân

Thụ động trong quá trình truyền Chủ động lựa chọn thông tin và

thông phương tiện truyền thông

Thường chỉ tiếp nhận thông tin, có Tiếp nhận phản hồi và có thể phát

phản hồi nhưng tần suất không cao tán thông tin

Bảng: So sánh công chúng của truyền thông truyền thống và công chúng của

truyền thông mới

23

Như vậy, công chúng không chỉ đơn thuần là đối tượng chịu tác động

của truyền thông đại chúng. Họ trở thành đối tượng phục vụ của truyền thông

đại chúng. Bây giờ báo chí không chỉ xem công chúng là người đọc hay xem

tin nữa, mà là người tiêu dùng – những khách hàng sử dụng sản phẩm truyền

thông một cách chủ động theo nhu cầu, sở thích, theo thời điểm thích hợp của

từng người. Họ vừa là người tiếp nhận, tiêu thụ, phản hồi, vừa là người đồng

sáng tạo và là chủ thể sáng tạo sản phẩm truyền thông, đồng thời cũng là

người “phát tán” sản phẩm truyền thông.

1.3.2 Công nghệ

Hiện nay, công nghệ thông tin đang là một công cụ hữu ích trong hoạt

động của nhiều lĩnh vực đời sống như kinh tế, xã hội, truyền thông… Công

nghệ thông tin là tập hợp các phương pháp khoa học, các phương tiện và công

cụ kĩ thuật hiện đại - chủ yếu là kĩ thuật máy tính và viễn thông - nhằm tổ

chức khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn tài nguyên thông tin rất

phong phú và tiềm năng trong mọi lĩnh vực hoạt động của con người và xã

hội. Tin học và viễn thông mà đặc biệt là sự ra đời và phát triển của mạng

máy tính toàn cầu (Internet) đã tăng thêm sức mạnh cho truyền thông đại

chúng. Nguyên lí cơ bản của Internet là chia sẻ thông tin, phi đại chúng hóa

truyền thông. Công nghệ hiện đại có thể cung cấp các ứng dụng, phần mềm

để đẩy mạnh quá trình truyền thông trên internet trong đó có sự phát triển của

báo chí trên điện thoại di động.

Một số ứng dụng của công nghệ được các cơ quan báo chí sử dụng:

Newletters, RSS, CMS, SEO…

Newletters là hình thức rút ngắn của tờ báo hoặc thư thông tin, dùng để

mô tả một ấn phẩm định kỳ được phân phát đến danh sách những đọc giả đã

đăng ký nhận (Subscriber). Newsletter thường được sử dụng bởi các tổ chức,

doanh nghiệp, hoặc chủ sở hữu một trang web để giao tiếp với các đọc giả của

họ. Ví dụ như Website Vnmedia.vn là đơn vị có cung cấp dịch vụ này cho

24

khách hàng. Dịch vụ Vnmedia Newsletter sẽ cung cấp cho độc giả những

thông tin ngắn gọn, cập nhật và súc tích trên các lĩnh vực Kinh tế, Chính trị,

Xã hội, Vǎn hóa, Giải trí,... và được gửi tới hộp thư điện tử của độc giả theo

định kỳ (click chuột vào tên mỗi bản tin để xem giờ phát và mẫu của bản tin).

Ngoài Newletters thì còn sử dụng dịch vụ cung cấp thông tin cho độc

giả qua ứng dụng của công nghệ RSS. Hiện nay, các website báo trực tuyến

như VNExpress.net, Dantri.com.vn, hay Vietnamnet.vn đều sử dụng công

nghệ này. RSS (Really Simple Syndication) là một tiêu chuẩn định dạng tài

liệu dựa trên XML nhằm giúp người sử dụng dễ dàng cập nhật và tra cứu

thông tin một cách nhanh chóng và thuận tiện nhất bằng cách tóm lược thông

tin vào trong một đoạn dữ liệu ngắn gọn, hợp chuẩn. Dữ liệu này được các

chương trình đọc tin chuyên biệt (gọi là News reader) phân tích và hiển thị

trên máy tính của người sử dụng. Trên trình đọc tin này, người sử dụng có thể

thấy những tin chính mới nhất, tiêu đề, tóm tắt và cả đường link để xem toàn

bộ tin. Một cách sử dụng nguồn kênh tin RSS được nhiều người ưa thích là

kết hợp nội dung vào các nhật trình Web (weblogs, hay "blogs"). Blogs là

những trang web mang tính các nhân và bao gồm các mẩu tin và liên kết

ngắn, thường xuyên cập nhật.

Các website báo điện tử hiện nay được coi là một loại CMS (Content

Management System). Đây là hệ thống quản lí dữ liệu dùng để tạo ra, thay

đổi, lưu trữ, xóa các thông tin, tài nguyên dựa trên một hệ thống lưu trữ được

tổ chức tốt. Ngoài ra nó còn bao gồm các công cụ giúp cho việc tìm kiếm,

quản lý phiên bản và phát hành thông tin, định dạng thông tin một cách nhanh

chóng và dễ dàng. Thông tin ở đây có thể là thông tin có cấu trúc (được lưu

trong CSDL), hoặc thông tin không cấu trúc như các file media, file văn

bản.... Ví dụ như trong một tờ báo điện tử, phóng viên sẽ tạo một bài báo và

được hệ thống quản lý. Bài báo này sẽ được chuyển tới người biên tập để

chỉnh sửa, thay đổi ( tuy nhiên phiên bản gốc vẫn được bảo lưu ). Có thể có

25

nhiều biên tập viên tham gia vào quá trình thay đổi bài viết này. Tất cả các

thay đổi đều được ghi nhận và bảo lưu. Sau đó, bài viết này sẽ được chuyển

đến Ban Thư ký. Ban sẽ duyệt và ra lệnh xuất lên web, bài báo này sẽ tự động

xuất hiện trên web và tự động mất đi sau một thời gian định trước. Điều quan

trọng là người biên tập này không cần phải biết HTML để có thể đưa bài báo

đó lên web, hệ thống sẽ tự động trình bày và để bài báo đó vào đúng mục

thích hợp của trang báo.

Bên cạnh những đóng góp của công nghệ trong quá trình truyền thông

đã đề cập, công nghệ thông tin hiện nay còn giúp quá trình truyền thông trên

internet của các phương tiện truyền thông đến được với công chúng một cách

nhanh chóng nhất thông qua các công cụ tìm kiếm trên internet. SEO (Search

Engine Optimization)_ tối ưu hóa công cụ tìm kiếm; là một tập hợp các

phương pháp nhằm nâng cao thứ hạng của một website trong các trang kết

quả của các công cụ tìm kiếm và có thể được coi là một tiểu lĩnh vực của tiếp

thị qua công cụ tìm kiếm. Nói một cách đơn giản thì SEO là một tập hợp các

phương pháp nhằm đưa website lên vị trí cao trên trang kết quả của các công

cụ tìm kiếm ứng với một từ khóa. Chẳng hạn như khi độc giả muốn tìm thông

tin liên quan đến từ khóa “bạo lực học đường” thì phải thông qua các công cụ

tìm kiếm trên mạng internet như Google, vậy SEO sẽ đóng vai trò là người

đưa website báo trực tuyến như VNExpress.net lên đầu danh sách kết quả mà

Google đưa ra. Từ đó quá trình truyền thông sẽ bắt đầu khi người đọc vào

trang báo và tìm hiểu thông tin cần tìm kiếm.

Ngoài ra, sự phát triển của khoa học công nghệ cũng có ảnh hưởng lớn

đến cách thức sản xuất tác phẩm báo chí. Ngày nay, các phương tiện máy móc

hiện đại góp phần lớn trong việc hỗ trợ phóng viên tác nghiệp và sản xuất tin

bài. Chỉ cần một chiếc điện thoại di động đa chức năng như ghi âm, chụp ảnh,

quay video, soạn thảo văn bản… phóng viên cũng có thể chủ động tác nghiệp

trong bất cứ hoàn cảnh nào.

26

1.4 Tin và quy trình sản xuất tin

1.4.1 Tin

*Khái niệm:

Trước khi báo chí ra đời, trong cuộc sống thường nhật đã tồn tại tin

(hay tin tức) với ý nghĩa là những thông điệp về các sự kiện, vấn đề, con

người trong xã hội. Những thông điệp đó được chuyển tải dưới dạng các văn

bản hoặc các tín hiệu riêng trên cơ sở sự giao ước có trước.

- Theo từ điển tiếng Việt, Tin là sự việc quan trọng xảy ra vừa mới biết

được.

- Theo tiếng Trung Quốc, Tin là tân văn.

- Theo tiếng Anh, Tin là news.

Những từ trên đều bắt nguồn từ nghĩa đen là “mới”. Ngoài ra, Tin còn

được hiểu theo nghĩa là một thể loại báo chí độc lập, gắn liền với sự ra đời và

phát triển của báo chí. Trong cuốn “Các thể loại báo chí thông tấn”, PGS.TS

Đinh Văn Hường đã thể định nghĩa về tin như sau:

“Tin là một trong những thể loại thuộc nhóm các thể loại báo chí thông

tấn, trong đó thông báo, phản ánh, bình luận có mức độ một cách ngắn gọn,

chính xác và nhanh chóng nhất về sự kiện, vấn đề, con người đã, đang và sẽ

xảy ra trong đời sống, có ý nghĩa chính trị - xã hội nhất định”. Trong khuôn

khổ luận văn, tác giả lựa chọn nghiên cứu tin theo cả hai nghĩa. Cụ thể, một

số thể loại báo chí khác như: bài phản ánh, ghi nhanh, tường thuật cũng được

nghiên cứu nhằm làm rõ quá trình sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di

động của các cơ quan báo chí hiện nay.

*Đặc điểm:

- Về nội dung: Đối tượng phản ánh của Tin là sự kiện, vấn đề, con

người mới xảy ra, có ý nghĩa chính trị - xã hội.

Tin thông báo những sự kiện, hiện tượng, vấn đề mới về mặt thời gian

và thời điểm. Đó là những sự kiện mới xảy ra, đang xảy ra, sắp xảy ra hoặc

27

mới phát hiện. Ngoài ra, có những sự kiện diễn ra trong một thời gian dài, có

quá trình phát sinh, phát triển với nhiều tình tiết phức tạp thì Tin thường chỉ

tập trung phản ánh thời điểm mà sự kiện đó bộc lộ nhiều ý nghĩa nhất. Còn

những sự kiện thời sự cấp bách thường được tập trung phản ánh vào điểm

đầu, điểm cuối và những lát cắt của sự kiện.

Bên cạnh đó, các sự kiện, vấn đề, con người được phản ánh trong Tin

phải có ý nghĩa xã hội nhất định. Bởi hàng ngày, hàng giờ có rất nhiều sự kiện

mới diễn ra nhưng không phải sự kiện nào cũng có thể làm tin. Người làm báo

cần xem xét sự kiện đó có mang ý nghĩa xã hội nào đó đối với số đông công

chúng hay không. Việc xem xét ý nghĩa xã hội của sự kiện là xem xét mối

quan hệ của sự kiện với xã hội biểu hiện ở việc công chúng có cần biết, cần

hiểu sự kiện đó hay không. Từ hiểu, biết sẽ nâng cao nhận thức, điều chỉnh

hành vi theo xu hướng tích cực hay chỉ dừng lại ở mức độ thỏa mãn trí tò mò.

Nội dung của Tin bao gồm những thông tin chi tiết cô đọng, cốt lõi

nhất của sự việc. Vì vậy, khi sáng tạo tác phẩm Tin, người làm báo cần chắt

lọc thông tin trong sự kiện để cung cấp những thông tin cốt lõi nhất, quan

trọng nhất cho công chúng.

- Về hình thức:

Ngắn gọn, súc tích

Nhu cầu thông tin của công chúng ngày càng tăng nhưng thời gian dành

cho báo chí lại không nhiều. Vì vậy, trong một thời gian ngắn nhất định, công

chúng muốn biết được nhiều thông tin báo chí nhất có thể. Do đó, xu thế của

Tin hiện đại là phải viết thật ngắn gọn. Có như vậy mới cung cấp cho công

chúng những thông tin mới nhất về sự kiện thời sự, đảm báo nhanh chóng, kịp

thời và đáp ứng nhu cầu hiểu biết thông tin của công chúng.

*Tiêu chí viết tin đúng

Bất cứ thể loại báo chí nào cũng đều có mục đích trả lời đúng, đầy đủ,

kịp thời những câu hỏi liên quan đến sự kiện, sự việc, vấn đề, con người mà

28

người viết muốn truyền đạt và người tiếp nhận muốn biết. Hệ thống câu hỏi

này được khái quát thành công thức 5W+1H:

What? Chuyện gì?

Who? Ai liên quan?

Where? Xảy ra ở đâu?

When? Xảy ra khi nào?

Why? Tại sao xảy ra?

How? Xảy ra như thế nào?

Đối với Tin – một thể loại báo chí ngắn gọn, cô đọng, súc tích, có tính

thời sự cao thì việc áp dụng công thức trên cũng không rập khuôn cứng nhắc

mà phải linh hoạt, tùy thuộc vào mức độ giá trị sự kiện hay ý đồ người viết…

Nhiệm vụ của Tin mới dừng ở thông báo, phản ánh sự kiện mới chứ

chưa đi sâu phân tích, bình luận, đánh giá và giải quyết vấn đề. Yếu tố bình

luận chỉ dừng ở mức độ vừa phải, nhẹ nhàng nhằm thể hiện chính kiến hoặc

định hướng dư luận xã hội.

* Một số cấu trúc Tin:

- Cấu trúc hình tháp thường

Mô hình này được coi là mô hình viết tin truyền thống. Cấu trúc này

cho thấy cách sắp xếp các chi tiết theo trình tự mở đầu là những chi tiết, dữ

kiện ít quan trọng. Mức độ quan trọng và tính hấp dẫn tăng dần lên và có sức

nặng ở phần cuối, tạo ra ấn tượng mạnh. Ưu điểm của cấu trúc này là sức hấp

dẫn tăng dần về phía cuối tác phẩm, thu hút công chúng xem hết toàn bộ nội

dung tin. Tuy vậy cấu trúc này cũng có nhược điểm là có thể khiến công

chúng buồn tẻ, nhàm chán.

- Cấu trúc hình tháp ngược

Đây là mô hình làm Tin hiện đại, được sử dụng rộng rãi trong các loại

hình báo chí. Trong mô hình này, các chi tiết của dự kiện được sắp xếp theo

trật tự giảm dần của tầm quan trọng của thông tin. Thông tin quan trọng nhất

29

được đẩy lên đầu tiên. Đây là bộ phận thu hút sự chú ý của công chúng nhất.

Ưu điểm của cấu trúc này là sức hấp dẫn được đẩy lên ngay phần đầu tiên, thu

hút ngay sự quan tâm của công chúng. Người đọc có thể đọc lướt phần đầu

tiên là nắm được thông tin cốt lõi còn người làm báo có thể chỉnh sửa phần

sau không cần thiết mà không làm ảnh hưởng đến giá trị thông tin của Tin.

Còn hạn chế của cấu trúc này là công chúng dễ bỏ sót những thông tin thú vị

ở phần cuối của Tin.

- Cấu trúc hình chữ nhật:

Đây là cấu trúc mà các thông tin, dữ kiện được sắp xếp ngang hàng

nhau. Các chi tiết quan trọng được sắp xếp phân bổ từ đầu đến cuối, tạo ra sức

hấp dẫn chung. Thứ tự của thông tin có thể sắp xếp theo trật tự thời gian, diễn

biến của sự kiện, theo khu vực địa lí hoặc theo những khía cạnh chính yếu của

vấn đề, sự kiện mà tác phẩm phản ánh. Ưu điểm của cấu trúc này là có thể

triển khai sự kiện có chiều sâu theo ý đồ người viết. Hạn chế là thông tin dàn

trải, không có điểm nhấn.

*Các dạng tin cơ bản:

- Tin vắn

Tin vắn là dạng tin thông báo, phản ánh một cách ngắn gọn, vắn tắt

nhất sự việc, sự kiện, nhân vật xảy ra hàng ngày trong đời sống xã hội. Đây là

dạng tin có dung lượng ngắn nhất so với các dạng tin khác nói riêng và các

thể loại báo chí nói chung (chỉ khoảng 60-100 chữ, khoảng 3 – 4 dòng). Tin

vắn thường được sử dụng để thông báo về những chi tiết mới của sự kiện

đang diễn ra hoặc thông báo nhanh nhất về sự kiện mới xảy ra những chưa có

đủ điều kiện để tìm hiểu, phát hiện các tính chất, mối quan hệ phức tạp liên

quan đến sự kiện đó. Theo công thức 5W+1H, tin vắn thường trả lời 4 câu hỏi

What, Who, Where, When?. Có thể nói, tin vắn thông báo sự kiện ở mức độ

đơn giản với việc trả lời những câu hỏi đặc trưng nhất, nhằm giúp công

30

chúng “biết” mà chưa giải quyết nhu cầu “hiểu” vè sự kiện một cách đầy đủ,

sâu sắc.

- Tin bình (tin sâu)

Tin bình là dạng tin phản ánh sự kiện thời sự quan trọng, chưa đến mức

bình luận, nhưng người đưa tin cần thể hiện thái độ, quan điểm để định hướng

dư luận xã hội. Tuy là tin bình nhưng yếu tố tin là chính, yếu tố bình luận chỉ

có mức độ nhỏ. Quan điểm, thái độ của tác giả được thể hiện ở mức độ nhất

định. Tin bình có dung lượng lớn hơn so với tin ngắn, trả lời đầy đủ các câu

hỏi trong công thức 5W+H. Mục đích của tin bình là tạo ra khả năng “hiểu”

sự kiện, nắm được không chỉ quy mô, diện mạo mà còn cả mối quan hệ phức

tạp, các yếu tố chi phối sự phát triển, khuynh hướng vận động của sự kiện đó.

- Tin tường thuật

Tin tường thuật là dạng tin phản ánh những sự kiện quan trọng, tiêu

biểu, thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội. Tin tường thuật bám sát trật tự,

trình tự diễn biến có thật của sự kiện trong khi thông tin. Trong thực tế, có

những sự kiện mà nội dung, bản chất, ý nghĩa của nó chỉ có thể truyền đạt đầy

đủ bằng cách tường thuật lại theo trật tự thời gian hoặc không gian.

Dạng tin tường thuật khác với thể loại tường thuật. Sự khác biệt giữa chúng là

dung lượng và cách thức thể hiện. Tin tường thuật có dung lượng ngắn, chủ

yếu thuật lại, kể lại những nét tiêu biểu, khái quát về sự kiện. Còn tường thuật

thì dung lượng lớn, có thể trình bày trật tự diễn biến của sự kiện một cách tỉ

mỉ, chi tiết từ khi mở đầu đến khi kết thúc sự kiện.

Những sự kiện được chọn làm tin tường thuật là: những cuộc hội họp

quan trọng, những cuộc viếng thăm của các nguyên thủ quốc gia, quốc tế, các

nhân vật quan trọng của các quốc gia với nghi thức ngoại giao long trọng,

những cuộc thi đấu thể thao, biểu diễn nghệ thuật…

Ngoài ra còn một số dạng tin khác như Tin dự báo, tin công báo, chùm

tin, ảnh tin, tin ảnh…

31

1.4.2 Các bƣớc trong quy trình sản xuất tin

- Quy trình

Mỗi tác phẩm báo chí từ khi bắt đầu sản xuất đến khi được công chúng

tiếp nhận đều tuân theo một trình tự các bước nhất định, gọi là quy trình sản

xuất tác phẩm báo chí.

Theo Từ điển tiếng Việt, quy trình là “trình tự phải tuân theo để tiến

hành một công việc nào đó”. Quy trình sáng tạo tác phẩm báo chí nói chung

và báo điện tử phiên bản điện thoại di động nói riêng là trình tự các bước tiến

hành cần trải qua để có được một tác phẩm. Nó bao gồm nhiều bước và nhà

báo cần tuân thủ các bước trong quy trình ấy. Người ta gọi các bước đó là quy

trình tác nghiệp. Quy trình này đòi hỏi nhà báo cần phải thật tinh thông và

chính sự tinh thông, khéo léo đó là các kỹ năng nghề nghiệp của nhà báo.

Trong quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí, nhà báo, dù sáng tạo tác

phẩm thuộc loại hình báo chí nào, cũng cần tuân thủ một quy trình chung, bao

gồm 6 bước: (1) tìm hiểu và nghiên cứu thực tế; (2) xác định chủ đề - đề tài -

tư tưởng chủ đề; (3) thu thập và khai thác thông tin; (4) thể hiện tác phẩm về

nội dung và hình thức; (5) duyệt, đăng báo, xuất bản, phát hành, phát sóng và

(6) lắng nghe thông tin phản hồi.

- Các bước trong quy trình sản xuất tin

Bước 1: Tìm hiểu và nghiên cứu thực tế:

Đây là khâu đầu tiên trong quy trình sáng tạo một tác phẩm báo chí.

Các nhà báo thường dễ bỏ qua khâu này, nhất là đối với những nhà báo đã có

bề dày kinh nghiệm. Bởi vì nhà báo tin vào kinh nghiệm và sự hiểu biết mà

họ sẵn có để xác định, lựa chọn đề tài. Quá trình tìm hiểu và nghiên cứu thực

tế nếu được coi trọng sẽ giúp nhà báo có thêm thông tin, tài liệu, giúp cho

việc chọn đề tài thuyết phục hơn. Thực tế đời sống luôn biến động hàng ngày

hàng giờ, việc tìm hiểu và nghiên cứu thực tế chính là quá trình nhà báo thu

thập thông tin cần thiết cho việc quyết định có chọn hay không chọn đề tài đó.

32

Nó cũng khác với quá trình tìm hiểu, thu thập và khai thác thông tin từ thực tế

để hoàn thành tác phẩm sau này.

Bước 2: Xác định đề tài, chủ đề, tư tưởng chủ đề

Đề tài là những vấn đề đặt ra trong cuộc sống thực, rất đa dạng và

phong phú, không phụ thuộc vào phạm vi giới hạn rộng hay hẹp của vấn đề,

sự kiện mà thường mang tính khách quan; ví dụ, đề tài về trẻ em, về giáo dục,

về môi trường... Chủ đề là vấn đề đã được nhà báo lựa chọn để thực hiện tác

phẩm và được giới hạn trong một phạm vi nhất định. Ví dụ, đề tài trẻ em

nhưng chủ đề đề cập là trẻ em khuyết tật, hoặc chủ đề về giáo dục kỹ năng

sống cho trẻ em, hoặc chủ đề bảo vệ môi trường văn hóa học đường... Tư

tưởng chủ đề là nội dung được nhà báo xác định cách thức thể hiện tư tưởng,

quan điểm, cách nhìn nhận của nhà báo về vấn đề đó. Tư tưởng chủ đề thể

hiện rõ lập trường, sự nhận thức và những phán xét của nhà báo về một vấn

đề nào đó. Cách bộc lộ tư tưởng chủ đề của một tác phẩm chính là sự bộc lộ

thái độ, cách nhìn nhận đánh giá vấn đề của nhà báo. Nhà báo xác định đề tài,

chủ đề và tư tưởng chủ đề của tác phẩm để quyết định hướng khai thác và thu

thập thông tin liên quan, cần thiết cho tác phẩm, bám sát với chủ đề tác phẩm.

Đây là khâu thứ hai quan trọng, nó giúp nhà báo xác định và giới hạn vấn đề

để triển khai các bước tiếp theo. Nếu việc tìm hiểu thực tế được tiến hành tốt,

có hiệu quả thì việc xác định đề tài chủ đề, tư tưởng chủ đề sẽ bảo đảm chính

xác và hiệu quả.

Bước 3: Thu thập và khai thác thông tin

Đây là quá trình đòi hỏi nhà báo phải có kỹ năng nghiệp vụ tinh thông

để có thể khai thác thông tin một cách chính xác nhất, đầy đủ nhất. Thông

thường, các nhà báo sử dụng 3 phương pháp cơ bản để có được thông tin.

Trước hết là, đọc và nghiên cứu tài liệu - có thể đọc các bản báo cáo, kỷ yếu,

tư liệu lịch sử, đọc và tìm kiếm trên mạng internet. Đọc thường kết hợp với

phân tích, so sánh… tìm hiểu bản chất của những thông tin sự kiện, vấn đề

liên quan đến đề tài, chủ đề tác phẩm.

33

Thứ hai là sử dụng phương pháp phỏng vấn thông qua hệ thống câu hỏi

để tìm kiếm thông tin từ đối tượng và những nhân vật liên quan hoặc nhân vật

nắm giữ thông tin. Nhà báo cần biết lựa chọn đối tượng, chuẩn bị hệ thống

câu hỏi, các phương tiện kỹ thuật thích hợp để thu thập thông tin phục vụ cho

chủ đề của tác phẩm. Phương pháp thứ ba là quan sát. Khi quan sát, nhà báo

có sự phân tích, thẩm định, nhận xét. Quan sát kèm theo sự cảm nhận của

người quan sát sẽ quyết định việc thu thập thông tin và thẩm định thông tin

chính xác hơn.

Bước 4: Thể hiện tác phẩm về nội dung và hình thức

Nội dung của một tác phẩm báo chí thường phản ánh chân thực, khách

quan những sự kiện, vấn đề, sự việc có thực xảy ra trong cuộc sống hàng

ngày, mang tính thời sự, có ý nghĩa xã hội và được công chúng quan tâm. Đây

là khâu quan trọng trong quy trình sáng tạo tác phẩm, bởi vì, tác phẩm có hấp

dẫn công chúng hay không sẽ phụ thuộc vào những vấn đề mà nó đề cập và

cách thức thể hiện nó.

Về hình thức thể hiện tác phẩm, trước hết, nó tùy thuộc loại hình báo

chí và thể loại tác phẩm. Mỗi thể loại báo chí thể hiện một mô thức phản ánh

khác nhau. Sự phân chia thể loại căn cứ vào một số tiêu chí. Khi cần đưa

thông tin nhanh, ngắn gọn, người ta sử dụng thể loại tin tức hoặc một thể loại

trong nhóm thông tấn báo chí. Khi cần phân tích, nêu lý lẽ, dẫn chứng, người

ta chọn thể loại thuộc nhóm chính luận. Khi cần bày tỏ cảm xúc thẩm mỹ

hoặc viết dưới bút pháp nhẹ nhàng… thì thường sử dụng các thể chính luận

nghệ thuật.

Bước 5: Duyệt, đăng báo, xuất bản, phát hành, phát sóng

Tác phẩm báo chí là sản phẩm cá nhân sáng tạo ban đầu của phóng

viên, nhưng sau khi hoàn thành sẽ được biên tập cho phù hợp với chủ đề, tôn

chỉ mục đích... của tờ báo. Vì thế mà không thể bỏ qua khâu duyệt bài. Sản

phẩm báo chí xuất hiện trước công chúng luôn có bàn tay biên tập. Người

34

biên tập là những người đầu tiên thay mặt công chúng đọc (nghe, xem) tác

phẩm của nhà báo. Họ chỉnh sửa, cắt ngắn hoặc thêm bớt, kéo dài... cho rõ ý,

rõ câu chữ. Có tác phẩm phải biên tập nhiều, có tác phẩm phải biên tập ít tùy

thuộc vào trình độ người viết bài và trình độ biên tập viên. Khi ra với công

chúng, tác phẩm phải đạt độ hoàn hảo nhất có thể.

Bước 6: Lắng nghe thông tin phản hồi

Sau khi phát sóng, tác phẩm báo chí sẽ nhận được các thông tin phản

hồi của người đọc, người nghe, người xem. Thông thường thì nhà báo ít để ý

đến những thông tin phản hồi của dư luận, bởi họ thường bận rộn và có quá

nhiều sự quan tâm khác. Tuy nhiên, một nhà báo có trách nhiệm là nhà báo

biết quan tâm đến những thông tin phản hồi từ công chúng để điều chỉnh thái

độ đối xử.

1.4.3 Quy trình sáng tạo tác phẩm báo chí thuộc loại hình báo mạng điện tử

Hiện nay báo chí trên điện thoại di động chưa được coi là một loại hình

báo chí mới bên cạnh các loại hình báo chí truyền thống như báo in, phát

thanh, truyền hình hay báo điện tử. Bởi vậy, chưa có một quy trình nhất định

cho việc sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động. Việc sản xuất tác

phẩm báo chí trên điện thoại di động hiện nay vẫn tuân theo một quy trình

sáng tạo tác phẩm báo chí nói chung và quy trình dành cho báo điện tử nói

riêng.

Báo mạng điện tử ra đời muộn hơn các loại hình báo chí khác nên nó kế

thừa và phát huy tính tích cực của các loại hình có trước. Người ta gọi báo

mạng điện tử là loại hình truyền thông đa phương tiện. Nó bao gồm một phần

của báo in, một phần của phát thanh và một phần của truyền hình. Hiện nay,

báo mạng điện tử phần lớn khai thác khả năng chuyển tải thông tin báo in

thông qua dạng văn bản được xuất bản trên mạng và công chúng tiếp thu

thông qua màn hình máy tính, điện thoại di động... Việc khai thác loại hình

thông tin báo chí phát thanh và truyền hình chưa nhiều do các điều kiện về hạ

35

tầng cơ sở, đường truyền, thiết bị tích hợp... Vì vậy, trong quy trình sáng tạo

tác phẩm báo mạng điện tử, các bước tiến hành phụ thuộc nhiều vào những

yếu tố kỹ thuật như việc thiết kế các giao diện, các phần mềm quản lý và xuất

bản thông tin trên mạng. Những yếu tố này tác động trực tiếp đến quy trình

sáng tạo tác phẩm. Các bước cơ bản trong quy trình sáng tạo tác phẩm báo

mạng điện tử bao gồm 8 bước sau đây:

1. Tìm hiểu và nghiên cứu thực tế

2. Chọn đề tài, chủ đề, tư tưởng chủ đề cho tác phẩm

3. Thu thập thông tin, tổng hợp tư liệu, liên hệ với những người liên

quan để phỏng vấn, ghi âm hoặc tiến hành quay phim tại thực địa,

thẩm định thông tin liên quan (sử dụng các phương pháp khai thác

và thu thập thông tin báo chí).

4. Xem lại và xử lý các dữ liệu đã thu thập được (lựa chọn)

5. Chuẩn định dạng các file văn bản, âm thanh, hình ảnh

6. Lựa chọn hình thức thể hiện tác phẩm hiệu quả nhất có thể và tiến

hành thể hiện tác phẩm (thể loại)

7. Duyệt và xuất bản (bao gồm duyệt nội dung và kỹ thuật)

8. Lắng nghe thông tin phản hồi qua các kênh khác nhau.

36

Tiểu kết chương 1

Chương 1 của luận văn đã đi sâu tìm hiểu lý thuyết cơ bản về truyền

thông . Ngoài ra, những đặc điểm của công chúng của truyền thông mới cũng

được khái quát trong phần này nhằm làm rõ hơn đặc trưng của đối tượng công

chúng hiện nay. Đồng thời, chương này cũng nghiên cứu phân tích tổng hợp

lý thuyết về thể loại Tin báo chí, chỉ ra định nghĩa, đặc điểm, tiêu chí, cách

phân loại của thể loại Tin làm tiền đề cho việc khảo sát cách thức làm tin cho

điện thoại di động ở chương 2.

Nội dung chương 1 cũng nghiên cứu, phân tích phiên bản điện thoại di

động, những đặc điểm của truyền thông trên điện thoại di động nói chung và

những đặc điểm của báo điện tử trên điện thoại di động nói riêng. Ngoài ra,

các yếu tố ảnh hưởng đến việc sản xuất tin trên điện thoại di động cũng được

đề cập như vấn đề về công chúng của truyền thông mới và công nghệ thông

tin, công nghệ truyền thông số.

Nội dung chương 1 là nền tảng cho việc nghiên cứu việc làm tin cho

phiên bản điện thoại di động của các cơ quan báo chí – truyền thông tại Việt

Nam hiện nay.

37

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ SẢN XUẤT TIN CHO PHIÊN

BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY

2.1 Giới thiệu 3 cơ quan báo chí đƣợc khảo sát

Công nghệ chính là điểm quan trọng nhất của truyền thông mới. Nhờ

sự phát triển của khoa học công nghệ, các phương tiện truyền thông mới như

internet và điện thoại di động ra đời. Nếu thời gian đầu sau khi internet ra đời,

báo điện tử trở nên phát triển như vũ bão thì khoảng chục năm trở lại đây,

điện thoại di động lại trở thành phương tiện truyền thông di động phổ biến và

phát triển không ngừng. Chưa xét về mặt nội dung, phiên bản điện thoại di

động của các trang báo đã có sự khác biệt rõ ràng về mặt công nghệ, kỹ thuật,

cụ thể là về giao diện và hình ảnh so với phiên bản dành cho máy tính để bàn

hoặc máy tính xách tay.

Hiện nay, các cơ quan báo chí tại Việt Nam thường có nhiều phiên bản

khác nhau, xây dựng theo đặc điểm của các phương tiện truyền thông đại

chúng. Các cơ quan báo in sẽ có thêm phiên bản báo điện tử và phiên bản

dành cho điện thoại di động. Cơ quan báo điện tử cũng có phiên bản dành cho

điện thoại di động. Các đài phát thanh truyền hình lại có phiên bản báo điện

tử, đồng thời thường có thêm một phiên bản dành cho điện thoại di động.

Nhìn chung, phiên bản báo chí trực tuyến (online) hiện nay được sản xuất cho

các thiết bị khác nhau là máy tính để bàn và các thiết bị di động như máy tính

xách tay (laptop), máy tính bảng và điện thoại thông minh.

Trong khuôn khổ luận văn, tác giả chỉ đề cập và khảo sát phiên bản dành cho

điện thoại di động của một số trang báo tiêu biểu nhằm tìm hiểu những vấn đề

trong việc làm tin cho phiên bản dành cho điện thoại di động hiện nay.

2.1.1 Phiên bản VNExpress Mobile

VnExpress được thành lập bởi tập đoàn FPT, ra mắt ngày 26 tháng 2

năm 2001 và được Bộ Văn hóa - Thông tin cấp giấy phép số 511/GP -

38

BVHTT ngày 25 tháng 11 năm 2002. VnExpress là báo điện tử đầu tiên tại

Việt Nam không có phiên bản báo giấy. Theo bảng xếp hạng của Alexa,

VnExpress luôn có số người truy cập lớn nhất Việt Nam trong số hơn 10 tờ

báo điện tử tại Việt Nam, và cũng theo bảng xếp hạng này VnExpress hiện

nằm trong top 500 website được truy cập nhiều nhất thế giới.

Trước sự thay đổi của văn hóa đọc của công chúng, nhiều độc giả có

thói quen đọc tin tức – sự kiện của VNExpress nhưng không phải lúc nào

cũng có điều kiện mở máy tính, trang báo này đã cho ra đời phiên bản điện

thoại di động để hỗ trợ độc giả trong việc đọc tin tức hàng ngày được thuận

tiện hơn. Để có thể truy cập vào phiên bản điện thoại di động của

VNEXpress, điện thoại của khách hàng cần có kết nối internet, có trình duyệt

web, đồng thời có phông chữ unicode dựng sẵn. Độc giả chỉ cần nhập địa chỉ

http://vnexpress.net trên trình duyệt web của điện thoại di động, hệ thống sẽ

tự động hiển thị giao diện phù hợp với điện thoại di động. Ngoài ra độc giả có

thể lựa chọn sử dụng giao diện desktop hoặc giao diện mobile tùy sở thích.

Nếu muốn trở lại giao diện mobile chỉ cần gõ http://m.vnexpress.net.

39

Hình ảnh 2.1; 2.2; 2.3: Giao diện phiên bản mobile của Vnexpress

Phiên bản điện thoại di động của VNExpress được loại bỏ gần hết các

trang quảng cáo, có tốc độ tải trang nhanh do dung lượng nhỏ, có thể tiết kiệm

cước phí dữ liệu. Phiên bản điện thoại di động cũng được cập nhật đầy đủ dữ

liệu nội dung từ bản web.

Đặc biệt, ngày 9/8/2014, VNExpress đã cho ra mắt ứng dụng đọc báo

dành cho thiết bị di động sử dụng hệ điều hành iOS. Giờ đây với VnExpress

App, phiên bản dùng cho iPhone, iPad, độc giả đọc có thể cập nhật đầy đủ tin

tức của VnExpress trên điện thoại của mình với dữ liệu tải về nhỏ nhất; được

thông báo tin mới ngay khi chúng xuất hiện trên VnExpress.net; hình ảnh sắc

nét, video chất lượng cao hơn.

Trong điều kiện ánh sáng khác nhau, đọc giả có thể phóng to, thu nhỏ

phông chữ cho phù hợp với sự điều tiết của mắt.

Bên cạnh đó, mục “Gửi tòa soạn” cung cấp cho người đọc tính năng

chia sẻ hình ảnh, video và bài viết mọi lúc mọi nơi về cho Tòa soạn và Cộng

đồng VnExpress. Người đọc có thể chia sẻ các bài viết hay, những thông tin

hot nhất với bạn bè trên Facebook, Twitter, G+ và các mạng xã hội khác bên

40

cạnh việc chia sẻ ý kiến của mình đối với các bài viết. Bạn đọc cũng có thể dễ

dàng gửi những bài viết, hình ảnh trực tiếp đến tòa soạn ngay trên ứng dụng

của VnExpress App. Hiện tại, bạn đọc có thể truy cập vào chợ ứng dụng trực

tuyến App Store (Apple) để tải miễn phí ứng dụng đọc báo VnExpress App về

máy. Ứng dụng dễ dàng thao tác trên giao diện chuẩn iPhone (hệ điều hành

iOS 5.0 trở lên).

Về mặt giao diện, Vnexpress có tông màu đỏ chủ đạo, được chia làm

18 chuyên mục: Thời sự, Thế giới, Góc nhìn, Kinh doanh, Giải trí, Thể thao,

Pháp luật, Giáo dục, Sức khỏe, Gia đình, Du lịch, Khoa học, Số hóa, Xe,

Cộng đồng, Tâm sự, Video, Cười.

2.1.2 Phiên bản VietnamPlus mobile

VietnamPlus Mobile là dịch vụ cung cấp thông tin trên điện thoại di

động của VietnamPlus thuộc Thông tấn xã Việt Nam. Dịch vụ này dựa trên

nền tảng công nghệ do Felix Studio phát triển và giải pháp thị trường của

công ty Le Media JSC.

Ngày 11/1/2010 báo điện tử VietnamPlus cho ra mắt phiên bản

Vietnamplus mobile. Vietnamplus cung cấp dịch vụ nhận tin tức hàng ngày

cho các thuê bao di động, không thụ thuộc vào mạng kết nối, chủng loại thiết

bị, miễn là có hỗ trợ JAVA và có cài đặt GPRS. Người sử dụng có thể tải

phần mềm về máy và truy cập dịch vụ bất cứ thời gian nào, ở bất cứ đâu có

phủ sóng điện thoại, thậm chí là ở nước ngoài.

Vietnamplus hướng tới đối tượng người dùng phổ thông, nhằm đưa

thông tin của VietnamPlus đến hàng triệu người sử dụng điện thoại di động

trên cả nước. VietnamPlus Mobile hỗ trợ hơn 500 dòng điện thoại di động

khác nhau. Để tải ứng dụng về, người dùng chỉ cần nhắn tin VNP gửi đến

6789 hoặc truy cập vào trang http://vnp.mpod.vn. Trang này sẽ tự động xác

định mẫu máy điện thoại và đưa ra phiên bản thích hợp cho từng dòng máy.

41

Các máy chưa chính thức hỗ trợ sẽ nhận được một phiên bản Full hoặc Lite

để dùng tạm.

Điểm mạnh lớn nhất của VietnamPlus Mobie là dụng lượng khá nhỏ,

chỉ khoảng 150kb được cài trên điện thoại di động có gắn font tiếng Việt, vì

thế có thể đọc được tin bằng tiếng Việt với độ dài không hạn chế và có thể

xem ảnh kèm theo. VietnamPlus là đơn vị đầu tiên và duy nhất được Bộ

Thông tin và Truyền thông cấp phép cung cấp dịch vụ thông tin trên mạng

thông tin viễn thông. Ngoài lợi thế đa ngôn ngữ, VietnamPlus mobile cũng là

dịch vụ duy nhất có giải pháp quảng cáo hình ảnh. Khác với các nước phát

triển, chỉ nhằm đến các dòng điện thoại hiện đại và đắt tiền, VietnamPlus

Mobile là giải pháp hướng tới số đông người dùng, kể cả đối tượng sử dụng

điện thoại rẻ tiền. Quá trình chạy thử nghiệm từ tháng 8/2009 cho đến khi ra

mắt chính thức, VietnamPlus mobile đã hỗ trợ hơn 500 dòng điện thoại khác

nhau từ 700.000 cho đến cả trăm triệu đồng.

Các tính năng nổi bật của VietnamPlus Mobile:

Miễn phí thuê bao -

Đọc tin bằng tiếng Việt có dấu, không phụ thuộc vào cấu hình điện -

thoại

Không phụ thuộc vào độ dài của tin -

Hiển thị hình ảnh minh họa -

Chạy trên 500 điện thoại di động khác nhau -

Cài đặt dễ dàng và nhanh chóng -

Giải pháp đọc báo đa ngôn ngữ đầu tiên tại Việt Nam (Tiếng Việt, Anh, -

Pháp, Tây Ban Nha)

Đọc báo tiếng Việt ngay cả khi ở nước ngoài -

Một ưu điểm của VietnamPlus Mobile là phần tóm tắt (summary) chỉ

được gói gọn trong 128 ký tự. Vì vậy độc giả có thể đọc được toàn bộ phần

summary khi chúng hiển thị vừa vặn trên màn hình điện thoại. Sau 2 tháng

42

hoạt động, Vietnamplus Mobile đã có 14.000 người sử dụng và con số này

tăng đều đặn ở mức 150-170 người đăng kí thêm mỗi ngày.

Hiện nay, ứng dụng này có hơn 500.000 lượt tải và được coi là một

trong những ứng dụng tin tức di động thành công nhất ở Việt Nam, với các

phiên bản cho hệ điều hành Android vào năm 2011 và iOS vào giữa năm

2013.

Hình ảnh 2.4: Giao diện phiên bản mobile của VietnamPlus

VietnamPlus Mobile bao gồm các chuyên mục: Chính trị, Thế giới,

Kinh tế, Xã hội, Đời sống, Văn hóa, Thể thao, Khoa học, Công nghệ, Ôtô – xe

máy, Môi trường, Du lịch, Thị trường, Chuyện lạ, Rapnewsplus, Newsgame,

Video, Infographics, Timeline, Vietnamplus rao vặt, Tin ảnh, Ảnh 360.

Giao diện VietnamPlus Mobile có màu đỏ chủ đạo, được thiết kế theo

xu hướng hiện đại của báo chí thế giới, phù hợp với nhiều loại thiết bị và đặc

biệt hỗ trợ các màn hình cảm ứng như máy tính bảng và điện thoại di động.

Trong thiết kế mới, những chuyên mục lớn được xây dựng như các

website riêng rẽ để đáp ứng nhu cầu chuyên biệt của độc giả. Nội dung tin

43

được kết nối chặt chẽ hơn với luồng thông tin chung và đặc biệt là tăng tính

tương tác với độc giả thông qua các ứng dụng mạng xã hội và phần bình luận.

Giao diện mới có chức năng chưa từng được áp dụng trên báo chí Việt Nam là

giới thiệu các tin cùng chủ đề trên các báo điện tử khác, giúp người đọc vào

một địa chỉ mà có thể lựa chọn nhiều nguồn tin tham khảo.

Mục Tin Địa phương cũng là một cải tiến vượt bậc trên giao diện mới

của báo điện tử VietnamPlus. Thay cho cách làm thông thường là chỉ liệt kê

tin của từng địa phương, VietnamPlus tổ chức nhập dữ liệu để tạo ra 63

website nhỏ (mini web) cho mỗi tỉnh thành trong cả nước, cũng phân chia tin

tức theo chuyên mục chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa... để độc giả dễ dàng

theo dõi. Cách tổ chức này hỗ trợ hiệu quả cho tính năng tìm kiếm thông tin

dựa theo địa điểm, đang là xu hướng công nghệ hiện nay.

Hình ảnh 2.5: Mục tin địa phương trên báo VietnamPlus Mobile

44

Trên giao diện mới, VietnamPlus Mobile bổ sung chuyên mục riêng

cho video, thông tin đồ họa và ảnh (tin ảnh, ảnh 360). Trong khi phần video

khai thác triệt để thế mạnh của kênh Truyền hình Thông tấn VNews, phần

thông tin đồ họa được tách riêng do nhu cầu tham khảo ngày càng lớn của độc

giả thì các album ảnh được đặt ở chế độ hình ảnh lớn giúp tăng hiệu quả thị

giác cho các bộ ảnh chất lượng cao của Thông tấn xã Việt Nam cũng như các

hãng thông tấn nước ngoài. Đây là một trong những thành công tạo nên điểm

khác biệt, nổi trội nhất của VietnamPlus Mobile.

Đặc biệt, sự xuất hiện của báo điện tử cho điện thoại di động đã minh

chứng được rằng chưa bao giờ người Việt Nam được thụ hưởng tính ưu việt

của truyền thông thế hệ mới nhờ sự tích hợp công nghệ hiện đại một cách sinh

động như ngày nay. Chỉ bằng một thao tác đơn giản mở điện thoại và kích

hoạt ứng dụng, cả thế giới tin tức về trong tay bạn ngay lập tức với những

hình ảnh sống động. Hơn nữa, điều mà ai cũng dễ nhận thấy đó là cả 3 phiên

bản trên đều tích hợp được nhiều loại hình khác như phát thanh, truyền hình,

đọc báo in trên phiên bản dành cho mobile.

Ví dụ: nếu bạn muốn xem video, bạn có thể thấy chuyên mục dành

riêng cho “video” ngay trên thiết bị di động từ VietnamPlus Mobile. Bên cạnh

đó là những bản tin RapNewsPlus (có tần suất 2 tuần/lần) truyền tải những

thông tin nghiêm túc về tình hình thời sự trong và ngoài nước, bằng cách diễn

đạt dí dỏm, nhẹ nhàng thông qua nhạc rap, nhờ đó thu hút rất nhiều bạn trẻ

quan tâm. Đây cũng là bản tin đặc biệt đoạt giải thưởng quốc tế báo chí sáng

tạo, thuộc hạng mục “Digital First” tôn vinh nhà xuất bản tin tức đã có biện

pháp sáng tạo để lôi kéo sự tham gia của giới trẻ thông qua điện thoại di động,

máy tính bảng và các thiết bị điện tử di động khác. Nếu muốn xem tin ảnh,

công chúng có thể vào mục Ảnh tin của VietnamPlus.

45

Như vậy, các phiên bản dành cho điện thoại di động hiện nay, đã và đang dần

có sự đầu tư ngày càng phát triển phù hợp với nhu cầu tiếp cận hiện đại của

công chúng hơn.

2.1.3 Phiên bản Tuổi Trẻ Mobile:

Là phiên bản của Tuổi Trẻ Online cho các thiết bị di động, ra đời vào

tháng 9 năm 2010.

Cũng như Vnexpress, phiên bản điện thoại di động của Tuổi trẻ cho

phép độc giả đọc báo khi điện thoại có kết nối internet qua wifi, 3G hay

GPRS, có trình duyệt web (opera mini…) và có phông chữ unicode dựng sẵn.

Độc giả có thể truy cập theo địa chỉ http://m.tuoitre.vn và hệ thống sẽ tự định

dạng phiên bản mobile để độc giả dễ theo dõi. Nếu muốn đọc báo trên giao

diện web quen thuộc, độc giả có thể chuyển giao diện ngược lại.

Phiên bản điện thoại di động của Tuổi trẻ hỗ trợ độc giả phóng to hoặc

thu nhỏ màn hình khi đọc. Bên cạnh đó, tất cả quảng cáo cũng gần như được

lược bỏ trên phiên bản này để giúp quá trình tải được nhanh hơn. Tất cả nội

dung từ bản web đều được cập nhật đầy đủ trên phiên bản điện thoại di động.

Ngoài ra Tuổi trẻ cũng cung cấp cho độc giả có điện thoại sử dụng hệ

điều hành iOS và Android một ứng dụng đọc báo chính thức. Độc giả có thể

tải ứng dụng này trên App Store (với hệ điều hành iOS) hoặc Google Play

(đối với hệ điều hành Android).

Về mặt giao diện, Tuổi trẻ mobile có tông màu chủ đạo là đỏ, các

chuyên mục được sắp xếp lần lượt: Chính trị - Xã hội, Thế giới, Pháp luật,

Kinh tế, Sống khỏe, Giáo dục, Văn hóa - Giải trí, Thể thao, Nhịp sống trẻ,

Nhịp sống số, Bạn đọc, Du lịch, Cần biết. Phiên bản mobile của Tuổi trẻ cũng

được coi là một phiên bản sạch, loại bỏ gần như hoàn toàn quảng cáo, có tốc

độ tải trang rất nhanh do dung lượng trang thấp, tiết kiệm đáng kể cước phí dữ

liệu. Giao diện phiên bản Tuổi trẻ Mobile được thiết kế trải dọc theo đặc điểm

của màn hình điện thoại di động.

46

Hình ảnh 2.6; 2.7: Giao diện báo Tuổi trẻ mobile

2.2 Tin trên phiên bản dành cho điện thoại di động của các trang báo

2.3.1 Số lượng tin trên phiên bản điện thoại di động

Theo kết quả khảo sát tháng 9 năm 2015, số lượng tin của báo điện tử

Vnexpress trong vòng 6 tháng từ tháng 3 năm 2015 đến tháng 9 năm 2015 là

2786. Tức là, trung bình một ngày, Vnxpress đăng tải xấp xỉ 15 tin trên tất cả

các lĩnh vực. Số lượng tin trên báo điện tử và báo dành cho điện thoại di động

là tương đương nhau. Đa phần các bài viết đều được giữ lại nguyên vẹn nội

dung và được đẩy lên phiên bản mobile.

Kết quả khảo sát cũng thể hiện số lượng tin trên báo Tuổi trẻ phiên bản

dành cho điện thoại di động là 2339, tương ứng với 13 tin/ngày. Số lượng tin

trên báo VietnamPlus là 2572, xấp xỉ 14 tin/ngày.

47

Bảng: Thống kê số lượng tin trên 3 cơ quan báo chí trong vòng 6 tháng

từ tháng 3 năm 2015 đến tháng 9 năm 2015.

STT Cơ quan báo chí Số lượng Số lượng/ngày

1 Báo Vnexpress mobile 2786 15,5

2 Báo Tuổi trẻ Mobile 2339 12,9

3 Báo VietnamPlus mobile 2572 14,3

2.3.2 Nội dung

Phạm vi đề tài đa dạng, phản ánh đồng đều các lĩnh vực trong đời sống:

Báo mạng điện tử nói chung và phiên bản điện thoại di động nói riêng

có những lợi thế về dung lượng truyền tải mà báo in, phát thanh, truyền hình

không có được. Do không bị giới hạn về khuôn khổ, số trang nên nó có khả

năng truyền tải thông tin không giới hạn. Thông tin về mọi lĩnh vực đời sống

đều được phản ảnh đồng đều, lượng thông tin lớn, phong phú và chi tiết. Cả 3

cơ quan báo chí dược khảo sát đều có đầy đủ các chuyên mục như phiên bản

dành cho máy tính. Tin tức thuộc mọi lĩnh vực: chính trị, văn hóa, xã hội,

kinh tế, giáo dục… đều được cập nhật thường xuyên, nhanh chóng nhất.

Đặc biệt, chủ đề đưa tin ngày càng cụ thể, phong phú, đa dạng đặc biệt

ưu tiên những chủ đề có tính chất mới. Chẳng hạn đối với lĩnh vực y tế, các

dịch bệnh mới nổi mang tính chất nguy hiểm luôn được cập nhật thường

xuyên nhằm cung cấp thông tin đa chiều: phán ánh tình hình dịch bệnh, dấu

hiệu, cách phòng tránh, điều trị bệnh… cho công chúng. Trong tháng 5, tháng

6 năm 2015, dịch bệnh MERS-CoV bùng phát trên thế giới. Các cơ quan báo

chí đã ngay lập tức cập nhật diễn biến tình hình dịch bệnh trong và ngoài

nước, hướng dẫn công chúng chăm sóc và bảo vệ sức khỏe. Trên báo Tuổi trẻ,

dịch bệnh này được cập nhật liên tục: “Giám sát khách đi từ vùng có virus

MERS-CoV vào VN” cập nhật 03/06/2015|12:06, “Chủ động ngăn chặn dịch

bệnh MERS-CoV” cập nhật 04/06/2015|10:38, “Hàn Quốc: 1.364 ca nghi

48

nhiễm MERS, 700 trường học đóng cửa” cập nhật 04/06/2015|11:16, “Sân

bay, cảng biển Đà Nẵng dựng rào chống dịch MERS-CoV” cập nhật

04/06/2015|15:42… Như vậy, mức độ cập nhật của sự kiện trong tin trên di

động là liên tục trong một ngày, phản ánh nhanh sự kiện với thời gian đưa tin

trong vòng 24 giờ kể từ khi sự kiện xảy ra. Ví dụ như sự kiện bé trai tử vong

sau khi tiêm vắc xin tại Thanh Hóa xảy ra vào khoảng 18h ngày 8/5/2015 thì

trên báo Tuổi trẻ có tin: “Bé trai 13 ngày tuổi tử vong sau khi tiêm văcxin”

cập nhật 20:23|8/5/2015 phản ánh vụ việc.

2.3.3 Hình thức

- Các dạng tin được sử dụng đa dạng, linh hoạt, đặc biệt có sự xuất

hiện của các dạng tin mới như tin ảnh, tin video, tin đồ họa, tuy nhiên mức độ

sử dụng còn hạn chế.

Chương 1 của luận văn đã đề cập đến cách thức phân loại các dạng tin

báo chí. Dạng tin trước hết là một tin báo chí nhưng được trình bày dưới

nhiều hình thức khác nhau tạo nên sự phong phú, đa dạng khi chuyển tải nội

dung sự kiện trên các phương tiện thông tin đại chúng. Trên phiên bản dành

cho điện thoại di động, tin báo chí cũng được trình bày theo nhiều dạng khác

nhau như: tin vắn, tin bình, tin dự báo, tin tổng hợp, chùm tin, tin tường thuật,

tin ảnh, ảnh tin, tin công báo… Tuy nhiên cách thức phân loại tin theo các

dạng như vậy chỉ là tương đối, đôi khi người làm báo lại không chú ý về cách

phân loại dạng tin khi trình bày một tác phẩm báo chí. Chính vì vậy, trên

phiên bản điện thoại di động, có những dạng tin xuất hiện rất nhiều như: tin

ngắn, tin bình, tin tường thuật, tin ảnh; nhưng cũng có những dạng tin lại

hiếm khi xuất hiện như: tin dự báo, tin công báo, chùm tin… Những dạng tin

như vậy thường xuất hiện nhiều trên báo in.

Khảo sát tin trên 3 cơ quan báo chí, rất dễ nhận thấy sự xuất hiện của

dạng tin ngắn hoặc tin bình. Đây là dạng tin có dung lượng khá ngắn, có thể

có yếu tố bình luận hoặc không. Do dung lượng tin rất ngắn, chỉ khoảng 100-

49

250 chữ nên dạng tin này rất phù hợp với thiết kế nhỏ gọn của màn hình điện

thoại di động. Ví dụ như Tin “Tàu bệnh viện Hoa Kỳ khám chữa bệnh miễn

phí tại Đà Nẵng”, cập nhật 16:11| 10-8-2015, Báo Tuổi trẻ mobile, có dung

lượng chỉ 200 chữ, nội dung tin thông báo ngắn gọn và đầy đủ về việc khám

chữa bệnh miễn phí cho người dân Đà Nẵng của tàu hải quân Hoa Kỳ. Tin

không có thêm yếu tố bình luận, chỉ dừng ở mức độ thông báo thông tin.

Hoặc trên báo VietnamPlus Mobile có tin “Chủ tịch nước Trương Tấn Sang

sẽ thăm Lào từ ngày 23-25/5” Cập nhật 04:49| 20/4/2015) có dung lượng rất

ngắn gọn, 70 chữ, chỉ cung cấp thông tin về chuyến thăm Lào của chủ tịch

nước. Với dung lượng tin ngắn như vậy, trên thiết kế màn hình điện thoại di

động, công chúng sẽ thuận lợi hơn trong việc đọc tin trong thời gian ngắn,

không gặp khó khăn trong việc thao tác với thiết bị. Bởi nội dung tin chỉ nằm

trong màn hình điện thoại, công chúng không cần thao tác kéo màn hình quá

nhiều lần để đọc hết nội dung. Đây là dạng tin có ưu điểm lớn so với các dạng

tin khác khi sản xuất cho phiên bản điện thoại di động.

Bên cạnh đó, dạng tin tường thuật cũng được sử dụng khá nhiều trên

phiên bản điện thoại di động, tin có thể có ảnh hoặc không có ảnh. Đây là

dạng tin có dung lượng lớn hơn so với tin ngắn hay tin bình, phản ánh những

sự kiện quan trọng, tiêu biểu, thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội. Tin

tường thuật sẽ bám sát trật tự, trình tự diễn biến có thật của sự kiện khi thông

tin, thường có dung lượng ngắn, chủ yếu thuật lại, kể lại những nét tiêu biểu,

khái quát về sự kiện. Dạng tin này thường được dùng để tường thuật các cuộc

viếng thăm của các vị lãnh đạo hoặc tọa đàm cấp cao. Ví dụ như tin “Thượng

tướng Đỗ Bá Tỵ tiếp Tư lệnh hải quân Philippines” đăng trên Tuổi trẻ mobile

cập nhật 21:36|19/3/2015, là một tin tường thuật. Nội dung tin thuật lại buổi

làm việc của lãnh đạo cấp cao của 2 quốc gia theo trật tự diễn biến của sự

kiện.

50

Tin ảnh cũng là dạng tin khá phổ biến trên phiên bản điện thoại di

động. Đặc biệt là khi cách thức làm báo hiện đại đang thiên về cách thức

nhiều cửa. Thông tin không còn chỉ gói gọn trong một cửa chính văn (text) và

được cung cấp ở nhiều cửa khác nhau như ảnh, đồ họa, box thông tin… Cách

đọc báo của công chúng cũng dần thay đổi, thị giác của công chúng thường bị

thu hút bởi hình ảnh nhiều hơn là chữ viết. Vì vậy việc sử dụng ảnh trong khi

sản xuất tác phẩm báo chí là không thể thiếu. Đối với tin báo chí, khi có

những sự kiện lớn, có ý nghĩa chính trị xã hội, phóng viên thường đưa tin theo

hình thức tin ảnh, cung cấp seri ảnh theo từng diễn biến của sự kiện, giúp

người đọc như được chứng kiến sự kiện tại hiện trường. Dạng tin này phù hợp

với các sự kiện lớn và cần tường thuật trực tiếp.

Ví dụ, Trên báo VietnamPlus mobile có bài thuộc thể loại Tin ảnh như:

“Hàng chục cây xanh bị đốn hạ, Hà Nội trở thành đại công trường”, cập nhật

06:21| 20/03/2015 (15 ảnh); “[Photo] Cận cảnh kho gỗ khổng lồ của Thủ đô

sau khi bị đốn hạ”, cập nhật 05:15| 23/03/2015 (12 ảnh); … Đặc biệt, cùng

một sự kiện kỷ niệm 70 năm Quốc khánh, cả 3 báo Tuổi trẻ mobile,

Vnexpress mobile và VietnamPlus mobie đều sử dụng dạng tin ảnh để cung

cấp thông tin cho công chúng. Toàn sự kiện được tường thuật trực tiếp theo

trình tự diễn biến sự kiện kèm theo hình ảnh. Trên Vietnamplus có tin “Toàn

cảnh lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 70 năm Quốc khánh”, cập nhật 7:12|

2/9/2015, trên báo Vnexpress có tin “Lễ mít tinh, diễu binh mừng Quốc khánh

2/9”, cập nhật 6:24| 2/9/2015 và trên báo Tuổi trẻ có tin “Ấn tượng lễ diễu

binh mừng Quốc khánh 2/9”, cập nhật 10:29| 2/9/2015. Nếu Tuổi trẻ và

Vnexpress chọn cách trình bày tin ảnh theo cách truyền thống thì

VietnamPlus lại có cách thể hiện mới lạ - dưới dạng slideshow. Với mục đích

dẫn dắt người đọc theo hướng tiếp cận độc đáo, cho dù độc giả đọc báo ở bất

kỳ hình thức nào (mobile hay ngay cả trên website) thì chế độ hiển thị đều

hợp lý và tiện lợi.

51

Hình ảnh: 2.8; 2.9: Tin ảnh trên phiên bản điện thoại di động của Tuổi trẻ và

Vnexpress

52

Hình ảnh 2.10: Tin ảnh dưới dạng slide show của báo Vietnamplus mobile

Ngoài các dạng tin phổ biến đã kể trên, báo Tuổi trẻ mobile còn có

dạng chùm tin (điểm tin). Đây là dạng tin xuất hiện khá ít trên phiên bản dành

cho điện thoại di động. Chùm tin là dạng tin gồm một số tin ngắn được điểm

lại, hệ thống lại những sự kiện tiêu biểu có chung chủ đề thống nhất trong một

thời gian và không gian nhất định. Ví dụ Tuổi trẻ mobile có chùm tin trong

chuyên mục Thể thao đăng hàng ngày, tổng hợp tin tức thể thao trong ngày.

(Chùm tin: Điểm tin tối 2/9: Cư dân mạng Nhật đề cử logo Olympic Tokyo

2020, cập nhật 20:54| 02/9/2015)

53

Hình ảnh 2.11; 2.12: Chùm tin trong chuyên mục Thể thao của báo Tuổi trẻ

mobile

- Cấu trúc Tin 5W+1H đã bị phá vỡ khi nội dung tin không còn đầy đủ các yếu

tố đó và yếu tố thời gian không còn được đặt lên đầu như các kiểu mở đầu

quen thuộc trên báo điện tử và báo in. Cấu trúc tin theo hướng nhiều cửa.

Trong cấu trúc tin theo truyền thống, các yếu tố chính của tin thường

được sắp xếp theo cấu trúc 5W+1H. Yếu tố về thời gian thường được đưa lên

đầu để nhấn mạnh tính thời sự của sự kiện. Tuy nhiên, báo điện tử hiện nay và

trên phiên bản điện thoại di động, cấu trúc tin lại có sự thay đổi. Thông tin

không còn được trình bày theo cấu trúc rập khuôn 5W+1H như lý thuyết. Đôi

khi chỉ cần một vài yếu tố cũng có thể tạo thành tin. Thông tin nào quan trọng

nhất được đưa lên đầu để gây ấn tượng mạnh với công chúng.

Chẳng hạn như: tin “5.167 người chết vì TNGT trong 7 tháng đầu năm

2015” trên báo Tuổi trẻ, cập nhật 18:42| 28/7/2015. Trong đó, thông tin quan

trọng nhất là số liệu về người chết vì tai nạn giao thông trong 7 tháng đầu năm

2015 (5267 người chết) đã được đưa lên tít chính. Việc đưa số liệu lên tít

54

nhằm gây ấn tượng mạnh với công chúng. Dung lượng tin ngắn nên tin không

có tít phụ, sapo của tin là những số liệu liên quan đến tình hình tai nạn giao

thông trong 7 tháng đầu năm “Trong 7 tháng đầu năm 2015 (từ 16-12-2014

đến 15-7-2015) cả nước xảy ra 12.910 vụ tai nạn giao thông (TNGT), làm

chết 5.167 người, làm bị thương 11.484 người”. Ngoài phần chính văn, tin có

sử dụng ảnh chụp một vụ tai nạn giao thông để minh họa. Như vậy, các số

liệu trong tin là những thông tin quan trọng nhất đã được lựa chọn để đưa lên

phần đầu của tin, yếu tố về thời gian không còn là yếu tố ưu tiên như đối với

các loại hình báo chí truyền thống.

Ngoài ra, tin được trình bày theo cấu trúc nhiều cửa như các bài viết

chuyên sâu. Thông tin được trình bày theo nhiều cửa khác nhau:

+ Tít chính

+ Sapô

+ Chính văn

+ Tít phụ

+ Tranh, ảnh

+ Đồ hình (sơ đồ, bản đồ, biểu đồ…)

+ Video và hình ảnh động

+ Audio

+ Các box thông tin, tư liệu (hộp dữ liệu)

+ Các đường link

Tin, bài được tổ chức theo cấu trúc này giúp người đọc rất dễ tiếp

nhận, thỏa mãn và phù hợp với mọi ý thích, thói quen và cách thức tiếp nhận

thông tin của công chúng. Tùy vào sự quan tâm mà họ có thể chọn đọc toàn

bộ hoặc bất kỳ thành phần nào (tít, sapô, ảnh, video, audio…) nhưng đều có

thể nắm bắt được tương đối rõ nội dung của bài báo. Như vậy, tùy vào sự

quan tâm, ý thích tiếp nhận mà độc giả có thể đọc toàn bộ cũng có thế chỉ

lướt qua tít, đọc qua sapô, hoặc xem ảnh, nghe audio hay bấm vào đường

55

dẫn đều có thể nắm bắt được nội dung thông tin trong bài báo và có được

những thông tin mình cần.

Đối với thể loại Tin, do dung lượng ngắn nên không phải tin nào cũng

được trình bày theo tất cả các cửa thông tin trên. Các cửa thông tin chính

thường được sử dụng khi tổ chức tin là tít, sapo, chính văn, ảnh hoặc đồ họa

và box thông tin, đôi khi có kèm file âm thanh.

Ví dụ, tin “Chốt phương án lương tối thiểu năm 2016 tăng 12,4% ”

trên Tuổi trẻ, cập nhật 13:35|03/09/2015. Tin được trình bày theo 5 cửa thông

tin: tít, sapo, chính văn, ảnh và đồ họa. Tương tự như ví dụ trên, thông tin

quan trọng nhất là “tăng 12,4% lương tối thiểu” được đưa vào tít và sapo.

Phần chính văn nhằm làm rõ hơn các thông tin chi tiết về sự kiện. Tin có sử

dụng ảnh chụp tại cuộc họp và có sử dụng biểu đồ minh họa phương án tăng

lương từ năm 2015 đến 2016.

Như vậy, việc sáng tạo bài báo theo cấu trúc nhiều cửa rất phù hợp với

đặc trưng của báo mạng điện tử nói chung và phiên bản điện thoại di động nói

riêng. Về mặt hình thức, nó giúp bài báo thông thoáng, đẹp mắt hơn. Về nội

dung, nhà báo sẽ có cơ hội tổ chức tư liệu, dữ kiện theo kiểu nhiều cách khác

nhau. Điều này giúp công chúng có thêm sự lựa chọn để dễ dàng tiếp nhận

nhanh và toàn diện thông tin. Tuy thể loại tin thường có dung lượng ngắn hơn

và có tính thời sự cao, phải cập nhật liên tục nên việc sử dụng các cửa thông

tin cũng bị hạn chế hơn so với các thể loại báo chí khác. Bởi thông tin cần

được đăng tải một cách nhanh nhất, sớm nhất có thể nên việc thiết kế các đồ

họa đi kèm hoặc sử dụng hình ảnh động, file âm thanh sẽ làm mất nhiều thời

gian hơn.

- Giao diện

+ Tin trên phiên bản điện thoại được co lại theo chiều dọc để phù hợp

với màn hình điện thoại, khác với thiết kế dàn ngang của phiên bản máy tính.

56

Do mỗi thiết bị có đặc điểm về công nghệ khác nhau nên hình thức giao diện

của tin cũng không giống nhau.

Hình ảnh 2.13, 2.14: Giao diện phiên bản điện thoại di động của Tin “Tháng

này sẽ có “trăng xanh”” trên báo Vnexpress mobile

57

Hình ảnh 2.15: Giao diện phiên bản desktop của Tin “Tháng này sẽ có

“trăng xanh”” trên báo Vnexpress

Nhìn vào hình ảnh minh họa trên, có thể thấy phần nội dung tin không

có gì khác biệt. Điểm khác biệt lớn nhất về mặt giao diện là phiên bản desktop

được thiết kế thiên ngang, phần bình luận được đặt dưới phần nội dung tin,

các tin tức liên quan hoặc tin tức của chuyên mục khác được sắp xếp chạy dọc

bên cạnh tin. Các hình cảnh quảng cáo được sắp xếp xen kẽ ở các khoảng

trắng trên màn hình. Ngược lại, do thiết kế màn hình nhỏ gọn của điện thoại

di động nên phiên bản mobile được thiết kế thiên dọc cho phù hợp với đặc

điểm của phương tiện truyền tải. Toàn bộ nội dung chạy dọc theo màn hình,

phần bình luận đặt phía dưới nội dung tin. Hình ảnh quảng cáo được cắt bớt

58

khá nhiều. Quan trọng nhất, mọi hình ảnh, thông tin sẽ được thiết kế chạy

dọc, công chúng chỉ cần thao tác kéo màn hình lên là có thể đọc toàn bộ nội

dung, hạn chế tối đa thao tác kéo ngang màn hình để đọc hết từng dòng chữ.

+ Xử lí tương thích giao diện đối với phiên bản điện thoại di động phù

hợp với thói quen đọc của công chúng.

Đây là yếu tố khá quan trọng trong việc thiết kế phiên bản điện thoại di

động phù hợp và tiện ích với người dùng. Để đọc đầy đủ một bài báo, người

dùng hoàn toàn phải sử dụng các thao tác bằng tay trên màn hình điện thoại di

động. Phiên bản điện thoại di động của các báo cũng được thiết kế thiên dọc,

chạy dọc theo màn hình để người dùng có thể thao tác nhanh gọn. Vì vậy, để

giúp cho người dùng đọc báo tiện lợi nhất, cả 3 phiên bản điện thoại di động

của Vnexpress, Tuổi trẻ và VietnamPlus đều thiết kế cố định việc dàn trang

kín màn hình điện thoại cho phù hợp. Người dùng chỉ cần thao tác bằng ngón

tay theo hướng dọc (lên – xuống) mà không phải kéo ngang màn hình (trái –

phải) để đọc hết một dòng.

Hình 2.16; 2.17: Tùy biến giao diện của báo Vnexpress phiên bản điện thoại

di động

59

Nhìn vào hình ảnh minh họa trên, có thể thấy, phiên bản điện thoại di

động của báo Vnexpress cho phép người dùng lựa chọn cỡ chữ phù hợp với

khả năng đọc của mắt. Tuy nhiên dù chọn cỡ chữ nào thì màn hình điện thoại

vẫn có thể thể hiện được đầy đủ nội dung. Người dùng không cần phải kéo

ngang màn hình sang bên trái – phải để đọc hết một dòng chữ.

Ngoài ra, Vnexpress và Tuổi trẻ mobile còn tích hợp tính năng phóng

to, thu nhỏ màn hình để giúp người dùng chủ động cho việc đọc tin. Báo

VietnamPlus không có tính năng phóng to – thu nhỏ màn hình nhưng hình

thức cỡ chữ, dòng chữ vẫn được thiết kế cố định, vừa với độ rộng của màn

hình điện thoại di động.

2.3.4 Phương thức tổ chức sản xuất

- Hoạt động khai thác thông tin chủ yếu vẫn lấy lại từ nguồn báo điện tử

Theo nhà báo Lê Quốc Minh, Tổng biên tập báo VietnamPlus, các báo

ở Việt Nam về cơ bản đều đưa toàn bộ nội dung từ bản web lên bản mobile.

Có thể hiểu thực tế này theo 2 cách. Thứ nhất, người phụ trách các báo chưa

hiểu rõ về sự khác nhau giữa nội dung web và mobile, họ phụ thuộc vào một

đơn vị công nghệ thiết kế hai giao diện cho phù hợp với hai nền tảng, còn nội

dung bên trong giống nhau. Nói cách khác là nhiều báo hoàn toàn không có

chiến lược mobile.

“Việc công chúng sử dụng thiết bị di động để truy cập tin tức là một

nhu cầu tự nhiên, và khi độc giả chọn một nền tảng nhất định thì các nhà xuất

bản tin tức sẽ phải lưu tâm hơn. Đương nhiên, xu thế hiện nay là đa nền tảng,

nhưng nền tảng nào có nhiều người dùng (bao gồm mobile và mạng xã hội)

thì phải được coi là ưu tiên trong chiến lược phát triển. Và chiếm lĩnh nền

tảng nào thì cũng phải hiểu rõ được những điểm mạnh-yếu của nền tảng đó

cũng như hành vi của người sử dụng.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

60

Thứ hai, các báo không có đủ nhân sự và tài chính để sản xuất hai nội

dung khác nhau, hoặc ít nhất là biên tập lại nội dung web cho phù hợp với

mobile.

“Do thiếu nhân lực nên VietnamPlus đã chủ động sản xuất nội dung

ngắn để phục vụ phiên bản mobile là chính, thay vì phải biên tập lại nội dung

một lần nữa. Hiện tai lượng truy cập VietnamPlus từ mobile là gần 50% và

dự kiến trong một vài năm nữa có thể đạt tới 60% hoặc hơn (một số báo trên

thế giới đã đạt mức 70% từ mobile), vì thế chúng tôi đang tiến hành nhiều thử

nghiệm về công nghệ lẫn nội dung, nhằm mang lại những trải nghiệm phù

hợp nhất cho người dùng.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

Như vậy, đây là thực tế chung của các báo tại Việt Nam. Trên 3 tờ báo

Vnexpress, Tuổi trẻ, VietnamPlus, tin bài vẫn được lấy lại từ nguồn báo điện

tử. Tuy nhiên đã có những chuyển đổi trong cách viết, quy trình sản xuất và tổ

chức tin bài.

- Quy trình sản xuất

Trong chương 1, tác giả đã đề cập đến quy trình sản xuất tin của báo

mạng điện tử. Các bước cơ bản trong quy trình sáng tạo tác phẩm báo mạng

điện tử bao gồm 8 bước sau đây:

1.Tìm hiểu và nghiên cứu thực tế

2. Chọn đề tài, chủ đề, tư tưởng chủ đề cho tác phẩm

3. Thu thập thông tin, tổng hợp tư liệu, liên hệ với những người liên quan để

phỏng vấn, ghi âm hoặc tiến hành quay phim tại thực địa, thẩm định thông tin

liên quan (sử dụng các phương pháp khai thác và thu thập thông tin báo chí).

4. Xem lại và xử lý các dữ liệu đã thu thập được (lựa chọn)

5. Chuẩn định dạng các file văn bản, âm thanh, hình ảnh

6. Lựa chọn hình thức thể hiện tác phẩm hiệu quả nhất có thể và tiến hành thể

hiện tác phẩm (thể loại)

61

7. Duyệt và xuất bản (bao gồm duyệt nội dung và kỹ thuật)

8. Lắng nghe thông tin phản hồi qua các kênh khác nhau.

Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay, với thể loại Tin, quy trình này cũng

chỉ là tương đối. Các phóng viên khi tác nghiệp sẽ linh hoạt hơn trong việc

sáng tạo tác phẩm. Tin là thể loại báo chí phản ánh một cách nhanh nhất các

sự kiện, đảm bảo tính thời sự cao nhất. Vì vậy, các quy trình khi sản xuất

cũng được lược bớt nhằm đảm bảo sự kiện sẽ được thông tin sớm nhất đến

công chúng.

Còn theo nhà báo Lê Quốc Minh, Tổng biên tập báo VietnamPlus, đối

với báo VietnamPlus:

“Hiện tại nội dung trên phiên bản mobile thực tế là giống với phiên

bản website. […]Khi có điều kiện xây dựng phiên bản mobile độc lập thì quy

trình sản xuất tin cũng không thay đổi, chỉ là nội dung thay đổi để phục vụ đối

tượng trên nền tảng riêng biệt mà thôi.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

Thông thường, đối với phiên bản điện thoại di động của VietnamPlus,

cách làm hoàn hảo nhất đối với một sự kiện như sau (theo trình tự ưu tiên):

1. Gửi tin dạng breaking news

2. Gửi một số ảnh hiện trường

3. Gửi một đoạn video dạng thô (khi cần gấp) hoặc đã qua biên tập đơn giản,

có gắn hình hiệu (nếu có thời gian)

4. Gửi bài cập nhật diễn biến sự kiện

5. Gửi bài phỏng vấn nhanh hoặc một góc nhìn khác về vấn đề

6. Video tổng hợp và/hoặc ảnh cập nhật diễn biến

Như vậy, đối với báo VietnamPlus nếu làm chuẩn theo quy trình kể

trên thì chỉ trong vòng khoảng 2 giờ đồng hồ kể từ khi tiếp cận hiện trường đã

có thể có tối thiểu 6 sản phẩm thông tin. Nếu phóng viên tiếp tục bám hiện

trường, hoặc nếu có hơn 1 phóng viên tại các sự kiện lớn thì nội dung có thể

62

nhiều hơn. Ví dụ: Trong sự kiện vụ thảm sát ở Bình Phước, tin đầu tiên được

cập nhật là “Bình Phước: 6 người cùng gia đình bị giết dã man trong đêm”,

dung lượng tin khá ngắn gọn, khoảng hơn 100 chữ, cung cấp thông tin ngắn

gọn về sự kiện: số nạn nhân, thời gian địa điểm xảy ra vụ án... Sau đó khoảng

1 giờ đồng hồ, tin tức được cập nhật thêm về thông tin diễn biến của sự kiện

và một vài hình ảnh từ hiện trường. Theo dòng sự kiện, thông tin về vụ án

được cập nhật thường xuyên, liên tục, dưới nhiều khía cạnh: “Thảm án ở Bình

Phước: Lập đường dây nóng cung cấp thông tin”; “Bộ trưởng Công an tới

Bình Phước chỉ đạo điều tra vụ thảm sát”; “Công an Bình Phước chủ động

cung cấp thông tin về vụ thảm án”…

Nhìn chung, quy trình sản xuất tin dành cho phiên bản điện thoại di

động của các báo không còn rập khuôn như lý thuyết. Các phóng viên, biên

tập viên đã linh hoạt hơn trong việc phương thức, quy trình sản xuất, vừa đáp

ứng được tính thời sự lại vừa đảm bảo tính khách quan, trung thực của sự

kiện.

+Nghiên cứu thực tế, lựa chọn chủ đề

Trong quy trình sản xuất tin, bước tìm hiểu, nghiên cứu thực tế hoặc

lựa chọn chủ đề, đề tài thường được lược bỏ. Bởi khi sự kiện xảy ra một cách

bất ngờ, phóng viên phải ngay lập tức theo sát sự kiện và đưa tin nhanh chóng

theo dòng diễn biến của sự kiện. Rất khó để các phóng viên chủ động lựa

chọn đề tài hay chủ đề để viết tin.

+Thu thập thông tin, phỏng vấn nhân vật

Theo phóng viên của báo Tuổi trẻ, đối với một sự kiện nóng, thông

thường các phóng viên sẽ bắt đầu từ việc ngay lập tức có mặt ở hiện trường

thu thập thông tin ban đầu, chụp ảnh, quay video, liên hệ phỏng vấn đối với

những người liên quan: nhân chứng tại hiện trường, chuyên gia, người trong

cuộc…

63

Chẳng hạn, đối với sự kiện “Vụ thảm sát tại Bình Phước” ngày

7/7/2015, ngay sau khi nhận được thông tin, cộng tác viên và phóng viên

thường trú tại Bình Phước đã nhanh chóng tiếp cận hiện trường và gửi tin tức

về tòa soạn. Những thông tin đầu tiên được thu thập là số người tử vong, thời

gian, địa điểm xảy ra vụ án. Đồng thời tiến hành ghi lại những hình ảnh ban

đầu về vụ án, phỏng vấn nhanh các nhân chứng có mặt tại hiện trường. Việc

phỏng vấn các lãnh đạo hoặc chuyên gia có thể được phỏng vấn sau để đưa

thông tin sâu hơn.

+ Xử lý các tư liệu thu thập được

Đó là các công việc: chỉnh sửa ảnh, bóc băng ghi âm, cắt hình ảnh

video… Đây là bước chuẩn bị tư liệu kỹ lưỡng trước khi thực hiện sản xuất

tác phẩm. Đối với ảnh đăng trên phiên bản điện thoại di động, việc chỉnh sửa

ảnh là điều bắt buộc, từ việc cắt phần dư thừa, chỉnh độ sáng tối cho đến giảm

kích thước, dung lượng ảnh để phù hợp với đặc điểm của thiết bị điện thoại di

động. Tư liệu ghi âm cần được bóc băng, tức là phải nghe lại và lựa chọn

những thông tin quan trọng để đưa vào tác phẩm. Nếu có hình ảnh video,

phóng viên cũng cần xem lại để lựa chọn thông tin, có thể cắt bỏ phần hình

ảnh thừa mà không làm ảnh hưởng đến thông tin để đảm bảo dung lượng đăng

tải trên báo.

+ Thể hiện tác phẩm

Từ các tư liệu đã thu thập được, phóng viên bắt đầu sử dụng để thể hiện

tác phẩm. Đối với tin dành cho điện thoại di động, điều quan trọng nhất là

thông tin phải ngắn gọn, đầy đủ mà phải nhanh chóng nhất. Nắm bắt được yêu

cầu này,“VietnamPlus đã chủ động sản xuất nội dung ngắn để phục vụ phiên

bản mobile là chính.” Báo Vnexpress cũng có chiến lược tương tự khi thực

hiện sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động.

“Nói về quy trình sản xuất tin thì phiên bản điện thoại di động cũng

không có nhiều khác biệt so với phiên bản web. Tuy nhiên Vnexpress đã dần

64

chuyển hướng tập trung sang phiên bản điện thoại di động. Tin tức đã được

viết ngắn gọn hơn, biên tập lại cho phù hợp với điện thoại di động. Chẳng

hạn, Tít được biên tập ngắn gọn nhất, khoảng 8-15 âm tiết, ảnh được chỉnh

sửa về dung lượng và kích thước, nội dung thông tin được chọn lọc sao cho

ngắn gọn nhất mà vẫn đầy đủ…”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 2

1. Tít

Nhìn chung, tít cần đảm bảo một số yếu tố như: phù hợp với nội dung

sự kiện; phản ánh sự kiện một cách trung thực; đám bảo tính hấp dẫn về ngôn

từ, ngắn gọn, không gây hiểu lầm.

Với phiên bản điện thoại di động, việc đặt tít lại cần phải chú trọng

nhiều hơn nữa do đặc tính nhỏ gọn của thiết bị. Tốt nhất tít không nên dài quá

2 dòng trên màn hình điện thoại (chỉ khoảng 10-12 chữ). Nội dung tít cần viết

ngắn gọn, nói trúng vấn đề, tránh dài dòng gây hiểu lầm.

2. Sapo

Sapo là đoạn mở đầu có tính khái quát cho tác phẩm và là bộ phận

không thể thiếu. Do đặc điểm trực tuyến, công chúng luôn có nhu cầu biết

nhanh nhất những thông tin nhanh gọn, hấp dẫn. Vì vậy, sapo là bộ phận

không thể thiếu và nó sẽ quyết định công chúng có tiếp tục đọc hết tin bài hay

không.Với xu hướng đọc lướt của công chúng hiện nay, sapo lại càng đóng

vai trò quan trọng khi giúp công chúng nắm bắt được nội dung thông tin ngay

từ lần lướt mắt đầu tiên. Vì vậy, sapo vẫn nên được viết in đậm, kích thước

nhỏ hơn so với tít. Vẫn với tiêu chí ngắn gọn hết sức có thể, sapo ở phiên bản

dành cho điện thoại di động không nên quá 30 chữ (không quá 3 – 4 dòng

màn hình điện thoại). Cần viết thật ngắn gọn, đề cập thẳng vào nội dung sự

kiện. Phóng viên nên dùng những câu ngắn, mỗi câu chỉ chứa 1 ý hoặc chỉ

dùng trích dẫn hay hoặc thông tin cốt lõi nhất để làm sapo. Ngôn ngữ vẫn

phải đảm bảo tính súc tích, chính xác và hấp dẫn.

65

3. Chính văn (text)

Nếu là tin vắn thì chỉ dừng ở 50 – 100 chữ, để công chúng đọc trọn vẹn

thông tin trên màn hình điện thoại. Còn nếu là tin sâu, cũng chỉ nên có 100-

200 chữ, không kéo dài quá 2 hoặc 3 lần màn hình điện thoại. Tức là người

dùng không phải kéo màn hình hơn 2 hoặc 3 lần để đọc hết thông tin. Về phần

những tin bình, tin sâu có dung lượng dài hơn, phóng viên, biên tập viên phải

tóm gọn lại bài viết như một tin vắn có đầy đủ thông tin cốt lõi và có phần

dẫn link cho công chúng muốn đọc bài chi tiết. Quan trọng là luôn tuân theo

nguyên tắc phải viết ngắn gọn và đúng trọng tâm. Nội dung tin cũng phải

nhằm thẳng vào đối tượng, chủ đề của bài báo. Viết ngắn, đơn giản, dễ hiểu,

cụ thể và rõ ràng. Các câu quá dài nên được tách thành nhiều câu đơn ngắn

gọn và đủ ý. Tuyệt đối tránh lối diễn tả dài dòng, gián tiếp, vòng vo, vì diện

tích màn hình điện thoại là rất nhỏ hẹp. Trong khoảng thời gian nhanh nhất,

công chúng phải nhận được thông tin cốt lõi, nắm bắt được nội dung quan

trọng.

4. Ảnh:

Theo các phóng viên chịu trách nhiệm phiên bản điện thoại di động,

một phần quan trọng trong việc làm tin cho phiên bản dành cho điện thoại di

động là xử lí ảnh. Bởi đây là điểm khác biệt rõ nét giữa phiên bản điện thoại

di động và phiên bản khác. Với đặc điểm của thiết bị di động là chiếc điện

thoại nhỏ gọn, màn hình nhỏ, ngoài việc xử lí thông tin, xử lí giao diện phù

hợp, ảnh được sử dụng trong tin cũng cần được xử lí trước khi đăng trên trang

báo. Việc xử lí ảnh thường được tập trung vào yếu tố dung lượng, kích thước

và màu sắc sao cho phù hợp với giao diện dành cho phiên bản điện thoại di

dộng, nhằm nâng cao tốc độ tải trang báo.

Ảnh báo chí trong tin dành cho phiên bản điện thoại di động (ảnh trong

tin ảnh thường có chất lượng cao, màu sắc rõ nét và thu hút độc giả hơn so

với ảnh trong thể loại tin thông thường. Bởi tin ảnh là thể loại tin kể lại câu

66

chuyện qua ảnh, phần chính văn gần như rất ít nên ảnh đóng vai trò quan

trọng.

+ Duyệt và xuất bản tin

Sau khi thể hiện tác phẩm, phóng viên sẽ gửi tin qua hệ thống của trang

báo để đăng tải tin. Phóng viên báo Vnexpress cho biết:

“Phóng viên báo điện tử sẽ được cấp một tài khoản (Account) để đăng

nhập vào hệ thống của tờ báo điện tử (CMS).

Tài khoản có nhiều cấp độ khác nhau, đối với phóng viên thì chỉ có thể gán

chữ (text) và ảnh lên trang, chọn chuyên mục và dẫn link các bài có nội dung

liên quan (dòng sự kiện).

Tài khoản của biên tập viên có thể chỉnh sửa và xuất bản các tin bài phóng

viên đã đẩy lên hệ thống.

Tài khoản của thư ký tòa soạn báo in ngoài việc có thể sửa, xuất bản còn có

thêm quyền gỡ tin bài xuống trong trường hợp cấp bách.

Quy trình sản xuất tin bài và duyệt đăng trên trang điện tử như sau.

Phóng viên sau khi triển khai đề tài và có bài viết đầy đủ, phóng viên tự đăng

nhập vào tài khoản của mình trên hệ thống, đẩy chữ và ảnh vào trong giao

diện bài viết rồi thoát ra ngoài.

Biên tập viên (BTV) sẽ tự biết là có bài phóng viên đẩy lên thông qua hệ

thông báo trên màn hình.

Sau khi đọc, sửa, duyệt, chọn cấp độ hiển thị trên trang web cho tin, bài của

phóng viên thì BTV sẽ click chọn vào phần biên tập (tức là bài đã biên tập).

Tiếp đó thư ký tòa soạn sẽ duyệt lại lần nữa rồi cho xuất bản.

Kết thúc quy trình.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 2

+ Lắng nghe thông tin phản hồi

Đây là bước cuối cùng trong quy trình làm tin. Việc lắng nghe thông tin

phản hồi của công chúng góp phần giúp cơ quan báo chí nắm bắt dư luận. Sau

67

khi đăng tải, tác phẩm báo chí sẽ nhận được các thông tin phản hồi của công

chúng. Thông thường thì nhà báo ít để ý đến những thông tin phản hồi của dư

luận, bởi họ thường bận rộn và có quá nhiều sự quan tâm khác. Tuy nhiên,

một nhà báo có trách nhiệm là nhà báo biết quan tâm đến những thông tin

phản hồi từ công chúng để điều chỉnh thái độ đối xử cũng nhưng định hướng

thông tin dư luận.

- Hoạt động tác nghiệp của phóng viên đã có thay đổi, ngày càng gắn liền với

công nghệ, sử dụng điện thoại di động như một phương tiện, công cụ tác

nghiệp đa chức năng.

Hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, các thiết bị điện

tử ngày càng được nâng cao chất lượng và trang bị thêm nhiều chức năng.

Không chỉ còn là phương tiện liên lạc cá nhân, điện thoại di động đã phát

triển vượt bậc, với nhiều chức năng có thể thay thế các thiết bị khác. Việc làm

báo bằng điện thoại thông minh (mobile journalism – MOJO) cũng không còn

xa lạ. Về cơ bản phóng viên thường sử dụng điện thoại di động thông minh

dành cho những sự kiện nóng, đòi hỏi phải đưa tin nhanh chóng, vì thế chính

là dành cho những sự kiện bất ngờ, phóng viên không được chuẩn bị trước.

Để đáp ứng được tính thời sự của sự kiện, phóng viên tác nghiệp phải tận

dụng triệt để các tính năng hiện đại của thiết bị như: chụp ảnh, chỉnh sửa hình

ảnh, ghi âm, quay video, soạn thảo văn bản, thiết kế đồ họa, kết nối internet

để gửi tin về tòa soạn… Đương nhiên, phóng viên hoàn toàn có thể áp dụng

cách thức tác nghiệp này với những sự kiện không đòi hỏi cao về tốc độ đưa

tin, thậm chí có thể làm phóng sự video bằng điện thoại di động, song khi

thực hiện những chủ đề dài hơi thì không phải là điều bắt buộc, phóng viên có

thể linh hoạt hơn nếu muốn sử dụng những thiết bị cao cấp để sản phẩm có

chất lượng cao hơn.

2.3 Ƣu thế về công nghệ của phiên bản điện thoại di động

2.3.1 Xử lý ảnh trong tin

68

Ngoài việc xử lí về nội dung, bố cục của ảnh báo chí, phần quan trọng

nhất của việc xử lí ảnh trong tin trên phiên bản điện thoại di động là về mặt

công nghệ. Ảnh báo chí được sử dụng trong tin cũng được xử lí về mặt kỹ

thuật nhằm đảm bảo kích cỡ, dung lượng, độ phân giải phù hợp so với đặc

trưng của thiết bị điện thoại di động.

Xử lý về các thông số kỹ thuật: Thực tế cho thấy, để đưa được các ảnh

lên giao diện điện thoại di động, người biên tập cần phải tối ưu hóa kích thước

(tính bằng pixel) và dung lượng ảnh (tính bằng MB).

Xử lý về dung lượng: Đơn vị xác định độ “nặng” của một tập tin được

lưu trữ trên thẻ nhớ, đĩa cứng… tính bằng Megabyte – Mb. Trọng lượng tập

tin phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có lượng Mpx (Megapixel) - triệu

điểm ảnh (pixel) đã được đóng gói vào bức ảnh này, định dạng tập tin mà bạn

đang sử dụng (chẳng hạn như JPED hoặc RAW) và số lượng tập tin nén được

sử dụng để lưu các hình ảnh, đôi khi được gọi là cài đặt chất lượng ảnh. Một

bức ảnh chụp bằng kỹ thuật số thường có dung lượng lớn, từ 1 Mb đến 5 Mb

tùy theo độ phức tạp của ảnh.

Xử lý về kích thước: Một máy ảnh thường được đặc trưng bởi số liệu

Mpx, hoặc có thể hiểu là có bao nhiêu triệu điểm ảnh (pixel) đã được đóng

gói vào một bức ảnh nhất định. Một máy ảnh 10Mpx có thể tạo ra một bức

ảnh có chất lượng 10 triệu điểm ảnh. Chính vì vậy, bạn có thể hiểu thông số

Mpx xác định kích thước của một bức ảnh có thể nhận được, được đo cho số

lượng bao nhiêu điểm ảnh có trong bức ảnh đó. Hình ảnh càng nhiều

megapixel thì càng cần sử dụng nhiều bộ nhớ trên ổ cứng hoặc website để lưu

trữ. Dung lượng ảnh là một trong những yếu tố rất quan trọng ảnh hưởng đến

tốc độ load trên điện thoại di động. Còn kích thước ảnh (lớn hay nhỏ) sẽ ảnh

hưởng trực tiếp đến góc thẩm mỹ của một bài báo, trang báo. Giữa chúng

luôn luôn có mối liên hệ mật thiết với nhau. Do đó, việc xử lý về dung lượng

và kích thước ảnh rất quan trọng, đòi hỏi trình độ nhất định về mặt kỹ thuật.

69

Người làm báo cần phải am hiểu các thông số, quy luật xử lý ảnh. Ảnh càng

lớn thì không chỉ càng chiếm dụng nhiều không gian lưu trữ mà còn hiển thị

càng lớn trên màn hình của bạn hoặc khi in nó ra. Ví dụ, một bức ảnh 5

megapixel sẽ chứa nhiều pixel hơn theo chiều ngang cũng như theo chiều dọc

so với một bức ảnh chỉ có 3 megapixel. Do vậy, nó sẽ chiếm nhiều chỗ hơn

trên màn hình khi xem với kích thước đầy đủ (full size) của nó. Tuy nhiên,

một bức ảnh được lấy trực tiếp từ máy ảnh kỹ thuật số với kích thước như vậy

sẽ là quá rộng đối với hầu hết máy in và quá lớn với các website. Điều đó có

nghĩa là chúng ta cần xử lý thu nhỏ bức ảnh lại để phù hợp với màn hình điện

thoại di động. Khi thu nhỏ bức ảnh bằng một ứng dụng biên tập ảnh, thực ra

nó sẽ loại bỏ bớt các pixel khỏi bức ảnh để làm nó nhỏ lại. Quá trình này sẽ

làm giảm chất lượng bức ảnh đến một mức nào đó. Vì thế, bức ảnh khi được

phóng viên chọn, gửi cho biên tập viên xử lý bao giờ cũng phải đạt một kích

cỡ, độ phân giải nhất định để đảm bảo rõ nét sau khi cắt cúp. Quá trình loại bỏ

bớt dữ liệu (remove data hay downsample) này sẽ luôn tốt hơn quá trình thêm

dữ liệu (add data hay resample) để làm tấm ảnh lớn hơn-rất thuận lợi cho việc

xử lý ảnh báo chí. Sau khi xử lý giảm kích thước ảnh sẽ kéo theo dung lượng

giảm nhằm thích ứng với giao diện dành cho điện thoại di động.

Qua tìm hiểu cho thấy, cụ thể, trong quá trình xử lý ảnh về kỹ thuật

thường thực hiện phổ biến một số thao tác sau:

- Cắt cúp ảnh để loại bỏ những phần không cần thiết của bức ảnh, tạo nên một

bức ảnh mới đẹp hơn, thu hút hơn.

- Định dạng ảnh đã chọn để lưu ảnh với mục đích nhằm thuận tiện cho người

sử dụng, thông thường các phóng viên, biên tập viên sẽ lựa chọn định dạng

phổ biến nhất và tối ưu nhất về dung lượng. Bởi, mỗi cách định dạng ảnh

khác nhau sẽ cho ra một dung lượng khác nhau. Ví dụ, một tấm ảnh kỹ thuật

số 3.1 megapixel được lưu theo định dạng JPEG với mức nén ảnh thấp sẽ

chiếm khoảng 600KB không gian ổ cứng. Ngược lại, cũng chính bức ảnh đó

70

nếu được lưu dưới định dạng không nén TIFF sẽ chiếm khoảng 9MB không

gian lưu trữ.

- Giảm kích thước bằng các phần mềm theo quy định, phù hợp với giao diện

từng trang báo.

Hình 2.19: Cách xử lý kích thước ảnh của một số báo điện tử cho điện thoại

di động

Với cách trên, khi biên tập viên “post” bài lên trang sẽ đồng nghĩa với

việc xử lý ảnh về mặt kích thước. Trường hợp, trong bài viết có nhiều ảnh,

thông thường các phóng viên, biên tập viên sẽ căn chỉnh chiều rộng các bức

ảnh bằng nhau để tăng tính thẩm mỹ cho trang báo. Hiện cách làm này chủ

yếu được áp dụng trên báo VietnamPlus mobile.

Ngoài ra, ảnh báo chí trên trang chủ VietnamPlus mobile có những độ

to nhỏ khác nhau (quy chuẩn riêng về kích thước), phụ thuộc rõ rệt vào giao

diện mỗi báo sử dụng. chẳng hạn đối với ảnh bài đinh (ảnh cover) thường to

hơn gấp nhiều lần so với ảnh trong bài viết.

Ví dụ, phân biệt về cách xử lý ảnh kèm nội dung bài viết và xử lý “ảnh

cover”:

71

Hình 2.20: Cách xử lý ảnh k m nội dung bài viết của một số báo điện tử cho

điện thoại di động

Hình 2.21: Cách xử lý “ảnh cover” của một số báo điện tử cho điện thoại di

động

Như vậy, tùy vào mục đích sử dụng mỗi loại ảnh sẽ có nhưng thao tác

xử lý khác nhau về vị trí xuất hiện, kích thước... Đồng thời, hiện nay các tòa

soạn báo vẫn đang tiếp tục nghiên cứu, không ngừng cải tiến liên tục về mặt

chất lượng kỹ thuật để tạo ra sự trải nghiệm phù hợp cho người sử dụng trên

các thiết bị di động khác nhau.

2.3.2 Tính năng thông báo tin tức Push Notification Services và chức năng

cá nhân hóa thông tin

Như đã giới thiệu ở trên, báo Vnxepress và Tuổi trẻ đều có ứng dụng

đọc báo riêng chạy trên hệ điều hành IOS và Android. Cả 2 ứng dụng này đều

có hình thức khá bắt mắt, các chuyên mục được sắp xếp khoa học, thu hút

được độc giả. Đặc biệt, cả 2 ứng dụng đọc báo này đều có tính năng thông

báo tin tức Push Notification cho người dùng. Tức là người dùng có thể tải

ứng dụng về máy điện thoại di động, thay vì phải vào trình duyệt web gõ địa

chỉ trang báo, người dùng chỉ cần sử dụng ứng dụng này trên điện thoại. Ứng

dụng cho phép người dùng cài đặt tính năng thông báo tin nóng, tin nổi bật

hoặc bất cứ tin nào mới được cập nhật sẽ có thông báo hiện trên màn hình của

điện thoại. Ngoài ra công nghệ còn cho phép người dùng có thể cá nhân hóa

72

thông tin trên báo. Cụ thể là người dùng có thể lập một tài khoản cá nhân để

tải ảnh từ trang báo về, lưu tin offline (lưu lại tin tức để có thể đọc sau), gửi

thông tin cho tòa soạn, gửi bình luận…

Hình ảnh 2.22, 2.23: Tính năng cá nhân hóa thông tin và Push Notification

của ứng dụng Tuổi trẻ Mobile

Hình ảnh 2.24; 2.25: Tính năng cá nhân hóa thông tin và Push Notification

trên ứng dụng Vnexpress Mobile

73

Như vậy, kỹ thuật nền tảng và hình thức thể hiện của tin trên di động

cũng có những nét mới theo hướng ngày càng gần gũi với nhu cầu của công

chúng và phù hợp với cách đưa tin trên các thiết bị di động.

2.3.3 Tính năng tương tác và chia sẻ thông tin qua điện thoại di động

Đối với báo điện tử nói chung, khả năng tương tác được coi là một đặc

trưng nổi bật. Riêng với phiên bản dành cho điện thoại di động, tính năng này

lại có những ưu thế đặc biệt, phát huy khả năng tương tác mạnh mẽ giữa độc

giả và cơ quan báo chí và giữa người dùng với nhau.

Phiên bản điện thoại di động của cả 3 cơ quan báo chí đều có những

tính năng tương tác nổi bật như: bình luận dưới mỗi bài báo, phản hồi với cơ

quan báo chí qua email, chia sẻ link bài viết lên các trang mạng xã hội hoặc

qua tin nhắn…

Hình 2.26; 2.27: Tính năng tương tác và chia sẻ thông tin của VietnamPlus

và Tuổi trẻ Mobile

74

Với phiên bản điện thoại di động của VietnamPlus và Tuổi trẻ, tất cả

các tính năng tương tác được đặt ngay trên đầu bài viết, có vị trí khá thuận

mắt cho người đọc. Đặc biệt, người dùng có thể chia sẻ link bài viết lên một

số trang mạng xã hội phổ biến bằng cách ấn thẳng vào biểu tượng trên màn

hình: facebook, google+, twitter…

Hình 2.26; 2.27: Tính năng tương tác và chia sẻ thông tin của Vnexpress

mobile

75

Hình 2.28: Tính năng tương tác và chia sẻ thông tin của Vnexpress mobile

Với phiên bản điện thoại di động của Vnexpress, tính năng chia sẻ

thông tin được sắp xếp tiện lợi hơn. Độc giả có nhiều lựa chọn hơn trong việc

chia sẻ lên các trang mạng xã hội. Đặc biệt, chỉ ở phiên bản điện thoại di

động, độc giả mới có thể chia sẻ thông tin một cách riêng tư với một hoặc một

vài cá nhân khác thông qua email hay hệ thống tin nhắn điện thoại hoặc hệ

thống ứng dụng nhắn tin trò chuyện như: zalo, viber, line… Đây là điểm khác

biệt rất rõ giữa tính năng chia sẻ thông tin của phiên bản điện thoại di động so

với phiên bản dành cho máy tính.

2.4 Thành công và hạn chế trong việc làm tin cho phiên bản điện thoại di

động của 3 cơ quan báo chí đƣợc khảo sát

2.4.1 Thành công

- Nội dung tin tức đa dạng, cập nhật liên tục, phá vỡ tính định kỳ của báo chí

truyền thống

76

Các cơ quan báo chí tại Việt Nam hiện nay đều đã có phiên bản dành

cho điện thoại di động nhằm đáp ứng nhu cầu của công chúng. Theo số liệu

thống kê của tác giả, số lượng tin trung bình trong một ngày của cả 3 cơ quan

báo chí được khảo sát đều khá lớn (trung bình 13-15 tin/ngày), chứng tỏ tin

tức được sản xuất và cập nhật liên tục trong bất kỳ khoảng thời gian nào. Nội

dung tin cũng được trải đều ở các chuyên mục khác nhau. Đây được coi là

một ưu điểm bởi với báo điện tử nói chung và phiên bản dành cho điện thoại

di động nói riêng, chậm một phút cũng là chậm. Mức độ cạnh tranh về tính

thời sự giữa các loại hình báo chí là rất khốc liệt. Báo chí truyền thống thường

có quy trình làm báo chặt chẽ, tính định kỳ quy củ. Tuy nhiên với báo điện tử

thì đòi hỏi tin tức phải được cập nhật liên tục, ngay lập tức, các quy trình phải

được lược bớt đi. Nếu không nhanh thì sẽ gặp phải những cạnh tranh từ đối

thủ. Tuy nhiên việc lược bớt các quy trình làm báo lại có thể ảnh hưởng đến

tính xác thực của thông tin. Vì vậy việc tin tức được cập nhật liên tục trong

ngày cho thấy các cơ quan báo điện tử đã dung hòa được các yếu tố: tính phi

định kỳ, tính xác thực và tính thời sự. Làm sao để thẩm định thông tin được

nhanh nhất, đưa đến cho công chúng thông tin chính xác, kịp thời.

- Đã có sự chú trọng đến vấn đề về công nghệ như xử lí giao diện, xử lí ảnh

cho riêng phiên bản dành cho điện thoại di động

Mặc dù cả ba cơ quan báo chí được khảo sát đều chưa có nhiều sự khác

biệt giữa phiên bản báo điện tử và phiên bản điện thoại di động, tuy nhiên đã

có sự chú trọng đến vấn đề công nghệ. Mỗi toàn soạn đều có một nhóm phóng

viên, kỹ thuật viên chịu trách nhiệm về phiên bản điện thoại di động. Giao

diện đã được sắp xếp cho phù hợp với thiết bị điện thoại di động. Việc xử lí

kỹ thuật về ảnh cũng được quan tâm, nhằm giảm dung lượng trang, tăng tốc

độ tải trang mà vẫn đảm bảo chất lượng ảnh trong tin. Đặc biệt, chuyên mục

Tin ảnh của báo Vietnamplus được thiết kế theo hình thức slide show cũng

phù hợp với màn hình điện thoại di động, giúp công chúng dễ nhìn, dễ thao

77

tác với thiết bị hơn. Ngoài ra, báo Vnexpress và Tuổi trẻ cũng phát triển thêm

ứng dụng đọc báo trên trình duyệt IOS và android, hướng đến sự đa dạng hóa

kênh tiếp nhận thông tin báo chí trên điện thoại di động cho công chúng.

- Góp phần phát triển xu hướng báo chí trên điện thoại di động trong bối

cảnh môi trường truyền thông hiện đại

Thực tế hiện nay, trên thế giới đã không còn xa lạ đối với hình thức báo

chí trên điện thoại di động. Tuy nhiên ở Việt Nam, hình thức báo chí này mới

phát triển theo hướng một phiên bản khác của báo điện tử. Việc các cơ quan

báo chí lần lượt cho ra đời phiên bản điện thoại di động và ứng dụng đọc báo

trên các trình duyệt cho thấy xu hướng báo chí mới này đang dần phát triển.

Nhiều nhà nghiên cứu cũng có chung nhận định đây sẽ là loại hình báo chí

của tương lai bởi những ưu thế vượt trội của nó.

Phiên bản điện thoại di động ra đời là việc tất yếu bởi nhu cầu và thói

quen đọc báo của công chúng đã thay đổi. Trong môi trường truyền thông

hiện đại, công chúng của báo chí trên điện thoại di động cũng đa phần là giới

trẻ. Tuy nhiên với lượng công chúng lớn, năng động, có kỹ năng về khoa học

công nghệ, bắt họ ăn mãi một món ăn như báo giấy, truyền hình, phát thanh

và thậm chí là báo điện tử là không thể. Vì vậy, các cơ quan báo chí có phiên

bản điện thoại di động đã phần nào đáp ứng được nhu cầu của công chúng,

đồng thời góp phần phát triển xu hướng báo chí mới, tập trung phát triển loại

hình báo chí trên điện thoại di động riêng biệt với các loại hình báo chí trước

đây.

- Tạo thói quen, kỹ năng tác nghiệp mới cho đội ngũ làm báo

Không phải đến bây giờ, đội ngũ làm báo hiện đại mới có kỹ năng tác

nghiệp nhanh nhẹn, chuyên nghiệp và đa năng. Ngay từ khi báo điện tử ra đời,

với sự phát triển vượt bậc của internet và công nghệ số, hình ảnh phóng viên

tác nghiệp ở hiện trường với máy tính xách tay, máy ảnh, máy ghi âm đã

không còn xa lạ. Trong môi trường truyền thông hiện đại, một phóng viên cần

78

trang bị cho mình rất nhiều kỹ năng như: chụp ảnh, viết bài, tổ chức bài

viết… để đáp ứng nhu cầu được nắm bắt thông tin ngay lập tức của công

chúng. Tuy nhiên, khi điện thoại di động thông minh ngày càng phát triển với

rất nhiều chức năng: ghi âm, soạn thảo văn bản, chụp ảnh, quay phim chất

lượng cao… thì việc tác nghiệp của đội ngũ làm báo cũng có sự thay đổi. Với

những sự kiện nóng, trong hoàn cảnh không có nhiều công cụ hỗ trợ, phóng

viên vẫn luôn chủ động trong việc đưa tin với chiếc điện thoại nhỏ gọn. Tuy

nhiên, để có thể phản ứng nhanh chóng khi xảy ra sự kiện bất ngờ, thì phóng

viên cần phải luyện tập nhiều lần. Và hiệu quả nhất là tòa soạn cần có hướng

dẫn cụ thể về số lượng tin bài, cần loại ảnh nào, video nào. Phóng viên cũng

cần tìm hiểu các phương thức gửi tin bài nhanh và hiệu quả nhất, bởi nếu sản

xuất nội dung nhanh chóng nhưng không gửi về tòa soạn được thì cũng không

có ý nghĩa gì. Độ lớn của video cũng là một yếu tố quan trọng: để gửi qua

mạng 3G thì video không nên quá nặng, vì thế thời gian quay thông thường là

30 giây đến 1 phút. Nếu gửi ảnh bằng email cũng không nên gửi quá nhiều

ảnh một lúc. 1 email chỉ nên có dung lượng tối đa 15MB (2 hoặc 3 ảnh chụp

bằng điện thoại trong điều kiện ánh sáng tốt).

2.4.2 Hạn chế

- Nội dung tin chưa có sự khác biệt so với phiên bản dành cho máy tính

Đây là điều khá phổ biến tại các cơ quan báo chí hiện nay. Do quan

điểm báo chí trên điện thoại di động chỉ là một cách thức tiếp nhận thông tin

khác của báo điện tử nên nội dung tin tức được đăng tải không có gì khác biệt

về mặt câu chữ, dung lượng. Điều này là không hợp lí, vì màn hình điện thoại

di động rất nhỏ, việc dung lượng tin kéo dài dễ làm công chúng mỏi mắt, cần

phải thao tác nhiều lần với thiết bị để đọc được hết toàn bộ nội dung, dẫn đến

hiệu quả tiếp nhận thông tin kém. Bên cạnh đó, thói quen đọc báo của công

chúng đang dần thay đổi, thay vì bị động tiếp nhận đã chuyển dần sang chủ

động tiếp nhận và lựa chọn cách thức, phương tiện thông tin. Chỉ với chiếc

79

điện thoại nhỏ gọn với đầy đủ chức năng, việc đọc báo trở nên dễ dàng hơn

bao giờ hết. Đã đến lúc các cơ quan báo chí chú tâm đến đối tượng công

chúng của điện thoại di động này. Nội dung tin cần được viết ngắn gọn hơn,

làm sao vừa ngắn lại vừa đủ thông tin, phù hợp với thói quen đọc lướt của

công chúng.

“Báo mạng ở Việt Nam khá phát triển, nhưng nói cho đúng thì mới

phát triển ở bề mặt, là sự xuất hiện của rất nhiều website, chứ không phải về

thực chất. Và sự phát triển nội dung trên điện thoại di động cũng vậy: vài

năm nay, hầu như báo nào cũng có phiên bản mobile và cũng có chút đầu tư

về công nghệ chứ không đơn giản như trước. Song thực chất, nội dung của

phiên bản mobile chẳng khác gì với bản web, trong khi về cách trải nghiệm là

mobile khác hẳn với website. Rất ít báo có phiên bản dành riêng cho tablet.

Xu hướng báo chí thế giới trong năm 2016 đặc biệt chú trọng đến mobile, và

xu hướng này sẽ còn phát triển mạnh trong thời gian tới, chính vì thế hiện

đang có khái niệm “mobile first” – nhưng báo chí Việt Nam thì dường như

chưa có sự thay đổi nào về cách cung cấp nội dung cho phiên bản mobile,

cho dù tỷ lệ truy cập từ mobile trung bình của các báo ở Việt Nam đều đã đạt

tới 30-35%, nhiều báo còn đạt tỷ lệ cao hơn. Trong năm 2016, một trong các

xu hướng trên thế giới là bản mobile sẽ phát triển độc lập chứ không chỉ là

phiên bản mở rộng của website. Tuy nhiên, điều này chắc chưa thể xảy ra

trong báo chí Việt Nam.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

- Các cơ quan báo chí chưa có đội ngũ làm báo dành riêng cho phiên bản

điện thoại di động

Hiện tại, đội ngũ nhân lực – các phóng viên, biên tập viên – của các tòa

soạn báo mạng điện tử hầu hết mới chỉ được đào tạo và tập trung sản xuất tin,

bài cho phiên bản thông thường trên máy vi tính chứ chưa có một đội ngũ viết

tin, bài dành riêng cho thiết bị di động. Bởi lẽ, phần lớn báo mạng điện tử đều

80

xuất phát từ báo in, số lượng báo mạng điện tử độc lập là không nhiều. Hơn

nữa, ở thời kỳ đầu, khi cập nhật tin, bài cho báo mạng điện tử, các phóng

viên, biên tập viên chủ yếu lấy từ báo in. Sau này, khi báo mạng điện tử phát

triển, đội ngũ phóng viên chuyên viết cho báo mạng điện tử mới được tuyển

dụng và nội dung cũng như tần suất cập nhật tin, bài cho báo điện tử cũng

tăng theo.

Khi được hỏi, các cơ quan báo chí được khảo sát cũng thừa nhận rằng

cơ quan chưa có đội ngũ sản xuất riêng cho phiên bản điện thoại di động mà

chỉ có nhóm phóng viên, kỹ thuật viên chịu trách nhiệm phiên bản điện thoại

di động. Vì vậy, chưa nói đến việc tách báo chí trên điện thoại di động sang

một loại hình báo chí mới bên cạnh báo điện tử, báo in, truyền hình hay phát

thanh, báo chí trên điện thoại di động vẫn chưa được chú trọng phát triển. Hầu

hết vẫn chỉ là phiên bản báo mạng điện tử được tải lên mạng di động. Tuy

nhiên thiết bị điện thoại di động cũng có nhiều khác biệt với thiết bị máy tính.

Việc xem báo mạng điện tử trên máy tính cũng hoàn toàn khác biệt so với

xem trên điện thoại di động, vì giao diện của báo mạng điện tử không tương

thích với màn hình nhỏ bé của điện thoại di động. Kết quả lớn nhất của các cơ

quan báo chí là đã có sự nỗ lực đa dạng hóa kênh tiếp nhận thông tin của công

chúng và đón đầu xu hướng phát triển của báo chí hiện đại. Muốn phát triển

xu hướng báo chí mới mẻ này, các cơ quan báo chí cần tách riêng bộ phận sản

xuất cho phiên bản điện thoại di động cả về mặt nội dung thông tin và công

nghệ sản xuất sao cho phù hợp với đặc trưng riêng của phương tiện truyền tải

thông tin là điện thoại di động.

81

Tiểu kết chương 2

Chương 2 của luận văn đã giới thiệu một số phiên bản điện thoại di

động của một số cơ quan báo chí tiêu biểu tại Việt Nam hiện nay: Vnexpress

mobile, Tuổi trẻ Mobile và Vietnamplus mobile để giúp bạn đọc hình dung rõ

hơn về diện mạo, cơ chế hoạt động của loại hình truyền thông mới này

Nội dung chương 2 còn tập trung khảo sát tin trên 3 cơ quan báo chí về

nội dung, hình thức, bố cục giao diện cũng như vấn đề xử lí công nghệ trong

quá trình làm tin. Đồng thời còn nghiên cứu quy trình sản xuất tin của các cơ

quan báo chí được khảo sát. Do các cơ quan báo chí hiện nay chưa có bộ phận

sản xuất tin riêng dành cho điện thoại di động nên phần nội dung tin được giữ

nguyên từ phiên bản điện tử. Về hình thức, tin trên điện thoại di động thường

được trình bày theo mô hình tháp ngược. Thông tin quan trọng được đưa lên

đầu phần đầu của tin để thu hút sự quan tâm của độc giả. Dung lượng tin ngày

càng được thu gọn. Tin tức trên phiên bản điện thoại di động được trình bày

theo giao diện thiên dọc để phù hợp với đặc điểm của màn hình điện thoại di

động. Ảnh báo chí trong tin cũng là một yếu tố được xử lý về mặt công nghệ

để phù hợp với thiết bị di động. Ảnh khi được tải lên điện thoại di động sẽ

được xử lý về dung lượng và kích thước.

Chương 2 của luận văn đã đi sâu tìm hiểu thực trạng làm tin cho phiên

bản điện thoại di động của một số cơ quan báo chí tiêu biểu. Qua đó rút ra

những vấn đề trong việc làm tin cho điện thoại di động ở chương 3 của luận

văn.

82

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ

CHO VIỆC SẢN XUẤT TIN CHO PHIÊN BẢN ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG

3.1 Một số thuận lợi và khó khăn trong việc sản xuất tin cho phiên bản

điện thoại di động

3.1.1 Thuận lợi

- Công nghệ truyền thông số và mạng internet di động phát triển mạnh mẽ

Như đã phân tích ở chương 1, công nghệ thông tin phát triển ngày càng

mạnh mẽ cùng với sự phát triển không ngừng của internet di động và các thiết

bị di động thông minh chính là động lực thúc đẩy các phương tiện truyền

thông đại chúng chuyển sang một giai đoạn mới đó là giai đoạn hội tụ truyền

thông, tích hợp đa phương tiện. Xu hướng hội tụ truyền thông này còn khá

mới mẻ đối với các phương tiện truyền thông nên phần nào khiến cho báo chí,

thậm chí là báo điện tử - một phương tiện truyền thông mạnh nhất cũng cần

phải cạnh tranh với truyền thông xã hội. Vì vậy, việc phát triển truyền thông

trên điện thoại di động là một xu thế tất yếu. Các cơ quan báo chí cũng không

thể coi điện thoại di động như một phiên bản của báo điện tử mà cũng dần

chuyển hướng tập trung sản xuất một phiên bản riêng với những quy trình và

tiêu chí sản xuất riêng biệt.

Với sự phát triển của công nghệ, điện thoại di động ngày càng thông

minh, nó trở thành một thiết bị đa chức năng mà công chúng có thể tiếp cận

với cả xã hội rộng lớn qua internet. Việc tiếp cận thông tin báo chí của tất cả

các loại hình báo chí cũng trở nên dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, những tính năng mới của internet cũng ngày càng mở

rộng. Mọi thông tin ở tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội đều có thể tìm

kiếm ở đây. Đặc biệt khi internet di động ra đời thì số lượng người truy cập

ngày càng tăng lên nhanh chóng. Các công cụ tìm kiếm cũng được cải thiện

liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu của công chúng. Bởi thế internet di động đã

83

vượt qua những tính năng liên lạc giao tiếp đơn thuần mà đã trở thành nguồn

cung cấp thông tin hàng đầu. Chỉ với một thiết bị di động được kết nối

internet, công chúng có thể chủ động, tự do khám phá mọi thông tin của thế

giới. Riêng về việc tiếp cận thông tin báo chí, nếu trước đây, công chúng chỉ

quen với việc thụ động tiếp nhận thông tin từ các phương tiện truyền thông

đại chúng truyền thống có tính định kì, thì bây giờ, họ có thể truy cập internet

trên điện thoại di động bất cứ khi nào để cập nhật thông tin mới. Bởi thế, sự

phát triển của internet khi kết hợp với các thiết bị di động sẽ tạo thành lợi thế

lớn để các nhà làm báo có thể tăng cường khả năng tiếp cận thông tin báo chí

của công chúng, đưa công chúng đến với tên tuổi của trang báo.

Nhà báo Lê Quốc Minh, Tổng biên tập báo VietnamPlus cũng khẳng

định tầm quan trọng của công nghệ đối với làm báo cho phiên bản dành cho

điện thoại di động.

“Công nghệ hiện đại thể hiện qua những việc trực tiếp liên quan đến

hoạt động sản xuất nội dung như sau (trừ hệ thống backend server, đường

truyền quốc nội hay quốc tế… liên quan hạ tầng, cũng như những máy trạm

mạnh hơn hoặc thiết bị tác nghiệp hiện đại hơn):

a. Hệ thống quản trị nội dung (CMS) hiện đại và linh hoạt hơn: Hệ

thống càng hiện đại thì càng phải giúp cho các phóng viên, biên tập viên tác

nghiệp dễ dàng hơn. Thậm chí có thể tạo lập nhanh chóng các dòng sự kiện

hay thậm chí các trang web phụ mà không cần sự hỗ trợ của nhân viên lập

trình vì đã có sẵn module. Đương nhiên, mô hình tòa soạn hiện đại là phải có

nhân viên lập trình hoạt động cùng, theo tỷ lệ thông thường là 1:8 hoặc 1:6 (8

phóng viên/biên tập viên phải có 1 nhân viên lập trình). Cá biệt ở New York

Times là 1:2.

b. Quy trình tác nghiệp đơn giản, chính xác và nhanh hơn: Công nghệ

hiện đại giúp phóng viên có thể tác nghiệp mọi nơi mọi lúc, dù là đăng tải

trên mạng xã hội hay phát tin trực tiếp vào hệ thống, biên tâp viên cũng có

84

thể chỉnh sửa và xuất bản bất kỳ lúc nào. Khái niệm mobile newsroom hiện

nay không còn xa lạ, chính là nhờ sự phát triển của công nghệ.

c. Công nghệ phát triển cũng liên quan đến quảng cáo trên báo điện tử:

Hiện tại cách thức mua quảng cáo ở nhiều báo lớn gần như là tự động theo

phương thức programmatic advertising.

d. Công nghệ chặn quảng cáo: Cũng do công nghệ phát triển nên các

phần mềm chặn quảng cáo cũng phát triển mạnh mẽ và đây là nỗi lo của các

tờ báo điện tử, đặc biệt là các phiên bản mobile.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

Hiện tại, phiên bản điện thoại di động của các cơ quan báo chí là phiên

bản báo điện tử trên thiết bị điện thoại di động nhưng sự phát triển của công

nghệ truyền thông số và mạng internet di động sẽ trở thành một thế mạnh mà

các cơ quan báo chí có thể tận dụng để thay đổi hình thức và nội dung thông

tin báo chí trên phiên bản điện thoại di động. Đồng thời đây cũng là một thách

thức mới nếu các cơ quan báo chí muốn tập trung phát triển một loại hình báo

chí dành cho điện thoại di động riêng biệt, độc lập so với các loại hình báo chí

truyền thống.

- Xu hướng cá nhân hóa trong việc tiếp nhận thông tin báo chí

Khi internet di động ngày càng phát triển thì công chúng cũng tiếp cận

thông tin theo xu hướng cá nhân hóa. Các cá nhân đều có cơ hội thể hiện cái

tôi của mình. Công chúng có thể tự do lựa chọn thông tin mình cần, theo cách

mình mong muốn và bằng phương tiện mà mình thích. Họ thích đọc lúc nào

thì đọc, thích đọc gì thì chủ động tìm kiếm… Điều này giúp các cơ quan báo

chí có thể tận dụng như một lợi thế để thay đổi cách thức sản xuất tin cho

phiên bản điện thoại di động. Người làm báo có thể chia nhỏ các nhóm công

chúng, nghiên cứu mong muốn và sở thích của họ để sáng tạo ra các sản phẩm

báo chí, cung cấp thông tin cho đúng đối tượng công chúng.

85

Nếu trước đây người ta truyền thông đồng loạt những nội dung thông

tin như nhau đến đông đảo công chúng thì nay xuất hiện nhu cầu và khả năng

đa dạng hóa thông tin đến từng nhóm nhỏ. Thay vì mọi công chúng đều nhận

cùng những thông tin như nhau, các nhóm bị chia nhỏ hơn đang nhận và phát

đi cho nhau số lượng thông tin báo chí.

Cá nhân hóa thông tin còn cho phép người sử dụng trở thành đồng chủ

thể trong quá trình truyền thông. Thế mạnh của nó chính là dân chủ trong quá

trình thông tin và tiếp nhận thông tin. Công chúng giờ đây vừa là đối tượng

hướng đến vừa là chủ thể của một quá trình truyền thông mới. Bởi vậy, đây

có thể là một thuận lợi nếu các cơ quan báo chí có thể tận dụng những chủ thể

truyền thông đặc biệt này trong quá trình chia sẻ thông tin và quảng bá hình

ảnh tờ báo.

Sự phát triển kinh tế thị trường một mặt, tạo điều kiện cho con người cá

nhân được giải phóng, được phát huy năng lực của mình, được tự do hưởng

thụ truyền thông; mặt khác, cũng tạo điều kiện cho chủ nghĩa các nhân hình

thành và phát triển. Điều này được thể hiện rõ qua quảng cáo trên truyền hình,

việc xuất hiện blog... đang nhằm chứng tỏ cho sự trỗi dậy của cái tôi. Điều

này không có gì là bất thường trong xã hội hiện tại, nơi mà các giá trị phải

phù hợp với lợi ích của cá nhân và truyền thông phải tuân theo logic của toàn

cầu hóa này.

Có thể nói, khả năng cá nhân hóa thông tin là một trong những ưu điểm

mạnh nhất, đặc biệt nhất của truyền thông trực tuyến. Nó thể hiện năng lực

tương tác với biên độ và cường độ lớn hơn nhiều so với các hình thức truyền

thông truyền thống. Việc cá nhân hóa thông tin làm cho điện thoại di động trở

thành một thiết bị đáp ứng được nhu cầu đa dạng của công chúng theo ba hình

thức chủ yếu: Một số công chúng sẽ tiếp tục tiếp nhận thông tin theo mô hình

cá nhân của riêng mình, số khác có thể sẽ chỉ sử dụng điện thoại di động cho

mục đích thông tin liên lạc trong khi những người khác sẽ sử dụng rất nhiều

86

tính năng khác nhau của điện thoại di động thông minh như một thiết bị đa

phương tiện. Công nghệ truyền thông càng phát triển thì sẽ có thêm những mô

hình sử dụng thông tin báo chí mới ra đời, mang lại những trải nghiệm mới

cho những người yêu thích internet trên điện thoại di động.

- Truyền thông xã hội phát triển góp phần trong việc tiếp nhận thông tin báo

chí trên điện thoại di động của công chúng.

Trong môi trường truyền thông hiện đại, vai trò của truyền thông xã hội

cũng như các mạng xã hội là không thể phủ nhận. Ngoài các phương tiện

truyền thông đại chúng truyền thống, với sự phát triển của internet, công

chúng còn có một phương tiện khác để tiếp nhận thông tin báo chí, đó chính

là các mạng xã hội. Đây là phương tiện giúp công chúng có thể tiếp nhận

thông tin nhanh nhất, có thể thể hiện cái tôi của bản thân trong quá trình bàn

luận hoặc chia sẻ thông tin. Hai tính năng tương tác và cá nhân hóa thông tin

cùng tồn tại song song trên truyền thông xã hội đã khiến nó trở thành một

kênh thông tin hấp dẫn của giới trẻ.

“Mạng xã hội không chỉ là nguồn tin của báo chí (sau khi đã trải qua

chu trình kiểm tra tính xác thực một cách nghiêm ngặt), mà nó còn có thể là

một platform khác để "câu kéo" công chúng tới với bản báo. Ví dụ các báo/

đài/ hãng thông tấn lớn giờ đều có page của mình trên mạng xã hội. Đây là

trang chính thức. Và song song với việc chạy tin trên website chính thức thì

giờ họ đẩy cả lên facebook, lên Youtube...để giành lấy những độc giả đang

nghiền mạng xã hội mà bỏ bê lướt web đọc báo.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 1

Giờ đây truyền thông xã hội không phải là một lựa chọn của báo chí

nữa mà đã trở thành điều bắt buộc trong hoạt động tác nghiệp hằng ngày.

Chính vì thế trên trang đào tạo báo chí nổi tiếng Poynter.org có hẳn một

chuyên mục “social journalism.”

87

Trước đây, người ta sử dụng Pageview (số lượt xem) của mỗi tin là

thước đo hiệu quả tin tức, nhưng hiện nay các tòa soạn chú trọng hơn đến chỉ

số tương tác qua mạng xã hội, bao gồm cả số lần “like” hay “commnet” (bình

luận) hay số lần được share (chia sẻ). Số lượng lượt view, like, share càng

nhiều cho thấy sự quan tâm của công chúng đối với sự kiện càng lớn. Điều đó

cho thấy sự tương tác của người xem (engagement) đang trở thành tiêu chí

đánh giá chất lượng của bài viết.

Và đương nhiên, số lượng truy cập từ mạng xã hội đang ngày càng trở

nên quan trọng đối với các báo điện tử, bên cạnh lượng truy cập trực tiếp và

truy cập từ các trang khác (referral). Một bài viết trên báo giờ đây không chỉ

nhằm đến độc giả mà còn phải nhằm đến bạn bè của độc giả vì có như vậy thì

bài viết mới dễ được chia sẻ và tiếp tục được lan truyền.

Đang có một quan điểm gọi là “social first” đối với các tòa soạn hiện

đại, nghĩa là khi có thông tin nóng thì thậm chí được chia sẻ trước hết lên

mạng xã hội. Và social journalism khuyến khích sự tham gia của người dùng

vào quá trình làm báo từ khi sự việc bùng phát cho đến khi có tác phẩm báo

chí hoàn thiện.

Việc tiếp nhận thông tin trên mạng xã hội có thuận lợi là thông tin được

cập nhật nhanh chóng và có độ tương tác rất cao. Tuy nhiên nếu không biết

cách chọn lọc thông tin, công chúng sẽ sa vào những loại thông tin vô bổ và

góp phần truyền bá những thông tin này đến đối tượng công chúng khác.

Truyền thông xã hội phát triển có thể coi là một thế mạnh khi mà các

cơ quan báo chí có thể sử dụng để tăng hiệu quả của việc tiếp nhận thông tin

báo chí trên điện thoại di động. Sử dụng các mạng xã hội để thông tin và chia

sẻ thông tin, sử dụng công chúng trở thành chủ thể truyền thông tiếp theo sẽ

góp phần đẩy mạnh hoạt động truyền thông trên phương tiện truyền thông

mới này.

3.1.2 Khó khăn

88

- Sự cạnh tranh từ các mạng di động viễn thông

Trong khi các cơ quan báo chí đang tận dụng sự phát triển của mạng

internet di động và công nghệ truyền thông số để chuyển hướng tập trung sản

xuất sang phiên bản điện thoại di động thì các mạng di động tại Việt Nam

cũng có những dịch vụ cung cấp tin tức báo chí cho các thuê bao di động. Các

mạng di động lớn như Viettel, Vinaphone, Mobiphone… đều có dịch vụ này.

Thông tin báo chí có thể được chọn lựa, tóm tắt và gửi đến các thuê bao điện

thoại (có thể miễn phí hoặc mất phí tùy vào gói cước thuê bao sử dụng). Tin

nhắn sẽ được gửi liên tục về điện thoại di động theo khung giờ quy ước và

thường được phân loại theo nhiều gói như tin tức (thời sự, pháp luật, đời sống,

kinh tế, xã hội…), tư vấn giải trí (sức khỏe, làm đẹp…), thông tin hữu ích (giá

vàng, chứng khoán…) , thư giãn (truyện cười…), giải trí (game, hình ảnh,

nhạc chuông, bóng đá…). Việc trả phí sẽ được quy định theo gói cước mà

thuê bao sử dụng hoặc có thể đăng kí ngoài. Nếu như ở các phiên bản báo chí

trên điện thoại di động thì công chúng chỉ có thể tiếp nhận thông tin khi thiết

bị di động có kết nối internet thì với loại dịch vụ này, công chúng vẫn có thể

nhận được thông tin cho dù điện thoại không có kết nối mạng internet, việc

đọc tiếp hay không hoàn toàn phụ thuộc vào công chúng vì họ là người trả phí

cho dịch vụ. Nếu không muốn trả phí cho cả một bài dài (thường thì sẽ mất

phí nhiều hơn) thì họ chỉ đọc lướt tít và sapo để nắm bắt thông tin. Vì vậy, các

cơ quan báo chí cũng gặp phải những cạnh tranh nhất định từ loại hình dịch

vụ này của các mạng di động viễn thông.

- Nền tảng công nghệ

Theo Tổng biên tập báo VietnamPlus, công nghệ thông tin và công

nghệ số đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển phiên bản điện thoại di

động. Công nghệ vừa là lợi thế nhưng cũng lại là thách thức. Trong bài viết

“Phát triển báo mạng điện tử dành cho thiết bị di động – xu hướng tất yếu”,

PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang đã chỉ ra những thách thức của báo chí

89

dành cho điện thoại di động, trong đó có thách thức về mặt công nghệ. Nền

tảng đưa tin trên các thiết bị di động (Mobile Platform) là một nền tảng mới

gắn liền với sự phát triển của công nghệ. Thách thức về công nghệ, kỹ thuật

và cơ sở hạ tầng mạng là điều phải tính đến khi phát triển báo mạng điện tử

trên nền tảng di động, đặc biệt những nước như Việt Nam. “Nếu như trên thế

giới ứng dụng tin tức thường được cung cấp cho các loại điện thoại thông

minh… thì ở Việt Nam lại bắt đầu bằng những chiếc điện thoại thông thường.

Bởi tỷ lệ điện thoại thông minh của chúng ta hiện ước chừng khoảng 19 -

20%, tức là sẽ vẫn có tới 80% sử dụng các dòng điện thoại đơn giản.”

Xu hướng phát triển và cạnh tranh các ứng dụng báo chí trên thiết bị di

động ngày càng trở nên rõ ràng không chỉ ở các cơ quan báo chí mà cả các cơ

quan truyền thông. Trên thế giới có thể kể đến ứng dụng mobile của CNN,

BBC, Greelance Store, Flipboard… Ở Việt Nam có nhiều phần mềm phục vụ

cho việc đọc báo mạng trên thiết bị cầm tay như: VnExpress Mobile, Tuổi trẻ

Mobile, baonet, mstore, báo mới… Ngày 25/8/2009, ứng dụng đọc tin tức

trên điện thoại di động Báo Mới Mobi do công ty ePi và công ty Felix Studios

hợp tác phát triển đã chính thức được công ty Vietnamnet Incom phát hành.

Điểm đặc biệt của sản phẩm này là cho phép khoảng 80% người dùng điện

thoại di động ở Việt Nam có thể đọc tin tức từ hơn 80 nguồn tin trực tuyến

hàng đầu bằng tiếng Việt có dấu. Ứng dụng nhỏ (khoảng 100Kb), dễ cài đặt

nhờ khả năng tự nhận dạng dòng máy điện thoại của hệ thống để tìm phiên

bản phù hợp, dễ sử dụng và tốc độ tải thông tin nhanh nhờ khả năng nén dữ

liệu là những ưu điểm nổi bật của Báo Mới Mobi. Giải pháp công nghệ của

Báo Mới Mobi có khả năng tương thích tốt với hơn 200 dòng điện thoại di

động, có độ phủ đến 80% người dùng điện thoại di động tại Việt Nam là sự cố

gắng vượt bậc của các đơn vị tham gia phát triển sản phẩm. Sau hơn 3 tháng

thử nghiệm và đi vào hoạt động, ứng dụng đọc tin tức trên điện thoại di động

Báo Mới Mobi đã có khoảng 40.000 người sử dụng.

90

3.2 Một số khuyến nghị

3.2.1 Đối với các cơ quan quản lý

- Nâng cao cơ sở hạ tầng, kỹ thuật, công nghệ thông tin

Việc sử dụng các yếu tố đa phương tiện để truyền tải thông tin để giúp

thông tin hấp dẫn, hiệu quả hơn là không phải bàn cãi. Tuy nhiên, việc truyền

tải việc nghe, xem những file audio, video chất lượng cao, có dung lượng lớn

vẫn còn là một nhược điểm cần khắc phục đặc biệt là đối với phiên bản điện

thoại di động. Một trong những giải pháp đó là phát trực tiếp các nội dung

này, dưới dạng dòng chảy được hình thành để người dùng có thể xem và nghe

từng nội dung từ máy chủ web một cách tuần tự. Toàn bộ file nội dung vẫn

được lưu giữ trên server của máy chủ, chỉ có từng phần thông tin được truyền

tải và người dùng không lưu (dowload) được toàn bộ file âm thanh, hoặc hình

ảnh, video, kể cả sau khi đã xem hoặc nghe toàn bộ nội dung. Đây cũng là

một biện pháp khắc phục hiệu quả trình trạng vi phạm bản quyền trên báo

điện tử. So với các loại hình báo chí khác thì với hình thức này, báo điện tử

vẫn phát huy được ưu điểm là khả năng lưu trữ thông tin, vì với phát thanh

hay truyền hình thì đều không thể tìm kiếm và xem lại được thông tin.

- Nâng cao nhận thức, năng lực quản lý cho lãnh đạo

Những người lãnh đạo như Tổng biên tập, Phó tổng biên tập là những

người đứng đầu cơ quan báo mạng điện tử, cần nhận thức được tầm quan

trọng của việc phát triển phiên bản điện thoại di động trong môi trường truyền

thông mới và xem đấy là một bước tiến để phát triển cơ quan báo chí.

Khi thực hiện, công tác quản lý càng cần được tiến hành một cách chặt

chẽ nhằm đảm bảo sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận trong quá trình thực

hiện. Tổng biên tập, Phó tổng biên tập cần giao trách nhiệm rõ ràng cho từng

bộ phận, từ người quản lý đến phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên... Sự

phân công nhiệm vụ rõ ràng, phù hợp sẽ giúp việc sản xuất tin bài được thuận

lợi hơn.

91

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí cần có chiến lược phát triển cụ thể

trong việc sản xuất tin bài cho phiên bản điện thoại di động. Chẳng hạn như

báo VietnamPlus đã có chiến lược riêng trong việc phát triển phiên bản điện

thoại di động.

“[…] Dù rằng độc giả ở Việt Nam khá dễ tính nhưng chắc chắn phiên

bản mobile của VietnamPlus sẽ phải thay đổi nhiều hơn nữa, thậm chí là một

nội dung độc lập và hướng đến nhóm đối tượng độc giả nhất định. Kể từ giữa

năm 2015, chúng tôi đã tiến hành một loạt thử nghiệm về cả nội dung lẫn

cách thể hiện, song do những khó khăn về tài chính nên chưa thể áp dụng.

Phiên bản website của VietnamPlus khá tiên phong trong việc áp dụng các

công nghệ truyền thông mới, áp dụng nhiều tính năng mà các báo điện tử

khác ở trong nước không có. Giao diện của VietnamPlus cũng được chỉnh

sửa và bổ sung liên tục cho phù hợp với xu hướng thiết kế mới trên toàn cầu.

Trong thời gian ngắn sắp tới, VietnamPlus sẽ thử áp dụng cách trình bày theo

kiểu “storytelling” với các bài phóng sự chứ không theo cách thức thông

thường là bị bó chặt trong khung. Chúng tôi cũng dự kiến đưa thêm nhiều nội

dung sáng tạo lên trang VietnamPlus. Tuy nhiên, dự kiến số người xem bằng

web sẽ càng ngày càng giảm bớt nên website không phải là ưu tiên của chúng

tôi trong thời gian tới.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

3.2.2 Đối với các cơ quan báo chí

- Về đội ngũ làm báo:

Cũng như các phương tiện truyền thông truyền thống, điện thoại di

động trở thành phương tiện truyền thông mới đóng vai trò quan trọng, chính

vì vậy đội ngũ phóng viên, biên tập viên cũng cần được đào tạo bài bản theo

hướng chuyên biệt. Cách làm báo cho truyền hình khác, cho phát thanh khác,

cho báo in khác, cho báo điện tử cũng khác và báo dành cho điện thoại di

động lại càng phải khác biệt. Nếu muốn phục vụ tốt nhu cầu của khách hàng –

92

công chúng, không thể cứ bắt họ phải ăn mãi một món ăn quá nhàm chán.

Nếu đọc báo bằng điện thoại di động thì thông tin trên đó cũng phải phù hợp

với phương tiện truyền thông mà công chúng sử dụng. Chỉ với màn hình nhỏ

(vài inch), làm thế nào để công chúng tiếp nhận được thông tin vừa đầy đủ

vừa ngắn gọn lại vừa hấp dẫn. Nếu chỉ được phép đăng tin có dung lượng vài

trăm chữ thì phải viết những gì… Đó là những câu hỏi mà đội ngũ làm báo

dành cho điện thoại di động cần phải tập trung tìm ra câu trả lời. Bên cạnh đó,

chiến lược thông tin cũng rất quan trọng. Các cơ quan báo chí cũng cần có

chiến lược thông tin đúng đắn và việc lựa chọn mô hình thông tin chuyên biệt

hay tổng hợp cũng cần được tính toán hợp lí. Điều quan trọng là nội dung

thông tin báo chí dành cho điện thoại di động thì phải được sản xuất theo xu

hướng “mobile first – web later” – tức là phải ưu tiên cho phương tiện điện

thoại di động trước, thậm chí là phải sản xuất riêng cho phiên bản điện thoại

di động.

“Chẳng hạn người dùng mobile chủ yếu là người trẻ nên họ chú trọng

đến những loại thông tin nhất định, cách họ đọc tin cũng khác và thiên về

video, hoặc ảnh trên mobile nên là ảnh dọc, kể cả video cũng có thể theo xu

hướng này vì người dùng không có thói quen xoay màn hình ngang. Chúng tôi

đang nghiên cứu triển khai 2 cách làm sau:

1. Sản xuất thêm nội dung dành riêng cho mobile, phiên bản web không có.

2. Đối với ảnh và video, hệ thống sẽ tự động phát hiện là nền tảng mobile thì

hiện thì ảnh dọc hoặc video dọc (nếu có).

Tất nhiên, dù làm theo cách nào thì cũng đòi hỏi phải tăng nhân lực cũng như

tài chính. Và tốt nhất là có một bộ phận phát triển nội dung riêng cho

mobile.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

Tóm lại, các cơ quan báo chí phải có đội ngũ làm báo dành riêng cho

điện thoại di động. Không thể coi điện thoại di động chỉ là một phiên bản của

93

báo điện tử và đăng tải nguyên văn thông tin báo chí từ phiên bản web lên

mobile, không thể coi phiên bản mobile chỉ là phụ trợ đi kèm sau phiên bản

web. Đội ngũ làm báo cũng phải được đào tạo bài bản và được cung cấp thiết

bị tân tiến để sản xuất tin tức mọi lúc mọi nơi và xây dựng một tòa soạn di

động thực sự.

Ngoài ra, đội ngũ làm báo cũng nên tận dụng truyền thông xã hội như

một cơ hội để tác nghiệp. Các nhà báo hiện nay phải biết dùng mạng xã hội để

khai thác thông tin, thẩm định thông tin và truyền phát thông tin. Rõ ràng

trong thời đại thế giới phẳng và kết nối chặt chẽ qua mạng xã hội hiện nay,

khi bất kỳ ai cũng có thể trở thành một nhà báo công dân với chiếc máy điện

thoại có camera, các nhà báo không phải là những người duy nhất có khả

năng lan truyền thông tin.

Rất nhiều tin tức xuất hiện sớm nhất trên mạng xã hội và nội dung do

người dùng khởi tạo (user-generated content) đang được coi là một phần quan

trọng trên báo chí. Đương nhiên, theo tiêu chuẩn báo chí chuyên nghiệp, nhà

báo sử dụng mạng xã hội chỉ mang tính tham khảo, coi đó như một nguồn tin

ban đầu, sau đó phải tìm cách thẩm định thông tin đó.

Kỹ năng sử dụng mạng xã hội hiệu quả sẽ giúp phóng viên thậm chí

thẩm định thông tin qua kênh này sau khi tiếp nhận thông tin, và khi hoàn

thành sản phẩm thông tin thì biết cách truyền bá sản phẩm của mình một cách

nhanh nhất.

Một giải pháp khác cho việc sản xuất tin cho điện thoại di động đó là

đội ngũ phóng viên, biên tập viên sử dụng chính điện thoại di động thông

minh – một phương tiện tiếp nhận thông tin báo chí của công chúng, để làm

phương tiện sản xuất tin tức phục vụ công chúng. Chiếc điện thoại đa chức

năng sẽ trở thành công cụ, phương tiện để phóng viên tác nghiệp và sản xuất

sản phẩm báo chí. Thậm chí với những tính năng vượt trội, nó còn được ví

như một tòa soạn di động trong môi trường truyền thông mới. Việc sử dụng

94

điện thoại di động để sản xuất tin tức vừa giúp những người làm báo hiểu biết

hơn về công nghệ truyền thông số, tiến tới hiểu hơn về nhu cầu hay vướng

mắc của công chúng khi tiếp nhận thông tin trên điện thoại di động, lại vừa

rút ngắn thời gian tạo ra sản phẩm báo chí mới.

- Về phần nội dung

Các nhà làm báo phải hiểu rõ đặc điểm của công chúng của các phương

tiện truyền thông mới đặc biệt là công chúng của báo chí dành cho điện thoại

di động. Hành vi tiếp nhận thông tin báo chí trên điện thoại di động cũng khác

so với các phương tiện truyền thông truyền thống. Công chúng của báo chí

dành cho điện thoại di động đa phần là độ tuổi trẻ. Với cuộc sống hiện đại, họ

không có nhiều thời gian để theo dõi những bản tin có thời lượng lớn hay

những bài viết dài. Thời gian đọc báo đôi khi chỉ là 5 – 10 phút. Vì vậy, công

chúng của báo điện thoại di động chỉ thích đọc ngắn, những bài dài sẽ được

lưu lại để đọc khi rảnh rỗi. Cho nên, tin của báo dành cho điện thoại di động

phải thật ngắn gọn, thật nhiều. Nếu như báo điện tử đang đứng đầu về sự phá

vỡ tính định kỳ của báo chí truyền thống thì bây giờ, báo dành cho điện thoại

di động phải đáp ứng sự nhanh chóng hơn cả báo điện tử. Tin tức phải được

cập nhật theo dòng chảy liên tục. Nhu cầu của công chúng hiện nay đã thay

đổi và buộc các cơ quan báo chí phải thay đổi theo.

“[…] Nhưng theo ý kiến cá nhân thì có thể dễ thấy công chúng ưa tiếp

nhận qua thiết bị di động là những người di chuyển nhiều và multi-tasks,

nghĩa là cùng lúc làm nhiều việc. Và phần lớn những người ưa thiết bị di

động là người trẻ tuổi. Đây có thể là những lưu ý quan trọng mà người làm

báo cần chú ý.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 1

“[…]Người sử dụng máy tính có đặc điểm vươn người về phía trước

(lean forward) trong khi người sử dụng mobile và máy tính bảng thường là

ngả người về phía sau (lean back). Một đặc điểm quan trọng khác là người

95

dùng mobile sẽ theo dõi nội dung trên màn hình của họ nhiều lần trong ngày,

thậm chí có người mở điện thoại của họ đến 200 lần mỗi ngày, nghĩa là xem

nhiều lần nhưng thời gian xem lại ngắn. Thói quen khi đọc tin cũng dẫn đến

mối quan tâm khác nhau: rõ ràng khi dùng điện thoại thì người ta thích đọc

lướt thông tin, thích xem hình và video hơn là đọc chữ, và nói chung là nội

dung thư giãn, giải trí, nếu là tin tức thì phải là những thông tin rất nổi bật.”

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

Chính vì vậy, việc sản xuất tin tức cho điện thoại di động cũng phải

được tính toán kỹ, từ tít, sapo cho tới nội dung, ảnh, video… Chỉ với dung

lượng ít ỏi và diện tích màn hình nhỏ hẹp, việc xử lý kỹ thuật với các bộ phận

của bài viết phải được chú trọng từ chi tiết đến tổng thể. Đặc biệt, do đặc

trưng phi định kì, thông tin báo chí trên điện thoại di động phải luôn luôn

được cập nhật, vừa đảm bảo tính thời sự của tin tức lại vừa giúp công chúng

quen với phong cách riêng của trang báo. Làm thế nào trong lần quét mắt đầu

tiên, công chúng đã có thể nắm bắt được thông tin và dừng mắt lại theo dõi

nội dung.

Để phát triển quy trình làm tin mới cho phiên bản điện thoại di động,

trước hết, các cơ quan báo chí và đội ngũ làm báo cần bám chặt vào phiên bản

báo điện tử, tận dụng những đặc tính của báo điện tử để sản xuất tin. Sau đó

dựa vào những đặc trưng riêng của phương tiện điện thoại di động mà có

những thay đổi sao cho phù hợp.

“Do thiếu nhân lực nên VietnamPlus đã chủ động sản xuất nội dung

ngắn để phục vụ phiên bản mobile là chính, thay vì phải biên tập lại nội dung

một lần nữa. Hiện tại lượng truy cập VietnamPlus từ mobile là gần 50% và

dự kiến trong một vài năm nữa có thể đạt tới 60% hoặc hơn (một số báo trên

thế giới đã đạt mức 70% từ mobile), vì thế chúng tôi đang tiến hành nhiều thử

nghiệm về công nghệ lẫn nội dung, nhằm mang lại những trải nghiệm phù

hợp nhất cho người dùng.”

96

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4

Cấu trúc tin của báo điện tử hiện nay được tổ chức theo nhiều cửa: tít,

sapo, chính văn (text), ảnh, đồ họa, box thông tin, audio, video, đường link.

Tùy vào mục đích tuyên truyền mà mỗi tác phẩm báo chí sẽ có sự tổ chức, kết

hợp của các cửa khác nhau, tạo điều kiện cho công chúng có thể tiếp nhận nội

dung thông tin nhanh nhất. Tin, bài được tổ chức theo cấu trúc này giúp người

đọc rất dễ tiếp nhận, thỏa mãn và phù hợp với mọi ý thích, thói quen và cách

tiếp nhận thông tin của công chúng. Tùy vào sự quan tâm của mình mà họ có

thể lựa chọn đọc toàn bộ hay một phần nào đó mà vẫn có thể nắm bắt được

nội dung.

Đó là báo điện tử, còn khi làm tin cho phiên bản điện thoại di động,

việc cấu trúc tin theo dạng nhiều cửa cũng rất cần thiết. Tuy nhiên với đặc

điểm của điện thoại di động khác với màn hình máy tính, việc sản xuất tin tức

cũng cần có những thay đổi nhất định. Chẳng hạn do hạn chế về diện tích, tít

phải tóm lược được nội dung bài viết nhưng không được quá bao nhiêu chữ,

ảnh phải chọn dung lượng bao nhiêu để công chúng vừa có thể nhìn rõ mà

phóng to hơn cũng không bị mờ, vỡ nét…; nội dung thông tin nên viết dài hay

ngắn. Vì vậy, cấu trúc nhiều cửa vẫn cần được xây dựng, nhưng đội ngũ

người làm báo cần có những sự thay đổi cho phù hợp, có thể ưu tiên những

cửa thông tin: tít, sapo, text, ảnh. Với diện tích màn hình nhỏ, chỉ vài inch,

dung lượng chữ trong bài viết đều phải được cân nhắc kỹ càng.

Ngoài ra, công thức Ai? Làm gì? Như thế nào? Ở đâu? Bằng cách nào?

(5W + 1H) vẫn nên được chú trọng khi làm tin cho phiên bản điện thoại di

động. Tuy nhiên các nhà làm báo cần phải linh hoạt hơn trong quá trình sản

xuất, có thể lược bỏ 1 số yếu tố kém quan trọng hơn trong cấu trúc 5W + 1H,

miễn tin tức được sản xuất trong phạm vi dung lượng ngắn nhất có thể để

đăng tải trên điện thoại di động. Hoặc giả sử một tin cần dung lượng lớn mới

truyền tải đầy đủ được thì nên sử dụng cách thức tóm tắt ngắn gọn, nếu có

97

nhu cầu đọc chi tiết, công chúng sẽ cần thao tác thêm một lần nữa để đọc bài

viết đầy đủ.

Ảnh 3.1 – 3.2: Phiên bản điện thoại di động của trang Tiin.vn

Ví dụ trên là phiên bản điện thoại di động của trang Tiin.vn. Mặc dù

nội dung bài viết vẫn được giữ nguyên so với phiên bản web nhưng trên điện

thoại di động, bài viết chỉ được đăng tải một phần, nếu công chúng quan tâm

và muốn đọc toàn bộ thì chỉ cần ấn vào ô “Đọc tiếp bài” thì sẽ được dẫn link

sang bài viết đầy đủ. Tuy nhiên cách làm này vẫn chưa thực sự hiệu quả vì

các bài viết thường quá dài, đọc một phần thì công chúng không nắm bắt

được thông tin. Nếu muốn hiểu thì phải đọc toàn bộ, và không có cách nào

khác là phải ấn vào ô “Đọc tiếp bài”. Để đáp ứng nhu cầu của cả công chúng

muốn đọc lướt và công chúng muốn đọc chi tiết, các phóng viên, biên tập viên

cần tóm tắt bài viết trong một dung lượng nhất định (chẳng hạn 100 – 200

chữ). Phần “Đọc tiếp bài” vẫn được giữ nguyên để dẫn độc giả sang bài viết

hoàn chỉnh. Đối với công chúng muốn nắm bắt thông tin nhanh gọn mà không

98

quan tâm chi tiết, họ chỉ cần đọc bài ngắn tóm tắt cũng có thể nắm được cốt

lõi thông tin. Còn đối với công chúng thực sự quan tâm, họ cũng chỉ cần thêm

một thao tác với màn hình điện thoại là có thể đọc tiếp toàn bộ thông tin chi

tiết. Cách làm này vừa đáp ứng được nhu cầu của công chúng khác nhau lại

vừa không gây cảm giác khó chịu khi đọc bài dang dở.

- Về hình thức:

Phiên bản điện thoại di động cũng cần có sự phân chia, sắp xếp thông

tin báo chí thành các chuyên mục riêng một cách khoa học. Khi cá nhân hóa

thông tin đang dần trở thành một xu hướng mới của truyền thông hiện đại,

việc sắp xếp, phân chia các chuyên mục cũng là cách thức tốt để đáp ứng nhu

cầu tiếp nhận thông tin của nhiều bộ phận công chúng khác nhau. Tùy vào sự

quan tâm hay yêu thích, công chúng hoàn toàn có thể tự lựa chọn loại thông

tin báo chí theo từng chuyên mục. Để làm được điều này cũng cần có sự kết

hợp của internet và công nghệ mới. Ngoài ra các cơ quan báo chí cũng cần

chú trọng phát triển ứng dụng đọc báo riêng của cơ quan như Vnexpress và

Tuổi trẻ. Các ứng dụng đó có thể cung cấp dịch vụ tải (download) tin tức báo

chí để đọc khi rảnh rỗi. Tính năng này cho phép công chúng có thể tiếp cận

với thông tin báo chí mọi lúc mọi nơi, đáp ứng nhu cầu đọc tin bài nhưng lại

chưa có thời gian để đọc ngay lúc ấy. Bên cạnh đó, phần mềm này có có chức

năng cho phép công chúng mở một tài khoản cá nhân thông qua một số mạng

xã hội như Zalo hoặc facebook. Qua đó, các tin tức nổi bật sẽ được gửi về

từng tài khoản cá nhân. Các cơ quan báo chí có thể tham khảo và xây dựng

tính năng mới này để phục vụ công chúng.

- Về kỹ thuật:

Đối với các yếu tố: Ảnh, đồ họa hay video…, phải đảm bảo rằng công

chúng ngoài việc theo dõi còn có thể tương tác bằng tay được với nó. Phải tận

dụng được thế mạnh của công nghệ để phát triển hình thức đưa tin trên

phương tiện truyền thông mới này. Bên cạnh đó, việc thao tác với màn hình

99

điện thoại cũng rất quang trọng khi công nghệ phát triển dẫn đến sự ra đời và

phát triển của các dòng máy điện thoại thong minh sử dụng cảm ứng vân tay

hay cảm ứng nhiệt… Chẳng hạn như phiên bản điện thoại di động của trang

Dân trí không có tính năng phóng to (zoom out) hay thu nhỏ (zoom in) màn

hình. Trong khi đó, VNExpress và Tuổi trẻ lại hỗ trợ tính năng này cho độc

giả rất tốt. Việc cố định màn hình sẽ khiến công chúng gặp khó khăn trong

việc muốn phóng to – thu nhỏ hình ảnh, chữ viết để nhìn rõ hơn, đồng thời

cũng tạo tâm lí thoải mái hơn khi công chúng có thể trực tiếp tương tác với

thông tin qua màn hình điện thoại.

Trong đội ngũ phóng viên, biên tập viên chịu trách nhiệm về phiên bản

điện thoại di động, cần có một vài người được đào tạo bài bản về phương diện

kỹ thuật để có thể xử lí những thông số về ảnh, đồ họa, video, audio…dành

riêng cho tin tức trên điện thoại di động.

- Về quảng cáo:

Muốn kinh doanh được thì các tờ báo cũng cần có chiến lược quảng

cáo nhằm thu hút cả công chúng lẫn các nhà quảng cáo. Tuy nhiên cũng cần

chú ý đến việc vị trí đặt các quảng cáo trên màn hình điện thoại. Việc để

quảng cáo nằm giữa màn hình hoặc giữa bài báo có thể che khuất nội dung

thông tin chắc chắn sẽ gây cảm giác khó chịu cho công chúng.

100

Ảnh 3.3 – 3.4: Vị trí đặt quảng cáo của báo Tuổi trẻ (Ảnh chụp màn hình)

Ảnh 3.5” Ảnh chụp màn hình vị trí đặt quảng cáo giữa màn hình của trang

Tiin.vn

Tốt nhất quảng cáo nên để ở vị trí trên cùng hoặc dưới cùng của bài

báo, hoặc cũng có thể để logo của các nhà quảng cáo chạy dọc bên phải của

101

màn hình, vừa có thể lọt vào mắt độc giả lại vừa không làm ảnh hưởng đến

việc đọc báo của độc giả. Ngoài ra, các mạng xã hội cũng là kênh quảng cáo

hữu hiệu nếu các cơ quan báo chí biết tận dụng để quảng bá tên tuổi, hình ảnh

của tờ báo đồng thời giúp tăng lượng truy cập của công chúng đối với tờ báo

đó. Các cơ quan báo chí cần coi mạng xã hội như một đối tác, dùng mạng xã

hội để hỗ trợ quảng bá thương hiệu, hỗ trợ hoạt động làm báo, người làm báo

cũng phải biết sử dụng mạng xã hội như một phương tiện làm báo.

Ở phần trên, luận văn đã phân tích về khó khăn thách thức trong việc

làm tin cho phiên bản điện thoại di động là các cơ quan báo chí vẫn chưa có

sự thống nhất trong cách thức sản xuất tin. Điều này phần nào có liên quan

đến vấn đề về hạ tầng công nghệ. Tuy các cơ quan báo chí đã có cố gắng

trong việc đón đầu những hình thức phát hành nội dung mới qua nhiều hình

thức thiết bị nhưng ở Việt Nam hiện nay vẫn có nhiều dòng điện thoại thông

minh sử dụng các hệ điều hành khác nhau (iOS, Android, Windowphone…)

và cũng có nhiều ứng dụng đọc báo khác nhau. Do đó, về mặt công nghệ, cần

phải thống nhất một nền tảng ứng dụng nhất định. Bộ Thông tin truyền thông,

các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí truyền thông phải có một chiến lược

về công nghệ để thống nhất về nền tảng ứng dụng cho điện thoại di động. Đặc

biệt, các cơ quan báo chí cần tận dụng tối đa nền tảng của internet và những

tính năng mới nhất của công nghệ truyền thông số trên điện thoại di động để

phát triển một ứng dụng duy nhất, đồng bộ và chính thức của cơ quan báo chí,

tránh việc có quá nhiều ứng dụng, phần mềm cùng tên mà không xác định

được tính xác thực.

Ngoài ra, từ thực tế các cơ quan báo chí chưa có sự thống nhất về một

hình thức cụ thể nhất định dành cho phiên bản điện thoại di động, một kiến

nghị khác của chúng tôi đó là chuyển hướng tập trung sang các app (phần

mềm, ứng dụng) đọc báo riêng biệt của các cơ quan báo chí. Với sự hỗ trợ của

công nghệ mới, việc phát triển một phần mềm đọc báo của riêng một trang

102

báo là rất cần thiết. Các cơ quan báo chí cần có sự khẳng định về mặt bản

quyền và có sự kiên kết với các nhà sáng tạo, viết app để phát triển một ứng

dụng duy nhất, tránh việc có quá nhiều ứng dụng mang cùng một tên mà

không thể khẳng định được đâu là ứng dụng chính thức của trang báo. Quan

trọng hơn là các ứng dụng này nên có tính năng tự động cập nhật tin hot trên

màn hình. Nếu không muốn sử dụng tính năng này, công chúng có thể tắt

thông báo trong phần cài đặt của điện thoại.

3.3 Một số khuyến nghị về yêu cầu của quy trình sản xuất tin dành cho

phiên bản điện thoại di động

Từ các phân tích trên, chúng tôi xin đưa ra một số yêu cầu về quy trình

làm tin cho phiên bản điện thoại di động. Đây là một số yêu cầu trong mô

hình chung mang tính cá nhân do chúng tôi tổng hợp và đề xuất, chỉ có tính

tham khảo dành cho các cơ quan báo chí có phiên bản điện thoại di động hiện

nay.

1. Lựa chọn đề tài

Cũng như các loại hình báo chí khác, tin tức trên điện thoại di động

phải đảm bảo tính thời sự. Đó phải là những sự kiện mới, vừa xảy ra hoặc

đang xảy ra. Nếu là những sự kiện đã xảy ra hoặc đã đưa tin nhưng đến thời

điểm đó phóng viên phát hiện thêm những chi tiết, tình tiết mới nhất. Điều

này xuất phát từ nhu cầu của công chúng.

Tùy vào tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo chí, lựa chọn đề tài phù hợp

với số đông công chúng hoặc một nhóm công chúng chuyên biệt. Nếu sản

xuất tin dành cho đông đảo số đông công chúng thì nên chọn đề tài có ý nghĩa

xã hội nói chung. Còn nếu phân loại công chúng thành những nhóm chuyên

biệt thì nên chọn những đề tài đáp ứng nhu cầu của riêng nhóm công chúng

đó, có thể là những sự kiện có liên quan, có tác động hoặc có khả năng thu hút

sự quan tâm của nhóm công chúng đó.

2. Khai thác và xử lí thông tin

103

Khai thác thông tin là nghiệp vụ chuyên môn của đội ngũ phóng viên.

Khi xác định được đề tài, cần nhanh chóng tìm kiếm và lựa chọn mọi nguồn

tin có thể để khai thác. Việc kiểm tra tính chính xác và ý nghĩa xã hội của

thông tin là không thể thiếu.

3. Xác định phương tiện truyền thông và cách thức viết tin

Như đã phân tích ở phần trên, mỗi phương tiện truyền thông có những

đặc trưng riêng biệt nên việc xác định tin tức đăng trên phương tiện nào là rất

quan trọng trong việc tiến hành sản xuất tin. Tin đăng trên phiên bản điện

thoại di động cũng khác với tin đăng trên phiên bản web. Cách thức viết tin

trên điện thoại di động cũng cần thay đổi cho phù hợp với đặc tính của thiết bị

di động. Với diện tích màn hình nhỏ hẹp, phóng viên không nên viết tin quá

dài, nên chọn dạng thức tin ngắn hoặc tin sâu.

4. Thể hiện tác phẩm

- Tít

Nhìn chung, tít cần đảm bảo một số yếu tố như: phù hợp với nội dung

sự kiện; phản ánh sự kiện một cách trung thực; đảm bảo tính hấp dẫn về ngôn

từ, ngắn gọn, không gây hiểu lầm. Với phiên bản điện thoại di động, việc đặt

tít lại cần phải chú trọng nhiều hơn nữa do đặc tính nhỏ gọn của thiết bị. Tốt

nhất tít không nên dài quá 2 dòng trên màn hình điện thoại (chỉ khoảng 8-12

chữ). Nội dung tít cần viết ngắn gọn, nói trúng vấn đề, tránh dài dòng gây

hiểu lầm. Tít cần thể hiện sự hấp dẫn bằng cách sử dụng những động từ mạnh,

các từ ngữ có tính biểu cảm, dẫn số liệu để gây chú ý với công chúng.

- Sapo

Sapo là đoạn mở đầu có tính khái quát cho tác phẩm đồng thời đóng vai

trò là bộ phận thu hút sự chú ý quan tâm của công chúng. Sapo thường được

đặt ngay sau tít bài viết, được viết in đậm, kích thước nhỏ hơn so với tít. Với

xu hướng đọc lướt của công chúng hiện nay, sapo lại càng đóng vai trò quan

trọng khi giúp công chúng nắm bắt được nội dung thông tin cốt lõi ngay từ

104

lần lướt mắt đầu tiên. Vẫn với tiêu chí ngắn gọn hết sức có thể, sapo ở phiên

bản dành cho điện thoại di động không nên quá 30 chữ. Cần viết thật ngắn

gọn, đề cập thẳng vào nội dung sự kiện. Phóng viên nên dùng những câu

ngắn, mỗi câu chỉ chứa 1 ý hoặc chỉ dùng trích dẫn hay hoặc thông tin cốt lõi

nhất để làm sapo. Ngôn ngữ vẫn phải đảm bảo tính súc tích, chính xác và hấp

dẫn. Tuy nhiên, đối với những sự kiện nóng, cần phải truyền tải ngay lập tức

đến công chúng, phần sapo có thể được lược bỏ, phóng viên có thể trình bày

dưới dạng tin ngắn với đầy đủ các thông tin cốt lõi nhất để công chúng nhận

được tin tức sớm nhất, các bài viết chuyên sâu hơn có thể cập nhật sau, tránh

làm giảm tính thời sự của tin.

- Chính văn (text)

Nếu là tin vắn thì chỉ dừng ở 50 – 150 chữ, để công chúng đọc trọn vẹn

thông tin trên màn hình điện thoại. Còn nếu là tin sâu, cũng chỉ nên có 150-

350 chữ, không kéo dài quá 2 hoặc 3 lần màn hình điện thoại. Tức là người

dùng không phải kéo màn hình hơn 2 hoặc 3 lần để đọc hết thông tin. Về phần

những tin bình, tin sâu có dung lượng dài hơn, phóng viên, biên tập viên phải

tóm gọn lại bài viết như một tin vắn có đầy đủ thông tin cốt lõi và có phần

dẫn link cho công chúng muốn đọc bài chi tiết. Đối với những tin sâu, dung

lượng tin lớn, phóng viên, biên tập viên nên tổ chức sắp xếp theo cấu trúc

nhiều cửa. Số liệu thông tin có thể được số hóa chuyển sang dạng biểu đồ, bản

đồ, đồ họa… Quan trọng là luôn tuân theo nguyên tắc phải viết ngắn gọn và

đúng trọng tâm. Nội dung tin cũng phải nhằm thẳng vào đối tượng, chủ đề của

bài báo. Viết ngắn, đơn giản, dễ hiểu, cụ thể và rõ ràng. Các câu quá dài nên

được tách thành nhiều câu đơn ngắn gọn và đủ ý. Tuyệt đối tránh lối diễn tả

dài dòng, gián tiếp, vòng vo, vì diện tích màn hình điện thoại là rất nhỏ hẹp.

Hệ thống ngôn ngữ phải mang tính thời sự, phản ánh nội dung sự kiện, bên

cạnh đó cần tiết chế các từ ngữ có tính biểu cảm.

- Ảnh, đồ họa:

105

Bởi xu thế làm báo nhiều cửa đang ngày càng được khẳng định nên các

yếu tố phụ trợ như ảnh, đồ họa, bảng biểu, box thông tin, video, audio… cũng

được khai thác triệt để trong quá trình sản xuất tác phẩm. Tuy nhiên với đặc

tính đặc trưng của điện thoại di động, ngoài các yếu tố chính như tít, sapo,

text thì chỉ nên lựa chọn thêm 1 – 2 cửa thông tin phụ trợ. Với ảnh, nên chọn

ảnh ưu tiên, dùng chú thích ảnh thật ngắn gọn nếu cần. Đặc biệt, hiện nay

thông tin báo chí trên điện thoại di động thường được “up” nguyên văn lên

phiên bản mobile, nên dung lượng ảnh khá nặng, làm ảnh hưởng đến tốc độ

tải (load) trang báo. Vì vậy, khi sản xuất cho phiên bản mobile, ảnh cần được

xử lí về mặt kỹ thuật, ít nhất là giảm dung lượng ảnh để cải thiện tốc độ load

của trang báo. Tuy nhiên vẫn phải đảm bảo dù giảm dung lượng nhưng chất

lượng ảnh vẫn không bị nhòe, mờ quá.

5. Biên tập

Sau khi viết xong tác phẩm, cần rà soát chỉnh sửa để kiểm tra tính chính

xác của thông tin, đặc biệt là những con số. Rút gọn tối đa từ ngữ thừa, trùng

lặp, giàu cảm xúc để bài viết ngắn gọn, súc tích nhất nhưng lại hàm chứa

nhiều thông tin nhất.

6. Lắng nghe phản hồi từ công chúng

106

Tiểu kết chương 3

Chương 3 của luận văn đã chỉ ra một số thuận lợi và khó khăn trong

việc sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động của các cơ quan báo chí

hiện nay. Không thể phủ nhận, công nghệ truyền thông số cùng với mạng

internet phát triển chính là thế mạnh trong việc làm tin cho báo di động. Sự

phát tiển của công nghệ đã biến chiếc điện thoại di động nhỏ bé trở thành một

phương tiện truyền thông có vị trí vô cùng quan trọng. Cùng với sự kết hợp

của mạng internet, công chúng hoàn toàn có thể tiếp cận với mọi khía cạnh

mọi lĩnh vực của đời sống chỉ qua thiết bị nhỏ gọn.

Cá nhân hóa trong tiếp nhận thông tin báo chí lại đang trở thành một xu

hướng mới. Các cơ quan báo chí có thể tận dụng điều này như một ưu thế

nhằm phát triển mô hình sản xuất báo chí mới dành cho phương tiện truyền

thông mới – điện thoại di động. Sự phát triển như vũ bão của các truyền thông

xã hội nói chung và các trang mạng xã hội nói chung cũng góp phần thúc đẩy

quá trình xây dựng một phiên bản báo chí mới dành cho điện thoại di động

mà không phải núp dưới bóng phiên bản web. Các cơ quan báo chí có thể tận

dụng sự phát triển của truyền thông xã hội để làm tăng hiệu quả tiếp nhận

thông tin báo chí trên điện thoại di động của công chúng.

Ngoài những yếu tố thuận lợi, sự cạnh tranh từ các mạng di động viễn

thông lại trở thành sự khó khăn thách thức đối với các cơ quan báo chí muốn

phát triển phiên bản báo chí dành cho điện thoại di động đích thực. Việc các

mạng di động viễn thông cũng hỗ trợ các dịch vụ đọc tin tức báo chí thông

qua hình thức tin nhắn mà không cần mạng internet đang phần nào tạo ra

những áp lực đối với các cơ quan báo chí. Đồng thời các cơ quan báo chí

cũng đang loay hoay chưa thống nhất được một hình thức cụ thể dành cho

phiên bản điện thoại di động. Đa phần phiên bản điện thoại di động chỉ là một

107

bản sao lại của phiên bản web và được đăng tải trên một phương tiện khác

chứ chưa có sự đầu tư phát triển nhất định.

Vấn đề áp dụng kỹ thuật và công nghệ trong quá trình sản xuất tin vừa

được coi là thuận lợi lại cũng là một thách thức đối với các cơ quan báo chí.

Chính từ những bất cập này, chương 3 của luận văn đã đưa ra một số

khuyến nghị đối với các cơ quan báo chí về việc nâng cao hiệu quả thông tin

báo chí trên điện thoại di động và xây dựng một quy trình làm tin dành cho

phiên bản này. Quy trình này dùng để cho các cơ quan báo chí tham khảo và

sẽ góp phần xây dựng và phát triển một phiên bản báo chí di động thực sự.

108

PHẦN KẾT LUẬN

Khi báo mạng điện tử mới ra đời, nhiều người cho rằng họ vẫn yêu

thích báo giấy hơn, tuy nhiên báo điện tử đã dần khẳng định được vị thế của

mình với những ưu điểm như: khả năng đưa tin nhanh chóng mọi lúc mọi nơi,

tính định kỳ bị phá vỡ, tính tương tác cao… Báo điện tử cũng thay đổi hành vi

tiếp nhận thông tin báo chí của công chúng. Từ việc ngồi theo dõi các chương

trình trên TV hàng ngày theo lịch phát sóng cố định hay ngồi đọc cả 1 trang

báo giấy, công chúng chuyển dần sang việc đọc báo trên internet theo sở

thích, nhu cầu của mình. Khi điện thoại di động thông minh trở nên thịnh

hành, nhiều người cũng vẫn khẳng định họ thích xem tin tức trên màn hình

lớn hơn như: máy tính để bàn, máy tính xách tay. Tuy nhiên, một lần nữa thói

quen đọc báo của công chúng lại thay đổi. Chỉ với một chiếc điện thoại di

động nhỏ bé, công chúng có thể truy cập mạng internet để làm nhiều việc

cùng một lúc, trong đó có tiếp nhận thông tin báo chí. Bởi điện thoại di động

có sự thuận tiện và dễ dàng chia sẻ mà các phương tiện thông tin đại chúng

khác không có.

Với mục đích nghiên cứu cách làm tin cho phiên bản điện thoại di động

tại Việt Nam hiện nay, luận văn đã đi sâu tìm hiểu một số cơ sở lý thuyết: lý

thuyết truyền thông, định nghĩa, đặc điểm của thể loại Tin báo chí, nghiên cứu

xu hướng mobile news trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng. Trên

cở sở đó, luận văn tiến hành khảo sát tin trên một số phiên bản điện thoại di

động của các cơ quan báo chí tiêu biểu và rút ra một số vấn đề trong quá trình

sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động hiện nay.

Từ đó, tác giả luận văn đưa ra những kết luận tổng quát:

Thứ nhất, mobile – news đã trở thành một xu hướng mới rõ rệt trên thế

giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng. Với 40 triệu người sử dụng internet

(theo WeAreSocial) trong đó 36,2 triệu người sử dụng internet trên điện thoại

109

di động, việc đọc báo bằng thiết bị này cũng trở nên tất yếu. Chỉ với chiếc

điện thoại nhỏ gọn đa chức năng, công chúng hoàn toàn chủ động trong việc

tìm kiếm, tiếp nhận và chia sẻ thông tin. Các cơ quan báo chí tại Việt Nam

cũng đã tiếp cận xu hướng báo chí mới này khi cho ra đời hàng loạt các phiên

bản điện thoại di động của trang báo. Tuy chưa có sự đầu tư đáng kể và chưa

có sự phát triển vượt bậc nhưng phiên bản điện thoại di động cũng đã có

lượng công chúng nhất định.

Thứ hai, xu hướng mobile news không chỉ thể hiện ở việc công chúng

có thể đọc báo hoàn toàn trên thiết bị điện thoại di động mà nó còn thể hiện ở

quá trình sản xuất tác phẩm báo chí của người làm báo. Hình ảnh các phóng

viên tác nghiệp ngay tại hiện trường với một chiếc máy tính xách tay và máy

ảnh đã không còn xa lạ. Tuy nhiên, bây giờ, họ hoàn toàn có thể sản xuất tin

bài chỉ với chiếc điện thoại nhỏ gọn với đủ chức năng: chụp ảnh, ghi âm, quay

video, soạn thảo văn bản và gửi tin bài về tòa soạn ngay lập tức.

Thứ ba, tại Việt Nam, các cơ quan báo chí chưa có một bộ phận riêng

chuyên sản xuất tin bài cho phiên bản điện thoại di động. Đa phần chỉ là báo

điện tử trên thiết bị điện thoại di động. Vì vậy, sự sáng tạo về mặt sản xuất tin

bài là chưa đáng kể. Xét về đặc điểm loại hình, báo chí trên điện thoại di động

vẫn mang đậm đặc điểm của báo điện tử như tính thời sự, tính phi định kì,

tính tương tác… Nhưng với đặc điểm của thiết bị điện thoại di động có sự

khác biệt so với máy tính, các đặc điểm đó được thể hiện rõ nét hơn. Bởi công

chúng có thể tiếp nhận thông tin báo chí ở mọi lúc mọi nơi. Người làm báo

cũng có thể sản xuất tin bài bất cứ khi nào và ở đâu. Ngoài ra, báo chí trên

điện thoại di động mang đậm tính tiện lợi và tính cá nhân và khả năng đa

phương tiện.

Thứ tư, tin trên phiên bản điện thoại di động của 3 trang báo

Vnexpress, Tuổi trẻ và VietnamPlus được đăng lại từ trang báo điện tử. Hầu

hết được viết dưới dạng mô hình tháp ngược, thông tin quan trọng được đẩy

110

lên đầu tiên, thu hút sự quan tâm của độc giả. Về mặt tổ chức bài báo, tin

được viết theo hình thức nhiều cửa, dù dung lượng khá ngắn gọn nhưng cũng

có nhiều cửa thông tin như: ảnh, đồ họa, box thông tin, chính văn… Ảnh

trong tin cũng được chỉnh sửa về mặt kỹ thuật để phù hợp với điện thoại di

động. Tuy nhiên, với một đối tượng công chúng nhất định, báo chí trên điện

thoại di động sẽ dần phát triển theo hướng một loại hình báo chí độc lập so

với báo điện tử. Và các tòa soạn sẽ có bộ phận riêng để sản xuất tin bài cho

phiên bản điện thoại di động.

Công trình nghiên cứu này mới chỉ là một nghiên cứu nhỏ về một xu

hướng loại hình báo chí trên điện thoại di động nói chung và việc sản xuất tin

dành cho phiên bản điện thoại di động nói riêng. Kết quả nghiên cứu có ý

nghĩa lý luận về lĩnh vực làm tin cho phiên bản điện thoại di động, mở ra một

hướng đi mới trong việc nhận định và nghiên cứu xu hướng phát triển của

“mobile – news”. Mặt khác, luận văn cũng là nguồn thông tin tham khảo dành

cho các cơ quan báo chí nói chung và đội ngũ làm báo phiên bản điện thoại di

động nói riêng, góp phần xây dựng và phát triển một phiên bản mới dành cho

điện thoại di động độc lập với phiên bản báo điện tử.

111

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Châu An (2014): Xu hướng báo chí trong kỷ nguyên di động, Báo điện

tử VNExpress

http://sohoa.vnexpress.net/tin-tuc/doi-song-so/xu-huong-bao-chi-

mobile-trong-ky-nguyen-di-dong-2990858.html

2. Trần Thị Nguyệt Ánh (2011): “Bước đầu nhận diện loại hình truyền

thông mới trên điện thoại di động ở Việt Nam”; Luận văn thạc sĩ khoa

Báo chí và Truyền thòng, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn Hà

Nội.

3. Báo VNExpress phiên bản điện thoại di động (Vnexpress.net)

4. Báo Tuổi trẻ Mobile

5. Báo Vietnamplus mobile

6. Linh Chi (2012): “Yahoo: Bùng nổ xu hướng kết nối internet di động”,

Tạp chí Thế giới vi tính,

http://www.thongtincongnghe.com/article/33018

7. Anh Dũng, “Xu hướng làm báo điện tử hiện đại”, 2014,

http://vpcp.chinhphu.vn/Home/Xu-huong-lam-bao-dien-tu-hien-

dai/20136/11923.vgp

8. Thành Duy (2013) “Thị trường smartphone Việt Nam tăng trưởng

nhanh thứ hai thế giới”, zing.vn, http://news.zing.vn/Thi-truong-

smartphone-VN-tang-truong-nhanh-thu-2-the-gioi-post347415.html

9. Phạm Duyên (2013) “Việt Nam xếp thứ hai thế giới về tăng trưởng

smartphone, tablet”, ICTnews, http://ictnews.vn/the-gioi-so/di-

dong/viet-nam-xep-thu-2-the-gioi-ve-tang-truong-smartphone-tablet-

108133.ict

10. PGS.TS Nguyễn Văn Dững (2012) Cơ sở Lý luận báo chí – Truyền

thông, NXB Lao Động, Hà Nội.

112

11. Nguyễn Văn Dững, (2011), Báo chí và dư luận xã hội, Nhà Xuất bản

Lao động. tr116

12. Hà Minh Đức (1997) Báo chí những vấn đề lý luận và thực tiễn, Nhà

xuất bản Đại Học Quốc gia Hà Nội.

13. PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang: Phát triển báo mạng điện tử dành

cho thiết bị di động – xu hướng tất yếu

14. Lê Đình Hải (2013) “Phát triển kinh tế báo mạng điện tử qua hình thức

kinh doanh trên điện thoại di động”, Luận văn Thạc sĩ, Khoa Báo chí,

Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Hà Nội.

15. Khoa Báo chí, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn “Báo chí

– Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia

Hà Nội.

16. Hoàng Hà, (2014) “Làm báo thời smartphone”

http://laodong.com.vn/thi-truong/lam-bao-thoi-smartphone-201229.bld

17. PGS.TS Vũ Quang Hào (2009) “Ngôn ngữ báo chí”, Nhà xuất bản

Thông tấn, Hà Nội.

18. PGS.TS Vũ Quang Hào (2004), Báo chí và đào tạo báo chí Thụy Điển, NXB

Lý Luận Chính Trị, Hà Nội.

19. Hoàng Thị Thu Hằng (2013): “Hành vi tiếp nhận thông tin báo chí trên

điện thoại di động của công chúng thanh niên đô thị tại thành phố Hồ

Chí Minh và tỉnh Bình Phước hiện nay”, Luận văn Thạc sĩ, khoa Báo

chí, Học viện Báo chí và Tuyên truyền.

20. PGS.TS Đinh Thị Thúy Hằng (2008) “Báo chí thế giới xu hướng phát

triển”, Nhà xuấ bản Thông tấn, Hà Nội.

21. Lê Thị Huyền, “Xu hướng phát triển của Internet tại Việt Nam”, Luận

văn Thạc sĩ, Khoa Báo chí và Truyền thông, Đại Học Khoa học Xã hội

và Nhân văn, Hà Nội.

113

22. Đặng Thị Thu Hương (2011) “Nâng cao tính chuyên nghiệp của nền

báo chí Việt Nam bằng đào tạo chuyên nghiệp và nghiên cứu chuyên

nghiệp”, Tham luận Hội thảo khoa học, Học viện Báo chí và tuyên

truyền, Hà Nội.

23. PGS.TS Đinh Văn Hường, PGS.TS Dương Xuân Sơn, Trần Quang

“Cơ sở lý luận báo chí – truyền thông”, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia

Hà Nội.

24. PGS.TS Đinh Văn Hường, “Các thể loại báo chí thông tấn”, Nhà xuất

bản Đại học Quốc gia Hà Nội

25. PGS.TS Đinh Văn Hường (2004,2007) “Tổ chức và hoạt động của tòa

soạn”, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.

26. Nguyễn Thị Cẩm Lệ (2010), “Khảo sát việc sử dụng thiết bị di động có

truy cập internet với mục đích giải trí của công chúng đô thị Hà Nội”,

Khóa luận cử nhân, Khoa Báo chí và Truyền thông, Đại học Khoa học

Xã hội và Nhân văn, Hà Nội.

27. TS Nguyễn Thành Lợi “Sự vận động và phát triển của báo chí hiện đại

trong môi trường hội tụ truyền thông” (3 kỳ), Trung tâm Bồi dưỡng

nghiệp vụ Báo chí – Hội Nhà báo Việt Nam.

28. Thành Luân, 2014, “Đọc báo trên thiết bị điện thoại di động sẽ lên

ngôi”, http://www.thanhnien.com.vn/cong-nghe-thong-tin/doc-bao-

tren-thiet-bi-di-dong-se-len-ngoi-467634.html

29. Vũ Trà My, 2012, Văn hóa ứng xử với truyền thông hiện đại, Khoa Báo

chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.

30. Hải Mỹ (2013), “Ba xu hướng di động nổi bật năm 2013), báo điện tử

VNExpress

http://sohoa.vnexpress.net/tin-tuc/doi-song-so/ba-xu-huong-di-dong-

noi-bat-nam-2013-2441326.html

114

31. Nguyễn Kim Ngân (2005), “Nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội”,

Luận văn Thạc sĩ, Khoa Báo chí, Học viện Báo chí và Tuyên truyền,

Hà Nội.

32. Nhiều tác giả (2006), “Các thủ thuật làm báo điện tử”, Nhà xuất bản

Thông tấn, Hà Nội.

33. Đỗ Chí Nghĩa, “Đào tạo nhà báo đa phương tiện ở Việt Nam hiện nay”

http://nguvan.ued.udn.vn/index.php/dao-tao-nha-bao-da-phuong-tien-o-

viet-nam-hien-nay/

34. Phan Quang (2007), “Về diện mạo báo chí Việt Nam”, Nhà xuất bản

Thông tin, Hà Nội.

35. Bảo Quyên, 2015, Các xu thế phát triển của báo chí hiện đại trong kỷ

nguyên mới

http://www.vietnamplus.vn/cac-xu-the-phat-trien-cua-bao-chi-hien-dai-

trong-ky-nguyen-moi/328795.vnp

36. Bùi Hoài Sơn (2008), Phương tiện truyền thông mới và những thay đổi

văn hóa xã hội ở Việt Nam, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội.

37. Tạ Ngọc Tấn (2001) Truyền thông đại chúng, Nhà xuẩ bản Chính trị

Quốc gia, Hà Nội.

38. Nguyễn Quý Thanh (2006), Xã hội học về Dư luận xã hội, Nhà xuất

bản Đại học Quốc gia Hà Nội, 2006.

39. Lâm Thảo (2013) “Công nghệ di động trở thành xu hướng làm việc

mới”, Nhân dân điện tử

http://www.nhandan.org.vn/mobile//mobile/_mobile_congnghe/_mobil

e_vienthong/item/64802.html

40. Huy Thắng (2013) “63% người dùng điện thoại di động lên mạng bằng

smartphone”, báo điện tử VNExpress

http://sohoa.vnexpress.net/tin-tuc/doi-song-so/63-nguoi-dung-dien-

thoai-di-dong-len-mang-bang-smartphone-2880712.html

115

41. Tuần Vietnamnet, Truyền thông nóng – lạnh và sức sống của sách in,

ngày 19/7/2010.

42. Tạp chí thông tin lý luận và khoa học công nghệ của Bộ Thông tin và

Truyền thông, (2014), “Báo chí trên thiết bị di động – xu hướng tất

yếu” http://tapchibcvt.gov.vn/TinBai/3852/Bao-chi-tren-thiet-bi-di-

dong-%E2%80%93-xu-huong-tat-yeu

43. Hà Vân, 2013, “Nhà báo Lê Quốc Minh – Tổng biên tập Vietnamplus:

Mobile News- Quan trọng là biết đón đầu”

http://www.baomoi.com/Nha-bao-Le-Quoc-Minh-Tong-bien-tap-

Vietnamplus-Mobile-News-Quan-trong-la-biet-don-

dau/c/10982678.epi

44. Nguyễn Tiến Vụ (2011) Sự vận động và phát triển của báo chí trong

thời kì hội tụ truyền thông, tích hợp đa phương tiện, Kỷ yếu hội thảo

khoa học Quốc gia Tính chuyên nghiệp của báo chí hiện đại.

45. Claudia Mast (2004) “Truyền thông đại chúng – Những kiến thức cơ

bản”, Trần Hậu Thái biên dịch, Nhà xuất bản Thông tấn, Hà Nội.

46. Martin Lister, Jon Dovey, Seth Giddings, Iain Grant, Kieran Kelly

(second edition 2009), New media: a critical introdution, by Routledge

Taylor and Francis group published in the USA in 2009.

47. Lev Manovich, Language of new media, the MIT Press, 2001.

48. Mike Ward (2004), “Journalism online – Báo trực tuyến”, Vũ Tuấn

Anh biên dịch, Nhà xuất bản Pocal Press.

49. The Missouri Group, “News reporting and writing – Nhà báo hiện đại”,

Nhóm tác giả biên dịch, Nhà xuất bản Trẻ

50. Philippe Brton, Serge Proulx (1996), “Sự bùng nổ truyền thông”, Vũ

Đinh Phòng biên dịch, Nhà xuất bản Văn Hóa, Hà Nội.

51. Priest.S (2003), Nghiên cứu truyền thông, Thu Hằng dịch, Học viện

Báo chí và Tuyên truyền, Hà Nội.

116

52. Thomas L.Friedman (2006), Thế giới phẳng, Nhà xuất bản Trẻ, Hà Nội.

53. Oscar Weslund (2008), From Mobile Phone to Mobile Device,

Canadian Journal of Communication, Vol 33 (2008), 443-463.

117

PHỤ LỤC

Phỏng vấn sâu số 1:

- Đề tài: Vấn đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động ở Việt

Nam hiện nay

- Phỏng vấn ThS. H.H - Giảng viên Báo chí – Truyền thông

- Hình thức phỏng vấn: Phỏng vấn qua email

1. Theo anh/chị, tên gọi chính xác của báo chí trên nền tảng thiết bị di

động hiện nay là gì? Và có thể coi nó là một loại hình báo chí mới

đƣợc không?

Để trả lời rốt ráo câu hỏi này thì phải bàn cho kĩ về khái niệm "báo

chí". "Báo chí" là gì? Bản thân định nghĩa này cũng còn nhiều cái chưa thống

nhất. Hiện nay ở Việt Nam đang phổ biến cách phân loại về các loại hình báo

chí - truyền thông như sau: Báo in, phát thanh, truyền hình, và báo điện tử

(hay còn gọi là truyền thông internet). Cách phân loại như thế này là dựa trên

phương tiện/công nghệ truyền tin. Theo cách này thì thực ra báo trên nền

tảng thiết bị di động có thể xếp vào cùng nhóm với báo điện tử (truyền thông

internet). Các thiết bị di động này được hiểu là máy tính xách tay, máy tính

bảng, điện thoại thông minh...

Đấy là dùng phương tiện (công nghệ) làm tiêu chí để phân loại.

Nhưng nếu lấy tiêu chí khác thì lại có cách phân loại khác. Tiêu chí

khác ở đây có thể là nội dung thông tin (content). Bất kể là phương tiện gì,

nhưng nếu có giá trị tin tức - NEWS, thì đấy là thông tin báo chí. Có thể thấy,

ví dụ, truyền hình chẳng hạn, chỉ một phần nhỏ là có thông tin báo chí, tức là

về news, còn lại là thông tin giải trí, quảng cáo, tuyên truyền...rất nhiều.

Nếu phân loại theo cách thứ hai như ở trên, thì phương tiện di động

hay không di động cũng không quá quan trọng nữa. Tất cả các thiết bị này,

dù di đông hay không di động, cũng chỉ là các kênh khác nhau để người ta

118

đẩy content- nội dung lên thôi. Và các thiết bị này được gọi chung là các

"platforms".

Cá nhân tôi thấy cách phân loại thứ hai, lấy nội dung thông tin làm

tiêu chí, thay vì phương tiện, là hợp lí hơn và giống với cách phân loại của

thế giới hơn.

Tuy nhiên mình hiểu thực tế ở Việt Nam thì đã bắt đầu phổ biến cụm từ

"báo di động" rồi. Nhưng bản thân cách gọi như thế cũng ko hợp lí với cách

phân loại thứ nhất, vì di động thì cuối cùng cũng kết nối với mạng internet,

vẫn là báo điện tử (trực tuyến).

2. Anh/chị nhận định nhƣ thế nào về xu hƣớng cá nhân hóa thông tin

báo chí trên thiết bị di động?

Đây không còn là xu hướng quá mới nữa. Nhưng vẫn đang là những xu

hướng nổi bật. Và với sự phát triển của các thiết bị di động thì càng tiện hơn

cho các cá nhân tham gia vào các xu hướng này. Ví dụ từ lâu rồi người ta có

thể sử dụng điện thoại thông minh quay chụp và dựng các video tin tức cá

nhân rồi đẩy lên trang blog của mình hoặc chia sẻ lên Facebook hoặc tham

gia cộng tác với các toà báo (như mấy trang bạn đọc cùng làm báo của mấy

báo mạng ấy).

3. Báo chí trên điện thoại di động có thể tận dụng mạng xã hội nhƣ

một lợi thế để phát triển không?

Báo chí hoàn toàn có thể tân dụng lợi thế của mạng xã hội để phát

triển. Mạng xã hội không chỉ là nguồn tin của báo chí (tất nhiên phải qua chu

trình kiểm tra độ tin cậy rất kĩ càng chứ ko phải như mấy báo lá cải vẫn đi

đăng lại nguyên xi từ mạng xã hội), mà mạng xã hội còn có thể là một

platform khác để "câu kéo" công chúng tới với bản báo. Ví dụ các báo/ đài/

hãng thông tấn lớn giờ đều có page của mình trên mạng xã hội. Đây là trang

chính thức. Và song song với việc chạy tin trên website chính thức thì giờ họ

119

đẩy cả lên FB, lên Youtube... để giành lấy những độc giả đang nghiền mạng

xã hội mà bỏ bê lướt web đọc báo

4. Theo anh/chị, công chúng trên báo chí di động có sự khác biệt gì so

với công chúng của các loại hình báo chí khác?

Đây là một câu hỏi quan trọng. Công chúng thực ra bên cạnh việc sử

dụng các thiết bị di động thì họ vẫn hoàn toàn có thể đọc báo in, tạp chí, xem

truyền hình hay nghe radio. "Truyền hình" hay "radio" ở đây cũng rất có thể

là truyền hình/radio trên thiết bị di động mà cũng có thể là cái vô tuyến

truyền hình hay cái đài theo kiểu truyền thống. Không cứ có một thiết bị mới

là công chúng hoàn toàn bỏ quên thiết bị cũ. Nhưng hẳn nhiên là có sự chia

sẻ công chúng giữa các thiết bị cũ với các thiết bị mới.

Còn với riêng những công chúng mà tiếp nhận tin tức chủ yếu từ các

thiết bị di động thì có lẽ có những khác biệt với công chúng mà phần lớn vẫn

tiếp nhận qua các thiết bị truyền thống. Cụ thể có thể khác nhau như thế nào?

Thì không dễ để trả lời câu hỏi này. Cần có những nghiên cứu vừa rộng mà

vừa sâu.

Nhưng ý kiến cá nhân mình thì có thể dễ thấy công chúng ưa tiếp nhận

qua thiết bị di động là những người di chuyển nhiều. Và multi-tasks, nghĩa là

cùng lúc làm nhiều việc. Và phần lớn những người ưa thiết bị di động là

người trẻ tuổi. Đây có thể là những lưu ý quan trọng mà người làm báo cần

chú ý.

5. Theo nghiên cứu của chúng tôi, nhóm thông tin thời sự, xã hội và

đời sống là nhóm thông tin mà công chúng quan tâm nhiều nhất.

Vậy, báo chí trên điện thoại di động cần tập trung vào loại thông

tin đặc thù nào để đáp ứng nhu cầu của công chúng?

Thực ra nhu cầu của công chúng rất đa dạng. Và bản thân thông tin

báo chí, news, là cần đa dạng và thời sự. Nếu đặc thù quá thì có lẽ lại là ưu

thế của tạp chí hoặc báo giấy, thì hợp hơn là báo trên mạng internet.

120

6. Theo anh/chị, cách thức sản xuất tin tức cho phiên bản điện thoại

di động hiện nay có bất cập gì?

Giao diện nhiều báo di động còn chưa hợp lí với màn hình của các

thiết bị di động này (design, cỡ chữ, font chữ...). Và quảng cáo chạy cũng rất

nhiều khi chưa hợp lí, gây khó chịu cho người đọc.

121

Phỏng vấn sâu số 2:

- Đề tài: Vấn đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động ở Việt

Nam hiện nay

- Phỏng vấn phóng viên N.H.V, báo Vietnamplus

- Hình thức phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp

1. Theo anh/chị, báo chí trên điện thoại di động hiện nay có thể coi là

một loại hình báo chí mới hay không? tại sao?

Báo chí trên điện thoại di động hiện nay về bản chất là phương thức

trình bày mới của báo điện tử để phục vụ độc giả.

Nếu phân loại theo tiêu chí về công nghệ, hoạt động truyền thông qua

điện thoại di động hiện nay về cơ bản được chia thành 2 nhóm. Nhóm thứ

nhất là nhóm cần GPRS (tức là có kết nối internet) và nhóm thứ hai là nhóm

không cần GPRS. Thuật ngữ GPRS có nghĩa là General Packet Radio Service

– dịch vụ vô tuyến gói tổng hợp, là một dịch vụ dữ liệu di động dạng gói dành

cho những người dùng Hệ thống thông tin di động toàn cầu (GSM) và điện

thoại di động IS-136. Nó cung cấp dữ liệu ở tốc độ từ 56 đến kbps. GPRS có

thể được dùng cho những dịch vụ như truy cập Giao thức ứng dụng không

dây (Wap), dịch vụ tin nhắn SMS, dịch vụ nhắn tin đa phương tiện MMS và

với các dịch vụ liên lạc Internet như email và truy cập world wide web. Báo

chí trên điện thoại di động hiện nay là hình thức cần có kết nối mạng GPRS.

Điện thoại di động sẽ được kết nối với mạng internet và công chúng có thể

đọc báo thông qua tên miền của trang báo mình cần, đa phần các cơ quan

báo chí có phiên bản dành riêng cho điện thoại di động sẽ tự động chuyển

sang phiên bản điện thoại di động khi công chúng sử dụng thiết bị điện thoại

di động để truy cập vào trang báo.

2. Anh/chị có thể miêu tả chi tiết công việc hiện nay của mình tại tòa

soạn?

122

Công việc của một phóng viên báo điện tử

- Phóng viên báo điện tử sẽ được cấp một tài khoản (Account) để đăng

nhập vào hệ thống của tờ báo điện tử (CMS).

- Tài khoản có nhiều cấp độ khác nhau, đối với phóng viên thì chỉ có thể

gán chữ (text) và ảnh lên trang, chọn chuyên mục và dẫn link các bài

có nội dung liên quan (dòng sự kiện).

- Tài khoản của biên tập viên có thể chỉnh sửa và xuất bản các tin bài

phóng viên đã đẩy lên hệ thống.

- Tài khoản của thư ký tòa soạn báo in ngoài việc có thể sửa, xuất bản

còn có thêm quyền gỡ tin bài xuống trong trường hợp cấp bách.

- Quy trình sản xuất tin bài và duyệt đăng trên trang điện tử như sau.

- Phóng viên sau khi triển khai đề tài và có bài viết đầy đủ, phóng viên tự

đăng nhập vào tài khoản của mình trên hệ thống, đẩy chữ và ảnh vào

trong giao diện bài viết rồi thoát ra ngoài.

- Biên tập viên (BTV) sẽ tự biết là có bài phóng viên đẩy lên thông qua

hệ thông báo trên màn hình.

- Sau khi đọc, sửa, duyệt, chọn cấp độ hiển thị trên trang web cho tin,

bài của phóng viên thì BTV sẽ click chọn vào phần biên tập (tức là bài

đã biên tập).

- Tiếp đó thư ký tòa soạn sẽ duyệt lại lần nữa rồi cho xuất bản.

- Kết thúc quy trình.

Đối với phóng viên, kỹ thuật viên chịu trách nhiệm mảng điện thoại di

động, cần xử lí về mặt kỹ thuật đối với hình ảnh,đồ hình đồ họa, file audio,

file video trước khi đăng tải lên phiên bản điện thoại di động. Việc làm

này nhằm giảm dung lượng trang, tăng tốc độ tải trang và tiết kiệm chi phí

sử dụng ineternet cho công chúng đọc báo trên phiên bản điện thoại di

động.

123

3. Tòa soạn nơi anh/chị làm việc có đội ngũ phóng viên, biên tập viên,

chuyên viên dành riêng cho phiên bản điện thoại di động hay

không? Theo anh/chị, về mặt công nghệ, báo điện tử trên điện thoại

di động có điểm gì khác biệt?

Trong tòa soạn báo giấy thì thường có Ban biên tập điện tử chứ không

có riêng Ban cho phiên bản điện thoại. Vì phiên bản điện thoại chỉ là cách

trình bày khác của Báo điện tử mà thôi, cách trình bày này được làm tự

động nhờ phần mềm máy tính, ứng dụng công nghệ HTML5 + CSS3.

HTML5 và CSS3.

HTML5 và CSS3 là các chương trình mới nhất cho việc thiết kế Web.

Các tính năng video của HTML5 – cho phép đơn giản hoá việc thêm một

video vào trang Web – đã được nhận được nhiều sự chú ý, không những thế

HTML5 còn có nhiều tính năng làm nó trở nên tuyệt vời đối với người sử

dụng cũng như các nhà phát triển Web.

4. Theo anh/chị, để sản xuất riêng một phiên bản báo chí dành cho

điện thoại di động thì có những khó khăn và thuận lợi gì?

Thuận lợi dễ thấy nhất hiện nay là sự phát triển của internet và công nghệ số.

Chỉ với chiếc điện thoại đa chức năng được tích hợp kết nối mạng internet,

chúng ta có thể sử dụng rất nhiều dịch vụ hiện đại. Số lượng công chúng sử

dụng điện thoại di động để đọc báo cũng rất lớn, vì thế đây được coi là mảnh

đất màu mỡ, giúp các cơ quan báo chí có thế thỏa sức vùng vẫy.

Về mặt khó khăn, các cơ quan báo chí hiện nay đều chưa có định hướng rõ

ràng trong việc phát triển loại hình báo chí trên điện thoại di động. Họ mặc

nhiên coi đây là một phiên bản khác của báo điện tử nên chưa có những sự

đầu tư thích hợp.

124

5. Theo anh/chị, báo chí trên điện thoại có nên phát triển theo hƣớng

một phiên bản riêng mà không phụ thuộc vào phiên bản điện tử

hay không? nếu có thì cần có chiến lƣợc gì để xây dựng và phát

triển phiên bản mới này?

Trước đây, để đọc báo trên điện thoại di động, người đọc có thể truy

cập vào tên miền của các trang báo qua Internet. Tuy nhiên, do xu hướng

người sử dụng điện thoại di động đọc báo ngày càng nhiều cho nên các tờ

báo điện tử đã xây dựng lên các phiên bản mobile (phiên bản dành cho điện

thoại) của các tờ báo, nhằm lôi kéo và đáp ứng nhu cầu độc giả. Tức là khi

truy cập vào các trang báo qua điện thoại di động, giao diện sẽ tự động

chuyển sang phiên bản dành cho mobile. Nhưng đây chỉ là một phiên bản

khác của báo điện tử, thông tin báo chí hầu như không có sự khác biệt so với

báo điện tử. Như vậy là không hợp lí, vì phương tiện truyền thông là khác

nhau, nó mang những đặc trưng khác nhau, thậm chí đối tượng công chúng

cũng không giống nhau.

Chính vì vậy, để phát triển báo điện tử trên điện thoại di động như một

loại hình báo chí độc lập với báo điện thì các cơ quan báo chí phải chú trọng

vào việc thành lập một mô hình làm báo riêng cho điện thoại di động. Thậm

chí cần nắm bắt được nhu cầu, sở thích của công chúng, nghiên cứu đặc

điểm, tính năng của thiết bị di động để đưa ra những cách thức sản xuất tin,

bài riêng, phù hợp với yêu cầu.

6. Theo nghiên cứu của chúng tôi, hiện này có 3 hình thức báo chí

trên điện thoại di động: không cần sử dụng GPRS, phải sử dụng

GPRS để kết nối mạng internet, ứng dụng đọc báo trên

smartphone. Theo anh/chị, hình thức nào có nhiều ƣu điểm nhất và

nên đƣợc tập trung phát triển?

125

Với loại hình không cần sử dụng GPRS, tin tức sẽ chạy trên màn hình

điện thoại theo một khung giờ nhất định (còn gọi là dịch vụ Livescreen). Đây

là một loại dịch vụ quảng bá nội dung theo hình thức gửi trực tiếp về màn

hình điện thoại di động. Tổng đài sẽ liên tục gửi tin theo tần suất nhất định

nào đó, tùy thuộc từng nhà mạng. Các bản tin Livesreen này sẽ hiển thị trên

màn hình điện thoại với tính năng tương tác trực tiếp với người dùng. Việc

tiếp tục đọc hay từ chối nhận thông tin phụ thuộc vào người dùng. Điều quan

trọng là tin nhắn chỉ xuất hiện khi điện thoại đang ở chế độ chờ nên sẽ không

làm ảnh hưởng đến các hoạt động khác của người dùng. Nếu không muốn

nhận bản tin, người dùng hoàn toàn có thể hủy dịch vụ.

Với loại hình báo chí cần sử dụng GPRS, đây vẫn được coi là báo điện

tử trên thiết bị điện thoại di động. Tức là điện thoại di động là một phiên bản

khác của báo điện tử, thông tin được update từ phiên bản báo điện tử, cũng

có thể có sự khác biệt nhỏ về nội dung nhưng không đáng kể. Điểm khác biệt

lớn chỉ nằm ở giao diện của ttrang báo khi đăng tải trên thiết bị điện thoại di

động do mỗi thiết bị lại có đặc trưng riêng.

Có 1 thời điểm, nhiều tờ báo điện tử đã đầu tư xây dựng "ứng dụng đọc

báo" trên thiết bị di dộng. Tuy nhiên, hiện nay, với công nghệ mới, các trình

duyệt web đều cho phép hiển thị tốt HTML5 và CSS3, các "ứng dụng đọc

báo" đã không còn được sử dụng nữa, do người dùng phải cài đặt mà lại

không mang lại lợi bất kỳ ích gì cho người đọc.

7. Anh/chị có kiến nghị gì về việc xây dựng một quy trình làm tin mới

cho phiên bản điện thoại di động?

Tin là loại hình báo chí đòi hỏi tính thời sự cao, thông tin phải đến đến

với công chúng một cách nhanh nhất có thể. Điện thoại di động lại là phương

tiện năng động, cố thể giúp công chúng đọc báo mọi lúc mọi nơi, tính định kỳ

của báo chí lại bị phá vỡ. Vì vậy, xây dựng quy trình làm tin cho phiên bản

điện thoại di động cũng cần được xem xét, nhất là trong môi trường hiện đại,

126

báo chí trên điện thoại di động đang dần khẳng định được vị trí của mình. Tôi

cho rằng để xây dựng quy trình làm tin cho phiên bản điện thoại di động

không đơn giản. Nhưng điều quan trọng là phải nắm bắt được thói quen của

công chúng. Họ không có nhiều thời gian để đọc cả một bài dài vài trăm đến

một nghìn chữ. Họ chỉ cần nắm được thông tin quan trọng nhất, cốt lõi nhất,

nhanh nhất có thể. Hơn nữa, màn hình điện thoại di động lại khá nhỏ, khổng

thế đăng cả một bài dài gấp mấy lần chiều dài của màn hình được. Vì vậy,

điều quan trọng nhất khi làm tin cho phiên bản điện thoại di động là phải

ngắn gọn, chính xác, nhanh chóng. Ngay khi sự kiện diễn ra, tin tức phải

được cập nhật một cách ngắn gọn nhất có thể mà vẫn đảm bảo tính chính xác

của tin. Thông tin bên lề có thể bổ sung sau. Chẳng hạn như các cơ quan viễn

thông khi cung cấp dịch vụ đọc báo qua điện thoại di động cho khách hàng

cũng có những yêu cầu về mặt dung lượng chữ cho tít, sapo, tóm tắt thông

tin… Dịch vụ cung cấp tin tức của Viettel có yêu cầu riêng về tít là từ 10-12

chữ, phần tóm tắt nội dung tin (thường là sapo trong các bài báo) không quá

30 chữ… Nếu muốn đọc toàn bộ tin tức thì khách hàng phải trả tiền để được

hưởng dịch vụ. Các cơ quan báo chí cũng có thể xây dựng những quy định chi

tiết này để phát triền quy trình sản xuất tin dành riêng cho điện thoại di động.

127

Phỏng vấn sâu số 3:

- Đề tài: Vấn đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động ở Việt

Nam hiện nay

- Phỏng vấn phóng viên N.X.T, báo Tuổi trẻ

- Hình thức phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp

1. Theo anh/chị, tên gọi chính xác của báo chí trên nền tảng thiết bị di

động hiện nay là gì? Và có thể coi nó là một loại hình báo chí đƣợc

không?

Hiện nay, các thiết bị điện thoại di động đọc được báo là nhờ sử dụng ứng

dụng Internet Explorer. Vì vậy, không có sự khác biệt so với máy tính cá nhân

hay máy tính để bàn.

Xưa nay, để đọc báo trên điện thoại di động, người đọc có thể truy cập vào

tên miền của các trang báo qua ứng dụng Internet Explorer. Tuy nhiên, do xu

hướng người sử dụng điện thoại di động đọc báo ngày càng nhiều cho nên

các tờ báo điện tử đã xây dựng lên các phiên bản mobile (phiên bản dành cho

điện thoại) của các tờ báo, nhằm lôi kéo và đáp ứng nhu cầu độc giả.

2. Tòa soạn nơi anh/chị làm việc có đội ngũ phóng viên, biên tập viên,

chuyên viên dành riêng cho phiên bản điện thoại di động hay

không?

Các cơ quan báo chí hiện này hầu như đều chưa có bộ phận sản xuất

riêng dành cho phiên bản điện thoại di động. Đa phần tin tức trên phiên bản

điện thoại di động đều không có nhiều khác biệt so với phiên bản báo điện tử

về mặt nội dung thông tin. Nếu có khác biệt thì chỉ khác ở phần kỹ thuật hoặc

giao diện do điện thoại di động có đặc điểm khác với máy tính để bàn hay

laptop. Tuy nhiên cũng có một số tin đã được biên tập chỉnh sửa lại cho phù

hợp với màn hình điện thoại di động. Nhìn chung, chưa có một cách thức hay

128

quy trình riêng nào dành cho việc sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di

động. Tất cả đều chỉ là một phiên bản khác của báo điện tử.

3. Theo nghiên cứu của chúng tôi, nhóm thông tin thời sự, xã hội và

đời sống là nhóm thông tin mà công chúng quan tâm nhiều nhất.

Vậy, báo chí trên điện thoại di động cần tập trung vào loại thông

tin đặc thù nào để đáp ứng nhu cầu của công chúng?

Tin tức báo chí được đưa trên phiên bản mobile thường được cập nhật từ

chính trang báo điện tử cho nên những thông tin được phản ánh trên các mỗi

báo điện tử thường được đưa lại trên trang mobile để bạn đọc theo dõi. Tuy

nhiên, do là phiên bản điện thoại di động cho nên không thể trình bày như

trang báo dành cho máy tính nên phiên bản điện thoại được xây dựng chủ yếu

cung cấp những thông tin nóng nhất, nhiều người quan tâm nhất. Còn những

tin ít giá trị hơn thường được để ở các trang trong: xã hội, kinh tế, sức khỏe,

đời sống…

4. Cơ quan báo chí phải sản xuất tất cả các loại thông tin báo chí hay

chỉ tập trung vào một nhóm thông tin nhất định?

Thường thì các cơ quan báo chí tập trung thực hiện theo tôn chỉ mục đích

được cấp phép. Tuy nhiên, với các báo điện tử, thường cập nhất nhiều loại

thông tin khác nhau nhưng tập trung vào những thông tin nóng, hót được bạn

đọc quan tâm.

5. Báo chí trên điện thoại di động có thể tận dụng mạng xã hội nhƣ

một lợi thế để phát triển không?

Mạng xã hội hiện đang là hiện tượng của xã hội. Vì vậy, các báo điện tử

(trong đó có phiên bản điện thoại di động) đều xây dựng những trang fanpage

riêng để lôi kéo bạn đọc trên các diễn đàn, trang mạng xã hội. Mạng xã hội

không chỉ là nguồn tin của báo chí (sau khi đã trải qua chi trình kiểm tra tính

xác thực một cách nghiêm ngặt), mà nó còn có thể là một platform khác để

"câu kéo" công chúng tới với bản báo. Ví dụ các báo/ đài/ hãng thông tấn lớn

129

giờ đều có page của mình trên mạng xã hội. Đây là trang chính thức. Và song

song với việc chạy tin trên website chính thức thì giờ họ đẩy cả lên facebook,

lên Youtube...để giành lấy những độc giả đang nghiền mạng xã hội mà bỏ bê

lướt web đọc báo

6. Trong tƣơng lai, báo chí trên điện thoại di động có phát triển hay

không? Tại sao?

Xu hướng phát triển báo chí trong thời gian qua đã cho thấy, trong tương lai

không xa, việc đọc báo trên điện thoại di động sẽ là chủ lực. Với các tính

năng vượt trội, có thể truy cập ở bất cứ đâu, lúc nào, không cần đến các thiết

bị rườm rà, việc đọc báo trên điện thoại di động sẽ ngày càng phát triển.

Chưa kể, các phóng viên thời nay còn sử dụng chính điện thoại di động để tác

nghiệp trong trường hợp cần thiết.

7. Theo anh/chị, cách thức sản xuất tin tức cho phiên bản điện thoại

di động hiện nay có bất cập gì?

Do tin tức được đăng tải trên phiên bản điện thoại di động hiện nay đều được

update từ các trang báo điện tử cho nên nội dung thường khá dài. Trong khi

đó, thiết kế màn hình điện thoại nhỏ cho nên chưa tiện lợi cho công chúng

trong việc tiếp nhận thông tin. Để đọc hết một bài báo dài, độc giả phải sử

dụng nhiều thao tác với thiết bị.

130

Phụ lục phỏng vấn sâu số 4:

- Đề tài: Vấn đề làm tin cho phiên bản điện thoại di động ở Việt

Nam hiện nay

- Phỏng vấn Nhà báo Lê Quốc Minh – Tổng biên tập báo

VietnamPlus

- Hình thức phỏng vấn: Phỏng vấn qua email

1.Xin anh cho biết một số thông tin cơ bản về hoạt động của trang

Vietnamplus trên điện thoại di động?

Báo điện tử VietnamPlus ngay từ khi ra đời vào cuối năm 2008 đã có

phiên bản mobile, bởi mobile đã được coi là trọng tâm chính ngay khi chúng

tôi xây dựng đề án phát triển báo điện tử. Đối với chúng tôi, mobile mới là

hướng đi của tương lai, và có thể nói phiên bản web chỉ là bước trung

chuyển. Đương nhiên, do thói quen của người dùng khi đó là máy tính, nên

website là giao diện tiếp cận độc giả chủ yếu, nhưng đa phần nội dung được

định hướng cho mobile nên có độ dài vừa phải, tiêu đề cũng có độ dài chuẩn

để vừa vặn một màn hình feature phone khi đó, ảnh cũng theo một kích thước

thống nhất.

VietnamPlus là đơn vị có ứng dụng đọc tin mobile (mobile news

application) đa ngôn ngữ đầu tiên ở Việt Nam vào tháng 1/2010, hoạt động

hiệu quả trên 500 loại điện thoại cơ bản (feature phone) và sau đó có thêm

phiên bản cho Android và iOS. Ứng dụng này đã có tới 500.000 lượt

download tính đến cuối năm 2013. Rất tiếc do việc hợp tác chưa mang lại

hiệu quả thương mại nên đối tác công nghệ đã ngừng hoạt động. Tuy nhiên,

phiên bản web mobile của VietnamPlus vẫn luôn được nâng cấp và cải tiến.

Hiện tại, số lượng người truy cập qua mobile của VietnamPlus đã đạt gần

50%, là mức tương đối cao so với nhiều báo điện tử ở Việt Nam và thế giới.

131

2. Công chúng của báo chí trên điện thoại di động có sự khác biệt

gì so với công chúng của các loại hình báo chí khác?

Việc công chúng sử dụng thiết bị di động để truy cập tin tức là một nhu

cầu tự nhiên, và khi độc giả chọn một nền tảng nhất định thì các nhà xuất bản

tin tức sẽ phải lưu tâm hơn. Đương nhiên, xu thế hiện nay là đa nền tảng,

nhưng nền tảng nào có nhiều người dùng (bao gồm mobile và mạng xã hội)

thì phải được coi là ưu tiên trong chiến lược phát triển. Và chiếm lĩnh nền

tảng nào thì cũng phải hiểu rõ được những điểm mạnh-yếu của nền tảng đó

cũng như hành vi của người sử dụng. Người sử dụng máy tính có đặc điểm

vươn người về phía trước (lean forward) trong khi người sử dụng mobile và

máy tính bảng thường là ngả người về phía sau (lean back). Một đặc điểm

quan trọng khác là người dùng mobile sẽ theo dõi nội dung trên màn hình của

họ nhiều lần trong ngày, thậm chí có người mở điện thoại của họ đến 200 lần

mỗi ngày, nghĩa là xem nhiều lần nhưng thời gian xem lại ngắn. Thói quen

khi đọc tin cũng dẫn đến mối quan tâm khác nhau: rõ ràng khi dùng điện

thoại thì người ta thích đọc lướt thông tin, thích xem hình và video ơn là đọc

chữ, và nói chung là nội dung thư giãn, giải trí, nếu là tin tức thì phải là

những thông tin rất nổi bật. Người dùng mobile đương nhiên khác với người

đọc báo, tạp chí in, và cũng khác với người đọc website.

Cách thức sử dụng mobile trong thời gian tới cũng khác biệt với cách

dùng điện thoại 4-5 năm trước. Ví dụ người dùng hiện nay có xu hướng đọc

nội dung từ các ứng dụng social media mà họ thường xuyên theo dõi mỗi

ngày, và chính vì lý do đó mới dẫn đến sự phát triển của các công cụ như

Instant Articles của Facebook hay Discover của Snapchat, và nhiều nhà xuất

bản lớn buộc phải đưa nội dung lên các nền tảng này để tạo nên cái gọi là

“distributed content” - nội dung do mình làm ra nhưng lại được một nền tảng

khác phát hành. Đây là một thách thức vô cùng to lớn với các báo, bởi nếu

132

quá phụ thuộc vào các nền tảng này thì có thể mất bản sắc, thậm chí mất cả

độc giả, nhưng nếu không có chiến lược lôi kéo độc giả phù hợp thì cũng

không thể thành công.

Xét về cách trình bày nội dung, lối trình bày kiểu cũ, chỉ gồm nội dung

văn bản và hình ảnh minh họa dường như không còn phù hợp với độc giả trẻ

hiện nay. Hãy xem các phiên bản trên mobile trên Snapchat của các trang từ

MTV, People cho đến CNN, Daily Mail, NatGeo… thì sẽ hiểu sự thay đổi

mạnh mẽ ra sao, từ việc sử dụng hình animation, font chữ tiêu đề, video cho

đến cách thể hiện nội dung bài thay đổi thế nào.

3. Công nghệ thông tin và công nghệ truyền thông số có ảnh hƣởng

thế nào đối với báo điện tử nói chung và phiên bản điện thoại di động nói

riêng?

Công nghệ đương nhiên tác động to lớn đến báo điện tử, nhưng đa

phần nó không liên quan đến người dùng nên họ không cảm nhận thấy, trừ

việc tốc độ load trang nhanh hơn hoặc cách đặt menu và các biện pháp điều

hướng (navigation) thuận lợi hơn trên từng trang. Công nghệ điện đại thể

hiện qua những việc trực tiếp liên quan đến hoạt động sản xuất nội dung như

sau (trừ hệ thống backend server, đường truyền quốc nội hay quốc tế… liên

quan hạ tầng, cũng như những máy trạm mạnh hơn hoặc thiết bị tác nghiệp

hiện đại hơn):

a. Hệ thống quản trị nội dung (CMS) hiện đại và linh hoạt hơn: Hệ

thống càng hiện đại thì càng phải giúp cho các phóng viên, biên tập viên tác

nghiệp dễ dàng hơn. Thậm chí có thể tạo lập nhanh chóng các dòng sự kiện

hay thậm chí các trang web phụ mà không cần sự hỗ trợ của nhân viên lập

trình vì đã có sẵn module. Đương nhiên, mô hình tòa soạn hiện đại là phải có

nhân viên lập trình hoạt động cùng, theo tỷ lệ thông thường là 1:8 hoặc 1:6 (8

phóng viên/biên tập viên phải có 1 nhân viên lập trình). Cá biệt ở New York

Times là 1:2.

133

b. Quy trình tác nghiệp đơn giản, chính xác và nhanh hơn. Công nghệ

hiện đại giúp phóng viên có thể tác nghiệp mọi nơi mọi lúc, dù là đăng tải

trên mạng xã hội hay phát tin trực tiếp vào hệ thống, biên tâp viên cũng có

thể chỉnh sửa và xuất bản bất kỳ lúc nào. Khái niệm mobile newsroom hiện

nay không còn xa lạ, chính là nhờ sự phát triển của công nghệ.

c. Công nghệ phát triển cũng liên quan đến quảng cáo trên báo điện

tử. Hiện tại cách thức mua quảng cáo ở nhiều báo lớn gần như là tự động

theo phương thức programmatic advertising.

d. Công nghệ chặn quảng cáo. Cũng do công nghệ phát triển nên các

phần mềm chặn quảng cáo cũng phát triển mạnh mẽ và đây là nỗi lo của các

tờ báo điện tử, đặc biệt là các phiên bản mobile.

4. Mô hình chiến lƣợc thông tin của Vietnamplus mobile là gì?

Tuy VietnamPlus đặt trọng tâm vào mobile khá sớm và cũng đạt được

những kết quả nhất định, song tôi chưa thể nói đó là thành công mà phải thừa

nhận rằng vẫn còn rất nhiều hạn chế và nhiều vấn đề phải cải thiện trong

tương lai. Dù rằng độc giả ở Việt Nam khá dễ tính nhưng chắc chắn phiên

bản mobile của VietnamPlus sẽ phải thay đổi nhiều hơn nữa, thậm chí là một

nội dung độc lập và hướng đến nhóm đối tượng độc giả nhất định. Kể từ giữa

năm 2015, chúng tôi đã tiến hành một loạt thử nghiệm về cả nội dung lần

cách thể hiện, song do những khó khăn về tài chính nên chưa thể áp dụng.

Phiên bản website của VietnamPlus khá tiên phong trong việc áp dụng

các công nghệ truyền thông mới, áp dụng nhiều tính năng mà các báo điện tử

khác ở trong nước không có. Giao diện của VietnamPlus cũng được chỉnh

sửa và bổ sung liên tục cho phù hợp với xu hướng thiết kế mới trên toàn cầu.

Trong thời gian ngắn sắp tới, VietnamPlus sẽ thử áp dụng cách trình bày theo

kiểu “storytelling” với các bài phóng sự chứ không theo cách thức thông

thường là bị bó chặt trong khung. Chúng tôi cũng dự kiến đưa thêm nhiều nội

dung sáng tạo lên trang VietnamPlus. Tuy nhiên, dự kiến số người xem bằng

134

web sẽ càng ngày càng giảm bớt nên website không phải là ưu tiên của chúng

tôi trong thời gian tới.

Do thiếu nhân lực nên VietnamPlus đã chủ động sản xuất nội dung

ngắn để phục vụ phiên bản mobile là chính, thay vì phải biên tập lại nội dung

một lần nữa. Hiện tai lượng truy cập VietnamPlus từ mobile là gần 50% và

dự kiến trong một vài năm nữa có thể đạt tới 60% hoặc hơn (một số báo trên

thế giới đã đạt mức 70% từ mobile), vì thế chúng tôi đang tiến hành nhiều thử

nghiệm về công nghệ lẫn nội dung, nhằm mang lại những trải nghiệm phù

hợp nhất cho người dùng.

Chẳng hạn người dùng mobile chủ yếu là người trẻ nên họ chú trọng

đến những loại thông tin nhất định, cách họ đọc tin cũng khác và thiên về

video, hoặc ảnh trên mobile nên là ảnh dọc, kể cả video cũng có thể theo xu

hướng này vì người dùng không có thói quen xoay màn hình ngang. Chúng tôi

đang nghiên cứu triển khai 2 cách làm sau:

a. Sản xuất thêm nội dung dành riêng cho mobile, phiên bản web không

có.

b. Đối với ảnh và video, hệ thống sẽ tự động phát hiện là nền tảng

mobile thì hiện thì ảnh dọc hoặc video dọc (nếu có).

Tất nhiên, dù làm theo cách nào thì cũng đòi hỏi phải tăng nhân lực

cũng như tài chính. Và tốt nhất là có một bộ phận phát triển nội dung riêng

cho mobile. Có thể khẳng định rằng quan điểm của VietnamPlus là hướng

đến nền tảng mobile, nền tảng website chỉ là giai đoạn trung chuyển mà thôi.

5.Quy trình sản xuất tin ở Vietnamplus nhƣ thế nào? Đối với phiên

bản điện thoại di động, Vietnamplus có quy trình sản xuất khác so với

phiên bản báo điện tử không?

Như đã nói ở trên, hiện tại nội dung trên phiên bản mobile thực tế là

giống với phiên bản website. Tuy nhiên, phóng viên của VietnamPlus ngày

càng sử dụng thiết bị mobile nhiều hơn trong tác nghiêp. Khi có điều kiện xây

135

dựng phiên bản mobile độc lập thì quy trình sản xuất tin cũng không thay đổi,

chỉ là nội dung thay đổi để phục vụ đối tượng trên nền tảng riêng biệt mà

thôi.

Việc làm báo bằng điện thoại thông minh (mobile journalism – MOJO)

về cơ bản là dành cho những sự kiện nóng, đòi hỏi phải đưa tin nhanh chóng,

vì thế chính là dành cho những sự kiện bất ngờ, phóng viên không được

chuẩn bị trước. Đương nhiên, phóng viên hoàn toàn có thể áp dụng cách thức

tác nghiệp này với những sự kiện không đòi hỏi cao về tốc độ đưa tin, thậm

chí có thể làm phóng sự video bằng điện thoại di động, song khi thực hiện

những chủ đề dài hơi thì không phải là điều bắt buộc, phóng viên có thể linh

hoạt hơn nếu muốn sử dụng những thiết bị cao cấp để sản phẩm có chất

lượng cao hơn.

Để có thể phản ứng nhanh chóng khi xảy ra sự kiện bất ngờ, thì phóng

viên cần phải luyện tập nhiều lần. Và hiệu quả nhất là tòa soạn cần có hướng

dẫn cụ thể về số lượng tin bài, cần loại ảnh nào, video nào. Phóng viên cũng

cần tìm hiểu các phương thức gửi tin bài nhanh và hiệu quả nhất, bởi nếu sản

xuất nội dung nhanh chóng nhưng không gửi về tòa soạn được thì cũng không

có ý nghĩa gì. Độ lớn của video cũng là một yếu tố quan trọng: để gửi qua

mạng 3G thì video không nên quá nặng, vì thế thời gian quay thông thường là

30 giây đến 1 phút. Nếu gửi ảnh bằng email cũng không nên gửi quá nhiều

ảnh một lúc. 1 email chỉ nên có dung lượng tối đa 15MB (2 hoặc 3 ảnh chụp

bằng điện thoại trong điều kiện ánh sáng tốt)

Thông thường, cách làm hoàn hảo nhất đối với một sự kiện như sau

(theo trình tự ưu tiên):

1. Gửi tin dạng breaking news

2. Gửi một số ảnh hiện trường

3. Gửi một đoạn video dạng thô (khi cần gấp) hoặc đã qua biên tập đơn giản,

có gắn hình hiệu (nếu có thời gian)

136

4. Gửi bài cập nhật diễn biến sự kiện

5. Gửi bài phỏng vấn nhanh hoặc một góc nhìn khác về vấn đề

6. Video tổng hợp và/hoặc ảnh cập nhật diễn biến

Nếu làm chuẩn theo quy trình kể trên thì chỉ trong vòng khoảng 2 giờ

đồng hồ kể từ khi tiếp cận hiện trường đã có thể có tối thiểu 6 sản phẩm

thông tin. Nếu phóng viên tiếp tục bám hiện trường, hoặc nếu có hơn 1 phóng

viên tại các sự kiện lớn thì nội dung có thể nhiều hơn.

6.Theo anh, khó khăn và thuận lợi trong việc sản xuất tin cho phiên

bản điện thoại di động là gì?

Thực tế, đã làm tốt nội dung digital cho website, có kinh nghiệm về

mobile cũng như social media thì không có khó khăn gì. Đương nhiên, cần

phát triển độc lập, cần phải có những con người mang tư duy “mobile first”

trong một êkíp riêng chứ không thể nằm trong nhóm làm web. Êkíp này dù

sản xuất nội dung mới hay biên tập lại tin tức từ website thì cũng mang tư duy

mobile.

7.Anh có giải pháp gì để thông tin trên điện thoại di động đạt hiệu

quả cao hơn?

Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ ngày càng tập trung phát triển phiên

bản mobile – hiện nay ở dạng mobile web. Nếu điều kiện tái chính cho phép

thì VietnamPlus sẽ đầu tư trở lại vào application để đảm bảo chiếm lĩnh cả

hai loại công nghệ (VietnamPlus Mobile application đã dừng hoạt động vào

cuối năm 2013 vì không có đủ kinh phí duy trì). Có thể nói mobile sẽ là nền

tảng chủ đạo của VietnamPlus.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là website của VietnamPlus sẽ mất

đi. Chúng tôi dự kiến sẽ thay đổi cơ cấu nội dung để phiên bản website mang

tính chất nghiên cứu và chuyên sâu hơn, về lâu dài nhắm đến mục tiêu phát

triển thuê bao (subscription) chứ không dựa trên doanh thu quảng cáo đối với

nền tảng này.

137

Lý tưởng nhất là có một phiên bản mobile tập trung vào tin tức, thu hút

độc giả theo số đông, một website có nội dung phân tích, đánh giá chuyên sâu

dành cho các chuyên gia hoặc độc giả cao cấp có trả tiền, ngoài ra có thể có

những ứng dụng mobile tập trung vào các chủ đề riêng, nhắm vào các nhóm

đối tượng độc giả đặc thù.

8. Theo khảo sát tháng 6/2016, Hoạt động khai thác thông tin chủ

yếu vẫn là sử dụng lại từ nguồn tin báo điện tử VietNamPlus, anh có định

hƣớng gì trong việc phát triển quy trình sản xuất tin mới cho phiên bản

điện thoại di động?

Các báo ở Việt Nam về cơ bản đều đưa toàn bộ nội dung từ bản web

lên bản mobile. Có hai cách hiểu về thực tế này:

1/ Người phụ trách các báo chưa hiểu rõ về sự khác nhau giữa nội

dung web và mobile, họ phụ thuộc vào một đơn vị công nghệ thiết kế hai giao

diện cho phù hợp với hai nền tảng, còn nội dung bên trong giống nhau. Nói

cách khác là nhiều báo hoàn toàn không có chiến lược mobile. Và thực tế,

nhiều nội dung báo điện tử ở Việt Nam chẳng khác với báo in là bao, xét về

cách viết, có chăng chỉ được bổ sung thêm một số ảnh và video. Nhưng như

vậy chưa thế gọi là báo điện tử. Báo mobile lại càng khác về bản chất và trải

nghiệm người dùng.

2/ Các báo không có đủ nhân sự và tài chính để sản xuất hai nội dung

khác nhau, hoặc ít nhất là biên tập lại nội dung web cho phù hợp với mobile.

VietnamPlus là trường hợp thứ 2

Cách sản xuất nội dung kiểu này có thể phù hợp với những độc giả dễ

tính trong giai đoạn chuyển tiếp, nhưng nó không phù hợp về cả trải nghiệm

thiết bị lẫn logic nội dung. Về định hướng thì như đã nêu ở câu 6 & 7.

138

9. Việc sản xuất tin cho phiên bản điện thoại di động có thể tận

dụng mạng xã hội nhƣ một lợi thế để phát triển không? Tại sao?

Báo chí là báo chí, mạng xã hội là mạng xã hội. Báo chí không thể và

không nên chạy đua với mạng xã hội và cũng không nên đưa nội dung từ

mạng xã hội vào báo chí. Thậm chí gần đây, nhiều độc giả chấp nhận đọc nội

dung dài trên mobile, chứng tỏ người dùng có nhu cầu đọc những thông tin

sâu, cho dù thiết bị không thuận tiện cho việc này. Nội dung trên mạng xã hội

rất nhiều, thậm chí quá tải, và bao gồm cả thông tin chính xác, thông tin chưa

được kiểm chứng lẫn thông tin sai lệch, thiên kiến. Đặc trưng của báo chí là

sự thực, là sự công bằng và cân bằng, vai trò của nhà báo như người gác

cổng, người lọc những thông tin quan trọng từ biển thông tin mỗi ngày. Nếu

đi chệch con đường này thì nhà báo không còn vai trò nữa.

Nhưng đương nhiên, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể

tách rời trong hoạt động tác nghiệp của nhà báo và cơ quan báo chí. Nhà báo

phải biết tận dụng các công cụ này để hỗ trợ cho hoạt động của mình tốt hơn,

chứ không phải để bị mạng xã hội “nuốt chửng.”

10. Để phát triển báo chí trên điện thoại di động cần có chiến lƣợc

gì?

Báo mạng ở Việt Nam khá phát triển, nhưng nói cho đúng thì mới phát

triển ở bề mặt, là sự xuất hiện của rất nhiều website, chứ không phải về thực

chất. Và sự phát triển nội dung trên điện thoại di động cũng vậy: vài năm

nay, hầu như báo nào cũng có phiên bản mobile và cũng có chút đầu tư về

công nghệ chứ không đơn giản như trước. Song thực chất, nội dung của phiên

bản mobile chẳng khác gì với bản web, trong khi về cách trải nghiệm là

mobile khác hẳn với website. Rất ít báo có phiên bản dành riêng cho tablet.

Xu hướng báo chí thế giới trong năm 2016 đặc biệt chú trọng đến mobile, và

xu hướng này sẽ còn phát triển mạnh trong thời gian tới, chính vì thế hiện

139

đang có khái niệm “mobile first” – nhưng báo chí Việt Nam thì dường như

chưa có sự thay đổi nào về cách cung cấp nội dung cho phiên bản mobile,

cho dù tỷ lệ truy cập từ mobile trung bình của các báo ở Việt Nam đều đã đạt

tới 30-35%, nhiều báo còn đạt tỷ lệ cao hơn.

Trong năm 2016, một trong các xu hướng trên thế giới là bản mobile sẽ

phát triển độc lập chứ không chỉ là phiên bản mở rộng của website. Tuy

nhiên, điều này chắc chưa thể xảy ra trong báo chí Việt Nam.

140