M T S V N Đ C N L U Ý KHI LÀM THÍ NGHI M TRONG D YỘ Ố Ấ Ề Ầ Ư Ệ Ạ
HOÁ H C THPT - D ng Th Nga Ọ ươ ị
A. M Đ UỞ Ầ
Thí nghi m hoá h c giúp h c sinh làm quen v i tính ch t, m i liên h và quanệ ọ ọ ớ ấ ố ệ
h có quy lu t gi a các đ i t ng nghiên c u, làm c s đ n m v ng các quy lu t,ệ ậ ữ ố ượ ứ ơ ở ể ắ ữ ậ
các khái ni m khoa h c và bi t khai thác chúng.ệ ọ ế
Đ i v i b môn Hoá h c, thí nghi m gi vai trò đ c bi t quan tr ng trong nh nố ớ ộ ọ ệ ữ ặ ệ ọ ậ
th c, phát tri n, giáo d c nh m t b ph n không th tách r i c a quá trình d y- h c.ứ ể ụ ư ộ ộ ậ ể ờ ủ ạ ọ
Ng i ta coi thí nghi m là c s c a vi c h c hoá h c và đ rèn kĩ năng th c hành.ườ ệ ơ ở ủ ệ ọ ọ ể ự
Thông qua thí nghi m, h c sinh n m ki n th c m t các h ng thú, v ng ch c và sâuệ ọ ắ ế ứ ộ ứ ữ ắ
s c h n.ắ ơ
Tuy nhiên trong quá trình gi ng d y b môn hóa tôi nh n th y b n thân và m tả ạ ộ ậ ấ ả ộ
s đ ng nghi p còn m c ph i nh ng thi u sót sau:ố ồ ệ ắ ả ữ ế
+ R t ít làm thí nghi m (vì ng i s chu n b ho c thi u d ng c , hóa ch t) nênấ ệ ạ ự ẩ ị ặ ế ụ ụ ấ
ch t l ng gi d y ch a cao. H c sinh ít đ c làm (quan sát) thí nghi m, d n đ n khóấ ượ ờ ạ ư ọ ượ ệ ẫ ế
hi u bàiể và không thích h c b môn.ọ ộ
+ Thao tác thí nghi m ch a linh ho t.ệ ư ạ
Đôi khi làm thí nghi m còn sai nguyên t c:ệ ắ
+ Dùng tay tr c ti p c m ng nghi m.ự ế ầ ố ệ
+ L y hóa ch t xong quên không đ y n p.ấ ấ ậ ắ
+ L y quá ít ho c quá nhi u hóa ch t.ấ ặ ề ấ
+ Pha dung d ch tr c gi d y mà không đ y n p, không ghi nhãn vàoị ướ ờ ạ ậ ắ l .ọ
+ Ch chú ý vào vi c thí nghi m mà không đ t câu h i khai thác phù h p v iỉ ệ ệ ặ ỏ ợ ớ
n i dung đang làm.ộ
+ D ng c h c sinh làm thí nghi m r a không s ch.ụ ụ ọ ệ ử ạ
+ Dùng gi y v sinh lau khô ng nghi m…ấ ệ ố ệ
Chính t nh ng vai trò quan tr ng c a vi c làm thí nghi m và t nh ng thi uừ ữ ọ ủ ệ ệ ừ ữ ế
sót c a b n thân và m t s đ ng nghi p qua vi c làm thí nghi m. Tôi xin đ c p đ nủ ả ộ ố ồ ệ ệ ệ ề ậ ế
m t s v n đ ộ ố ấ ề c n l u ý khi làm thí nghi mầ ư ệ .
B. N I DUNGỘ
I/ Yêu c u c b n c a thí nghi m.ầ ơ ả ủ ệ
Ph i đ m b o an toàn cho giáo viên và h c sinh.ả ả ả ọ
Ph i đ m b o thành công khi bi u di n thí nghi m.ả ả ả ể ễ ệ
Thí nghi m ph i chính xác, rõ ràng, h c sinh ph i đ c quan sát đ y đ .ệ ả ọ ả ượ ầ ủ
Thí nghi m ph i đ n gi n, d ng c g n gàng, hóa ch t v a đ y đ .ệ ả ơ ả ụ ụ ọ ấ ừ ầ ủ
Thí nghi m ph i b o đ m tính khoa h c và th m m .ệ ả ả ả ọ ẩ ỹ
Ph i k t h p ch t ch thí nghi m v i l i gi ng và n i dung ghi b ng.ả ế ợ ặ ẽ ệ ớ ờ ả ộ ả
Giáo viên ph i h ng d n h c sinh quan sát đ c d ng c nào c n đ làm thíả ướ ẫ ọ ượ ụ ụ ầ ể
nghi m.ệ
H c sinh ph i quan sát đ c màu, d u hi u c a ph n ng. So sánh, phân bi tọ ả ượ ấ ệ ủ ả ứ ệ
đ c màu, tr ng thái ch t sau ph n ng.ượ ạ ấ ả ứ
II/ Các b c c n thi t khi làm thí nghi m.ướ ầ ế ệ
1) Chu n bẩ ị
a) Hoá ch tấ
Giáo viên coi k sách giáo khoa t tr c và xác đ nh trong bài này có m y thíỹ ừ ướ ị ấ
nghi m, dùng nh ng hoá ch t nào? (giáo viên ghi tr c ra t gi y nh ). Mang gi y đóệ ữ ấ ướ ờ ấ ỏ ấ
vào phòng thi t b đ l y đ và đúng hoá ch t (tránh tình tr ng l y thi u ho c nh m).ế ị ể ấ ủ ấ ạ ấ ế ặ ầ
N u không có m t hoá ch t nào đó, có th thay th b ng m t hoá ch t khácế ộ ấ ể ế ằ ộ ấ
đ c không? Ch t thay th có gì sai khác gì v k t qu c a thí nghi m không? N uượ ấ ế ề ế ả ủ ệ ế
ch t thay th v n b o đ m thí nghi m thành công và đúng nh m c đích thì nênấ ế ẫ ả ả ệ ư ụ
làm(c n có s linh đ ng trong s d ng hoá ch t).ầ ự ộ ử ụ ấ
b) Hoá cụ
Giáo viên xác đ nh tr c bài này có m y thí nghi m, thí nghi m này ch có giáoị ướ ấ ệ ệ ỉ
viên làm hay cho m y nhóm cùng làm? D a trên c s đó, giáo viên tính toán c n dùngấ ự ơ ở ầ
nh ng lo i d ng c nào? S l ng m i lo i là bao nhiêu? (Giáo viên ghi s n ra gi yữ ạ ụ ụ ố ượ ỗ ạ ẵ ấ
nh r i mang vào phòng thi t b l y đ và đúng theo yêu c u)ỏ ồ ế ị ấ ủ ầ
Ph i có găng tay, áo blu, gi y th m, khăn lau tay, ch u n c r a tay sau khi làmả ấ ấ ậ ướ ử
thí nghi m.ệ
Chu n b s n m t cu n gi y th m (phòng khi l tay đ dung d ch thì th m choẩ ị ẵ ộ ộ ấ ấ ỡ ổ ị ấ
nhanh)
2)Ti n hành làm thí nghi m.ế ệ
S d ng hoá c :ử ụ ụ
- Ph i nhanh nh n, g n gàng, chính xác b o đ m tính khoa h c và th m mả ẹ ọ ả ả ọ ẩ ỹ
- Giáo viên ph i đánh s th t bình v ghi tn hĩa ch t vo bình th t c n th n đả ố ứ ự ấ ậ ẩ ậ ể
tránh s nh m l n d n đ n làm thí nghi m sai.ự ầ ẫ ẫ ế ệ
S d ng hoá ch t:ử ụ ấ
Khi s d ng hoá ch t c n l u ý nh ng đi m sau:ử ụ ấ ầ ư ữ ể
-Ng i làm thí nghi m ph i mang áo blu, đeo găng tay, đeo kính. ườ ệ ả
-Ph i có kinh nghi m trong vi c l y m t l ng hoá ch t v a ph i, đ dùngả ệ ệ ấ ộ ượ ấ ừ ả ủ
cho thí nghi m (kinh nghi m này do b n thân rút ra t l n tr c đã ghi vào s tích luệ ệ ả ừ ầ ướ ổ ỹ
chuyên môn, do h c h i đ ng nghi p, qua l n thí nghi m tr c).ọ ỏ ồ ệ ầ ệ ướ
Ví d : có thí nghi m ch c n l y ụ ệ ỉ ầ ấ mu ng hoá ch t ; ỗ ấ ho c m t l ng r tặ ộ ượ ấ
nh b ng h t đ u xanh … không nh t thi t ph i múc m t mu ng đ y. Thí nghi m đ tỏ ằ ạ ậ ấ ế ả ộ ỗ ầ ệ ố
cháy P (đ ) ch dùng 1 l ng nh b ng h t đ u xanh là đ .ỏ ỉ ượ ỏ ằ ạ ậ ủ
- Tuy t đ i không dùng m t mu ng l y nhi u lo i hoá ch t.ệ ố ộ ỗ ấ ề ạ ấ
- Hoá ch t l y xong ph i đ y n p ngay. ấ ấ ả ậ ắ
Chú ý:
Có th t n d ng k t qu thí nghi m tr c làm k t qu đ i ch ng n i b t choể ậ ụ ế ả ệ ướ ế ả ố ứ ổ ậ
thí nghi m gi sau.ệ ờ
- Giáo viên chu n b tr c nh ng câu h i rõ ràng, c th phù h p v i t ng giaiẩ ị ướ ữ ỏ ụ ể ợ ớ ừ
đo n c a thí nghi m đ h c sinh v a quan sát v a nh n bi t, so sánh và rút ra đ cạ ủ ệ ể ọ ừ ừ ậ ế ượ
n i dung c a thí nghi m. Nh ng câu h i c th nh :ộ ủ ệ ữ ỏ ụ ể ư
+ Dung d ch có màu gì? Mùi gì?ị
+ D u hi u c a ph n ng là gì? (Bay h i? K t t a? S i b t? Chuy n màu? Cóấ ệ ủ ả ứ ơ ế ủ ủ ọ ể
mùi l ?)ạ
+ Sau ph n ng s n ph m g m nh ng ch t nào?ả ứ ả ẩ ồ ữ ấ
+ Kh i l ng c a dung d ch sau ph n ng có thay đ i không?ố ượ ủ ị ả ứ ổ
+ Đi u ki n c a ph n ng là gì?ề ệ ủ ả ứ
Tóm l i : n u giáo viên có h th ng câu h i phù h p trong lúc làm thí nghi mạ ế ệ ố ỏ ợ ệ
s khai thác đ c n i dung c n làm. H c sinh s hi u rõ h n b n ch t c a thíẽ ượ ộ ầ ọ ẽ ể ơ ả ấ ủ
nghi m, ghi đ c ph ng trình ph n ng và xác đ nh đ c tr ng thái, màu c a ch tệ ượ ươ ả ứ ị ượ ạ ủ ấ
và s n ph m.ả ẩ
3) Sau khi làm thí nghi m.ệ
Đây là công vi c hoàn thành sau cùng c a thí nghi m. N u ta không chú ý cóệ ủ ệ ế
th gây tai n n cho giáo viên và h c sinh khi d n d p và r a d ng c ; ho c gây ôể ạ ọ ọ ẹ ử ụ ụ ặ
nhi m môi tr ng d n đ n ph n giáo d c … Vì v y ta c n ch ý nh ng đi m sau:ễ ườ ẫ ế ả ụ ậ ầ ủ ữ ể
+ Giáo viên thu gom s n ph m sau thí nghi m đem đ vào b n r a, c ng thoátả ẩ ệ ổ ồ ử ố
n c r i x n c nhi u cho s ch. N u hóa ch t s n ph m gây ô nhi m môi tr ngướ ồ ả ướ ề ạ ế ấ ả ẩ ể ườ
thì giáo viên ph i đ vào bình đ ng riêng đ x lý ch không đ c đ vào b n r a hayả ổ ự ể ử ứ ượ ổ ồ ử
c ng. ố
+ N u h c sinh làm thí nghi m theo nhóm thì sau khi thí nghi m hoàn thànhế ọ ệ ệ
giáo viên ph i quán tri t cho t t c h c sinh ng i yên, yêu c u nhóm tr ng (có măngả ệ ấ ả ọ ồ ầ ưở
găng tay) thu d n g n vào khay và đem lên bàn giáo viên. N u không h c sinh l n x nọ ọ ế ọ ộ ộ
s va ch m nhau làm đ hoá ch t, b d ng c , gây nguy hi m và ô nhi m l p h c.ẽ ạ ổ ấ ể ụ ụ ể ễ ớ ọ
+ Giáo viên thu d n các l hoá ch t, v n l i các nút cho ch t r i c t vào thùngọ ọ ấ ặ ạ ặ ồ ấ
đ ng.ự
+ D ng c ph i r a th t s ch và ph i khô t nhiên (úp trên giá). Tuy nhiênụ ụ ả ử ậ ạ ơ ự
gi a ti t này sang ti t khác th i gian r t ng n ng nghi m không k p khô ta có thữ ế ế ờ ấ ắ ố ệ ị ể
dùng axeton tráng qua đ ng nghi m nhanh khô h n (tránh tình tr ng dùng gi y vể ố ệ ơ ạ ấ ệ
sinh lau khô ng nghi m, nh v y có b t gi y bám trên d ng c , khi làm thí nghi mố ệ ư ậ ộ ấ ụ ụ ệ
sau s b nh h ng đ n đ trong c a dung d ch và có th nh h ng đ n k t quẽ ị ả ưở ế ộ ủ ị ể ả ưở ế ế ả
c a thí nghi m)ủ ệ
C. K T LU NẾ Ậ
Thí nghi m hoá h c gi vai trò r t quan tr ng trong quá trình nh n th c, phátệ ọ ữ ấ ọ ậ ứ
tri n và giáo d c. S d ng thí nghi m góp ph n nâng cao ch t l ng d y h c mônể ụ ử ụ ệ ầ ấ ượ ạ ọ
Hoá h c. Do đó n i dung c a chuyên đ “M t s v n đ c n l u ý khi làm thíọ ộ ủ ề ộ ố ấ ề ầ ư
nghi m” c a tôi đ a ra trên nh m đ thu n ti n trong vi c làm thí nghi m và mongệ ủ ư ở ằ ể ậ ệ ệ ệ
mu n giáo viên có th làm thí nghi m nhi u h n trong quá trình d y h c. Tuy nhiên,ố ể ệ ề ơ ạ ọ
năng l c c a b n thân còn nhi u h n ch , nên r t mong s góp ý c a ban chuyên mônự ủ ả ề ạ ế ấ ự ủ
và c a anh ch em đ ng nghi p đ giúp tôi hoàn thành chuyên đ nh này.ủ ị ồ ệ ể ề ỏ