491
kết giảm phát thải mà còn tạo cơ hội để hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế xanh toàn cầu,
góp phần xây dựng một nền kinh tế phát triển bền vững, thích ứng với những thách thức
của biến đổi khí hậu trong tương lai.
Danh mục tài liệu tham khảo
1. Vũ Thị Yến Anh (2022), Định giá carbon và giải pháp thúc đẩy thị trường
carbon tại Việt Nam, Tạp chí Tài chính.
2. Mai Kim Liên, Lương Quang Huy, Nguyễn Thành Công, Đỗ Tiến Anh (2020),
Thị trường trao đổi tín chỉ các – bon: Kinh nghiệm quốc tế và chính sách cho Việt Nam,
Tạp chí khí tượng thủy văn.
3. Phương Nhi (2025), Phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường các -
bon tại Việt Nam, Báo Điện tử Chính phủ.
MIỄN THUẾ THU NHẬP TỪ TÍN CHỈ CARBON NHẰM BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
Khổng Thị Mỹ Linh – CQ61/01.04
Đỗ Khánh Ly – CQ61/05.02
Thực hiện thỏa thuận chung tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của
Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26), trong việc cắt giảm khí nhà kính
theo các cam kết khí hậu và đặc biệt là mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 (Net Zero)
vào năm 2050, Đảng và Nhà nước Việt Nam có nhận thức sâu sắc về tiềm năng phát
triển mạnh mẽ của thị trường tín chỉ carbon. Điều này được minh chứng bởi việc triển
khai các dự án và chính sách hỗ trợ từ chính phủ cũng như sự tăng cường nhận thức của
cộng đồng về vấn đề môi trường. Nghiên cứu này nhằm đưa ra các thông tin về tín chỉ
carbon và đề xuất miễn thuế của Bộ Tài chính đối với chuyển nhượng chứng chỉ giảm
phát thải, tín chỉ carbon lần đầu sau khi phát hành hướng tới phát triển bền vững nền
kinh tế, hứa hẹn sẽ trở thành một cơ hội lớn cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp.
Từ khóa: Thị trường carbon, miễn thuế, Bộ Tài chính.
1.Tổng quan về tín chỉ carbon
Thị trường carbon được bắt nguồn từ Nghị định thư Kyoto của Liên Hiệp Quốc
về biến đổi khí hậu, được thông qua năm 1997. Tín chỉ carbon còn gọi là “giấy phép
phát thải”, là một chứng nhận đại diện cho quyền phát thải một tấn khí CO2 hoặc các
khí nhà kính tương đương vào khí quyển. Mỗi tín chỉ carbon tương đương với một tấn
CO2 được hấp thụ hoặc không được thải ra môi trường.
Thị trường giao dịch tín chỉ carbon là nơi diễn ra hoạt động mua bán tín chỉ
carbon. Thị trường này được chia thành hai loại chính: thị trường tín chỉ carbon bắt buộc
và thị trường tín chỉ carbon tự nguyện.
492
+Thị trường bắt buộc: là thị trường bắt buộc theo quy định của Chính phủ hoặc
tổ chức quốc tế, bắt buộc mọi người phải tuân theo.
+Thị trường tự nguyện: là thị trường Chính phủ hoặc tổ quốc tế không quy định
mà nó hoạt động hoàn mang tinh thần tự nguyện.
Trên thế giới, thị trường thương mại phát thải quốc tế đầu tiên là của Liên minh
châu Âu, vận hành từ năm 2005. Đây là công cụ chính sách quan trọng bậc nhất của
Liên minh châu Âu nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, thực thi cam kết trong Nghị
định thư Kyoto trước đây và sau này là Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Thị trường
này chiếm khoảng 45% tổng lượng phát thải toàn châu Âu và khoảng 3/4 thị trường phát
thải carbon toàn cầu. Trung Quốc bắt đầu đề cập xây dựng thị trường carbon trong Kế
hoạch phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2011 – 2015 và sau đó đã tiến hành thí điểm
diện rộng tại các khu vực, thành phố với các mức độ kinh tế đa dạng khác nhau. Ngày
16/7/2021, thị trường giao dịch trao đổi carbon Trung Quốc đã chính thức vận hành
nhằm đạt mục tiêu trung hòa carbon năm 2060.
Tại Việt Nam, thị trường tín chỉ carbon bắt đầu được hình thành từ năm 2017, sau
khi Chính phủ ban hành Nghị định số 55/2017/NĐ-CP về mua bán, trao đổi tín chỉ phát
thải khí nhà kính. Theo quy định của Nghị định này, các dự án giảm phát thải khí nhà
kính được chứng nhận bởi tổ chức quốc tế hoặc tổ chức quốc gia được ủy quyền sẽ được
cấp tín chỉ carbon.
Về đối tượng tham gia thị trường carbon tại Việt Nam, Nghị định 06/2022/NĐ-
CP quy định gồm:
(i) Các cơ sở phát thải khí nhà kính phải kiểm kê khí nhà kính do nhà nước và
chính phủ ban hành;
(ii) Các đơn vị tham gia vào thị trường cần thực hiện theo cơ chế trao đổi, mua
bán tín chỉ carbon trong nước và quốc tế, phải tuân thủ theo quy định của pháp luật và
điều ước quốc tế mà trong đó Việt Nam là nước thành viên;
(iii) Các cá nhân và tổ chức có liên quan đến các hoạt động đầu tư, kinh doanh
hạn ngạch phát thải khí nhà kính hay tín chỉ carbon trên thị trường.
Quá trình thực hiện giao dịch và bù trừ tín chỉ carbon tại Việt Nam cũng đã được
quy định tại Quyết định 888/QĐ-TTg ngày 25/7/2022 về việc phê duyệt Đề án triển khai
kết quả Hội nghị lần thứ 26 Công ước khung của Liên hiệp quốc về biến đổi khí hậu và
Quyết định 896/QĐ-TTg ngày 26/7/2022 về việc phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến
đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050. Về danh mục các cơ sở phát thải khí nhà kính,
Quyết định 01/2022/QĐ-TTg quy định danh mục lĩnh vực, cơ sở phải thực hiện kiểm
kê khí nhà kính, theo đó có 1.912 cơ sở sẽ tham gia thị trường tín chỉ carbon trong nước.
Mặc dù thị trường tín chỉ carbon được xem là giải pháp hữu hiệu để tạo động lực
cho doanh nghiệp giảm thiểu khả năng phát thải, cắt giảm lượng khí thải hoặc chuyển
493
sang sử dụng các công nghệ xanh, sạch, ít thải khí carbon mà hiệu quả hơn so với các
công nghệ sản xuất truyền thống. Tuy nhiên, để vận hành thị trường tín chỉ carbon tại
Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện các quy phạm, quy chuẩn mang tính kỹ thuật của thị
trường như, cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước với khu vực và thế giới phù
hợp với các quy định, điều ước quốc tế Việt Nam đã tham gia. Xây dựng bộ công cụ
định giá carbon đảm bảo tính phù hợp và khả năng tương thích với các cơ chế định giá
carbon quốc tế; Xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu về thị trường tín chỉ carbon; các
định mức phát thải trên đơn vị sản phẩm đối với các loại hình cơ sở sản xuất, kinh doanh.
Hoàn thiện cơ chế vận hành, quản lý thị trường giao dịch tín chỉ carbon, kể cả các sàn
giao dịch để thống nhất quản lý về nhà nước. Thiết lập hệ thống đăng ký quốc gia để
quản lý toàn bộ tín chỉ carbon đồng thời kết nối với các hệ thống, tổ chức tiêu chuẩn
trên thế giới. Hỗ trợ doanh nghiệp và các bên liên quan có cơ hội được tiếp cận thông
tin, kỹ thuật áp dụng để chủ động sẵn sàng tham gia thị trường carbon tại Việt Nam, từ
đó gắn việc sản xuất với xác định lượng phát thải.
2. Đề xuất miễn thuế thu nhập từ tín chỉ carbon của Bộ Tài chính
Tại tờ trình Chính phủ về xây dựng dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi),
Bộ Tài chính cho rằng cần bổ sung quy định về miễn, giảm thuế phù hợp với một số
ngành, lĩnh vực để phù hợp điều kiện mới. Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất nghiên cứu
miễn thuế thu nhập cá nhân với chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải, tín chỉ carbon
lần đầu sau khi phát hành.
•
Đề xuất miễn thuế thu nhập từ tín chỉ carbon của Bộ Tài chính
Tại Điều 4 Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành quy định 11 loại thu nhập
của doanh nghiệp trong một số lĩnh vực là thu nhập được miễn thuế thu nhập doanh
nghiệp; trong đó có thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải (CERs) của
doanh nghiệp được cấp chứng chỉ giảm phát thải.
Liên quan đến các khoản thu nhập từ các hoạt động tài chính nhằm mục tiêu bảo
vệ môi trường, phát triển bền vững, qua rà soát pháp luật về bảo vệ môi trường, Bộ Tài
chính nhận thấy bên cạnh chứng chỉ giảm phát thải (CERs) còn có chứng chỉ giảm phát
thải tự nguyện (VERs). Về bản chất, chứng chỉ CERs và VERs đều giống nhau ở mục
tiêu là khuyến khích bảo vệ môi trường thông qua việc giảm phát thải carbon, nâng cao
nhận thức của cộng đồng xã hội về giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới sự phát triển
xanh và bền vững. Hai loại chứng chỉ này có khác nhau về tiêu chuẩn đăng ký, hình thức
giao dịch và giá trị giao dịch.
Theo đó, với chứng chỉ VERs, thủ tục đăng ký và điều kiện kỹ thuật khắt khe và
chặt chẽ, các tổ chức cá nhân/doanh nghiệp mua VERs theo hình thức hoàn toàn tự
nguyện với giá chuyển nhượng của VERS khác với CERs. Còn với chứng chỉ CERs,
điều kiện kỹ thuật để đăng ký có phần nới lỏng hơn, các tổ chức/cá nhân/doanh nghiệp
494
có chứng chỉ CERs theo hình thức bắt buộc với giá mua thường có giá giao dịch thấp
hơn.
Tuy nhiên, với quy định đang được thể hiện tại Luật thuế thu nhập doanh
nghiệp, Bộ Tài chính cho biết chỉ có thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát
thải (CERs) được miễn thuế, còn thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải
tự nguyện (VERs) không được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp.
Do đó, Bộ Tài chính cho rằng cần sửa đổi, bổ sung quy định tại Luật thuế thu
nhập doanh nghiệp để bao quát được thu nhập từ chuyển nhượng các loại chứng chỉ
giảm phát thải được miễn thuế. Trong quy định tại khoản 10 Điều 4 dự thảo Luật về
miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, Bộ Tài chính dự kiến sửa đổi theo hướng: “Thu nhập
từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải (CERs), chuyển nhượng tín chỉ carbon lần
đầu sau khi phát hành của doanh nghiệp được cấp chứng chỉ giảm phát thải, tín chỉ
carbon; thu nhập từ tiền lãi trái phiếu xanh; thu nhập từ chuyển nhượng trái phiếu xanh
lần đầu sau khi phát hành".
Điều này nhằm thể chế hóa các chủ trương định hướng của Đảng và Nhà nước về
phát triển nông nghiệp, nông thôn, tăng cường sự bao phủ của hệ thống an sinh xã hội
và thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, Hướng tới thực hiện cam kết của
Việt Nam tại hội nghị khí hậu COP26.
•
Xu hướng quốc tế và Việt Nam nhằm phát triển thị trường Carbon qua Đề
xuất miễn thuế thu nhập
Hiện nay xu hướng quốc tế đang khuyến khích phát triển các dự án đầu tư theo
cơ chế phát triển sạch (CDM) do đây là các dự án đầu tư sản xuất theo công nghệ mới,
tiên tiến, thân thiện với môi trường, có kết quả giảm phát thải khí nhà kính. Ban chấp
hành quốc tế về CDM thực hiện việc giám sát, chấp thuận đăng ký và cấp chứng chỉ
giảm phát thải. Tổ chức, cá nhân có quyền chuyển nhượng chứng chỉ cho các đối tượng
có nhu cầu và có thêm nguồn vốn để đầu tư công nghệ sản xuất sạch.
Qua nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế cho thấy một số nước như Thái Lan,
Malaysia, Trung Quốc... cũng có quy định miễn thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng
chứng chỉ giảm phát thải. Đặc biệt, ở Mỹ, thu nhập từ trái phiếu xanh do chính quyền
địa phương phát hành được miễn thuế thu nhập. Hay như ở Thái Lan và một số quốc gia
có chính sách miễn, giảm thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng tín chỉ carbon.
Hiện thế giới có thị trường carbon quốc tế tự nguyện và thị trường carbon nội địa
(bắt buộc). Thị trường carbon quốc tế tự nguyện hướng đến nhu cầu tự nguyện giao dịch
tín chỉ để phục vụ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp nhằm tạo thêm nguồn cung tín
chỉ cho thị trường carbon nội địa. Thị trường tín chỉ carbon này đạt cột mốc mới khi các
quốc gia đạt thỏa thuận về các quy tắc, tại Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP29 tại
Azerbaijan. Tại Việt Nam, Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, tính đến tháng 7/2024,
đã có 48 quốc gia triển khai thị trường carbon theo cơ chế bắt buộc. Bên cạnh đó là thị
495
trường carbon tự nguyện do các doanh nghiệp, tổ chức quốc tế thành lập. Dù chưa có sự
thống nhất trên phạm vi toàn cầu về trao đổi hạn ngạch phát thải, tín chỉ carbon xuyên
biên giới nhưng đã có 82 quốc gia và vùng lãnh thổ ký thoả thuận về trao đổi hạn ngạch,
tín chỉ carbon. Tại Việt Nam, có khoảng 150 chương trình, dự án được cấp 40,2 triệu tín
chỉ carbon và thực hiện theo các cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon quốc tế để trao
đổi trên thị trường carbon thế giới.
Đề án phát triển thị trường carbon được Bộ Tài chính chủ trì cùng phối hợp với
Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng. Theo lộ trình, đến năm 2025-2027, Việt Nam
sẽ thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon, đánh giá kết quả thí điểm; đồng thời tiếp tục
hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và hạ tầng kỹ thuật.. Ngoài ra, Bộ cho biết, phát triển thị
trường tín chỉ carbon là giải pháp quan trọng để thực hiện các mục tiêu về bảo vệ môi
trường và tại Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020 đã có các quy định về tín chỉ carbon,
cơ chế trao đổi, chuyển nhượng tín chỉ carbon cũng như đề ra chủ trương Nhà nước cần
có cơ chế, chính sách hỗ trợ để khuyến khích phát triển.
Kể từ sau Hội nghị Thượng định lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung
của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) đến nay, Việt Nam đang tích cực, chủ
động triển khai một cách bài bản các cam kết quốc tế, hướng đến mục tiêu đưa mức phát
thải ròng về “0” vào năm 2025. Tuy vậy, các thị trường như chứng chỉ giảm phát thải,
tín chỉ carbon hay các chứng chỉ năng lượng tái tạo (xác nhận một lượng điện năng nhất
định được sản xuất từ nguồn năng lượng tái tạo)… vẫn là những khái niệm còn khá lạ
lẫm.
Tóm lại, việc phát triển thị trường carbon tuân thủ tại Việt Nam là rất cần thiết.
Bởi nó góp phần thực hiện mục tiêu giảm nhẹ phát thải khí nhà kính theo Đóng góp do
quốc gia tự quyết định (NDC) với chi phí của doanh nghiệp và xã hội thấp, tạo dòng tài
chính mới cho hoạt động cắt giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy chuyển đổi xanh,
phát triển công nghệ phát thải thấp, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh
nghiệp Việt Nam ở trong nước và trên thị trường thế giới, phát triển nền kinh tế carbon
thấp và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới đạt mục tiêu cam kết NetZero
vào năm 2050.
Tài liệu tham khảo
1.Minh Đức (2023), Phát triển thị trường tín chỉ carbon: Chìa khóa để thúc đẩy
Việt Nam đạt được các mục tiêu phát triển bền vững,
2.Liên hợp quốc (1997), Nghị định thư Kyoto của Công ước khung của Liên hợp
quốc về Biến đổi khí hậu;
3.Liên hợp quốc (2015), Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu;
4.Mai Phương (Báo Thanh niên – 2025): Bộ Tài chính đề xuất miễn thuế thu nhập
cá nhân với các khoản thu nào?