Nghị luận về bài thơ "Cảnh
khuya" của Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh không chỉ là nhà chính trị lỗi lạc, nhà
cách mạng tài ba, nhà văn hóa uyên thâm... Người
còn là một nhà thơ kiệt xuất!
"Cảnh khuya" là một trong số nhiều bài thơ ngẫu
hứng của Người. Bài này Người ứng tác khi đang
còn làm việc lúc đêm đã khuya.
"Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng ***g cổ thụ, bóng ***g hoa.
Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà."
Ở một nơi nào đó trên miền rừng núi, đêm đã khuya
rồi. Mọi thứ thanh âm hỗn tạp của ban ngày đã lắng
lại. Nhưng không phải vì thế mà đêm yên lặng hoàn
toàn. Có một thứ âm thanh rù rì từ xa vẳng lại nghe
sâu lắng lạ thường, nó trong trẻo như một tiếng hát
ru: tiếng suối! Cái tiếng róc rách của nước chảy nghe
được vào ban đêm nó mới kỳ diệu làm sao:
Tiếng suối trong như tiếng hát xa...
Cái trầm lắng của ban đêm đã khiến các giác quan
của con người có dịp "đua nhau" hoạt động. Nên từ
"nghe xa", ta đã được "nhìn gần" để thấy được sự
huyền ảo của ánh trăng. Thứ ánh sáng dát vàng lung
linh lọt qua tán cổ thụ tạo nên những khoảng sáng tối
đan xen làm nền cho một bức tranh sống động. Dưới
tán cổ thụ, không phải chỉ có sự tương phản sáng tối,
nơi ấy còn có những khóm hoa. Màu sắc của hoa
ban đêm tuy không rực rỡ lắm, nhưng chúng đã
nhuộm màu cho ánh trăng thêm kỳ diệu:
Trăng ***g cổ thụ, bóng ***g hoa...
Trăng, cổ thụ và hoa, tuy chỉ là những cái bóng,
nhưng chúng không độc lập với nhau mà hòa quyện
nhau hư hư thực thực làm ngây ngất con mắt thi
nhân.
Bức tranh thiên nhiên tuyệt vời ấy sẽ chưa thể hoàn
hảo nếu thiếu một chi tiết đặc biệt: con người.
Có một người đang ngồi ngắm bức tranh, nhưng
người ấy không ở ngoài bức tranh. Người ấy chính là
một phần của bức tranh!
Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ...
Rất may, có một người chưa ngủ đã "nhìn" thấy bức
tranh tuyệt tác ấy. Nhưng "người chưa ngủ" không
phải vì để ngắm bức tranh, mà vì người ấy còn đang
suy tư nỗi nước nhà.
Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp ấy là phần thu nhỏ
của đất nước mến yêu. Non sông thanh bình hoa lệ
thế nhưng còn chưa độc lập. Dân tộc còn đang lao
khổ bởi ngoại xâm. Chiến tranh còn đang đe dọa
cuộc sống của đồng bào... Thế là từ một cảnh đẹp
giản dị, tác giả đã dẫn người đọc đến với tình cảm
yêu thương quê hương đất nước dường bao.
Bài thơ tứ tuyệt gọn gàng, thi tứ chân phương với
ngữ điệu nhẹ nhàng nhưng mang sắc thái của một thi
nhân xuất chúng.
Nếu không phải là tầm nhìn của một lãnh tụ, không
phải là tình cảm của một vĩ nhân, dễ gì có được cảm
quan bao quát và thi hứng tinh tế đến nhường ấy.
