ộ ề ứ ằ ị ậ ụ ề ắ ế Đ bài: Ngh lu n xã h i v câu nói: N u anh b n vào quá kh b ng súng l c thì
ẽ ắ ươ t ng lai s b n vào anh
Bài làm
ỷ ệ ấ ạ ấ ị ủ ứ ấ ặ ể Dĩ vãng, k ni m y, quá kh y, có th nâng cao ho c h th p giá tr c a con ng ườ i.
ỷ ệ ấ ẽ ứ ấ ứ ề ạ ự ặ Quá kh y, k ni m y s thành s c m nh, ni m t hào ho c ng ượ ạ c l i. Nói chung và
ứ ườ ự ệ ồ ễ ấ ở d th y quá kh và dĩ vãng, th ệ ng là chuy n bu n, s đau đáu, man mác, hoài ni m,
trăn tr ,…ở
ứ ữ ờ ườ ể ạ ả ồ ỉ Quá kh – dĩ vãng là nh ng gì đ i ng i đã tr i qua, đã đi qua r i, ch còn đ l i trong ký
ứ ỗ ề ế ả ằ ặ ớ ọ ấ c n i nh , ni m bâng khuâng, d n v t nào đ y “rũ không ra, th không buông”. N u m i
ấ ả ề ườ ể ố ổ ộ ự ờ “s đ i” t ư ế t c đ u nh th thì con ng i ta không th nào s ng yên n m t cách nh ẹ
ả ượ ự ờ ư ẳ ố ạ ư ế ấ nhõm, thanh th n đ ế c. Ch ng ai mu n th , nh ng “s đ i” nó l ậ i nh th . Ch p nh n
ấ ậ ở ự ộ ố ố ộ hay không ch p nh n là b i… t ờ ủ mình. Không ai s ng thay cho cu c s ng, cu c đ i c a
mình.
ụ ữ ệ ủ ấ ồ T c ng Vi t Nam có câu: “Yêu nhau, c u cũng tròn. Ghét nhau, b hòn cũng méo”. Ký
ứ ứ ữ ố ớ ứ ế ự ề ấ ắ c và quá kh gi vai trò “ghê l m” v cái s yêu, ghét y đ i v i nhau.Quá kh n u ch ỉ
ứ ồ ứ ỷ ệ ứ ề ể ả ấ ồ ỉ là đi u bu n th m, day d t, thì đ y là quá kh , h i c nguy hi m, ch hu di t không ch ỉ
ươ ườ ả ớ ứ ự ý chí v ủ n lên c a con ng ọ i mà còn c v i tình yêu. G i là: Quá – kh – tiêu – c c.
ế ự ứ ự ấ ạ ằ ả ớ Nh m ch ng (gi m b t, làm cho quên đi, m t đi) lo i quá – kh – tiêu – c c, con ng ườ i
ả ấ ỉ ư ế ế ả ậ ố ầ c n ph i r t t nh táo, sáng su t và dũng c m, nhân h u. X a đã th và nay cũng th . Càng
ứ ướ ệ ạ ệ ồ ọ ả ỉ “hi n đ i” càng ph i t nh táo. Quá kh tr c, sau… là vi c đã qua r i. Quan tr ng là…
ờ ệ ạ ỗ ậ ứ ẽ ườ ườ bây gi , là hi n t i. Quá kh s luôn luôn tr i d y, khi con ng i coi th ặ ng ho c không
ứ ở ề ộ ữ ộ ứ ể ắ ọ coi tr ng quá kh . Đúng. Quá kh tr v m t cách d d i, nguy hi m l m. Khi tình yêu –
ậ ươ ứ ẽ ứ ệ ấ lòng nhân h u, yêu th ng đã đ ng ra ngoài, thì quá kh s tiêu di t tình yêu. Đ y là s ự
ậ ở ệ ậ ờ th t, là chuy n có th t trên đ i.
ạ ấ ứ ằ ụ ề ế ạ ắ ươ Quay l i v n đ , "N u b n b n vào quá kh b ng súng l c thì t ng lai s b n l ẽ ắ ạ ạ i b n
ậ ả ạ ậ ằ b ng đ i bác", câu nói th t hay và th t ý nghĩa, Chúng ta làm gì ph i suy nghĩ cho t ườ ng
ướ ệ ạ ớ ươ ậ t n, có tr ứ c có sau, có quá kh thì m i có hi n t i hôm nay và t ộ ng lai ngày mai, m t
ể ứ ạ ồ ỏ ỏ ộ ỏ ộ thoáng suy nghĩ b ng b t, nông c n đ ch ng t và th a mãn m t cái gì đó mà trút b quá
ứ ấ ả ề ả ườ ậ ộ kh t t c là đi u không hay chút nào, ph i suy xét cho t ộ ấ ng t n, r ng và sâu m t v n
ệ ạ ứ ể ầ ộ ể ề ế ị ề đ , tâm và t m cho m t quy t đ nh,… đ quá kh và hi n t i luôn ôn hòa, đ nhìn v quá
ẽ ượ ướ ứ ươ kh mà v đ c h ng t ng lai.
Bài làm 2
ộ ố ủ ưỡ ữ ở ướ ơ ề ươ ố ẹ Cu c s ng c a con ng ườ ượ i đ c nuôi d ng b i nh ng c m v t ng lai t ơ t đ p h n,
ườ ướ ặ ả ư ệ ả ả ỏ ồ ị con đ ng tr c m t tr i luôn th m đ và hoa h ng. Nh ng li u có ai có d p ngo nh l ạ i
ườ ể ụ ứ ữ ế ẫ ọ ặ ch ng đ ề ng đã qua, đ l c tìm trong kí c nh ng bài h c d n đ n thành công? Nhi u
ườ ể ế ầ ả ằ ộ ố ế ng i tin r ng đ thành công và thăng ti n trong cu c s ng c n ph i bi t lãng quên
ộ ố ườ ấ ạ ữ ứ ư ầ ạ ứ nh ng sai l m và th t b i trong quá kh . Nh ng m t s ng i khác l ư ộ i coi kí c nh m t
ộ ố ệ ạ ữ ứ ề ầ ọ ố ậ đi u quan tr ng trong cu c s ng, là c u n i gi a quá kh và hi n t ả ứ i. V y kí c gây c n
ở ườ ỗ ự ọ ỏ ừ ứ ể ệ ạ tr hay giúp con ng i trong n l c h c h i t quá kh đ thành công trong hi n t i?
ả ậ ể ả ữ ế ề ệ ề ỗ Qu th t khi có nh ng ý ki n trái chi u nhau, m i bên đ u có lý do riêng đ b o v quan
ủ ữ ể ầ ả ằ ế ấ ạ ữ đi m c a mình. Nh ng ai cho r ng “c n ph i bi ầ t lãng quên nh ng th t b i và sai l m
ứ ẽ ứ ấ ạ ứ ề ữ ẽ ầ ạ trong quá kh ” có l e ng i nh ng kí c v quá kh th t b i và sai l m s làm con ng ườ i
ự ụ ụ ế ở ộ ứ ố ớ ọ ư ộ tr nên do d khi ti n hành chinh ph c m t m c tiêu nào đó. Quá kh đ i v i h nh m t
ố ể ả ậ ả ưở ộ ấ ấ ế v t đen, m t d u n không t t luôn ám nh, th m chí có th làm nh h ế ng đ n s ự
ồ ủ ọ ữ ệ ề ườ ứ ữ ằ ầ ố nghi p và ti n đ c a h . Còn phía nh ng ng i cho r ng kí c là “c u n i gi a quá kh ứ
ệ ạ ỏ ấ ạ ữ ẳ ầ ạ ơ ọ và hi n t i” thì t ra l c quan h n, h dám nhìn th ng vào nh ng sai l m th t b i trong
ứ ể ữ ệ ầ ọ ế ể ươ quá kh đ rút ra nh ng bài h c kinh nghi m c n thi ấ t đ tránh v p ngã trong t ng lai.
ứ ế ố ươ Dù mu n lãng quên hay mang theo ký c trên hành trang ti n vào t ả ng lai, c hai phía
ể ủ ậ ự ồ ạ ủ ể ỗ ườ ề đ u không th ph nh n s t n t ứ i hi n nhiên c a kí c trong m i con ng i.
ự ế ộ ố ấ ạ ầ ấ ừ Th c t ữ trong cu c s ng, ai không có nh ng th t b i và sai l m, xu t phát t ả hoàn c nh
ế ố ủ ủ ỗ ườ ạ ộ khách quan và y u t ch quan c a m i ng ừ i. Nhà cách m ng Phan B i Châu đã t ng
ế ầ ọ ớ ế ậ ố đúc k t thành bài h c: “Tay ba l n gãy – m i bi ớ t thu c tiên – Đánh trăm tr n quen – M i
ướ ỏ ấ ạ ư ế nên t ng gi ừ i – N u không th t b i – Sao có thành công? – X a nay anh hùng – t ng
ớ ượ ố ữ ơ ộ ừ ả ế ế ắ thua m i đ c!”. Nhà th c ng s n T H u cũng t ng vi t : “Ai chi n th ng mà không
ứ ế ế ề ầ ạ ỏ ạ ề h chi n b i? Ai nên khôn mà không d i đôi l n?”. Các ý ki n trên đi u ch ng t vai trò
ậ ủ ọ ừ ữ ể ọ ứ ẽ ự ủ quan tr ng không th ph nh n c a nh ng bài h c t ế ị quá kh s quy t đ nh cho s thành
ườ ươ ấ ạ ứ ầ ạ ủ b i c a con ng i trong t ng lai. Quá kh dù có sai l m hay th t b i thì ta cũng không
ể ố ỏ ượ ủ ừ ể ế ắ ơ th ch i b đ c nó. Nhà th Abutalip c a Đaghextan t ng phát bi u: “N u anh b n vào
ứ ằ ụ ươ ẽ ắ ế ằ ạ ế quá kh b ng súng l c thì t ng lai s b n vào anh b ng đ i bác”. N u không bi t tôn
ọ ườ ẽ ộ ố ữ ẽ ấ ỏ ứ tr ng quá kh thì con ng ố i s không tránh kh i nh ng va v p trong cu c s ng, s chu c
ấ ạ ự ế ữ ườ ớ ờ ỉ ả ả ấ l y nh ng th t b i. Th c t con đ ng đi t i thành công không bao gi ch tr i th m đ ỏ
ồ ườ ơ ộ ặ ả ố ớ và hoa h ng. Con ng ử i ph i luôn đ i m t khó khăn th thách thì m i có c h i th c s ự ự
ưở ự ữ ế ệ ườ ứ ố tr ng thành và thăng ti n trong s nghi p. Nh ng ng i mu n lãng quên quá kh sai
ứ ỏ ượ ấ ạ ự ể ứ ẽ ầ l m và th t b i th c ra s không th nào d t b đ c kí c mà ng ượ ạ c l ứ ấ ồ i, kí c y t n
ỗ ộ ườ ặ ữ ữ ả ố ạ t i m t cách vô hình m i khi con ng ộ i g p nh ng c nh ng , nh ng tình hu ng ở ệ hi n
ự ư ọ ừ ứ ặ ố ọ ạ ươ t i t ng t nh h đã t ng g p trong quá kh . Mu n thành công, h không th l p l ể ặ ạ i
ổ ướ ấ ạ ố ấ ậ ự ế ẽ ắ ắ ế v t xe đ tr c đó, còn n u lãng quên th t s thì ch c ch n s chu c l y th t b i mà
ế ở ữ ự ườ ấ ế ỉ ừ ự ơ ộ thôi! S thăng ti n nh ng con ng i y n u có, cũng ch là t s khôn ranh, c h i, che
ụ ợ ầ ệ ủ ố ố ị ả ể ộ ỷ ậ đ y suy nghĩ v l i đ y tính toán ích k , bi u hi n c a l i s ng b c xã h i lên án.
ộ ự ờ ố ể ỗ ờ ữ ắ Quan sát trong đ i s ng, m i m t s phát tri n đi lên bao gi ớ cũng g n v i nh ng con
ườ ế ụ ứ ắ ầ ừ ấ ạ ng i bi t kh c ph c sai l m quá kh , bi ế ươ t v n lên t th t b i. Nhà phát minh ng ườ i
ỹ ượ ư ườ ướ ỹ M Thomas Edison khi đ c vinh danh nh con ng ạ ủ i vĩ đ i c a n c M vì công lao
ẩ ự ế ạ ẫ ộ ủ ữ ờ ỉ thúc đ y s ti n b c a nhân lo i v n không quên nh ng l ủ i ph báng c a cô giáo ch ủ
ự ệ ớ ố ệ ự ế ạ ị ừ ổ nhi m năm l p B n. Chính s mi ằ t th thi u công b ng, s xúc ph m t ơ tu i th đã thôi
ứ ọ ố ườ ứ ả ư ỗ thúc ông ch ng minh mình không ph i là đ a h c trò “d t, l i, h và h n láo” qua hàng
ế ể ổ ủ ượ ặ ộ ọ ngàn phát minh sáng ch , đ tên tu i c a ông đ c đ t m t cách trang tr ng cho ngôi
ườ ạ ề ổ ọ ữ ừ ắ ọ ị tr ắ ng mà ông đã b đu i h c. Nh ng ai t ng đ c giai tho i v Cao Bá Quát ch c ch n
ữ ấ ữ ủ ư ệ ớ ế còn nh câu chuy n rèn ch c a ông. Dù văn hay nh ng ch x u, Cao Bá Quát đã khi n
ệ ậ ạ ế ữ ấ ơ ỗ ổ quan huy n n i gi n ph t ng ườ ượ i đ c ông vi ả ụ t giúp đ n. N i nh c ch x u ám nh
ữ ở ế ệ ườ ổ ế ữ ẹ ầ khi n Cao Bá Quát ngày đêm luy n ch , tr thành ng ờ i ch đ p n i ti ng hàng đ u th i
ễ ả ử ự ử ẽ ể ượ nhà Nguy n. Gi s không t s a mình, Cao Bá Quát s không th nào đ c ng ườ ờ i đ i
ữ ố ụ ỉ ứ ỉ sau ca t ng không ch “văn hay” mà còn “ch t ọ t”. Kí c không ch có vai trò quan tr ng
ầ ế ớ ớ ộ ộ ồ ộ ố ớ đ i v i cá nhân mà còn có vai trò vô cùng c n thi t v i xã h i, v i c ng đ ng. Dân t c ta
ầ ượ ề ạ ặ ố ờ ự ắ ố nh phát huy truy n th ng ch ng gi c ngo i xâm mà l n l t đánh th ng th c dân Pháp,
ư ố ừ ự ự ế ủ ấ ấ ầ ỹ ế đ qu c M . Nh ng t s sai l m ch quan duy ý chí b t ch p th c t khách quan mà
ự ầ ấ ả ạ ế ỉ ướ ệ ữ chúng ta v p ph i hàng lo t nh ng sai l m trong xây d ng kinh t . Vi c ch h ng v ề
ố ẹ ự ạ ườ ủ ữ ươ t ng lai t t đ p mà không t v ch ra con đ ậ ng riêng c a mình, r p khuôn nh ng mô
ạ ậ ề ế ả ả ộ ạ ộ ủ ế ắ ả hình l c h u v kinh t đã khi n chúng ta ph i tr m t giá đ t. Đ i h i VI c a Đ ng năm
ể ệ ắ ừ ữ ể ế ầ ổ ể 1986 đã nghiêm kh c ki m đi m rút kinh nghi m t ớ nh ng sai l m đ quy t tâm đ i m i,
ướ ướ ể ượ ậ ữ ơ ườ làm đá6t n c ta có b c phát tri n v t b c, v ng vàng h n trên con đ ng đi lên ch ủ
ứ ẽ ể ấ ư ậ ộ ạ ữ ọ nghĩa xã h i. Nh v y, có th th y kí c s đem l ệ i cho ta nh ng bài h c kinh nghi m,
ự ễ ữ ể ắ nh ng th c ti n quý báu đ làm hành trang đi t ớ ươ i t ữ ng lai v ng ch c.
ắ ầ ả ộ ạ ứ ề Tuy nhiên, cũng c n ph i có thái đ đúng đ n khi nhìn l ữ i, nghĩ v quá kh . Có nh ng
ườ ề ớ ế ặ ưở ả ng ứ ẽ ở i quá n ng n v i quá kh s tr nên bi quan, thi u tin t ng vào b n thân, do d ự
ữ ế ế ộ ườ trong suy nghĩ, thi u quy t tâm hành đ ng. Còn nh ng ng i bi ế ượ t v ứ ấ t qua quá kh th t
ầ ả ươ ẽ ự ạ b i và sai l m, có b n lĩnh, có ý chí v n lên thì s luôn t tin, dám nghĩ dám làm, dám
ệ ạ ể ấ ậ ươ ữ ườ ử ch p nh n th thách hi n t i đ thành công trong t ng lai. Nh ng ng ư ậ i nh v y đã
ạ ỏ ả ề ủ ứ ứ ặ ắ ộ ườ “lãng quên quá kh ” m t cách đúng đ n, g t b t ng đá n ng n c a kí c trên đ ng đ ể
ươ ế đ n đích t ở ộ ng lai r ng m !
ầ ạ ỗ ọ ứ ự ắ ộ ớ M i h c sinh chúng ta cũng luôn c n t o cho mình thái đ đúng đ n v i quá kh , t rèn
ủ ệ ả ự ự ướ ứ luy n b n thân, không ch quan t mãn hay t ti tr ớ ư ậ c quá kh , có nh v y chúng ta m i
ậ ự ở ữ ườ ộ th t s tr thành nh ng con ng i có ích cho xã h i mai sau.
Bài s 3ố
ủ ế ệ ầ ỗ ữ ề ả ườ Ít lâu nay, m i lúc c n nói đ n ý nghĩa c a vi c gi gìn di s n văn hóa, nhi u ng i trong
ườ ơ ứ ủ ệ ế ộ chúng ta th ng vi n đ n câu c a nhà th x Đaghextan (thu c Liên bang Nga) Rasul
ứ ằ ụ ế ắ ươ ẽ ắ ằ ạ Gamzatov: "N u anh b n quá kh b ng súng l c thì t ng lai s b n anh b ng đ i bác!".
ế ứ ả ụ ệ ệ ấ ẫ ầ ả ế ở Thi t nghĩ, cái ý th c b o v di s n ng trong câu y hi n v n c n thi t, b i ngay ở ta
ế ụ ữ ủ ứ ắ ằ ầ ả ị ụ ẫ v n còn không ít nh ng ph n di s n c a quá kh đang ti p t c b "b n b ng súng l c",
ự ự ằ ạ ằ ặ ậ ứ t c là b ng s im l ng lãng quên, th m chí b ng s phá ho i.
ự ủ ế ệ ế ạ ứ ướ Tuy nhiên, n u đi h t cái ý nghĩa tích c c c a tâm ni m nêu trên, ta l i đ ng tr c cái
ớ ạ ứ ố ứ ư ề ề ọ ị gi ự i h n này: m i th trong quá kh v n không nh nhau v ý nghĩa, v giá tr . Trên th c
ư ờ ạ ấ ứ ả ọ ế t , ch a bao gi và không bao gi ờ ườ ng i ta l i sùng bái t ứ t th y m i th có trong quá kh ,
ủ ộ ộ ọ ị không m t chút thiên v , không m t chút sàng l c, theo cách c a mình. Chúng ta đang ở
ủ ữ ể ộ ờ ượ ề m t th i đi m c a nh ng quá trình ng ề c chi u nhau: trong khi ngày càng có thêm nhi u
ứ ưở ị ụ ủ ư ậ ấ ẳ ớ ỗ ố giá tr quá kh t ng đã l p h n vào l p b i c a quên lãng, b ng s ng d y, nh là đáp
ứ ứ ạ ộ ế ấ ấ ờ ạ ồ ầ ng m t lo i nhu c u văn hóa b c thi t nào đ y r t chính đáng, thì đ ng th i l ộ i có m t
ể ầ ắ ạ ườ ừ ữ ể ẳ nhu c u khác là nghiêm kh c đi m l i con đ ệ ng v a đi qua, ch ng nh ng đ xem li u
ữ ấ ể ố ữ ị ầ ể nh ng giá tr nào có th "s ng lâu", mà còn đ xem chính chúng ta có nh ng u trĩ, sai l m
ệ ươ ướ nào trong quan ni m và ph ng h ạ ộ ng ho t đ ng.
Ở ộ ư ậ ỉ ự ể ế ố ộ ằ ờ ằ ờ m t tình hu ng, m t th i đi m nh v y, n u ch t vũ trang b ng l ấ i răn đe r ng b t
ủ ươ ề ạ ạ ộ ự ự ứ c cái gì đã qua đ u đáng "ăn đ n đ i bác" c a t ng lai thì rõ ràng là m t s t vũ trang
ị ớ ự ừ ủ ữ ả ầ ậ ế không đ y đ , th m chí còn gói theo c nh ng s l a m m i. Thi ầ t nghĩ, c n vũ trang
ươ ơ ượ ủ ươ ủ ọ thêm ph ng châm này c a Tvardovsky, nhà th đ c xem là l ng tri c a văn h c Xô
ế ứ ẽ ẻ ấ ổ ượ ớ ươ vi t: "K nào che gi u quá kh s không yên n đ c v i t ẳ ả ng lai!". Ph i sòng ph ng
ứ ư ự ấ ẳ ậ ớ v i quá kh ! Mà chúng ta, nói th t ra, ch a có s sòng ph ng y.
ể ả ế ị ử ề ạ ớ ỉ ế ữ Do nhi u nguyên nhân khác nhau, k c nh ng h n ch l ch s , chúng ta m i ch ti p
ủ ứ ạ ậ ầ ả ộ ượ nh n m t ph n di s n văn hóa c a "quá kh xa" (t m coi là t ừ ế ỷ ướ th k tr c ng c v ề
ờ ổ ủ ế ữ ủ ắ ồ ớ ướ ủ ướ th i c ) ch y u g m nh ng gì g n v i ch nghĩa yêu n c. Mà ch nghĩa yêu n c, dù
ơ ả ị ủ ư ả ầ ẫ ả ộ ộ ệ là m t ph n c b n, v n ch a ph i là toàn b giá tr c a các di s n văn hóa Vi t Nam.
ố ớ ứ ầ ế ố ả ệ ừ ầ ẩ Đ i v i "quá kh g n" (tôi mu n nói đ n các tác gi và tác ph m văn ngh t đ u th k ế ỷ
ữ ự ế ấ ệ ố ử ằ này đ n tháng 81945), chúng th y rõ nh ng s phân bi ế t đ i x và thi u công b ng ở
ạ ườ ỗ ự ừ ữ ề ầ ợ hàng lo t tr ng h p. Đi u đáng m ng là g n đây đang có nh ng n l c khôi ph c s ụ ự
ả ầ ệ ề ằ ấ ơ ượ công b ng y, nói đúng h n là tr d n cho công chúng hi n nay cái quy n đ ế c xúc ti p
ệ ố ữ ắ ộ ị ắ ẽ ẩ ả ớ v i nh ng giá tr văn ngh v n có trong di s n dân t c. Quá trình này ch c ch n s đ y
ẽ ạ ứ ộ ừ ầ ế ỷ ế ệ ế ở ớ t ầ i nhu c u v l i b c tranh văn ngh dân t c t ệ đ u th k đ n nay, b i ngay đ n hi n
ờ ề ệ ậ ợ ị gi nhi u nh n đ nh và khái quát hi n hành đã không còn phù h p.
ể ự ẽ ấ ằ ộ ớ ự ở ề ủ Tuy nhiên, có th d toán r ng s không có ch n đ ng gì l n chung quanh s tr v c a
ữ ẩ ạ ộ ậ ự ấ ộ nh ng tác ph m thu c các giai đo n văn ngh t ệ ừ ướ tr c 1945. Gây ch n đ ng th t s có l ẽ
ệ ớ ề ề ữ ộ ệ ừ ở chính là nh ng gì thu c v n n văn ngh m i Vi t Nam, t ữ tháng 81945, b i vì nh ng
ườ ự ệ ẫ ờ ủ ễ ng i can d hi n v n là ng ườ ươ i đ ng th i c a hôm nay, không d khách quan, vô t ư
ướ ổ ẻ ầ ọ ự ế ầ ủ ổ ớ ạ ế ộ tr c m i s phân tích, m x c n thi t. Th mà yêu c u c a đ i m i l ẳ i bu c ta ch ng
ữ ữ ả ượ ữ ậ ả ấ ả ấ nh ng ph i th y rõ nh ng cái đ ế c th t thích đáng, mà còn ph i th y c nh ng cái y u,
ữ ủ ạ ộ cái non kém và nh ng nguyên nhân khách quan và ch quan đã gò bó, trói bu c, h n ch ế
ộ ặ ạ ầ ữ ệ ể ế ể ả ớ văn ngh phát tri n. L i c n ph i tính đ n m t đ c đi m là: so v i nh ng th i k tr ờ ỳ ướ c,
ệ ớ ệ ổ ứ ư ằ ấ ầ ố ề n n văn ngh m i Vi t Nam mang tính t ọ ch c, tính th ng nh t cao, g n nh n m g n
ộ ườ ự ươ ệ ậ ẽ ữ ứ trong m t tr ng phái văn ngh . Do v y mà có s t ặ ng ng khá ch t ch gi a các t ư
ự ễ ự ễ ỉ ạ ẩ ậ ớ ưở t ng lý lu n ch đ o v i th c ti n sáng tác, th c ti n các tác ph m.
ữ ặ ẳ ỗ ộ ướ ấ ệ ệ ả ạ ỗ M t m t, ch ng nh ng m i thiên h ờ ố ớ ừ ng, m i thi n c m đ i v i t ng lo i ch t li u đ i
ấ ệ ệ ế ể ệ ả ậ ỗ ơ ế ả ọ ị ố s ng và ch t li u ngh thu t, mà ngay c m i đ nh ki n, m i bi u hi n gi n đ n, phi n
ự ệ ư ề ỉ ạ ầ ở ữ di n, c c đoan, v.v… trong t ư ưở t ng ch đ o h u nh đ u có hình bóng ẩ nh ng tác ph m
ấ ị ấ ạ ộ ữ ể ả ặ nh t đ nh. M c khác, nh ng sáng tác tiêu bi u nh t l ữ i h i trong mình chúng c nh ng
ề ặ ẫ ữ ễ ệ ẫ ộ ơ quá trình b m t l n nh ng quá trình sâu h n, v n di n ra bên trong văn ngh dân t c,
ớ ế ấ ấ ủ ả ả ự ư ố cùng v i k t qu tìm tòi mang d u n riêng c a tác gi th c tài. Cũng gi ng nh mùa v ụ
ậ ấ ồ ườ ủ ế ấ ờ ấ c y tr ng, dù khí h u có b t th ng đ n m y, th i nào cũng có hoa trái c a nó, trong trình
ự ế ủ ộ ự ậ ả ấ ộ đ và kh năng th c t c a nó. Đ y là m t s th t.
ứ ướ ạ ữ ặ ườ ệ ớ ủ ề Đ ng tr ầ c nhu c u nhìn l i nh ng ch ng đ ng đã qua c a n n văn ngh m i Vi ệ t
ự ầ ẳ ướ ế ể ả ươ Nam, thi ế ưở t t ng c n có s sòng ph ng này: tr c h t ph i tách ra đ xem xét t ố ng đ i
ạ ộ ộ ổ ứ ệ ả ạ ộ ộ ậ đ c l p m t bên là ho t đ ng t ch c, qu n lý, lãnh đ o văn ngh , và m t bên là th c t ự ế
ệ ẩ ượ ạ ấ ố ờ ạ ụ ể ủ sáng tác, là di n m o c th c a các tác ph m đã đ c t o ra su t th i gian y. Đúng là
ụ ạ ố ổ ứ ữ ữ bên c nh nh ng tác d ng t ạ ộ t, ho t đ ng t ặ ọ ch c quá trình văn h c còn mang nh ng đ c
ể ượ ư ữ ể ế ệ ể ạ ộ đi m và nh ạ c đi m đã h n ch và trói bu c văn ngh phát tri n. Nh ng dù nh ng h n
ắ ế ộ ấ ị ủ ế ế ấ ậ ữ ch và trói bu c y có gay g t đ n m y thì th t ra cũng đã không bi n giá tr c a nh ng
ế ữ ẩ ố ộ ộ ờ ị gì các nhà văn vi ử ấ t ra thành con s không. Nh ng tác ph m thu c m t th i gian l ch s y,
ị ả ỏ ượ ả ư ố ượ dù nay b tác gi ghét b hay còn đ c tác gi ẫ ứ u ái, v n c là đ i t ự ọ ự ng cho s ch n l a
ệ ạ ủ ự ứ ủ c a công chúng, cho s phân tích c a nhà nghiên c u, hi n t i và mai sau. Dù sao thì cho
ờ ả ấ ủ ể ẩ ỏ ế đ n bây gi , các tác gi y cũng không th xin "rút" tác ph m c a mình ra kh i cái kho
ố ớ ế ể ố ọ ự ẫ chung đã có, không th tuyên b mình "vô can" đ i v i ti n trình văn h c đã tham d . D u
ự ấ ủ ề ữ ữ ễ ề ạ anh t th y mình đã d dãi "minh ho " nh ng ch đ , nh ng đ tài nào đó, thì chính ch ủ
ẩ ấ ủ ự ướ ề ề đ , đ tài tác ph m y c a anh cũng đã tham d vào xu h ng t ư ưở t ộ ng xã h i chung
ươ ả ẽ ờ ứ ủ ứ ề ấ ậ đ ng th i. Ch l ủ trong đó không in d u ni m tin c a anh, nh n th c c a anh, c cho là
ư ấ ẽ ả ế ả nó còn u trĩ đi? Nh ng ngoài ra, l nào trong đó anh đã không ph i ti n hành gi ế i quy t,
ữ ủ ư ự ề ệ ấ ả ườ ề theo cách c a anh, nh ng v n đ "ngh nghi p" nh là s miêu t con ng ộ i và cu c
ươ ờ ả ể ạ ữ ặ ấ ọ ạ ố s ng đ ng th i, các gi i pháp th lo i, ho c ít nh t là ngôn ng văn h c? Đây l i là
ữ ươ ữ ủ ụ ệ ộ ọ nh ng ph ờ ng di n khác n a c a m t quá trình văn h c liên t c, − không đi qua cái "th i
ắ ấ ớ xa v ng" y thì không t i hôm nay.
ố ượ ư ữ ừ ế ẫ ẩ ự N u nh cái kho nh ng tác ph m đã có v n còn đó, v a làm đ i t ứ ng cho s nghiên c u
ề ặ ị ọ ấ ế ủ ử ậ ờ ị và phân tích v m t l ch s và ch u lu t sàng l c t t y u c a công chúng và th i gian, thì
ổ ệ ở ứ ờ ỳ ữ ừ ữ ạ ộ ho t đ ng t ch c văn ngh ể ử nh ng th i k đã qua v a là nh ng cái đã không th s a
ữ ứ ử ệ ạ ố ị ch a cho quá kh (vì đã đi vào quá trình l ch s văn ngh , đã t o ra các tình hu ng văn
ấ ị ư ệ ạ ệ ạ ể ệ ươ ngh nh t đ nh), nh ng l i là cái có th rút kinh nghi m cho hi n t i và t ng lai. Thái đ ộ
ầ ẳ ở ớ ế ủ ố ứ sòng ph ng v i quá kh càng tr nên c n thi t, vì quán tính c a các tình hu ng văn ngh ệ
ừ ơ ế ổ ứ ế ộ ớ ệ đã qua, t c ch t ch c đ n tâm lý xã h i, trong gi i văn ngh và trong công chúng,
ứ ậ ố ộ ộ ổ ớ ộ ẳ ẫ v n còn s c chi ph i, tác đ ng ngay khi ta đang v n đ ng đ i m i. Thái đ sòng ph ng
ở ấ ớ ấ ướ ư ế ớ ố ớ ấ ả đ i v i t ữ t c nh ng gì phía sau l ng có ý nghĩa r t l n khi c t b c ti n t i. Ngh ị
ế ủ ộ ị ươ ệ ừ ề ả quy t c a B Chính tr Trung ng đ ng v công tác văn hóa văn ngh v a qua đã nêu
ươ ộ ự ề ệ ự ắ ắ ư ậ g ng v thái đ t phê bình nghiêm túc. Ch c ch n là vi c t ầ phê bình nh v y c n
ượ ạ ộ ắ ớ ể ế ộ ị ấ đ c tri n khai trong d p ti n hành đ i h i các h i sáng tác s p t ứ ề i. V n đ là ý th c
ượ ơ ế ổ ứ ữ ữ ệ ươ ứ đ c nh ng quan ni m nào, nh ng c ch t ch c và ph ạ ộ ng th c ho t đ ng nào ngay ở
ờ ướ ế ệ ạ ạ ậ ặ ỉ th i gian tr ợ c đây cũng đã gò bó, h n ch sáng t o ngh thu t, ho c chúng ch thích h p
ướ ơ ế ậ ấ ờ ớ v i th i gian tr c đây, trong c ch hành chính t p trung quan liêu bao c p, và không còn
ệ ạ ờ ợ ớ ắ ớ ế ạ phù h p v i th i gian hi n t i và s p t ộ ủ i, trong xu th dân ch hóa sinh ho t xã h i.
ỗ ầ ủ ơ ể ệ ế ẫ ộ ượ ể ế ữ Nh ng "l i l m" c a c ch d u hi n nhiên đ n đâu cũng không th bi n h đ c cho
ỗ ầ ỳ ươ ườ ữ nh ng l ệ i l m và trách nhi m cá nhân, tu c ị ừ ng v t ng ng i, dù là ng ườ ượ ổ i đ c t
ứ ệ ệ ả ả ườ ứ ầ ch c Đ ng giao cho vi c qu n lý văn ngh , là ng ộ i đ ng đ u các h i sáng tác hay là
ườ ệ ng i ngh sĩ, nhà phê bình.
ệ ầ ượ ỹ ưỡ ề ắ ơ ơ ớ Ngành phê bình văn ngh c n đ c xem xét k l ng h n vì nó g n nhi u h n v i các t ư
ệ ớ ệ ạ ỉ ạ ệ ậ ả ố ưở t ấ ng ch đ o và qu n lý văn ngh , v i vi c t o ra các tình hu ng, khí h u văn ngh nh t
ủ ế ỗ ể ả ị ư ử ả ị đ nh. Nh ng đây cũng không ph i là ch đ phác th o l ch s phê bình. Đây ch y u là
ỗ ể ữ ệ ậ ươ ầ ậ ch đ xem xét nh ng quan ni m lý lu n và ph ể ng pháp lu n nào là sai l m, thô thi n,
ự ế ữ ộ ớ ể ọ trói bu c sáng tác; nh ng khái quát nào không đúng v i th c t ữ phát tri n văn h c; nh ng
ố ớ ữ ế ằ ẩ ậ ị nh n đ nh và đánh giá nào là thi u công b ng và khách quan đ i v i nh ng tác ph m và
ả ấ ị ữ ề ạ ộ ắ ự ớ tác gi nh t đ nh; nh ng l thói ho t đ ng phê bình nào là trái v i nguyên t c t do phê
ỗ ệ ể ẳ ắ ướ bình, công khai, th ng th n, khách quan. Không th vin vào ch vi c phê bình tr c đây
ườ ể ể ủ ừ ủ ậ ế ệ ờ th ng nhân danh "ti ng nói c a t p th " đ xóa m trách nhi m riêng c a t ng nhà phê
ế ủ ề ệ ướ ề ấ bình v các quan ni m và ý ki n c a mình tr ệ ụ ể ự ệ c các v n đ và s ki n văn ngh c th .
ạ ủ ự ệ ế ậ ả ơ Trút trách nhi m hoàn toàn cho "c ch " vô hình, th m chí cho s lãnh đ o c a Đ ng mà
ủ ừ ệ ặ ấ ườ ẳ ộ ộ quên đi ho c che gi u trách nhi m c a t ng ng i, − là m t thái đ không sòng ph ng v ề
ạ ứ đ o đ c.
