Nghị luận xã hội về câu nói: Nếu anh bắn vào quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn vào anh

Đề  bài: Nghị  luận xã hội về  câu nói: Nếu anh bắn vào quá khứ  bằng súng lục thì <br /> tương lai sẽ bắn vào anh<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Dĩ vãng, kỷ  niệm  ấy, quá khứ   ấy, có thể  nâng cao hoặc hạ  thấp giá trị  của con người.  <br /> Quá khứ ấy, kỷ niệm  ấy sẽ thành sức mạnh, niềm tự hào hoặc ngược lại. Nói chung và <br /> dễ  thấy ở  quá khứ  và dĩ vãng, thường là chuyện buồn, sự đau đáu, man mác, hoài niệm,  <br /> trăn trở,…<br /> <br /> Quá khứ – dĩ vãng là những gì đời người đã trải qua, đã đi qua rồi, chỉ còn để lại trong ký  <br /> ức nỗi nhớ, niềm bâng khuâng, dằn vặt nào đấy “rũ không ra, thả không buông”. Nếu mọi  <br /> “sự  đời” tất cả  đều như  thế  thì con người ta không thể  nào sống yên  ổn một cách nhẹ <br /> nhõm, thanh thản được. Chẳng ai muốn thế, nhưng “sự đời” nó lại như  thế. Chấp nhận <br /> hay không chấp nhận là bởi… tự mình. Không ai sống thay cho cuộc sống, cuộc đời của <br /> mình.<br /> <br /> Tục ngữ Việt Nam có câu: “Yêu nhau, củ ấu cũng tròn. Ghét nhau, bồ hòn cũng méo”. Ký <br /> ức và quá khứ giữ vai trò “ghê lắm” về cái sự yêu, ghét ấy đối với nhau.Quá khứ nếu chỉ <br /> là điều buồn thảm, day dứt, thì đấy là quá khứ, hồi ức nguy hiểm, chỉ huỷ diệt không chỉ <br /> ý chí vươn lên của con người mà còn cả với tình yêu. Gọi là: Quá – khứ – tiêu – cực.<br /> <br /> Nhằm chế ngự (giảm bớt, làm cho quên đi, mất đi) loại quá – khứ – tiêu – cực, con người  <br /> cần phải rất tỉnh táo, sáng suốt và dũng cảm, nhân hậu. Xưa đã thế và nay cũng thế. Càng  <br /> “hiện đại” càng phải tỉnh táo. Quá khứ  trước, sau… là việc đã qua rồi. Quan trọng là…<br /> bây giờ, là hiện tại. Quá khứ sẽ luôn luôn trỗi dậy, khi con người coi thường hoặc không <br /> coi trọng quá khứ. Đúng. Quá khứ trở về một cách dữ dội, nguy hiểm lắm. Khi tình yêu – <br /> lòng nhân hậu, yêu thương đã đứng ra ngoài, thì quá khứ  sẽ tiêu diệt tình yêu. Đấy là sự <br /> thật, là chuyện có thật ở trên đời.<br /> <br /> Quay lại vấn đề, "Nếu bạn bắn vào quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn lại bạn  <br /> bằng đại bác", câu nói thật hay và thật ý nghĩa, Chúng ta làm gì phải suy nghĩ cho tường <br /> tận, có trước có sau, có quá khứ thì mới có hiện tại hôm nay và tương lai ngày mai, một <br /> thoáng suy nghĩ bồng bột, nông cạn để chứng tỏ và thỏa mãn một cái gì đó mà trút bỏ quá <br /> khứ  tất cả  là điều không hay chút nào, phải suy xét cho tường tận, rộng và sâu một vấn <br /> đề, tâm và tầm cho một quyết định,… để quá khứ và hiện tại luôn ôn hòa, để nhìn về quá <br /> khứ mà vẽ được hướng tương lai.<br /> <br /> Bài làm 2<br /> <br /> Cuộc sống của con người được nuôi dưỡng bởi những ước mơ về tương lai tốt đẹp hơn,  <br /> con đường trước mặt trải luôn thảm đỏ  và hoa hồng. Nhưng liệu có ai có dịp ngoảnh lại  <br /> chặng đường đã qua, để  lục tìm trong kí  ức những bài học dẫn đến thành công? Nhiều  <br /> người tin rằng để  thành công và thăng tiến trong cuộc sống cần phải biết lãng quên <br /> những sai lầm và thất bại trong quá khứ. Nhưng một số người khác lại coi kí ức như một <br /> điều quan trọng trong cuộc sống, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Vậy kí ức gây cản <br /> trở hay giúp con người trong nỗ lực học hỏi từ quá khứ để thành công trong hiện tại?<br /> <br /> Quả thật khi có những ý kiến trái chiều nhau, mỗi bên đều có lý do riêng để bảo vệ quan <br /> điểm của mình. Những ai cho rằng “cần phải biết lãng quên những thất bại và sai lầm <br /> trong quá khứ” có lẽ e ngại những kí ức về quá khứ thất bại và sai lầm sẽ làm con người  <br /> trở nên do dự khi tiến hành chinh phục một mục tiêu nào đó. Quá khứ đối với họ như một  <br /> vết đen, một dấu  ấn không tốt luôn ám  ảnh, thậm chí có thể  làm  ảnh hưởng đến sự <br /> nghiệp và tiền đồ của họ. Còn phía những người cho rằng kí ức là “cầu nối giữa quá khứ <br /> và hiện tại” thì tỏ  ra lạc quan hơn, họ dám nhìn thẳng vào những sai lầm thất bại trong  <br /> quá khứ để rút ra những bài học kinh nghiệm cần thiết để tránh vấp ngã trong tương lai.  <br /> Dù muốn lãng quên hay mang theo ký  ức trên hành trang tiến vào tương lai, cả  hai phía  <br /> đều không thể phủ nhận sự tồn tại hiển nhiên của kí ức trong mỗi con người.<br /> <br /> Thực tế trong cuộc sống, ai không có những thất bại và sai lầm, xuất phát từ  hoàn cảnh  <br /> khách quan và yếu tố  chủ  quan của mỗi người. Nhà cách mạng Phan Bội Châu đã từng <br /> đúc kết thành bài học: “Tay ba lần gãy – mới biết thuốc tiên – Đánh trăm trận quen – Mới  <br /> nên tướng giỏi – Nếu không thất bại – Sao có thành công? – Xưa nay anh hùng – từng  <br /> thua mới được!”. Nhà thơ  cộng sản Tố  Hữu cũng từng viết : “Ai chiến thắng mà không <br /> hề chiến bại? Ai nên khôn mà không dại đôi lần?”. Các ý kiến trên điều chứng tỏ vai trò  <br /> quan trọng không thể phủ nhận của những bài học từ quá khứ sẽ quyết định cho sự thành <br /> bại của con người trong tương lai. Quá khứ dù có sai lầm hay thất bại thì ta cũng không <br /> thể chối bỏ được nó. Nhà thơ Abutalip của Đaghextan từng phát biểu: “Nếu anh bắn vào  <br /> quá khứ  bằng súng lục thì tương lai sẽ  bắn vào anh bằng đại bác”. Nếu không biết tôn  <br /> trọng quá khứ thì con người sẽ không tránh khỏi những va vấp trong cuộc sống, sẽ chuốc  <br /> lấy những thất bại. Thực tế con đường đi tới thành công không bao giờ chỉ trải thảm đỏ <br /> và hoa hồng. Con người phải luôn đối mặt khó khăn thử  thách thì mới có cơ hội thực sự <br /> trưởng thành và thăng tiến trong sự  nghiệp. Những người muốn lãng quên quá khứ  sai <br /> lầm và thất bại thực ra sẽ không thể nào dứt bỏ được kí ức mà ngược lại, kí ức ấy tồn <br /> tại một cách vô hình mỗi khi con người gặp những cảnh ngộ, những tình huống ở  hiện  <br /> tại tương tự  như  họ đã từng gặp trong quá khứ. Muốn thành công, họ  không thể  lặp lại  <br /> vết xe đổ  trước đó, còn nếu lãng quên thật sự  thì chắc chắn sẽ  chuốc lấy thất bại mà <br /> thôi! Sự thăng tiến ở những con người ấy nếu có, cũng chỉ là từ sự khôn ranh, cơ hội, che  <br /> đậy suy nghĩ vụ lợi đầy tính toán ích kỷ, biểu hiện của lối sống bị cả xã hội lên án.<br /> <br /> Quan sát trong đời sống, mỗi một sự  phát triển đi lên bao giờ  cũng gắn với những con  <br /> người biết khắc phục sai lầm quá khứ, biết vươn lên từ  thất bại. Nhà phát minh người  <br /> Mỹ  Thomas Edison khi được vinh danh như  con người vĩ đại của nước Mỹ  vì công lao  <br /> thúc đẩy sự  tiến bộ  của nhân loại vẫn không quên những lời phỉ  báng của cô giáo chủ <br /> nhiệm năm lớp Bốn. Chính sự miệt thị thiếu công bằng, sự xúc phạm từ  tuổi thơ đã thôi <br /> thúc ông chứng minh mình không phải là đứa học trò “dốt, lười, hư và hỗn láo” qua hàng  <br /> ngàn phát minh sáng chế, để  tên tuổi của ông được đặt một cách trang trọng cho ngôi <br /> trường mà ông đã bị  đuổi học. Những ai từng đọc giai thoại về Cao Bá Quát chắc chắn <br /> còn nhớ câu chuyện rèn chữ của ông. Dù văn hay nhưng chữ xấu, Cao Bá Quát đã khiến <br /> quan huyện nổi giận phạt người được ông viết giúp đơn. Nỗi nhục chữ  xấu ám  ảnh <br /> khiến Cao Bá Quát ngày đêm luyện chữ, trở thành người chữ đẹp nổi tiếng hàng đầu thời  <br /> nhà Nguyễn. Giả sử không tự  sửa mình, Cao Bá Quát sẽ  không thể  nào được người đời  <br /> sau ca tụng không chỉ  “văn hay” mà còn “chữ  tốt”. Kí ức không chỉ  có vai trò quan trọng  <br /> đối với cá nhân mà còn có vai trò vô cùng cần thiết với xã hội, với cộng đồng. Dân tộc ta  <br /> nhờ phát huy truyền thống chống giặc ngoại xâm mà lần lượt đánh thắng thực dân Pháp, <br /> đế  quốc Mỹ. Nhưng từ  sự sai lầm chủ quan duy ý chí bất chấp thực tế  khách quan mà  <br /> chúng ta vấp phải hàng loạt những sai lầm trong xây dựng kinh tế. Việc chỉ  hướng về <br /> tương lai tốt đẹp mà không tự  vạch ra con đường riêng của mình, rập khuôn những mô  <br /> hình lạc hậu về kinh tế đã khiến chúng ta phải trả một giá đắt. Đại hội VI của Đảng năm <br /> 1986 đã nghiêm khắc kiểm điểm rút kinh nghiệm từ những sai lầm để quyết tâm đổi mới, <br /> làm đá6t nước ta có bước phát triển vượt bậc, vững vàng hơn trên con đường đi lên chủ <br /> nghĩa xã hội. Như  vậy, có thể  thấy kí ức sẽ  đem lại cho ta những bài học kinh nghiệm,  <br /> những thực tiễn quý báu để làm hành trang đi tới tương lai vững chắc.<br /> <br /> Tuy nhiên, cũng cần phải có thái độ  đúng đắn khi nhìn lại, nghĩ về  quá khứ. Có những <br /> người quá nặng nề với quá khứ  sẽ  trở  nên bi quan, thiếu tin tưởng vào bản thân, do dự <br /> trong suy nghĩ, thiếu quyết tâm hành động. Còn những người biết vượt qua quá khứ thất  <br /> bại và sai lầm, có bản lĩnh, có ý chí vươn lên thì sẽ  luôn tự  tin, dám nghĩ dám làm, dám  <br /> chấp nhận thử  thách hiện tại để  thành công trong tương lai. Những người như  vậy đã  <br /> “lãng quên quá khứ” một cách đúng đắn, gạt bỏ tảng đá nặng nề của kí ức trên đường để <br /> đến đích tương lai rộng mở!<br /> <br /> Mỗi học sinh chúng ta cũng luôn cần tạo cho mình thái độ  đúng đắn với quá khứ, tự  rèn  <br /> luyện bản thân, không chủ quan tự mãn hay tự ti trước quá khứ, có như vậy chúng ta mới  <br /> thật sự trở thành những con người có ích cho xã hội mai sau.<br /> <br /> Bài số 3<br /> <br /> Ít lâu nay, mỗi lúc cần nói đến ý nghĩa của việc giữ gìn di sản văn hóa, nhiều người trong  <br /> chúng ta thường viện đến câu của nhà thơ  xứ  Đaghextan (thuộc Liên bang Nga) Rasul  <br /> Gamzatov: "Nếu anh bắn quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn anh bằng đại bác!".<br /> <br /> Thiết nghĩ, cái ý thức bảo vệ di sản ngụ trong câu ấy hiện vẫn cần thiết, bởi ngay  ở ta  <br /> vẫn còn không ít những phần di sản của quá khứ  đang tiếp tục bị  "bắn bằng súng lục",  <br /> tức là bằng sự im lặng lãng quên, thậm chí bằng sự phá hoại.<br /> <br /> Tuy nhiên, nếu đi hết cái ý nghĩa tích cực của tâm niệm nêu trên, ta lại đứng trước cái <br /> giới hạn này: mọi thứ trong quá khứ vốn không như nhau về ý nghĩa, về giá trị. Trên thực <br /> tế, chưa bao giờ và không bao giờ người ta lại sùng bái tất thảy mọi thứ có trong quá khứ,  <br /> không một chút thiên vị, không một chút sàng lọc, theo cách của mình. Chúng ta đang  ở <br /> một thời điểm của những quá trình ngược chiều nhau: trong khi ngày càng có thêm nhiều <br /> giá trị  quá khứ  tưởng đã lấp hẳn vào lớp bụi của quên lãng, bỗng sống dậy, như  là đáp  <br /> ứng một loại nhu cầu văn hóa bức thiết nào đấy rất chính đáng, thì đồng thời lại có một <br /> nhu cầu khác là nghiêm khắc điểm lại con đường vừa đi qua, chẳng những để  xem liệu <br /> những giá trị nào có thể "sống lâu", mà còn để xem chính chúng ta có những ấu trĩ, sai lầm  <br /> nào trong quan niệm và phương hướng hoạt động.<br /> <br /> Ở một tình huống, một thời điểm như  vậy, nếu chỉ tự vũ trang bằng lời răn đe rằng bất  <br /> cứ cái gì đã qua đều đáng "ăn đạn đại bác" của tương lai thì rõ ràng là một sự tự vũ trang  <br /> không đầy đủ, thậm chí còn gói theo cả  những sự  lừa mị  mới. Thiết nghĩ, cần vũ trang  <br /> thêm phương châm này của Tvardovsky, nhà thơ  được xem là lương tri của văn học Xô­<br /> viết: "Kẻ nào che giấu quá khứ  sẽ  không yên ổn được với tương lai!". Phải sòng phẳng  <br /> với quá khứ! Mà chúng ta, nói thật ra, chưa có sự sòng phẳng ấy.<br /> <br /> Do nhiều nguyên nhân khác nhau, kể  cả  những hạn chế  lịch sử, chúng ta mới chỉ  tiếp  <br /> nhận một phần di sản văn hóa của "quá khứ  xa" (tạm coi là từ  thế  kỷ  trước ngược về <br /> thời cổ) chủ yếu gồm những gì gắn với chủ nghĩa yêu nước. Mà chủ nghĩa yêu nước, dù <br /> là một phần cơ  bản, vẫn chưa phải là toàn bộ  giá trị  của các di sản văn hóa Việt Nam.  <br /> Đối với "quá khứ gần" (tôi muốn nói đến các tác giả và tác phẩm văn nghệ từ đầu thế kỷ <br /> này đến tháng 8­1945), chúng thấy rõ những sự  phân biệt đối xử  và thiếu công bằng  ở <br /> hàng loạt trường hợp. Điều đáng mừng là gần đây đang có những nỗ  lực khôi phục sự <br /> công bằng  ấy, nói đúng hơn là trả dần cho công chúng hiện nay cái quyền được xúc tiếp <br /> với những giá trị  văn nghệ  vốn có trong di sản dân tộc. Quá trình này chắc chắn sẽ  đẩy  <br /> tới nhu cầu vẽ lại bức tranh văn nghệ dân tộc từ đầu thế kỷ đến nay, bởi ngay đến hiện  <br /> giờ nhiều nhận định và khái quát hiện hành đã không còn phù hợp.<br /> <br /> Tuy nhiên, có thể dự toán rằng sẽ không có chấn động gì lớn chung quanh sự trở về của  <br /> những tác phẩm thuộc các giai đoạn văn nghệ từ trước 1945. Gây chấn động thật sự có lẽ <br /> chính là những gì thuộc về  nền văn nghệ  mới Việt Nam, từ  tháng 8­1945, bởi vì những <br /> người can dự  hiện vẫn là người đương thời của hôm nay, không dễ  khách quan, vô tư <br /> trước mọi sự phân tích, mổ xẻ cần thiết. Thế mà yêu cầu của đổi mới lại buộc ta chẳng  <br /> những phải thấy rõ những cái được thật thích đáng, mà còn phải thấy cả những cái yếu, <br /> cái non kém và những nguyên nhân khách quan và chủ  quan đã gò bó, trói buộc, hạn chế <br /> văn nghệ phát triển. Lại cần phải tính đến một đặc điểm là: so với những thời kỳ trước,  <br /> nền văn nghệ  mới Việt Nam mang tính tổ  chức, tính thống nhất cao, gần như nằm gọn  <br /> trong một trường phái văn nghệ. Do vậy mà có sự  tương  ứng khá chặt chẽ  giữa các tư <br /> tưởng lý luận chỉ đạo với thực tiễn sáng tác, thực tiễn các tác phẩm.<br /> <br /> Một mặt, chẳng những mỗi thiên hướng, mỗi thiện cảm đối với từng loại chất liệu đời  <br /> sống và chất liệu nghệ thuật, mà ngay cả mọi định kiến, mỗi biểu hiện giản đơn, phiến <br /> diện, cực đoan, v.v… trong tư tưởng chỉ đạo hầu như đều có hình bóng ở những tác phẩm <br /> nhất định. Mặc khác, những sáng tác tiêu biểu nhất lại hội trong mình chúng cả  những <br /> quá trình bề  mặt lẫn những quá trình sâu hơn, vẫn diễn ra bên trong văn nghệ  dân tộc,  <br /> cùng với kết quả tìm tòi mang dấu ấn riêng của tác giả thực tài. Cũng giống như mùa vụ <br /> cấy trồng, dù khí hậu có bất thường đến mấy, thời nào cũng có hoa trái của nó, trong trình  <br /> độ và khả năng thực tế của nó. Đấy là một sự thật.<br /> <br /> Đứng trước nhu cầu nhìn lại những chặng đường đã qua của nền văn nghệ  mới Việt  <br /> Nam, thiết tưởng cần có sự sòng phẳng này: trước hết phải tách ra để xem xét tương đối  <br /> độc lập một bên là hoạt động tổ chức, quản lý, lãnh đạo văn nghệ, và một bên là thực tế <br /> sáng tác, là diện mạo cụ thể của các tác phẩm đã được tạo ra suốt thời gian  ấy. Đúng là  <br /> bên cạnh những tác dụng tốt, hoạt động tổ  chức quá trình văn học còn mang những đặc <br /> điểm và nhược điểm đã hạn chế và trói buộc văn nghệ phát triển. Nhưng dù những hạn  <br /> chế và trói buộc ấy có gay gắt đến mấy thì thật ra cũng đã không biến giá trị  của những  <br /> gì các nhà văn viết ra thành con số không. Những tác phẩm thuộc một thời gian lịch sử ấy, <br /> dù nay bị tác giả ghét bỏ hay còn được tác giả ưu ái, vẫn cứ là đối tượng cho sự chọn lựa  <br /> của công chúng, cho sự phân tích của nhà nghiên cứu, hiện tại và mai sau. Dù sao thì cho <br /> đến bây giờ, các tác giả   ấy cũng không thể  xin "rút" tác phẩm của mình ra khỏi cái kho  <br /> chung đã có, không thể tuyên bố mình "vô can" đối với tiến trình văn học đã tham dự. Dẫu  <br /> anh tự thấy mình đã dễ dãi "minh hoạ" những chủ đề, những đề tài nào đó, thì chính chủ <br /> đề, đề  tài tác phẩm  ấy của anh cũng đã tham dự  vào xu hướng tư  tưởng xã hội chung  <br /> đương thời. Chả lẽ trong đó không in dấu niềm tin của anh, nhận thức của anh, cứ cho là  <br /> nó còn ấu trĩ đi? Nhưng ngoài ra, lẽ nào trong đó anh đã không phải tiến hành giải quyết,  <br /> theo cách của anh, những vấn đề  "nghề  nghiệp" như  là sự  miêu tả  con người và cuộc  <br /> sống đương thời, các giải pháp thể  loại, hoặc ít nhất là ngôn ngữ  văn học? Đây lại là <br /> những phương diện khác nữa của một quá trình văn học liên tục, − không đi qua cái "thời <br /> xa vắng" ấy thì không tới hôm nay.<br /> <br /> Nếu như cái kho những tác phẩm đã có vẫn còn đó, vừa làm đối tượng cho sự nghiên cứu  <br /> và phân tích về mặt lịch sử và chịu luật sàng lọc tất yếu của công chúng và thời gian, thì <br /> hoạt động tổ  chức văn nghệ   ở  những thời kỳ  đã qua vừa là những cái đã không thể  sửa  <br /> chữa cho quá khứ  (vì đã đi vào quá trình lịch sử  văn nghệ, đã tạo ra các tình huống văn  <br /> nghệ nhất định), nhưng lại là cái có thể rút kinh nghiệm cho hiện tại và tương lai. Thái độ <br /> sòng phẳng với quá khứ càng trở nên cần thiết, vì quán tính của các tình huống văn nghệ <br /> đã qua, từ  cơ  chế  tổ  chức đến tâm lý xã hội,  trong giới văn nghệ  và trong công chúng,  <br /> vẫn còn sức chi phối, tác động ngay khi ta đang vận động đổi mới. Thái độ  sòng phẳng  <br /> đối với tất cả  những gì  ở  phía sau lưng có ý nghĩa rất lớn khi cất bước tiến tới. Nghị <br /> quyết của Bộ  Chính trị  Trung  ương đảng về  công tác văn hóa văn nghệ  vừa qua đã nêu <br /> gương về  thái độ  tự  phê bình nghiêm túc. Chắc chắn là việc tự  phê bình như  vậy cần <br /> được triển khai trong dịp tiến hành đại hội các hội sáng tác sắp tới. Vấn đề  là ý thức <br /> được những quan niệm nào, những cơ chế tổ chức và phương thức hoạt động nào ngay ở <br /> thời gian trước đây cũng đã gò bó, hạn chế sáng tạo nghệ thuật, hoặc chúng chỉ thích hợp <br /> với thời gian trước đây, trong cơ chế hành chính tập trung quan liêu bao cấp, và không còn  <br /> phù hợp với thời gian hiện tại và sắp tới, trong xu thế  dân chủ  hóa sinh hoạt xã hội. <br /> Những "lỗi lầm" của cơ chế dẫu hiển nhiên đến đâu cũng không thể  biện hộ  được cho  <br /> những lỗi lầm và trách nhiệm cá nhân, tuỳ  cương vị  từng người, dù là người được tổ <br /> chức Đảng giao cho việc quản lý văn nghệ, là người đứng đầu các hội sáng tác hay là <br /> người nghệ sĩ, nhà phê bình.<br /> <br /> Ngành phê bình văn nghệ cần được xem xét kỹ lưỡng hơn vì nó gắn nhiều hơn với các tư <br /> tưởng chỉ đạo và quản lý văn nghệ, với việc tạo ra các tình huống, khí hậu văn nghệ nhất <br /> định. Nhưng đây cũng không phải là chỗ  để  phác thảo lịch sử  phê bình. Đây chủ  yếu là <br /> chỗ để xem xét những quan niệm lý luận và phương pháp luận nào là sai lầm, thô thiển, <br /> trói buộc sáng tác; những khái quát nào không đúng với thực tế phát triển văn học; những  <br /> nhận định và đánh giá nào là thiếu công bằng và khách quan đối với những tác phẩm và  <br /> tác giả  nhất định; những lề  thói hoạt động phê bình nào là trái với nguyên tắc tự  do phê  <br /> bình, công khai, thẳng thắn, khách quan. Không thể  vin vào chỗ  việc phê bình trước đây <br /> thường nhân danh "tiếng nói của tập thể" để xóa mờ trách nhiệm riêng của từng nhà phê <br /> bình về các quan niệm và ý kiến của mình trước các vấn đề và sự kiện văn nghệ cụ thể. <br /> Trút trách nhiệm hoàn toàn cho "cơ chế" vô hình, thậm chí cho sự lãnh đạo của Đảng mà <br /> quên đi hoặc che giấu trách nhiệm của từng người, − là một thái độ không sòng phẳng về <br /> đạo đức.<br /> <br />  <br /> <br />  <br />