65
Nghiªn cøu hoµn thiÖn thèng kª dÞch vô n«ng, l©m
nghiÖp vµ thuû s¶n
1. CÊp ®Ò tµi : Tæng côc
2. Thêi gian nghiªn cøu : 2003
3. §¬n vÞ chñ tr× : Vô Thèng kª N«ng, L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n
4. §¬n vÞ qu¶n lý : Tæng côc Thèng kª
5. Chñ nhiÖm ®Ò tµi : CN. Ph¹m Quang Vinh
6. Nh÷ng ng−êi phèi hîp nghiªn cøu:
CN. NguyÔn V¨n Toµn
PGS.TS. NguyÔn Sinh Cóc
CN. L−u V¨n VÜnh
CN. NguyÔn Hoµ B×nh
TS. Phïng ChÝ HiÒn
CN. L−¬ng Phan L©m
7. KÕt qu¶ b¶o vÖ: lo¹i kh¸
§Ò tµi khoa häc
Sè: 03-2003
66
I. Kh¸i niÖm, néi dung c¸c ho¹t ®éng dÞch vô n«ng, l©m
nghiÖp vµ thuû s¶n
1. Qui ®Þnh chung vÒ néi dung, ph¹m vi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô n«ng, l©m
nghiÖp vµ thñy s¶n ë ViÖt Nam
DÞch vô nãi chung lµ c«ng viÖc phôc vô trùc tiÕp cho nh÷ng nhu cÇu nhÊt
®Þnh cña sè ®«ng, cã tæ chøc vµ ®−îc tr¶ c«ng. Qua nghiªn cøu c¸c tµi liÖu quèc
tÕ (ISIC, h−íng dÉn cña FAO vµ thùc tÕ thèng kª ë mét sè n−íc) cho thÊy qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh dÞch vô trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nãi chung vµ
nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa nãi riªng ®−îc h×nh thµnh vµ
ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh khi tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng x· héi chuyªn m«n
ho¸ ngµy cµng cao, s¶n xuÊt hµng ho¸ kÓ c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng cã gi¸ trÞ vµ
gi¸ trÞ sö dông, quan hÖ thuª m−ín t− b¶n trë thµnh phæ biÕn th× dÞch vô x· héi
trë thµnh mét trong nh÷ng yÕu tè g¾n liÒn vµ hç trî cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt ph¸t
triÓn. Nh− vËy dÞch vô cña bÊt kú mét ngµnh s¶n xuÊt nµo còng ®−îc hiÓu lµ bÊt
kÓ mét kh©u nµo g¾n bã víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tr−íc kia do chñ c¬ së tù lµm
nh−ng nay thuª mét c¬ së bªn ngoµi lµm vµ ®−îc thanh to¸n.
§èi víi ho¹t ®éng dÞch vô n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n, QuyÕt ®Þnh
143/TCTK/PPC§ ngµy 22 – 12 – 1993 cña Tæng côc tr−ëng Tæng côc Thèng kª
(vÒ viÖc ban hµnh hÖ thèng ngµnh kinh tÕ cÊp II, cÊp III vµ cÊp IV) ®· quy ®Þnh
c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cã liªn quan lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña s¶n xuÊt n«ng,
l©m nghiÖp vµ thñy s¶n. C¸c vÊn ®Ò kh¸i niÖm, néi dung, ph¹m vi cña ho¹t ®éng
dÞch vô còng ®· ®−îc ®Ò cËp ®èi víi tõng ngµnh n«ng nghiÖp (trång trät vµ ch¨n
nu«i), l©m nghiÖp vµ thñy s¶n. Néi dung, ph¹m vi ho¹t ®éng dÞch vô cña tõng
ngµnh ®−îc qui ®Þnh cô thÓ trong QuyÕt ®Þnh cña Tæng côc nh− sau:
1.1. DÞch vô n«ng nghiÖp gåm c¸c ho¹t ®éng ®−îc chuyªn m«n ho¸ trªn c¬ së
thuª m−ín hoÆc hîp ®ång phÇn lín ®−îc thùc hiÖn ë trang tr¹i, bao gåm c¸c
ho¹t ®éng:
+ Cho thuª m¸y n«ng nghiÖp, cã c¶ ng−êi ®iÒu khiÓn.
+ KÝch thÝch t¨ng tr−ëng, chèng s©u bÖnh cho mïa mµng.
+ Tiªu thô s¶n phÈm vµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan nh− lµm s¹ch, ph©n
lo¹i, s¬ chÕ, ph¬i sÊy, c©n ®ong, ®ãng kiÖn.
67
+ Ra h¹t b«ng, lóa, bãc vá h¹t.
+ Ho¹t ®éng thÇu kho¸n c«ng viÖc n«ng nghiÖp.
+ Ho¹t ®éng thñy lîi.
+ Ho¹t ®éng b¶o vÖ thùc vËt, ®éng vËt.
+ Thô tinh nh©n t¹o, kiÓm dÞch, ch¨n d¾t, thiÕn ho¹n, röa chuång,...
+ Ph©n lo¹i vµ lau s¹ch trøng gia cÇm vµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan.
+ C¸c ho¹t ®éng cña c¸c nhµ ®iÒu hµnh mét sè trang tr¹i ®Æc biÖt.
+ C¸c ho¹t ®éng dÞch vô khuyÕn khÝch s¨n b¾t vµ ®¸nh bÉy thó ®Ó b¸n.
Nh− vËy, dÞch vô trång trät bao gåm gÇn nh− toµn bé c¸c kh©u c«ng viÖc
g¾n chÆt víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trång trät tõ lóc lµm ®Êt ®Õn khi thu ho¹ch s¶n
phÈm (nh−: lµm ®Êt, lµm gièng, t−íi tiªu n−íc, b¶o vÖ thùc vËt, thu ho¹ch, ph¬i
sÊy,…) nÕu kh«ng do c¸c thµnh viªn trong trang tr¹i, trong gia ®×nh lµm mµ thuª
bªn ngoµi lµm ®Òu tÝnh vµo dÞch vô trång trät.
1.2. C¸c ho¹t ®éng dÞch vô l©m nghiÖp gåm:
+ B¶o vÖ rõng, ®¸nh gi¸ −íc l−îng c©y trång, s¶n l−îng c©y trång, phßng
ch¸y vµ qu¶n lý l©m nghiÖp bao gåm nu«i trång vµ t¸i sinh rõng.
+ VËn chuyÓn gç trong rõng ®Õn b·i II, kÕt hîp khai th¸c gç vµ s¬ chÕ gç
trong rõng.
1.3. Ho¹t ®éng dÞch vô thñy s¶n gåm: C¸c ho¹t ®éng dÞch vô cã liªn quan
®Õn ®¸nh b¾t thñy s¶n, h¶i s¶n, nu«i trång vµ chÕ biÕn thñy, h¶i s¶n, −¬m giång
thñy s¶n.
2. Qui ®Þnh cña Tæ chøc n«ng nghiÖp vµ l−¬ng thùc cña Liªn hîp Quèc
(FAO)
FAO ®−a ra danh môc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ qui ®Þnh kh¸
chi tiÕt vÒ néi dung, ph¹m vi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô. C¸c ho¹t ®éng dÞch vô dùa
trªn c¬ së hîp ®ång hoÆc tr¶ thï lao trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®−îc chia ra 5
nhãm sau:
68
2.1. DÞch vô cho s¶n xuÊt trång trät bao gåm:
- C¸c ho¹t ®éng ph¸t hoang vµ chuÈn bÞ mÆt b»ng (lo¹i trõ ho¹t ®éng x©y
dùng c¬ b¶n): ®èn c©y, san ñi, ®µo gèc, thu dän ®¸, sái, tho¸t n−íc, ...
- Lµm ®Êt, bèc xÕp ph©n bãn (bao gåm c¶ vËn chuyÓn), cµy bõa, ®µo hè,
r¾c ph©n, v¹ch ranh giíi, ®¾p luèng, vËn hµnh hÖ thèng t−íi tiªu; gieo h¹t (s¹
hoÆc gieo thµnh hµng, luèng), …
- Cuèc xíi, vun luèng, tØa th−a, nhæ cá, trô chèng cho c©y, …
- Phßng trõ s©u bÖnh, xö lý phÊn hoa, phun thuèc, r¾c bôi phÊn, diÖt c¸c tæ
s©u b−ím; diÖt trõ c¸c vËt h¹i nh− chuét, ch©u chÊu, …
- Thu ho¹ch s¶n phÈm, bao gåm c¶ thu gom, chÊt ®èng, ng¾t b«ng; tuèt,
®Ëp, qu¹t s¹ch, bãc vá; tØa h¹t b«ng,…
- VËn chuyÓn, b¶o qu¶n néi ®ång
- Ph¬i, sÊy kh« c¸c lo¹i s¶n phÈm, giÇm ®ay, ®Ëp lanh c¸c lo¹i c©y ®ay,
cãi; Ðp, nÐn mét sè s¶n phÈm, …
- C¸c c«ng viÖc phôc vô cho viÖc chuÈn bÞ tiªu thô s¶n phÈm
- C¸c dÞch vô cho c¸c nghÒ lµm v−ên ®Æc biÖt nh− chèng, lµm trô, che cho
c©y, hoa, c©y c¶nh; tØa xÐn, t¹o d¸ng c¸c lo¹i c©y c¶nh, …
2.2. DÞch vô cho s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm ch¨n nu«i bao gåm:
- G©y gièng, thô tinh nh©n t¹o, lai gièng, phèi gièng, s¶n xuÊt trøng kÐn,
lãt v¸n chuång tr¹i, vµ c¸c dÞch vô duy tr× nßi gièng, ...
- C¸c ho¹t ®éng vÒ ch¨m sãc vµ nu«i d−ìng c¸c lo¹i sóc vËt nhá, c−a sõng,
thiÕn, r¶i æ, lß Êp trøng, nu«i kÐn t»m, ...
- C¸c ho¹t ®éng cho ¨n, uèng bao gåm c¶ chuÈn bÞ thøc ¨n nh− xay, b¨m
nhá, nghiÒn c¸c lo¹i ngò cèc, pha trén, nÊu thøc ¨n, ...
- Qu¶n lý, ch¨m sãc, vÖ sinh chuång tr¹i: quÐt dän chuång tr¹i, b·i qu©y
sóc vËt, duy tr× nhiÖt ®é ë c¸c lß Êp trøng, qu¶n lý tr¹i nu«i, ...
- Ch¨m sãc søc khoÎ vËt nu«i, ho¹t ®éng cña c¸c trung t©m ch¨m sãc vËt
nu«i, vÖ sinh, kiÓm so¸t dÞch bÖnh, tiªm chñng, kiÓm tra giun s¸n, ...
69
- HuÊn luyÖn sóc vËt cho môc ®Ých n«ng nghiÖp nh− h·m ngùa, huÊn
luyÖn nhãm sóc vËt kÐo, huÊn luyÖn chã, voi, ...
- Thu ho¹ch s¶n phÈm ch¨n nu«i: v¾t s÷a, xÐn l«ng cõu, ...
- C¸c c«ng viÖc phôc vô cho tiªu thô s¶n phÈm, kiÓm tra vËt nu«i vµ c¸c
s¶n phÈm ch¨n nu«i, ph©n lo¹i, c¸c dÞch vô ®ãng gãi, ®ãng hµng.
2.3. Duy tr× vµ b¶o tån nguån lîi tù nhiªn
- C¸c ho¹t ®éng duy tr× chÊt ®Êt, ®¾p cao nÒn, x©y dùng hµng rµo, ®Ëp
ng¨n n−íc,... ch¨m sãc vµ phôc håi nh÷ng diÖn tÝch c»n cçi, ...
- Duy tr×, b¶o d−ìng vµ vËn hµnh hÖ thèng thñy lîi (t−íi, tiªu) c¸c cÊp
phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, duy tr× c¸c kªnh t¹o nguån n−íc, …
- Duy tr× c¸c vµnh ®ai chèng giã, c¸c lo¹i c©y phßng hé cho s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp, c¸c t−êng rµo vµ söa sang, t¹o d¸ng c¸c phong c¶nh,…
2.4. Cho thuª m¸y mãc, ph−¬ng tiÖn (kÌm ng−êi ®iÒu khiÓn) ®Ó duy tr× vµ c¶i
thiÖn ®Êt nh− cho thuª m¸y ñi ®Êt, m¸y xóc, c¸c ph−¬ng tiÖn n¹o vÐt, m¸y
kÐo, m¸y liªn hîp, c¸c lo¹i m¸y mãc dïng ®Ó thu ho¹ch n«ng s¶n
2.5. C¸c lo¹i ho¹t ®éng dÞch vô kh¸c trªn c¬ së tr¶ thï lao hoÆc hîp ®ång
Nh− vËy, theo h−íng dÉn cña FAO th× c¸c ho¹t ®éng dÞch vô n«ng nghiÖp lµ
c¸c ho¹t ®éng ph¸t sinh trªn c¬ së cã tr¶ thï lao hoÆc hîp ®ång. C¸c ho¹t ®éng nµy
kh«ng h¹n chÕ ë nh÷ng lo¹i c«ng viÖc nhÊt ®Þnh mµ cã thÓ n¶y sinh ë mäi kh©u
c«ng viÖc. Néi dung, ph¹m vi ho¹t ®éng dÞch vô n«ng nghiÖp trong h−íng dÉn cña
FAO ®−îc ®Ò cËp toµn diÖn vµ cô thÓ h¬n so víi qui ®Þnh hiÖn nay ë ViÖt Nam.
Qua nh÷ng qui ®Þnh cña ViÖt Nam vµ FAO, chóng ta cã thÓ rót ra kh¸i
niÖm ®Ó sö dông thèng nhÊt nh− sau: Ho¹t ®éng dÞch vô n«ng, l©m nghiÖp vµ
thñy s¶n lµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®ång thêi ®¸p øng ®−îc hai ®iÒu kiÖn:
Thø nhÊt, §ã ph¶i lµ ho¹t ®éng kinh tÕ thuéc ngµnh n«ng, l©m nghiÖp vµ
thñy s¶n;
Thø hai, ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së tr¶ thï lao hoÆc hîp ®ång.
Kh¸i niÖm nµy sÏ ®¶m b¶o kh«ng trïng l¾p gi÷a ho¹t ®éng dÞch vô n«ng,
l©m nghiÖp vµ thñy s¶n víi ho¹t ®éng thuéc c¸c ngµnh kh¸c (c«ng nghiÖp,