Trường Đại học Kinh tế Nghệ An
106
NGHIÊN CỨU LÃI SUẤT ĐIỀU HÀNH CỦA NGÂN HÀNG NHÀ
NƯỚC VIỆT NAM GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
Nguyễn Thị Ngọc Liên1,*, Lê Thị Dung1
Đặng Thị Thu Oanh2, Cao Thị Duyên2, Nguyễn Trần Phương Uyên2
1Trường Đại học Kinh tế Nghệ An; 2Sinh viên Trường Đại học Kinh tế Nghệ An;
*Email: nguyenthingoclien@naue.edu.vn
Tóm tắt: Trong năm 2023, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã bốn lần đưa ra các quyết
định liên quan đến việc giảm lãi suất điều hành (bao gồm lãi suất cho vay trên thị trường mở
(OMO), lãi suất tín phiếu, lãi suất chiết khấu, lãi suất tái cấp vốn và lãi suất dự trữ bắt buộc).
Việc thay đổi lãi suất điều hành cùng với việc thực hiện chính sách tài khóa và các chính sách
kinh tế vĩ mô khác nhằm góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định thị
trường tiền tệ, tạo nên tác động tích cực tới việc hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên,
việc giảm lãi suất điều hành cũng không thể tránh khỏi một số tác động tiêu cực. Bài viết tập
trung nghiên cứu về các mức lãi suất điều hành của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thời gian
qua, nguyên nhân và tác động của việc tăng giảm lãi suất điều hành tới nền kinh tế.
Từ khóa: Lãi suất điều hành, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Quyết định.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lãi suất điều hành (LSĐH) là một công cụ
và chính sách do Ngân hàng Trung Ương
(NHTW) sử dụng nhằm điều tiết hoạt động
tài chính và thúc đẩy phát triển kinh tế quốc
gia, cũng như hỗ trợ hoạt động sản xuất của
các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp thông
qua việc điều chỉnh lãi suất giảm. Theo Vũ
Mai Chi & cs., (2022), LSĐH được các nước
sử dụng với mục đích cuối cùng để thực hiện
các nhiệm vụ được giao cho NHTW, tuy có
sự khác biệt về cách thức và tầm quan trọng
của các mục tiêu mà NHTW theo đuổi, nhưng
chủ yếu các NHTW thực hiện 02 nhiệm vụ
chính: (i) Kiểm soát lạm phát và ổn định thị
trường tiền tệ; (ii) Hỗ trợ phát triển nền kinh
tế, đảm bảo việc làm cho người dân. Lãi suất
điều hành thường được áp dụng để định
hướng cho lãi suất thị trường. Ở Việt Nam,
quyết định về việc tăng hoặc giảm lãi suất
điều hành là do Ngân hàng Nhà nước đưa ra
chỉ đạo, trong khi các ngân hàng thương mại
sẽ thực hiện quyết định đó.
Tính đến cuối năm 2023, tổng phương tiện
thanh toán của các TCTD tăng 10,03%; huy
động vốn của các tổ chức tín dụng tăng
10,85%; tăng trưởng tín dụng của nền kinh tế
đạt 11,09% so với cùng kỳ 2022 (Tổng cục
Thống kê, 2023). Nhìn chung, mặc dù năm
2023 tình hình kinh tế xã hội trong nước còn
nhiều khó khăn, nhưng lạm phát đã được
kiểm soát; thanh khoản của các tổ chức tín
dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài vẫn
được đảm bảo. Do đó, trong năm 2023, Ngân
hàng Nhà nước đã liên tục đưa ra các quyết
định điều chỉnh các mức lãi suất điều hành để
tiếp tục thực hiện chủ trương của Quốc hội,
chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ
về giảm mặt bằng lãi suất, hỗ trợ người dân
và doanh nghiệp tăng khả năng tiếp cận vốn,
góp phần phục hồi sản xuất kinh doanh.
Tạp chí Khoa học, Tập 3, Số 1/2024
107
2. NỘI DUNG
2.1. Các văn bản pháp luật về mức lãi
suất điều hành mới nhất hiện nay
2.2.1. Quyết định 1123/QĐ-NHNN về
giảm lãi suất tái cấp vốn
Ngày 16/06/2023, Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam đã ban hành Quyết định 1123/QĐ-
NHNN về lãi suất tái cấp vốn, lãi suất tái chiết
khấu, lãi suất cho vay qua đêm trong thanh
toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp
thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đối với tổ
chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước
ngoài, quyết định này có hiệu lực ngày
19/06/2023 để thay thế cho QĐ 950/QĐ-
NHNN được ban hành ngày 23/05/2023 trước
đó. Theo đó, các mức lãi suất của NHNN
được điều chỉnh có sự thay đổi như sau:
- Lãi suất tái cấp vốn từ 5% giảm xuống
còn 4,5% mỗi năm.
- Lãi suất tái chiết khấu từ 3,5% giảm
xuống còn 3% mỗi năm.
- Lãi suất cho vay qua đêm trong thanh
toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp
thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đối với tổ
chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước
ngoài từ 5,5% giảm xuống còn 5,0%/năm.
2.2.2. Quyết định 1124/QĐ-NHNN về
giảm lãi suất tiền gửi
Ngày 16/06/2023, Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam đã ban hành Quyết định 1124/QĐ-
NHNN về các mức lãi suất tối đa đối với tiền
gửi bằng đồng Việt Nam của tổ chức, cá nhân
tại tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước
ngoài theo quy định tại Thông tư 07/2014/TT-
NHNN, QĐ này có hiệu lực kể từ ngày
19/06/2023 thay thế cho QĐ 951/QĐ-NHNN
ban hành ngày 23/05/2023 trước đó. Cụ thể các
mức lãi suất tối đa áp dụng cho tiền gửi bằng
Việt Nam đồng của tổ chức (trừ tổ chức tín
dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài) và cá
nhân tại tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân
hàng nước ngoài theo quy định tại thông tư
07/2014/TT-NHNN đã có sự thay đổi như sau:
- Mức lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền
gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng
giảm từ 5% xuống 4,75%/năm.
- Mức lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền
gửi bằng Việt Nam đồng tại Quỹ tín dụng
nhân dân và Tổ chức tài chính vi mô áp dụng
mức lãi suất tối đa đối với tiền gửi có kỳ hạn
từ 1 tháng đến dưới 6 tháng giảm từ 5,5%
xuống 5,25%/năm.
2.2.3. Quyết định 1125/QĐ-NHNN về giảm
lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bng VND
Ngày 16/06/2023, Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam đã ban hành Quyết định 1125/QĐ-NHNN
về mức lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng
VND của TCTD đối với khách hàng vay để đáp
ứng nhu cầu vốn phục vụ một số lĩnh vực, ngành
kinh tế để thay thế cho Quyết định 576/QĐ-
NHNN ban hành ngày 03/4/2023. Tại quyết
định này, mức lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa
bằng đồng Việt Nam theo quy định tại khoản 2
Điều 13 Thông tư 39/2016/TT-NHNN như sau:
- Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng
nước ngoài (trừ Quỹ tín dụng nhân dân và Tổ
chức tài chính vi mô) áp dụng mức lãi suất
cho vay ngắn hạn tối đa bằng đồng Việt Nam
là 4,0%/năm, tỷ lệ này giảm 0,5% so với tỷ lệ
lãi suất được ban hành tại Quyết định
576/QĐ-NHNN ngày 03/4/2023.
- Quỹ tín dụng nhân dân và Tổ chức tài
chính vi mô áp dụng mức lãi suất cho vay ngắn
hạn tối đa bằng đồng Việt Nam là 5%, giảm
0,5% so với tỷ lệ lãi suất được quy định tại
Quyết định 576/QĐ-NHNN ngày 03/4/2023.
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An
108
2.2.4. Quyết định 577/QĐ-NHNN về giảm
lãi suất tiền gửi với tiền gửi bng VND của
Kho bạc Nhà nước
Ngày 31/03/2023, Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam đã ban hành Quyết định 577/QĐ-
NHNN về mức lãi suất tiền gửi của Kho bạc
Nhà nước, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại
NHNN để thay thế Quyết định 1350/QĐ-
NHNN ban hành ngày 24/8/2021. Theo đó
tại Quyết định 577/QĐ-NHNN, mức lãi suất
áp dụng đối với tiền gửi của KBNN, Bảo
hiểm tiền gửi Việt Nam tại NHNN Việt Nam
đều giảm từ mức 0,8% xuống còn 0,5% , còn
lãi suất đối với tiền gửi bằng ngoại tệ của Kho
bạc Nhà nước giữ ở mức 0%/năm.
2.2.5. Quyết định 578/QĐ-NHNN về giảm
lãi suất đối với tiền gửi bng VND của Ngân
hàng Phát triển Việt Nam
Ngày 31/03/2023, Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam đã ban hành Quyết định 577/QĐ-
NHNN về mức lãi suất tiền gửi của Ngân
hàng Phát triển Việt Nam, Ngân hàng Chính
sách xã hội, Quỹ tín dụng nhân dân, Tổ
chức tài chính vi mô tại NHNN. Cụ thể,
mức lãi suất áp dụng đối với tiền gửi bằng
VND của Ngân hàng Phát triển Việt Nam,
Ngân hàng Chính sách xã hội, Quỹ tín dụng
nhân dân, Tổ chức tài chính vi mô tại
NHNN tại Quyết định 578/QĐ-NHNN đều
là 0,5%/năm, so với Quyết định 1350/QĐ-
NHNN ngày 06/8/2020 thì mức lãi suất này
đã giảm từ 0,8%/năm xuống 0,5%/năm.
Quyết định 578/QĐ-NHNN có hiệu lực từ
ngày 03/4/2023 và thay thế Quyết định
1350/QĐ-NHNN ngày 06/8/2020.
2.2. Nguyên nhân NHNN giảm lãi suất
điều hành
Văn phòng Chính phủ đã ban hành văn bản
số 225/TB-VPCP thông báo kết luận của
Thường trực Chính phủ tại cuộc họp về
những nhiệm vụ, giải pháp lớn ổn định kinh
tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng
trưởng và đảm bảo các cân đối lớn của nền
kinh tế trong tình hình hiện nay, thường trực
Chính phủ yêu cầu Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền
được giao khẩn trương thực hiện đồng bộ,
hiệu quả các công cụ của chính sách tiền tệ;
khẩn trương có ngay các giải pháp thiết thực,
cụ thể để giảm mặt bằng lãi suất; trong đó
giảm lãi suất điều hành ngay trong tháng 6
năm 2023 và định hướng giảm lãi suất huy
động và cho vay đối với khách hàng của các
tổ chức tín dụng nhằm tích cực hỗ trợ doanh
nghiệp, người dân phục hồi sản xuất, kinh
doanh, thúc đẩy tăng trưởng; khắc phục hiệu
quả ngay việc tăng trưởng tín dụng thấp như
thời gian trước đó.
Theo Tổng cục Thống kê (2022), lạm phát
năm 2022 tăng 3,15% (đây là mức tăng thấp
hơn so với mục tiêu 4% mà Quốc hội đề ra).
Bình quân 5 tháng đầu năm 2023, tỷ lệ lạm
phát là 3,55%, có thể thấy mức độ lạm phát
đã có xu hướng chậm lại. Theo thông cáo báo
chí về tình hình kinh tế - xã hội quý 2 và 6
tháng đầu năm 2023 của Tổng cục Thống kê
(2023), tăng trưởng kinh tế còn nhiều khó
khăn, từ đầu năm đến tháng 6/2023, Ngân
hàng Nhà nước đã điều chỉnh giảm 3 lần các
mức lãi suất điều hành, đưa mặt bằng lãi suất
của các khoản cho vay mới giảm khoảng
0,9% bình quân so với cuối năm 2021 để
giảm lãi suất cho vay và thực hiện các biện
pháp tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, hỗ trợ
phục hồi tăng trưởng theo chỉ đạo của Chính
phủ, Thủ tướng Chính phủ. Cùng với đó,
trong tháng 5/2023, thực hiện chỉ đạo của
Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức tín dụng đã
có các biện pháp giảm lãi suất cho vay nhằm
hỗ trợ doanh nghiệp, người dân và nền kinh
Tạp chí Khoa học, Tập 3, Số 1/2024
109
tế phục hồi sản xuất kinh doanh. Tháng
6/2023, NHNN đã tiếp tục ra các quyết định
liên quan đến việc giảm lãi suất điều hành lần
thứ 4 trong năm 2023.
2.3. Tác động của việc giảm lãi suất điều
hành của Ngân hàng Nhà nước tới nền
kinh tế
2.3.1. Tác động tích cực
Trong lần giảm lãi suất điều hành lần thứ tư,
có hiệu lực từ 19/6/2023, đã tạo điều kiện cho
các tổ chức tín dụng giảm chi phí vay từ
NHNN, qua đó nâng cao hiệu quả sử dụng và
luân chuyển vốn của các Ngân hàng Thương
mại (NHTM), cũng như tác động tích cực đến
thị trường 1(nơi diễn ra các giao dịch giữa các
định chế tài chính với doanh nghiệp và người
dân), theo hướng tạo điều kiện để các NHTM
giảm lãi suất tiền gửi tổ chức kinh tế và tiền gửi
tiết kiệm dân cư. Với các biện pháp điều hành
và chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước, về cơ bản
mặt bằng lãi suất đã ổn định, lãi suất tiền gửi và
cho vay mới có xu hướng giảm dần cuối năm
2023. Lãi suất tiền gửi bình quân của các ngân
hàng thương mại ở mức khoảng 5,8%/năm
(giảm 0,7% so với cuối năm 2022); lãi suất cho
vay bình quân VND ở mức khoảng 8,9%/năm
(giảm 1,0%/năm so với cuối năm 2022)
(https://baochinhphu.vn/nhnn-nam-2023-tang-
truong-tin-dung-toan-he-thong-khoang-14
102230710184453473.htm).
Trong điều hành tín dụng: Ngân hàng Nhà
nước đã điều hành tín dụng hợp lý, góp phần
kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng kinh
tế. Năm 2023, trên cơ sở mục tiêu tăng trưởng
kinh tế năm 2023 khoảng 6,5% và lạm phát
khoảng 4,5% được Quốc hội, Chính phủ đặt
ra, Ngân hàng Nhà nước định hướng tăng
trưởng tín dụng năm 2023 khoảng 14-15%,
có điều chỉnh phù hợp diễn biến, tình hình
thực tế (https://baochinhphu.vn/nhnn-nam-
2023-tang-truong-tin-dung-toan-he-thong-
khoang-14-102230710184453473.html).
Đến ngày 30/6/2023, dư nợ tín dụng nền kinh
tế đạt trên 12,4 triệu tỷ đồng, tăng 4,73% so với
cuối năm 2022 (https://tapchitaichinh.vn/du-no-
tin-dung-nen-kinh-te-6-thang-dau-nam-tang-4-
73.html). Trong đó, cơ cấu tín dụng tiếp tục tập
trung vốn cho lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh
vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ, đóng
góp tích cực vào tăng trưởng GDP cả nước. Tín
dụng đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro được
kiểm soát.
Đồng thời lãi suất giảm sẽ có tác động tích
cực một phần lên Thị trường chứng khoán
(TTCK) và bất động sản khi mà nhà đầu tư có
thể sẽ chuyển dịch một phần từ tiền tiết kiệm
sang chứng khoán, mua bất động sản với mong
muốn tìm kiếm tỷ suất sinh lời cao hơn cùng với
kỳ vọng về triển vọng phục hồi của TTCK hoặc
chi phí mua bất động sản thấp hơn.
Theo thống kê từ công ty chứng khoán
Agribank, chỉ số VN-Index có sự tương quan
chặt chẽ với diễn biến lãi suất. Khi lãi suất
giảm sẽ có lợi hơn cho thị trường chứng
khoán và ngược lại.
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An
110
Bảng 1. Diễn biến VN- Index và lãi suất huy động bình quân giai đoạn 06/2000 -
06/2021
Nguồn: IMF (2021)
2.3.2. Tác động tiêu cực
Lãi suất giảm gây tác động đảo ngược tới
tiết kiệm. Cụ thể, lãi suất thấp làm cho các tùy
chọn tiết kiệm truyền thống ít hấp dẫn hơn,
không khuyến khích người dân gửi tiền. Thực
tế cho thấy, thời gian vừa qua người dân đổ
xô vào thị trường vàng và tạo ra cơn sốt và
biến động giá liên tục. Theo tính toán, năm
2023 vàng nhẫn có tỷ suất lợi nhuận hơn 20%
còn vàng miếng 14%. Bên cạnh thị trường
vàng thì dòng tiền cũng đang có xu hướng
dịch chuyển vào chứng khoán, chỉ số VN–
index đã có nhiều phiên tăng điểm sau khi có
các quyết định giảm lãi suất của NHNN đặc
biệt là vào tháng 9/2023 và những tháng đầu
năm 2024. Theo đó, năm 2024, nhiều nhà đầu
tư vẫn kỳ vọng những phân khúc này sẽ mang
lại lợi nhuận hơn gửi tiết kiệm. Dòng tiền đầu
tư có xu hướng dịch chuyển từ ngân hàng
sang các kênh khác khiến cho các Ngân hàng
gặp khó khăn trong việc huy động vốn, có khả
năng làm giảm lợi nhuận của các Ngân hàng.
Bên cạnh đó, khi người dân có xu hướng
dịch chuyển dòng tiền từ tiết kiệm sang tiêu
dùng hoặc các hình thức đầu tư khác sẽ khiến
cho giá cả các loại hàng hóa trên thị trường
có khả năng tăng cao và có khả năng gây ra
lạm phát, làm mất giá trị đồng tiền.
Theo Đào Hoàng Tuấn (2023), tiếp tục
giảm lãi suất VND có thể gây ra tác động tiêu
cực đến tỷ giá, ảnh hưởng tiêu cực đến lạm
phát. Các số liệu tích cực về FDI và kiều hối
đã hạ sức ép lên tỷ giá trong cuối năm 2022.
Tuy nhiên, rủi ro về tác động của chênh lệch
lãi suất lên tỉ giá vẫn còn, thể hiện qua: (i) Tỷ
giá tiếp tục tăng cao trong giai đoạn gần đây;
(ii) Khoản mục sai sót ròng trong thống kê
cán cân vãng lai ở mức rất lớn, lên tới 7,5 tỷ
USD phản ánh việc dòng vốn được chuyển ra
nước ngoài qua các kênh không chính thức
(World Bank, 2023). Đối với nền kinh tế Việt
Nam, các biện pháp thúc đẩy tăng trưởng sử
dụng chính sách tiền tệ trong bối cảnh hiện
nay sẽ có thể chỉ mang lại hiệu quả hạn chế,
do sức hấp thụ của khu vực doanh nghiệp còn
yếu, dẫn đến sự đánh đổi giữa lạm phát và tỉ
giá cho tăng trưởng sẽ lớn hơn.
3. KẾT LUẬN
Qua bốn lần đưa ra các quyết định giảm lãi
suất điều hành của Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam, có thể thấy rằng, việc giảm lãi suất điều
hành trong thời gian qua là cần thiết, mang lại