Ngôn ngữ báo chí: Góc nhìn nhà biên tập (Phần 2)

NGÔN NG BÁO CHÍ DƯI GÓC NHÌN CA

NGƯI BIÊN TP

(Phn 2)

Khi biên tp các bài vit dành cho gii c gi ông o, cn lu ý c

bit ti các thut ng và cu trúc vn dc dùng trong mt phm vi chuyên

môn hp nào ó. Không c phép có o tng rng, tt c mi ngi s

hiu c chúng. y th mà mt tp chí khoa hc thng thc ca thanh

niên ã vit:

Ngày nay, mi hc sinh u bit rng hippotalamus ( não gia ) - ó

không ch là mt phn ca b não mà còn là toà giám mc quan trg nht

ca h thng thn kinh trung ưng.

Vic s dng cu trúc rp khuôn " mi hc sinh u bit "  ây cha

hnh ã là xác áng - bi hoàn toàn không phi mi hc sinh mà ch là

nhng ngi ã tng nghiên cu môn gii ph u. Nhân tin, tt c chúng ta

!u có mt thi hc di mái trng ph" thông, nhng liu có my cái

trong s nhng gì không có quan h vi cuc sng thng ngày ca chúng

ta còn ng li trong trí nh ? Mà ngay c cm t " toà giám mc quan

trng nht " trong bi cnh trên c#ng hoàn toàn không úng ch.

Nh chúng ta thy, thm chí không phi tt c nhng ngi theo o !u

bit c v! s$ khác nhau gia các toà giám mc thuc các cp khác nhau -

i vi h thì thái  vi nhà th và i sng ca nó  âu c#ng nh nhau

c. Và ch%c gì h ã suy ngh& rng các toà giám mc là các 'a ht hành

chính ca nhà th, và cp bc ca chúng c thit lp theo nguyên t%c

làãnh th" ch không phi theo mc  quan trng. Truc Chúa, h nói, tt

c !u bình ng  bt c toà giám mc nào.

Ví d trên thêm mt ln na khng 'nh rng ngi biên tp không c

phép b( qua nhng t ít gp mà ôi khi tác gi " )y " cho anh ta. Nu có

m s$ nghi ng, dù là nh( nht, c bit là khi t y có c ngh&a en l n

ngh&a bóng thì tt hơn ht là xem t in ch ng quá tin tng vào s$

thông tho ca tác gi.

Vic s dng thiu cân nh%c các t có ngu+n gc nc ngoài kiu nh "

optimalnyi ", " universalnyi ", " anshlag " ã c nói  trên, có th mang

n không ít nhng i!u khó ch'u bât ng. Sau ây là mt vài ví d kiu

nh vy:

Mt s tác gi s dng t " alibi " vi ý ngh&a là s$ thanh minh, mc dù

trong bn d'ch t ting Latinh, t ó có ý ngh&a là "  ch khác ". Trong lut

hc t ó c dùng  nói rng k, b' tình nghi không có mt  ch xy ra

ti ác, tc là " alibi " c a ra nh là bng chng v! s$ ngoi phm, ch

không phi vi tính cht là s$ thanh minh.

Mt t báo rát áng kính bng làm ht thy mi cc gi ngc nhiên bi

cu trúc " autodefe bngván trt tuyt ", vì trong bài báo ó có k rng

mt gã xu)n ngc do cn ngh& ã t lên mt ng la bng nhng chic

ván trt tuyt v n có th dùng c. Th nhng, bt c mt cun t in

nào c#ng cho thy rng t " autodefe " trong bn d'ch t ting B+ -ào Nha

là " hành ng tín ng.ng " mà  thi Trung c" có ngh&a là s$ tuyên b và

a vào th$c hin bn án ca giáo hi - trong ó có s$ thiêu sng trên giàn

la trc công chúng nhng k, d' giáo b' kt án.

Trong on kt ca phn này xin có thêm mt li cnh báo quan trng v!

s dng t ng. Ngôn ng và các quy lut ca nó nm trong s$ vn ng và

tin trin không ngng. Vì vy nhi!u cái trong s nhng th mà my n/m

trc ây c coi là có tính cht chuyên ngành hp hoc ch dùng trong

ngôn ng nói, hin gi c chp nhn vô i!u kin trong các báo. Tơng

t$, nhng cái ngày hôm nay cha c chp nhn và b' nhng k, theo ch

ngh&a thun nht công kích k'ch lit, có th ngày mai s i vào ngôn ng

thng dùng ca các nhà báo mt cách vng ch%c.

Nhà báo không c phép tt hu i vi nhng bin "i nh vy trong

ngôn ng. Anh ta cn phi luôn hoà nhp vi thi i, phi c nhi!u, phi

m rng lng t s dng tích c$c ca mình, lt sâu hơn na vào ý ngh&a

ca nhng t có v, nh khác thng nht.

1. S tráo tr ca nhng con s

Các d kin v! ch s t$ thân nó còn có th hùng bin hơn d kin khác.

Nhng trong a s các tình hung thì chim v' trí hàng u v n là s$ cn

thit phi di0n gii chúng - t nhng phép tính s hc ơn gin n nhng

li gii qua nhi!u bc nh là thng kê nhm biu th' tình trng ca n!n

kinh t hay mc sng ca dân chúng. -c gi chng khi nào li dùng bút

chì hay máy tính  kim tra li nhng con s, chính vì vy mà anh ta tin

vào báo hơn trong bt k1 trng hp nào khác.

Bên cnh ó các d kin v! các ch s có th ngm " chơi x( " anh mà

ôi lúc anh chng th nào ng c. Di ây là thông báo có ln c

/ng trong mt t báo ca th' trn nh( ca M2 có tên là Eston.

T3NG GIÁ TH4C PH5M HAI PH6N TR3M TRONG HAI TU6N

Giá bán l ca các mt hàng thc phm ã tng ti 2% trong 2 tun ca

cui tháng 11 - Vn phòng thng kê  Washington ã thông báo ngày hôm

nay. Vic kho sát 50 loi hàng thc phm trong 7 thành ph ã cho thy:

Ch s giá bán l  cui tháng 11  mc 215,7% so vi ch s trung bình

ca c my nm trưc là 213,7%.

7 ây có mt s$ nhm l n sơ ng v! s hc. Th mà nó li t

Washington n mi k1. Vì  ó ngi ta không th nào li không bit rng

chng ly âu ra cái s$ t/ng trng ti 2%. Mt phép tính ơn gin nht

cho thy là s$ t/ng giá không n 1%, vì 215, 7% ch nhi!u hơn 213, 7% có

0, 936% mà thôi. Ngi biên tp ã tính ra ti 2% và a chúng ra không

ch trong câu u tiên ca Lead mà còn  c Head - line, mc dù i!u này

không h! c nói ti trong v/n bn thông báo ca V/n phòng thng kê

Washington.

Cun sách giáo khoa v! báo chí ca M2, là nơi chúng tôi ã trích ra thí

d này, nhn xét trong li bình lun ca mình nh sau: Trong v/n bn ca

V/n phòng thng kê " mi th !u "n c ", ch có anh chàng biên tp sau

này bng nh li rng anh ta cm thy ht sc bt tin vì cái " l h"ng " nh

vy. Ngày hôm sau, cun sách tip tc, là ch nht và ngi biên tp  nhà.

Sau khi nhn c t báo ca mình, anh ta nhìn thy là ngi +ng nghip

ca anh ta tr$c ngày hôm ó ã tip tc bn thông báo c /ng t hôm

trc bng mt on tin nh sau:

GIÁ C8 C9A CHÚNG TA T3NG ÍT HƠN 7 CÁC THÀNH PH; KHÁC

Ngày hôm qua chúng tôi ã thông báo là theo tin t Vn phòng thng kê

Washington, giá c thc phm trong các thành ph h kho sát tng ti 2%

trong hai tun cui tháng 11. Th nhưng mt s thưng gia  Eston nói

rng  ây, h không hoà nhp vi xu hưng như vy. Theo h, giá c ca

chúng ta ch tng khong 1, 5% trong sut c tháng cui cùng này.

Trong li bình lun ca mình, cun sách vit rng hai bn tin trên !u là

bng chng minh ho cho thái  khinh sut ca nhng ngi biên tp i

vi các d kin v! ch s. Mt ngi thì kém v! s hc, ngi khác thì

không bit rng con s 1, 5% là chng áng tin cy vì anh ta nhn c nó

qua my cú in thoi vi vã vào bu"i chi!u th by.

Liu các câu tr li nhn c vi 50 mt hàng th$c ph)m là cơ s cho

thông báo t Washington có trùng nhau? Liu cách tính s$ t/ng giá có

ging nhau? Và cui cùng, i!u quan trng nht là nu con s 1, 5% là

chính xác thì s$ t/ng giá bán l,  Eston còn vt quá s$ t/ng giá  các

thành ph khác. Vì  ó nó ch chim có 0, 936% thôi ch không phi là

nhng 2% nh ngi ta ã chuyn t bn tin n sang bn tin kia. Và ch vì

nhng ngi biên tp không mun " ào xi trong các con s ", mà c gi

ca t báo th' trn ã nhn c thông tin không chính xác v! mt vn !

quan trng i vi h.

Nhi!u khi nguyên nhân ca nhng chuyn b$c mình là thái  thiu chú

ý ti nhng ch s b! ngoài có v, ging nhau. -ó có th là nhng ch s

tính theo phn tr/m hay tính theo ơn v'. Vy nên cn có s$ chính xác tuyt

i  không xuyên tc ý ngh&a v! thông tin ca chúng. Mt sai sót nh vy

có th nghiêm trng ti mc nào chúng ta s thy rõ qua ví d sau: Có mt

cái gì ó t/ng ti 20% ơn v' - chng hn nh là t 10 n 30%. Mt phép

tính s hc cho thy là " cái gì ó " khi u ã t/ng lên không phi 20%

mà là gp 3 ln.

Di ây là hai ví d na c#ng có s$ ging nhau v! b! ngoài ca các d

kin ch s: Trong c hai ví d này !u nói v! s$ t/ng trng ti 200%:

Nm ngoái, tr giá bán l  bang tính theo ôla ã t ti 200% so vi

mc  ca 10 nm trưc.

Trong 10 nm cui này tr giá bán l  bang tính theo ôla ã tng ti

200%.

Liu c gi có hiu úng v! bn cht s hc trong tng thông báo nêu

trên. Rõ ràng là không th tt c; vy nên tt hơn ht là trong trng hp

u nói rng vic buôn bán ã t/ng gp ôi và trong trng hp sau t/ng

gp ba. Cách thc này d& nhiên là rõ ràng hơn so vi vic tính phn tr/m.

Ngôn ngữ báo chí dưới góc nhìn của nhà biên tập - Phần 2

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi