Ngôn ngữ báo chí: Góc nhìn nhà biên tập (Phần 1)

NGÔN NG BÁO CHÍ DƯI GÓC NHÌN CA

NGƯI BIÊN TP

(Phn 1)

Ngôn ng ca các tác phm báo chí phi mang ưc ý ngha ca chúng

ti cho công chúng vô cùng a dng. Ranh gii ca công chúng này tri dài

t cái mà ngưi ta gi là s bit ch sơ ng cho n vic thông tho hoàn

toàn và có nhn thc ting m  vi tt c các sc thái ca nó. Nhim v

ca ngưi biên tp là phi làm cho ý ngha ca các bài vit tr nên d hiu

trên tt c các cp  ó. Nu ch có s chính xác v s kin không thôi thì

hãy còn chưa , c n phi có thêm c phong cách trình bày rõ ràng, mch

lc. Và v phương din này thì cu trúc không ch ca c bài vit, mà còn

ca tng câu, r!i vic la chn úng t là ht sc quan trng.

Vy biên tp viên phi hiu thu áo các chi tit t m v ng pháp, cú

pháp và phong cách  trong trưng hp c n thit có th ci thin ngôn ng

v"n bn ca tác gi. Anh ta phi có kh n"ng trong lúc vi vã v#n tìm ra và

s$a cha ưc tt c các câu, t kém cht lưng. Nu xut hin nhng nghi

ng nào ó v chính t, anh ta có th dùng t in chính t  tra cu.

Nhưng li chng có s ch d#n nào nh%m giúp ngưi ta &nh hưng ưc

trong ý ngha ca bài vit. Vn  không ch  ch' là ý ngha ó phi d hiu

(i vi chính ngưi biên tp, v m)t này, trưc ht chúng ta c n nói ti c

gi là ngưi thưng ưc trang b& kém c*i hơn nhiu.

1. Tác gi mun nói gì ?

Liu tác gi có trình bày ưc nhng iu mình mu(n nói mt cách

rành mch, rõ ràng? H u như l n này c+ng vy, m'i khi biên tp viên nhn

ưc mt tài liu mi là câu h*i ó li xut hin trưc anh ta. R!i mt l n

khác, sau khi kt thúc s làm quen  u tiên vi bài vit, anh ta ngh ngi: có

v như tt c u ,n, nhưng có mt cái gì ó còn gây nghi ho)c.

Ngưi biên tp, nht là ngưi mi vào ngh, him khi là chuyên gia

v  tài ca tt c mi tài liu mà anh ta phi x$ lý. Vì vy, trong trưng

hp nghi ng, anh ta không phi lúc nào c+ng có th khng &nh mt cách

chc chn là tác gi ã nh m l#n hay sai sót  âu và như th nào. Th

nhưng, k c nu tác gi là ngưi khá thông tho mi th, mt thoáng nghi

ng thưng v#n c là du hiu r%ng "  ây có mt cái gì ó không n ".

Còn nu chính ngưi biên tp li không suy xét n,i là có chuyn gì thì các

c gi ã phi )t ra  th câu h*i t lâu.

Trong thc t, chng c n phi là chuyên gia v mt vn  nào c+ng có

th nhn thy ưc tác gi ã trình bày nó có t hay không. Chng hn như

ngưi biên tp có th tìm thy nhng mâu thuân gia các ph n ca nó, s

hơn tri ca nhng ch' nói chung chung (i vi nhng s vic c th, s

thiu rành mch v din t hay thm chí ch ơn gin là s nh m l#n v t

ng. -ây ã  là nhng du hiu áng lo ngi và anh ta c n phi bàn lun

cùng tác gi v tt c nhng ch' áng ng.

Cuc nói chuyn có kh n"ng hơn c s. d#n n kt cc là bài vit ưc

tr li cho tác gi  anh ta hoàn tt nó. Chính ngưi biên tp c n phi tránh

vic s$a cha nhng ch' còn nghi ng. Ch trong trưng hp tuyt (i tin

tưng vào s úng n ca mình và có ch' da là nhng ngu!n áng tin

cy, anh ta mi có quyn cho phép mình ưa vào v"n bn nhng thay ,i

nào ó. Nhưng ngay c trong trưng hp này c+ng phi báo cho tác gi bit

v nhng s$a ,i, b, sung.

-ó là nhng nguyên tc v/ lòng mà trong các cu(n sách giáo khoa v

báo chí  dng này hay dng khác ngưi ta v#n gii thiu cho các biên tp

viên mi vào ngh. Nhưng nhng li gii thiu ch có giá tr& nu các tác gi

vit " theo lut ", tc là h ã ưc làm quen vi các yêu c u ca " sáu câu

hi và hình tháp quay ngc " và các bài " v lòng " khác trong vic phát

tin. Song c+ng không phi là do tình c mà ngưi ta nói " phi ngoi l bt

thành qui tc ". Và vi ý ngha như vy thì h u như trong bt c mt tài liu

nào c+ng có nhng ngoi l ca mình. V#n nhng " bài hc v lòng " ó

nói r%ng, s tuân th các qui tc mt cách mù quáng có th d#n n s hn

ch hay trit tiêu tính cht muôn màu muôn v trong vic "ng ti tin, bài

ca các tác gi khác nhau. Vic biên tp như vy s. bóp cht nhng nét n,i

bt nht trong phong cách cá nhân ca m'i tác gi ( nu như chúng có ) và

d làm cho các trang báo tht ơn iu bu!n t.

Như th có ngha là s phc tùng các qui tc mt cách thiu cân nhc,

d#u cho các qui tc ó có hp lý nht i ch"ng na, không ưc phép tr

thành mc ích cu(i cùng ca công vic biên tp. Nhim v ca ngưi biên

tp là giúp tác gi ưa bài vit ca mình n mt trng thái " cn thit ",

nu như nó có " mt cái gì ó cha n ". Trong a s( các trưng hp, 

làm iu này c n phi ht sc chú ý ti các s kin trong tác phm: lôgic

ca vic chuyn tip là phi phát trin làm sao  cho c gi không có

nhng câu h*i thc mc,  trong quá trình c, anh ta không phi g)p hàng

(ng nhng cách nói phc tp hay nhng t ng khó hiu, mà ch thy mt

con ưng thông su(t d#n n vic cm th ưc ý ngha ca cái mà tác gi

mu(n nói.

Mt bài vit rõ ràng v ý ngha và ưc vit úng v"n phm là rt d c,

nu trong mt câu, chng hn như là thi ng t b& vit sai, mà sau khi

ngưi biên tp cha nó ã tr nên úng v m)t ng pháp, nhưng !ng thi

c+ng thành khó hiu hơn, thì rõ ràng là chưa ưc. Anh ta phi tìm ra cách

nào ó  câu y va th hin úng ý tác gi, va úng ng pháp, va d

c. Có ngha là ngưi biên tp phi bo m làm sao  c ý ngha chung

ca tài liu, c các chi tit ca nó, ưc trình bày mt cách rõ ràng và ưc

c gi hiu úng.

- cho vic din t tr nên rõ ràng hơn, và có ý ngha là  cho c gi

thun li hơn khi c, ngưi ta hay dùng ph . Chúng ta như nhng cái

m(c mà da vào ó, ngưi ta có th c các v"n bn dài d dàng hơn. 0

trong nhng cái m(c này, ngưi ta thưng ánh du nhng phương hưng

chính v ý ngha hay  tài trong ni dung thông tin.

Trong nhiu ch' khác nhau ca cu(n sách này, chúng tôi ã nói r%ng tính

cht rõ ràng ca vic trình bày ph thuc khá nhiu vào s phân on v"n

bn. Cái này quan trng hơn (i vi tt c các loi bài, nhưng )c bit lá

(i vi thông báo tin tc, vì  ó các on v"n dài rt b& kiêng k&. Các on

v"n dài s. là hp lý nu n%m trong các cu(n sách hay là tp chí, là nhng

th thưng ưc ngưi ta c trong hoàn cnh im tnh hơn. Nhưng  trên

trang báo, trông chúng tht c!ng knh, c gi có th b& nh m l#n trong mt

dãy câu dày )c và thm chí b& lc mt cái ch' là nơi anh ta dng li và b&

xao nhãng bi mt iu gì dó.

0 ây chúng ta có th ưa ra s so sánh vi dòng in: cưng  dòng

in t1 l thun vi hiu in th và t1 l ngh&ch vi in tr mà nó g)p trên

ưng. Trong bt k2 tài liu nào mà nhà báo chun b& cho "ng, c n phi

dn sch mi th “ in tr “ gây khó kh"n cho vic c. Mt trong nhng

in tr như vy chính là nhng on v"n quá dài.

Ngưi biên tp g)p không ít vn  c vi nhng thut ng chuyên ngành

- chúng c+ng có th tr thành “ in tr “. Nu tác gi là ngưi vit cho các

báo i chúng thì anh ta phi ht sc thn trng (i vi chúng -phi ngh

xem là mt c gi “ t m t m bc trung “ có th hiu n,i chúng hay không.

Nu như tác gi ã b* qua khía cnh này thì ngưi biên tp c n phi lo 

tìm ra nhng t phù hp mà có th thay th cho thut ng này hay thut ng

khác. Nu vic thay th không th làm n,i thì nht thit phi ưa ra li gii

thích ngn gn, d hiu v ý ngha ca nó.

Các quan nim ca con ngưi v s " hư o " trong th gii xung quanh

h ph thuc không ch vào các d&nh hưng v cuc s(ng, mà còn vào

thông tin thc t mà h nhn ưc. Mà thông tin ó ôi lúc li ht sc mâu

thu#n vì nó n t các ngu!n khác nhau.

Chính vì vy mà vai trò ca nhng kh n"ng bao quát toàn din là rt ln

- thông tin như ưc " tri ra trên mt bng ", các s vic c th ưc t,ng

hp li thành các khái nim tru tưng. Không có nhng s khái quát như

th, con ngưi ơn gin là không th nhn ưc bc tranh  y  v cuc

s(ng ca th gii xung quanh. Nhim v ca ngưi biên tp  ch' là làm

sao  bo m cho các bài báo có s cân b%ng kh quan nht gia cái c

th và cái tru tưng.

Néu tác gi không có khái nim rõ ràng v cái mà anh ta mu(n nói vi

c gi, anh ta thưng c( ngu3 trang cho s thiu rõ ràng ó b%ng mt lot

nhng suy lun chung chung theo khuôn m#u có s4n. Nhưng ngay c trong

trưng hp mà tác gi hiu thu áo cái anh ta &nh vit thì các ý tưng ca

anh ta v#n c ưc din t dưi hình thc tru tưng và b& phc tp hoá

ti mc c gi không th nào chuyn ưc ý ngha ca chúng vào phm vi

kinh nghim s(ng ca chính bn thân mình.

Vic xác &nh ý ngha ca s tru tưng trong din t thông tin vi

nhng ni dung a dng nht ã ưc không ít các công trình nghiên cu v

lý thuyt và ng dng  cp ti. Nu áp dng vào báo chí, các kt qu ca

nhng công trình ó có th ưc trình bày mt cách tóm tt như sau:

Bt c mt ý tưng nào, không ph thuc vào vic chúng ơn gin hay

phc tp, c+ng s. ưc c gi hiu d dàng hơn nhiu nu nó ưc ưa ra

không phi là qua các suy lun chung chung tru tưng, mà là ưc chuyn

Ngôn ngữ báo chí dưới góc nhìn của nhà biên tập - Phần 1

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi