Nguyên nhân của bệnh ghẻ và
cách điều trị
Chào bác sĩ, con gái tôi 7 tuổi, cháu đi học nửa buổi và bán trú ở trường
nửa buổi. Cách đây hai tuần hai tay cháu nổi mụn rất dày, tôi cho cháu đi
khám ở bệnh viện da liễu, bác sĩ bảo là bị ghẻ và cho bôi thuốc DEP. Tôi cho
cháu bôi khoảng 1 tuần thấy đỡ, nhưng nay những nốt ghẻ đó lại xuất hiện trở
lại, xin bác sĩ cho biết nguyên nhân và cách điều trị. Xin cảm ơn. (Vũ Xuân Hà)
Trả lời:
Ghẻ là một bệnh do ký sinh trùng gây nên hay gặp vào mùa xuân hè. Ở
những nước kém phát triển điều kiện dinh dưỡng và vệ sinh kém, bệnh có thể lây
thành dịch địa phương. Ở nước ta bệnh vẫn còn lưu hành khắp các vùng trong cả
nước. Ngay cả ở những thành phố lớn, bệnh ghẻ vẫn tồn tại.
Vì sao mắc bệnh ghẻ?
Bệnh ghẻ đôi khi cũng bị một số thầy thuốc chẩn đoán nhầm. Có những gia
đình bị ghẻ cả nhà trong suốt 2 năm trời vẫn chưa được chẩn đoán và điều trị
đúng. Căn nguyên gây bệnh là một loại ký sinh trùng có tên là Sarcoptes Scabiei,
có nơi còn gọi là con mạt ngứa (itch mite). Con cái có kích thước từ 0,3-0,5mm.
Cái ghẻ xâm nhập vào đường biểu bì da đào hầm và đẻ trứng. Chúng đẻ từ 2-3
trứng/ngày và đẻ liên tục trong 4-6 tuần liền. Ghẻ đực chết ngay sau khi hoàn
thành nghĩa vụ phối giống và ghẻ cái cũng chết sau khi đã đẻ hết số trứng của
mình. Trứng nở thành ấu trùng và phát triển thành con trưởng thành chỉ trong
vòng 3-4 ngày.
Ghẻ lây như thế nào?
Lây bệnh ghẻ là do tiếp xúc trực tiếp với người bị ghẻ, nằm chung giường,
mặc chung quần áo, dùng chung khăn tắm. Chính vì vậy, mà bệnh ghẻ được xếp
vào nhóm bệnh lây truyền qua đường tình dục. Cái ghẻ có thể sống ngoài cơ thể
được 2-3 ngày.
Người bị nhiễm ký sinh trùng ghẻ lần đầu tiên trong vòng 2 tuần đầu hoàn
toàn chưa có biểu hiện ngứa mặc dù ngứa ghẻ được so sánh với đau đẻ và đòn
ghen. Nhưng do có thể mới bị ghẻ xâm nhập nên chưa có sự phản ứng lại (hay là
sự nhạy cảm) nên chưa thấy ngứa, điều đó lý giải tại sao một số bệnh nhân có tổn
thương ghẻ thực sự mà hoàn toàn chưa thấy ngứa. Những người bị tái nhiễm ghẻ
thì xuất hiện ngứa dữ dội ngay từ khi cái ghẻ xâm nhập vào da.
Chẩn đoán ghẻ
Việc chẩn đoán ghẻ rất dễ, ai đó từng bị ghẻ đều có thể nhận ra được,
nhưng đôi khi cũng bị nhầm lẫn tại các phòng khám chuyên khoa vì ghẻ lâu ngày
tạo thành eczema hóa hoặc bội nhiễm hoặc ghẻ vảy. Cũng giống bệnh viêm ruột
thừa, đôi khi cũng bị chẩn đoán nhầm bởi những nhà ngoại khoa. Chẩn đoán dựa
vào triệu chứng bệnh ngứa nhiều về ban đêm, ngứa tăng khi trời nóng, lao động,
thể thao. Mụn nước ở vị trí đặc hiệu, kẽ ngón tay, lằn chỉ cổ tay, nếp gấp bàn tay,
vùng thắt lưng, cạp quần, bẹn, đùi, sinh dục, nách, núm vú ở phụ nữ. Điều đặc biệt
là ghẻ không thấy ở mặt, đầu và 1/3 trên lưng. Đối với trẻ em dưới 2 tuổi có thể bị
ghẻ toàn thân. Có thể dùng kính lúp soi bắt được cái ghẻ nằm ở cuối đường hầm
trong da.
Ghẻ vảy còn gọi là ghẻ Nauy (Norwegian scabies). Khác với ghẻ thông
thường, thương tổn ghẻ không phải là mụn nước mà là đám vảy tiết lẫn vảy da dày
giống như bệnh vảy nến. Tổn thương cả ở dưới móng, mặt và đầu. Điều đặc biệt là
triệu chứng ngứa rất nhẹ nhưng lại rất nhiều cái ghẻ nằm trong đám vảy tiết. Ghẻ
vảy rất hiếm gặp, chỉ thấy ở những người có miễn dịch kém như: bệnh nhân
AIDS, hội chứng Down, người bệnh tâm thần phân liệt, phạm nhân…
Điều trị ghẻ bằng cách nào?
Đông y thường dùng lá cây ba gạc, lá đào đun nước tắm, nhựa cây máu chó
bôi tại chỗ, tắm nước muối, tắm biển..
Tây y có thể dùng một trong những loại thuốc sau:
- D.E.P (dietyl phtalat) là thuốc chống muỗi, vắt đốt nhưng có tác dụng diệt
cái ghẻ nhanh và rẻ tiền, ít độc tính. Bôi ngày 2-3 lần. Thuốc không nên dùng cho
trẻ nhũ nhi và không bôi vào bộ phận sinh dục.
- Benzyl benzoat (ascabiol, scabitox, zylate) là thuốc rất tốt, độ an toàn cao.
Bôi, xịt ngày 2 lần cách nhau 15 phút. 24 giờ sau tắm gội và giặt quần áo.
- Eurax (crotamintan) 10%, thuốc bôi có tác dụng chống ngứa và diệt cái
ghẻ. Cứ 6-10 giờ bôi 1 lần thuốc, an toàn, có thể bôi được ở bộ phận sinh dục và
dùng được cho trẻ nhũ nhi.
- Permethrin cream 5% (elimite) là thuốc chữa ghẻ ít độc tính nhất, có thể
dùng cho trẻ em và phụ nữ có thai.
- Lindane (gamma-benzen hexachlorid, kwell) xịt thuốc vào toàn bộ da từ
cổ xuống chân. Sau 8-12 giờ tắm rửa thay quần áo, xịt thuốc 2 lần/tuần, thuốc
chữa ghẻ nhanh nhưng độc với thần kinh nên không dùng cho trẻ nhỏ và phụ nữ
có thai.
Đối với ghẻ vảy, ngoài thuốc bôi tại chỗ còn phải uống thuốc ivermactin, là
thuốc được dùng để điều trị giun chỉ nhưng lại rất hiệu quả và an toàn trong điều
trị ghẻ, đặc biệt là ghẻ vảy. Liều lượng 20mg/kgcân nặng/1 lần, nhắc lại sau 1-2
tuần. Uống thuốc vào lúc đói.
Lưu ý, khi điều trị ghẻ phải điều trị cho cả những người sống chung trong
gia đình và các nguồn lây khác bên ngoài (ví dụ như các bạn học cùng lớp), tẩy uế
quần áo, ga gối.
(Thông tin tư vấn sau đây chỉ mang tính tham khảo – không tự ý chữa bệnh
theo thông tin này)