Nguyên nhân và cách khắc phục suy dinh dưỡng ở
người cao tuổi
Suy dinh dưỡng vẫn là một tình trạng rất phổ biến của người Việt Nam (trung bình 20
– 30%), đặc biệt ở tuổi trung niên trở lên, người Việt Nam bị suy dinh dưỡng có nơi
lên tới 40% nhưng vấn đề này ít được chú ý. Thiếu dinh dưỡng sẽ dẫn đến chức năng
của tim mạch, hệ nội tiết, phổi, tụy, trí não… suy yếu, nguy cơ mắc bệnh truyền
nhiễm, bệnh mạn tính, vì thế quá trình lão hóa cũng tăng cao.
Vì sao người cao tuổi bị suy dinh dưỡng?
suy dinh dưỡng ở người cao tuổi (NCT) thường xảy ra một cách từ từ, với nhiều lý do
khác nhau. Ăn uống không điều độ, ăn qua loa, đại khái, ăn ít, nhất là ăn một mình
gây chán ăn, ăn thiếu chất lượng, thậm chí không đủ bữa, bữa no, bữa đói. Một số
NCT do thiếu thốn kinh tế hoặc có khả năng về kinh tế nhưng không có người lo cho
từng bữa ăn hằng ngày, sự việc kéo dài nhiều tháng, nhiều năm sẽ dẫn đến suy dinh
dưỡng. NCT răng thường kém (răng lung lay hoặc đã rụng nhiều) gây khó khăn trong
việc nhai thức ăn, hạn chế hấp chất thu dinh dưỡng. Mặt khác do khả năng bài tiết
nước bọt hoặc các giác quan như vị giác và khứu giác suy giảm, gây chán ăn kéo dài
dẫn đến suy dinh dưỡng. Suy dinh dưỡng ở NCT còn có thể gặp ở những người bị dị
ứng với một số thức ăn, lo rằng sau khi ăn sẽ bị rối loạn tiêu hóa nên sợ ăn. Người
mắc bệnh về đường tiêu hóa (viêm – loét dạ dày, viêm đại tràng co thắt, viêm đại
tràng mạn tính, viêm gan mạn tính, viêm đường mật hoặc sỏi mật) cũng gây suy dinh
dưỡng. Một số người bị trầm cảm mạn tính, sa sút trí ruệ, nghiện rượu cũng dẫn đến
suy dinh dưỡng. Một số do kiêng khem quá mức, không dám ăn bất kỳ một loại thực
phẩm nào ngay cả cá hoặc sữa là loại thực phẩm rất cần cho nhu cầu dinh dưỡng ở
mọi lứa tuổi, dần dần dẫn đến suy dinh dưỡng.
Dấu hiệu nhận biết suy dinh dưỡng ở NCT
Hầu hết người bị suy dinh dưỡng có thể tự phát hiện thấy mình bị gầy đi như sụt cân,
quần áo thấy tự nhiên rộng ra, các bắp thịt thấy mềm, nhũn, không được rắn chắc như
trước đây. Tuy vậy, một số NCT do bị suy dinh dưỡng lâu ngày, đã có ảnh hưởng đến
hệ thần kinh trung ương nên bản thân không thể hoặc không biết mình đang mắc bệnh
gì. Con cháu trong gia đình có thể nhận biết được như thấy ông bà, bố mẹ kém dần sự
minh mẫn, hay quên, hay kêu mệt mỏi, chán ăn, hay cáu gắt vô cớ. NCT bị suy dinh
dưỡng thường ăn khó tiêu, dễ táo bón, phân lúc lỏng lúc rắn, hay đau bụng lặt vặt.
Nếu NCT bị suy dinh dưỡng mà kèm theo mắc bệnh mạn tính (hen suyễn, bệnh tim,
viêm gan, bệnh về xương khớp) thì càng làm cho bệnh nặng hơn nhanh chóng và toàn
trạng trở nên suy sụp. Đặc biệt người bị suy dinh dưỡng mà gặp phải tác nhân nhiễm
khuẩn xâm nhập thì rất khó tránh khỏi mắc bệnh.
Làm thế nào để phòng suy dinh dưỡng ở NCT?
Để phòng ngừa suy dinh dưỡng, NCT cần ăn uống đủ chất và đủ số lượng, ăn đúng
giờ giấc. Điều hết sức quan trọng là các thành viên trong gia đình cần quan tâm động
viên, nhắc nhở để NCT chịu khó ăn và ăn đủ số lượng tránh hiện tượng chán ăn, lười
ăn, bỏ bữa. Nên tìm hiểu các lý do làm cho NCT bị suy dinh dưỡng, từ đó tìm cách
khắc phục dần dần. Nếu các bữa chính mà NCT ăn chưa đủ số lượng thì có thể tạo
điều kiện cho họ ăn thêm các bữa phụ vào khoảng 9 giờ sáng và 3 giờ chiều. Ăn thêm
các loại quả sau bữa ăn (tráng miệng) như cam, quít, chuối, bưởi… và ăn nhiều rau.
Rau vừa cung cấp các loại sinh tố vừa cung cấp chất xơ, ngăn ngừa táo bón. Để tránh
hiện tượng chán ăn, ăn không ngon miệng, nếu không bị các bệnh về tim mạch, dạ
dày, đại tràng và có điều kiện kinh tế thì có thể uống 1 ly rượu vang đỏ trước lúc ăn để
khai vị (kích thích ăn uống ngon miệng). Trọng tâm của việc phòng suy dinh dưỡng là
làm sao NCT ăn được, tiêu hóa được, vì vậy thức ăn phải mềm, dễ nhai, dễ nuốt, dễ
tiêu hóa nhưng không nên xay nhuyễn vì sẽ làm giảm mùi vị của thức ăn. NCT cũng
nên hạn chế ăn mỡ động vật, lòng đỏ trứng (gà, vịt, chim cút, ngỗng) hoặc các loại
phủ tạng như gan, tim, lòng, cật (thận) và rất nên ăn cá thay cho ăn thịt. Mỗi một tuần
nên ăn cá khoảng 2 – 3 lần trong các bữa ăn chính. Tăng cường đạm thực vật như đậu
phụ và các loại đậu khác trong các bữa ăn chính. Ngoài ra, cần hết sức lưu ý vận động
cơ thể hằng ngày để máu lưu thông, làm các cơ quan trong cơ thể hoạt động nhịp
nhàng, từ đó sẽ ăn uống ngon miệng, hấp thu tốt. Có nhiều hình thức để vận động cơ
thể tùy theo hoàn cảnh, điều kiện và sức khỏe của từng người.
