Đột quỵ - Nguyên nhân và
cách phòng tránh
Bởi:
NCS. Nguyễn Phan Kiên
Đột quỵ là nguyên nhân đứng hàng thứ ba dẫn đến tử vong sau bệnh tim mạch và ung
thư. Tại Mỹ mỗi năm có khoảng 600.000 người mới mắc và tái phát đột quỵ, trong đó
160.000 người tử vong. Tiên lượng của bệnh phụ thuộc rất nhiều vào việc sơ cấp cứu.
Hiện nay việc điều trị ngày càng có nhiều tiến bộ, điều này giúp giảm tỷ lệ tử vong và
kéo dài cuộc sống cho bệnh nhân nhưng mức độ tàn phế vẫn còn là một thách thức và là
gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Đột quỵ là hiện tượng máu lên não bị gián đoạn đột ngột, hậu quả là tế bào não bị chết
do thiếu oxy. Có hai hình thái đột quỵ do thiếu máu não cục bộ và đột quỵ do xuất huyết
não.
Nguyên nhân
Nguyên nhân gây ra đột quỵ do thiếu máu não cục bộ thường do cục máu đông trong
tim hay mảng xơ vữa trong mạch máu trồi lên não gây tắc mạch não.
Đột quỵ do xuất huyết não xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ dấn đến thiếu máu
cho vùng não do mạch máu đó chi phối.
Nguyên nhân thường gặp là cơn cao huyết áp, dị dạng mạch não bẩm sinh, rối loạn đông
máu hoặc bệnh nhân đang điều trị bằng thuốc chống đông.
Diễn biến
Đột quỵ thường xảy ra đột ngột với rất ít dấu hiệu báo trước. Những dấu hiệu cảnh báo
cơn đột quỵ
Đột nhiên bị đau đầu dữ dội, choáng váng, mất tri giác, ngủ gà hoặc hôn mê
Gặp khó khăn trong nói hoặc hiểu người khác
Đột quỵ - Nguyên nhân và cách phòng tránh
1/4
Bị yếu đột ngột ở một phần cơ thể
Đột nhiên nhìn mờ hoặc nhìn nhòe, có thể chỉ bị ở một bên mắt
Tiểu tiện không tự chủ hoặc bí tiểu hoàn toàn
Khi thấy bất cứ dấu hiệu nào như kể trên, phải gọi xe cấp cứu ngay lập tức. Việc thăm
khám và điều trị cần hết sức khẩn trương, đặc biệt trong khoảng 3 giờ đầu tiên.
Điều trị
Ngay khi vào viện bệnh nhân cần được khám lâm sàng, cận lâm sàng, xét nghiệm huyết
học, ghi điện tim và đặc biệt là chụp cắt lớp điện toán (CT scan) hoặc chụp cộng hưởng
từ (MRI) để xác định chính xác nguyên nhân, vị trí và mức độ tổn thương. Điều này có
tính quyết định đối với thái độ điều trị.
Hãy ăn nhiều rau và hoa quả để cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể, giảm cholesterol
trong máu
- Nguyên tắc điều trị:
An thần, thở máy.
Cung cấp đủ oxy cho não.
Chống phù não.
Chống tăng huyết áp.
Thuốc có tác dụng làm tiêu cục máu đông.
Kiểm soát tình trạng đông máu của bệnh nhân.
Nuôi dưỡng tốt.
Chống loét.
Chống nhiễm trùng.
Sơ cấp cứu
- Tai biến mạch máu não là một tình trạng khẩn cấp, cần gọi cấp cứu. Trong khi chờ xe
cấp cứu, người nhà cần để bệnh nhân nằm yên, nới rộng quần áo, theo dõi sắc mặt, nhịp
Đột quỵ - Nguyên nhân và cách phòng tránh
2/4
thở. Nếu bệnh nhân nôn cần để đầu nghiêng sang một bên, dùng tay lấy các chất nôn từ
mũi và miệng bệnh nhân.
- Nếu bệnh nhân co giật, cũng cần để bệnh nhân nằm nghiêng, đề phòng bệnh nhân cắn
vào lưỡi bằng cách dùng khăn vải quấn quanh một chiếc đũa hay cán thìa đặt giữa hai
hàm răng của bệnh nhân.
- Tất cả các bệnh nhân cần được theo dõi ở khu săn sóc tích cực có sẵn các phương tiện
hồi sức cấp cứu.
Phòng tránh
Các bệnh gây tử vong hàng đầu ở nam giới chính là hậu quả của sự thiếu chăm sóc bản
thân ngay từ thời thanh niên và phần lớn đều có thể phòng ngừa.
- Cần giảm các yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch:
Phát hiện cao áp huyết sớm và chữa cao áp huyết tốt, nhất là ở những người trên 40 tuổi,
có tiền sử gia đình cao áp huyết và bệnh tim mạch.
Điều trị rối loạn nhịp tim.
Giảm cholesterol trong máu, ăn ít chất béo, giảm muối, ăn nhiều rau và hoa quả.
Phát hiện và điều trị tiểu đường.
Không hút thuốc lá, hạn chế uống rượu.
Không dùng các chất kích thích hoặc ma túy.
Thường xuyên vận động và tập luyện.
- Ngoài ra cần chú ý:
Tránh tắm khuya hoặc ở nơi gió lùa, đặc biệt với người cao huyết áp.
Tránh trạng thái căng thẳng thần kinh, xúc động mạnh. Tránh mất ngủ
Tránh táo bón, đặc biệt với người già.
Tránh vận động thể lực quá mức như mang vác nặng, chơi thể thao quá sức.
Chăm sóc tại nhà
Đột quỵ - Nguyên nhân và cách phòng tránh
3/4
- Sinh hoạt, tập luyện.
- Trong trường hợp bệnh nặng, bệnh nhân chưa tự vận động được, người nhà phải giúp
thay đổi tư thế 3 giờ một lần để tránh loét. Mỗi lần lật người, cần xoa rượu, cồn hoặc
phấn rôm vào lưng, mông và các vị trí bị tì đè khác. Khi cho ăn uống, nên kê gối sau
lưng bệnh nhân giữ ở tư thế nửa nằm, nửa ngồi để tránh bị sặc vào đường thở.
- Đối với trường hợp nhẹ hơn, tùy mức độ di chứng liệt, cần đề ra một kế hoạch cụ thể
cho bệnh nhân tập luyện hàng ngày. Cố gắng để bệnh nhân tự làm ở mức tối đa, người
nhà chỉ hỗ trợ hoặc giúp đỡ khi bệnh nhân không thể tự làm được. Quá trình tập luyện
đòi hỏi sự kiên trì của cả bệnh nhân và người hướng dẫn. Nên duy trì việc này cả khi các
di chứng đã được phục hồi.
Chế độ ăn
- Cần đảm bảo chế độ ăn đủ chất và cân đối. Nên dùng dạng thức ăn mềm, dễ tiêu như
cháo, súp, sữa, nước hoa quả tươi. Kiêng sử dụng các chất béo và chất kích thích (rượu,
bia, chè đặc, cà phê), hạn chế dùng muối.
Đột quỵ - Nguyên nhân và cách phòng tránh
4/4