Nhân giống hoa sứ bằng
phương pháp gieo hạt
Cây hoa sứ ở Việt Nam được trồng phổ biến ở các gia đình, nhân giống chủ yếu
bằng phương pháp giâm cành. Phương pháp này đơn giản. Chỉ việc lấy nhánh già
của cây sứ đem phơi cho khô mủ sau đó đem trồng, ưu điểm là giữ nguyên tính
trạng của cây mẹ. Nhưng tốc độ nhân giống chậm, gốc sứ lại chậm phát triển,
không lai tạo được các giống sứ mới.
Một phương pháp nhân giống khá phổ biến hiện nay đó là gieo hạt. Hạt sứ có được
do thụ phấn tự nhiên hoặc thụ phấn nhân tạo. Thường thì các gia đình trồng một
vài cây sẽ ít bắt gặp sứ đậu trái, muốn có trái sứ phải tiến hành thụ phấn cho hoa.
Ngược lại, ở các vườn sứ lớn thì việc cây sứ đậu trái xảy ra thường xuyên sau mỗi
đợt hoa. Cũng có cây đậu trái nhiều (hoa chùm, cuống hoa to, hoa có mùi hương
thu hút côn trùng), cũng có cây rất khó đậu trái tự nhiên (cuống hoa nhỏ lại ít hoa
trên một chùm).
Trái sứ cũng có nhiều hình dạng khác nhau. Các giống sứ có màu đỏ thì cho trái
thon, dài, vỏ có màu hơi nâu đỏ. Các giống sứ có màu trắng, sáng thì cho trái ngắn
hơn, vỏ có màu xanh. Các giống sứ hoa sọc thì cho trái ngắn, mập. Mỗi cặp trái
thường có từ 150 đến 300 hạt. Nếu sứ đậu cùng lúc nhiều trái thì chỉ nên giữ lại từ
2 – 4 cặp để đảm bảo chất lượng hạt bên trong và không ảnh hưởng đến cây.
Trái sứ khi sắp thu hoạch được sẽ ngả sang màu nâu sậm, bắt đầu xuất hiện vết nứt
dọc theo thân.
Lúc này, ta dùng một sợi kẽm mảnh hoặc dây nylon để giữ lớp vỏ này lại, tránh sự
xâm nhập từ bên ngoài (côn trùng, nước tưới…) đồng thời để giữ không cho hạt
bay đi.
Sau khoảng thời gian từ 2 – 3 tuần, trái sứ sẽ khô hoàn toàn, lúc này ta có thể thu
hoạch trái để lấy hạt.
Hạt sứ nằm dọc hai bên vỏ. Có loại hạt dài, có loại hạt tròn và mập. Hai đầu hạt có
chùm lông tơ. Trong tự nhiên, chùm lông tơ này giúp cho hạt sứ có thể phát tán
được. Khi thu hoạch, ta ngắt bỏ chúng đi. Hạt sứ không nên để quá lâu sau khi thu
hoạch, sẽ làm giảm tỉ lệ nảy mầm và sức sinh trưởng của cây sứ con sau này.
Chuẩn bị chất trồng: Chất trồng để gieo hạt bao gồm hỗn hợp tro trấu (40%), bột
dừa (30%), vỏ trấu tươi (10%). Ủ trong thời gian trên 7 ngày. Ở đây tôi khuyên
không nên dùng đất sạch để gieo hạt. Sẽ trình bày cụ thể hơn ở mục Chất trồng cho
cây sứ.
Có thể gieo hạt trong khay ươm hay trong chậu nhựa, mỗi chậu có thể gieo một hạt
hay nhiều hạt. Khi cây sứ con đạt chiều cao từ 4 – 5 cm thì tách ra từng chậu nhỏ.
Cho chất trồng vào khay ươm hay vào chậu, tưới cho ướt đẫm trước 1 ngày đêm.
Trước khi gieo hạt cần ngâm hạt trong nước ấm từ 6 – 8 giờ, đồng thời loại bỏ
những hạt lép. Dùng que tạo rãnh để gieo hạt, nên đặt hạt nằm ngang.
Cây sứ con không nên trồng trong chậu quá lớn, rễ bị lạnh nên cũng phát triển
chậm. Rễ chưa kịp hút chất dinh dưỡng trong đất trồng thì đã bị nước tưới cuốn
trôi đi. Tùy thuộc vào kích thước cây mà thay chậu cho phù hợp. Nếu gieo trong ly
nhựa (loại 300 – 350 ml), khi cây đạt chiều cao 4 – 5 cm thì bổ sung thêm phân bò
hoai, bóp nhuyễn hoặc bánh dầu bột để bổ sung chất dinh dưỡng cho cây. Đến khi
nào thấy rễ cây đâm lan ra đầy ly, tới chỗ thoát nước, thì thay sang loại chậu có
đường kính lớn hơn chậu cũ từ 3 – 6 cm. Hơn nữa, việc thay chậu theo từng bước
như vậy giúp định hình bộ rễ cây sứ, sau này tạo ra những gốc sứ có hình dáng
đẹp. Cũng không nên sử dụng phân hóa học trong thời gian này, sẽ làm cây sứ phát
triển nhanh nhưng gốc sứ không “cứng cáp”, dễ bị úng.
Tác giả: Nguyễn Phát Lợi
