Trường Đại học Thủ đô Hà Nội
84
NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN
CHIÊM HOÁ TỈNH TUYÊN QUANG VỀ GIÁO DỤC STEAM
Đặng Út Phượng1, Nguyễn Hà My2, Lê Thanh Huyền3
1,3 Trường Đại học Thủ đô Hà Nội,
2 Trường Tiểu học Archimedes
Tóm tắt. Giáo dục STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, and Mathematics) một
cách tiếp cận tích hợp mang lại hiệu quả và phù hợp cho trẻ mầm non. Kích thích sự tò mò,
sáng tạo và kĩ năng giải quyết vấn đề thực tiễn thông qua các hoạt động thực hành, trải
nghiệm, gắn với những tình huống có ý nghĩa thường diễn ra xung quanh trẻ. Trong việc tổ
chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mầm non, yếu tố quan trọng đầu tiên là nhận thức
của giáo viên mầm non. Nghiên cứu này đã phân tích và trình bày kết quả về nhận thức và kỹ
năng của giáo viên mầm non thông qua sự sử dụng phiếu khảo sát trực tuyến tại Chiêm Hoá,
Tuyên Quang trước (405) và sau (446) khi tham gia khoá tập huấn trong 04 ngày về "Thiết kế
và tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo" được tổ chức và tài trợ bởi CWS phi
chính phủ và đưa ra gợi ý về cấu trúc tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MN theo
quy trình 5E. Kết quả cho thấy rằng, sau khi tham gia khoá tập huấn, giáo viên mầm non tại
Chiêm Hoá – Tuyên Quang đã tăng cường được nhận thức và sự tự tin để tổ chức hoạt động
giáo dục STEAM cho trẻ mầm non.
Từ khóa: nhận thức của giáo viên, tập huấn, giáo dục STEAM, Chiêm Hoá – Tuyên Quang
Nhận bài ngày 29.7.2023; gửi phản biện, chỉnh sửa, duyệt đăng ngày 25.9.2023
Liên hệ tác giả: Đặng Út Phượng; Email: duphuong@daihocthudo.edu.vn
1. MỞ ĐẦU
Một trong những mục tiêu của giáo dục mầm non là giúp trẻ em phát triển toàn diện, hình
thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, phát triển ở trẻ năng lực và phẩm chất mang tính
nền tảng, những kỹ năng sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi, khơi dậy và phát triển tối đa những
khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho việc học ở các cấp học tiếp theo và cho việc học tập suốt
đời [1]. Giáo dục STEAM đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát triển các kỹ năng cần thiết
và tác động tích cực đến nhận thức của trẻ mầm non [2], [3].
Để tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mầm non một cách hiệu quả, phát huy tính
tích cực của trẻ, giáo viên đóng vai trò vô cùng quan trọng[4]–[6]. Nếu giáo viên mầm non
được đào tạo về giáo dục STEAM, điều này sẽ có tác động tích cực đối với trẻ nhỏ thông qua
Tạp chí Khoa học – Số 76/Tháng 9(2023)
85
việc truyền đạt kiến thức và kỹ năng mà họ đã học được trong quá trình đào tạo [7], [8]. Cùng
với đó, các nghiên cứu của các nhóm tác giả [7], [9]–[12] chỉ ra rằng, nếu giáo viên mầm non
cảm thấy thiếu tự tin và hiểu biết ít về giáo dục STEAM sẽ là yếu tố chính ảnh hưởng đến việc
giảng dạy STEAM.
Các nghiên cứu đều chỉ ra vai trò quan trọng của giáo viên mầm non trong tổ chức các hoạt
động STEAM và hỗ trợ sự phát triển các kỹ năng STEAM cho trẻ em. Để đạt hiệu quả tốt nhất,
giáo viên cần được đào tạo về các lĩnh vực STEAM và có khả năng áp dụng các phương pháp
giảng dạy phù hợp cho trẻ em. Do đó, cơ quan giáo dục cần chú trọng đến việc nâng cao năng
lực cho giáo viên mầm non trong lĩnh vực STEAM.
Tuy nhiên, các khóa tập huấn về giáo dục STEAM cho trẻ mầm non ở Việt Nam thường
chỉ giới thiệu khái quát về STEAM mà chưa đi sâu vào cách tổ chức hoạt động giáo dục STEAM
của giáo viên mầm non [8], [9]. Trong nghiên cứu này, chúng tôi trình bày kết quả phân tích về
nhận thức và kĩ năng của giáo viên mầm non tại Chiêm Hoá – Tuyên Quang về tổ chức các hoạt
động giáo dục STEAM cho trẻ mầm non.
Để đạt được mục tiêu này, chúng tôi sử dụng phiếu khảo sát trực tuyến và quan sát, dự giờ
trong 02 hoạt động giáo dục STEAM được tổ chức trực tiếp trên trẻ tại Chiêm Hoá – Tuyên
Quang trước (405) và sau (446) khi tham gia khoá tập huấn 4 ngày về “Thiết kế và tổ chức hoạt
động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giá", được tổ chức bởi CWS với tài trợ phi chính phủ.
2. NỘI DUNG
2.1. Giới thiệu về Mục tiêu, quy trình, nội dung của khoá tập huấn
* Mục tiêu khoá tập huấn:
- Giáo viên phân tích được ý nghĩa, đặc trưng, nội dung, phương pháp, hình thức, phương
tiện tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo.
- Giáo viên thiết kế, tổ chức được hoạt động giáo dục STEAM phù hợp với đặc điểm nhận
thức của trẻ mẫu giáo, đáp ứng nguyên tắc lấy trẻ làm trung tâm hướng đến “vùng phát triển
gần nhất”, phù hợp với văn hoá địa phương, kích thích được sự hứng thú tham gia hoạt động
giáo dục của trẻ và phụ huynh
* Quy trình của khoá tập huấn
Quy trình tập huấn gồm 3 giai đoạn:
(1) Chuẩn bị (Lên kế hoạch tập huấn, chuẩn bị cơ sở vật chất, tài liệu; gửi kế hoạch đến địa
phương và nhận phản hồi của địa phương, chỉnh sửa theo nhu cầu địa phương; gửi phiếu khảo
sát; chỉnh sửa kế hoạch theo yêu cầu địa phương và thực tiễn nhận thức của giáo viên);
(2) Thực hiện (dự giờ, nhận xét, giảng giải, trải nghiệm, chốt kiến thức);
(3) Kết thúc (tổng kết khoá tập huấn, giải đáp thắc mắc, gửi phiếu khảo sát).
* Nội dung của khoá tập huấn
- Tổng quan về giáo dục STEAM trong Giáo dục mầm non
Trường Đại học Thủ đô Hà Nội
86
- Kỹ năng lập kế hoạch và tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MN phù hợp với
lứa tuổi vă văn hoá địa phương
- Những điều cần lưu ý khi tổ chức hoạt động giáo dục STEAM
2.2. Giới thiệu chung về nghiên cứu khảo sát
2.2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của nghiên cứu này là đánh giá chương trình bồi dưỡng "Thiết kế và tổ chức hoạt
động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo" tại Chiêm Hoá, Tuyên Quang và đưa ra các hướng
điều chỉnh và cải tiến cho chương trình bồi dưỡng phù hợp
2.2.2. Nội dung nghiên cứu
Nội dung nghiên cứu tập trung vào trả lời ba câu hỏi chính:
(1) Nhận thức của giáo viên mầm non về: Các thành tố S, T, E, A, M trong giáo dục STEAM
cho trẻ mầm non phù hợp với chương trình giáo dục MN hiện hành; Những khó khăn mà giáo
viên gặp phải khi tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MN;
(2) Sự tự tin của giáo viên khi thiết kế, tổ chức dự án giáo dục STEAM có tăng lên sau tập
huấn không?
(3) Cảm nhận của giáo viên mầm non sau khoá tập huấn như thế nào?
Cùng với đó, đưa ra một ví dụ minh hoạ về kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục STEAM
cho trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi theo quy trình 5E.
2.2.3. Địa bàn nghiên cứu và khách thể nghiên cứu
Địa bàn nghiên cứu được tiến hành tại huyện Chiêm Hoá – tỉnh Tuyên Quang.
Khách thể nghiên cứu là giáo viên mầm non đang giảng dạy tại các trường mầm non công
lập tại huyện Chiêm Hoá, tỉnh Tuyên Quang
2.2.4. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến để tiến hành khảo sát thực trạng nhận thức của
giáo viên mầm non tại huyện Chiêm Hoá – Tuyên Quang trước tập huấn 1 tuần, thu được 405
phiếu trả lời và sau tập huấn 1 tuần thu được 446 phiếu phản hồi.
Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 8 năm 2022 đến tháng 9 năm 2022.
2.3. Kết quả nghiên cứu
2.3.1. Nhận thức của giáo viên mầm non về giáo dục STEAM trước và sau tập huấn
Kết quả khảo sát trước và sau tập huấn (BTC thu 405 phiếu khảo sát trước tập huấn 1 tuần
và 446 phiếu sau khảo sát sau 1 tuần) kết quả cụ thể như sau:
Cả trước và sau tập huấn số năm kinh nghiệm của giáo viên mầm non tại Chiêm Hoá,
Tuyên Quang phủ rộng từ 5 năm đến trên 15 năm, 27,7% giáo viên có kinh nghiệm từ 5 – 10
năm; 31,1% có kinh nghiệm từ 10-15; 35,8% đã giảng dạy mầm non trên 15 năm.
Tạp chí Khoa học – Số 76/Tháng 9(2023)
87
Giáo viên tham gia khảo sát chủ yếu tập trung giảng dạy ở độ tuổi mẫu giáo 3-6 tuổi chiếm
73%. Trong đó mô hình trường giáo viên công tác tập trung 92,1% tại trường công lập; 6,7%
tại các lớp ghép, 1,2% tại các trường bán công.
Trước tập huấn
Sau tập huấn
Biểu đồ 1: Nhận thức của giáo viên về những từ viết tắt trong giáo dục STEAM trước và sau
tập huấn
Trước tập huấn, giáo viên hiểu đúng về thuật ngữ STEAM chiếm 45,9%; sau tập huấn con
số này tăng lên là 62,6%. Để tổ chức được hoạt động giáo dục STEAM hiệu quả, giáo viên phải
có nhận thức đúng đắn về các thành tố S,T,E,A,M trong giáo dục STEAM [4].
Khoa học (S) trong STEAM được hiểu là những kiến thức về các quy luật, những hiểu biết
về thế giới xung quanh, là cảm giác ngạc nhiên, tò mò, là quá trình trẻ quan sát, khám phá, đưa
ra câu hỏi và đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi đó.
Công nghệ (T) là những công cụ, thiết bị, được sử dụng trong quá trình giải quyết vấn đề,
là quy trình công nghệ được chứng minh là đem lại hiệu quả cao trong quá trình triển khai tạo
thành sản phẩm.
Kĩ thuật (E) trong giáo dục STEAM cho trẻ mầm non là kĩ năng vận động tinh trẻ sử dụng
trong quá trình thiết chế, chế tạo, sửa chữa tạo ra sản phẩm, là quy trình trẻ áp dụng kiến thức,
kĩ năng trẻ có để thiết kế, chế tạo ra sản phẩm giải quyết vấn đề thực tiễn.
Toán (A) trong giáo dục STEAM là tư duy toán học, khả năng so sánh, sắp xếp, phán đoán,
phân tích, lập luận và truyền đạt ý tưởng một cách hiệu quả thông qua việc tính toán, giải thích,
trình bày các vấn đề được đặt ra.
Nghệ thuật (Art) trong giáo dục STEAM là cái đẹp, là sự nhân văn, thái độ tích cực của trẻ
trong các hoạt động tham gia.
18.5
20.5
45.9
15.1
Khoa học, dạy
học, kỹ thuật,
nghệ thuật, toán
học
Khoa học, dạy
học, trải nghiệm,
nghệ thuật, toán
học
Khoa học, công
nghệ, kỹ thuật,
nghệ thuật, toán
học
Khoa học, công
nghệ, trải
nghiệm, nghệ
thuật, toán học
13.5
9.4
62.6
14.5
Khoa học, dạy
học, kĩ thuật,
nghệ thuật,
toán học
khoa học, dạy
học, trải
nghiệm, nghệ
thuật, toán học
Khoa học,
công nghệ, kĩ
thuật, nghệ
thuật, toán học
Khoa học,
công nghệ, trải
nghiệm, nghệ
thuật, toán học
Trường Đại học Thủ đô Hà Nội
88
Khi được hỏi về đặc trưng của hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MN, sau tập huấn việc
lựa chọn của các giáo viên mầm non đã rõ ràng hơn.
Biểu đồ 2: Nhận thức của giáo viên về đặc trưng của hoạt động giáo dục STEAM trước và sau tập huấn
Qua biểu đồ 2 ta thấy rằng, giáo viên ở Chiêm Hoá sau tập huấn đã có sự nhìn nhận về các
đặc trưng của giáo dục STEAM một cách rõ nét, giáo viên tập trung vào những đặc trưng cốt
lõi như tính Tích hợp (40,7% trước tập huấn lên 92,5% sau tập huấn); trẻ trải nghiệm nhiều
(78,3 %-90,1%) ;tính ứng dụng, thực tiễn (40,1%-75,8%); Sự hiểu biết về bản chất của các
thành tố S, T, E, A, M trong STEAM trước và sau tập huấn cũng có sự thay đổi rõ rệt, với trước
tập huấn giáo viên hiểu đúng về các thành tố có 30%, sau tập huấn con số này tăng lên 65%.
Khi được hỏi về những khó khăn khi tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mầm
non, trước tập huấn giáo viên Chiêm Hoá tập trung vào những nội dung: cơ sở vật chất chiếm
60,2%, thiếu kiến thức về tổ chức hoạt động chiếm 38,3%, khó khăn về việc tìm kiếm nguồn
tài liệu tham khảo chiếm 21,7%, ngoài ra còn các khó khăn khác như lên ý tưởng chiếm 20%;
tuy nhiên sau tập huấn những khó khăn này đã được giải quyết, sự lựa chọn về khó khăn chỉ
tập trung vào các lớp ghép khó tổ chức, đặc biệt xuất hiện 16 giáo viên giáo viên thấy không
còn khó khăn gì chiếm 3,6% dù là con số nhỏ nhưng đây cũng là tín hiệu đáng mừng. Việc thiếu
kiến thức về tổ chức hoạt động STEAM, không còn khó khăn đối với giáo viên sau tập huấn.
2.3.2. Sự tự tin của giáo viên khi tổ chức hoạt động giáo dục STEAM trước và sau tập huấn
Sau tập huấn sự tự tin của giáo viên trong tổ chức hoạt động giáo dục STEAM tăng lên từ
38.6% tự tin lên 51.1%, giảm con số không tự tin xuống còn 10,4% cụ thể như sau:
Dựa trên bảng phân tích, chúng ta có thể thấy rằng sau khi tham gia tập huấn về STEAM,
tỷ lệ giáo viên mầm non cảm thấy tự tin trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục STEAM cho
trẻ em đã tăng lên đáng kể từ 36,9% lên 54,7%, trong khi tỷ lệ giáo viên chưa chắc chắn đã
giảm từ 42,1% xuống còn 31,6%.
0
20
40
60
80
100
Tính ứng
dụng,
thực tiễn
Trẻ phải
được trải
nghiệm
nhiều
Cung cấp
được
nhiều
kiến thức
khoa học
Kết thúc
hoạt
động trẻ
phải xác
định
đúng sai
rõ ràng
Chú
trọng
hoạt
động
nhóm và
tính sáng
tạo
Tính tích
hợp
40.1 78.3
45.5 19.7 69.8 40.7
75.8 90.1 61.2
20.1
85.6 92.5
Trước tập huấn
Sau tập huấn