HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
40
NHẬN XÉT MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ YẾU TỐ
NGUY CƠ CỦA BỆNH NHÂN NHỒI MÁU NÃO ĐƯỢC CHẨN ĐOÁN
VÀ ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA VÂN ĐÌNH NĂM 2021
Cao Thị Hương1, Dương Tuấn Thành1
TÓM TẮT7
Mục tiêu: Nhận xét một số đặc điểm lâm
sàng, cận lâm sàng nhồi máu não, Đánh giá một
số yếu tố nguy cơ chính liên quan tới nhồi máu
não Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp
mô tả cắt ngang, tiến cứu Kết quả nghiên cứu:
Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng: Tuổi
hay gặp nhồi máu não là từ 60 – 80 tuổi, chiếm
66,67%, nữ gặp nhiều hơn nam; Hoàn cảnh khởi
phát bệnh khi nghỉ ngơi chiếm 40,8%, khi lao
động chiếm 16,67%, sau ngủ dậy và đang ngủ
chiếm 20,8% và không rõ hoàn cảnh chiếm
11,33%; Bệnh khởi phát đột ngột chiếm 89,3%,
khởi phát từ từ chiếm 10,7%; Các triệu chứng
khởi phát thường gặp triệu chứng cơ năng là đau
đầu chiếm 66,67%, chóng mặt 53,33%, buồn nôn
và nôn 38,33%; Trong giai đoạn toàn phát liệt
nửa người chiếm tỷ lệ cao 73,33%.; Huyết áp
tâm thu trung bình lúc vào viện là 143,9 mmHg,
huyết áp tâm trương trung bình là 81,5 mmHg;
Nhồi máu não 1 ổ 63,6%, >2 ổ 36,4%. Kích
thước ổ nhồi máu < 1 cm chiếm 75%, 1-3 cm
chiếm 13,33%, > 3 cm là 11,67 %. Di lệch đường
giữa chiếm 3,33%. Các yếu tố nguy cơ thường
gặp: Tăng huyết áp chiếm tỷ lệ 78,6%, đái tháo
đường là 13,6 %, rối loạn chuyển hóa lipid 80%
trong đó tăng cholesterol toàn phần 80%, tăng
1Bệnh viện Đa khoa Vân Đình
Chịu trách nhiệm chính: Cao Thị Hương
Email: drcaohuong@gmail.com
Ngày nhận bài: 09/09/2024
Ngày phản biện khoa hc: 07/10/2024
Ngày duyệt bài: 23/10/2024
triglicerid 66,67%, tăng cholesterol LDL
66,67%, giảm HDL 61,67%, tai biến mạch máu
não cũ 19,3%. Kết quả nghiên cứu cung cấp
thông tin cần thiết về một số đặc điểm lâm sàng
và yếu tố nguy cơ của bệnh nhồi máu não giúp
tuyên truyền sâu rộng trong cộng đồng, tư vấn
giáo dục sức khỏe để người dân hiểu biết ngày
càng nhiều về các yếu tố nguy cơ, tăng cường bồi
dưỡng và nâng cao kiến thức cho y bác sĩ tuyến
cơ sở, để phục vụ cho công tác khám và chữa
bệnh ban đầu.
SUMMARY
COMMENTS ON SOME CLINICAL,
PARACLINICAL CHARACTERISTICS
AND RISK FACTORS OF PATIENTS
WITH CEREBROVASCULAR
ACCIDENT DIAGNOSED AND
TREATED AT VAN DINH GENERAL
HOSPITAL IN 2021
Objectives: To comment on some clinical
and paraclinical characteristics of cerebral
infarction and to evaluate some main risk factors
related to cerebral infarction. Methods:
Descriptive cross-sectional, prospective method.
Results: Some clinical and paraclinical
characteristics: The age most commonly affected
by cerebral infarction is 60 to 80 years,
accounting for 66.67%, with females affected
more than males; the circumstances of disease
onset when at rest account for 40.8%, during
labor 16.67%, after waking up and during sleep
20.8%, and unclear circumstances account for
11.33%; the disease onset is sudden in 89.3% and
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
41
gradual in 10.7%; common symptoms at onset
include headache at 66.67%, dizziness at
53.33%, nausea and vomiting at 38.33%; during
the full-blown phase, hemiplegia accounts for a
high rate of 73.33%, central facial paralysis at
66.67%, language disorders 50.0%, sensory
disorders on the paralyzed side 66.67%,
disturbances of consciousness 20%, bowel and
bladder dysfunction 13.33%, and seizures 6.67%.
The average systolic blood pressure upon
hospital admission is 143.9 mmHg, the average
diastolic blood pressure is 81.5 mmHg; single
infarction accounts for 63.6%, and >2 infarctions
account for 36.4%. The size of the infarction: <1
cm accounts for 75%, 1-3 cm accounts for
13.33%, and >3 cm accounts for 11.67%.
Midline shift accounts for 3.33%. Common risk
factors: Hypertension accounts for 78.6%,
diabetes 13.6%, lipid metabolism disorders 80%,
including increased total cholesterol 80%,
increased triglycerides 66.67%, increased LDL
cholesterol 66.67%, decreased HDL cholesterol
61.67%, previous cerebrovascular accidents
19.3%. The research results provide essential
information about some clinical characteristics
and risk factors of cerebral infarction, helping to
widely disseminate information in the
community, and to provide health education and
consultation so that people increasingly
understand risk factors, thereby enhancing and
improving knowledge for grassroots healthcare
workers to serve the initial diagnosis and
treatment.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đột quỵ não hay tai biến mạch máu não
(TBMMN) là nguyên nhân đứng hàng đầu
gây tàn phế và là nguyên nhân hàng thứ năm
gây tử vong ở Hoa Kỳ. Đột quỵ não đã và
đang là vấn đề thời sự cấp thiết trong y hc
do gây ra gánh nặng cho bản thân bệnh nhân,
gia đình người bệnh và toàn xã hội.
Hàng năm ở Hoa Kỳ có khoảng 795.000
người bị đột quỵ trong đó số người mới bị là
610.000 người và đột quỵ tái phát 185.000
người. Theo tổ chức y tế thế giới WHO, mỗi
năm có 15 triệu người bị đột quỵ trên toàn
thế giới, trong đó 5 triệu người chết và 5
triệu người bị tàn tật vĩnh viễn. Mặc dù đột
quỵ thường được coi là bệnh lý của người có
tuổi nhưng 1/3 số đột quỵ xảy ra ở người
dưới 65 tuổi. Nguy cơ đột quỵ tăng theo tuổi,
nhất là người trên 64 tuổi .Đột quỵ não bao
gồm chảy máu não (CMN) và nhồi máu não
(NMN), các thống kê trên thế giới đã cho
thấy nhồi máu não chiếm 82% đến 92%.Do
Bệnh Viện Đa Khoa Vân Đình chưa có
nghiên cứu riêng nào về đột quỵ nhồi máu
não cùng với mong muốn tìm hiểu những
yếu tố liên quan, đặc điểm lâm sàng của các
bệnh nhân nhồi máu não từ đó có biện pháp
xử trí cấp cứu phù hợp, điều trị tích cực
nhằm giảm tỷ lệ tử vong, giảm mức độ tàn
phế và dự phòng tái phát cho người bệnh,
chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nhận
xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng
và yếu tố nguy cơ ở bệnh nhân nhồi máu
não được chẩn đoán và điều trị tại bệnh
viện Đa Khoa Vân Đình từ tháng 1/2021
đến tháng 10/2021."
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu gồm các bệnh
nhân được chẩn đoán nhồi máu não thỏa mãn
tiêu chuẩn lựa chn
Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân
❖ Tiêu chuẩn lâm sàng: dựa theo định
nghĩa đột quỵ thiếu máu não cục bộ cấp tính
hay còn gi là nhồi máu não là tình trạng
dòng máu đột ngột không lưu thông đến một
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
42
khu vực của não làm mất chức năng thần
kinh tương ứng [20].
❖ Tiêu chuẩn cận lâm sàng: CLVT s
não có hình ảnh tổn thương nhồi máu não
Tiêu chuẩn loại trừ
❖ Đột quỵ NMN ở bệnh nhân có bệnh lý
khác như viêm não, u não...
❖ Đột quỵ NMN không có chẩn đoán
hình ảnh.
❖ Có bệnh lý toàn thân nặng như: suy
tim, suy thận, xơ gan…
❖ Bệnh nhân có chấn thương s não
❖ Bệnh nhân và người nhà không đồng ý
tham gia nghiên cứu
Địa điểm và thời gian nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện tại khoa Tim
mạch lão hc và Hồi sức tích cực Bệnh viện
Đa Khoa Vân Đình từ tháng 01/2021 đến
tháng 10/2021.
Phương pháp nghiên cứu
- Thiết kế nghiên cứu
Phương pháp mô tả cắt ngang, tiến cứu.
- Mẫu nghiên cứu
Áp dụng công thức tính cỡ mẫu cho một
tỷ lệ để ước tính cỡ mẫu:
n : cỡ mẫu tối thiểu, Z1-α/2 là phân vị của
phân phối chuẩn bình thường (standard
normal distribution) tại 1-α/2. Nếu chúng ta
muốn tính cỡ mẫu ở mức tin cậy 95% thì
α=0.05 và Z1-α/2 = Z0.975 = 1,96 ,d : độ tin
cậy tuyệt đối, trong đó chn P = 0,15 d= 0,2
1-α/2= 95% ước tính cỡ mẫu n= 60 bệnh
nhân
Phương pháp thống kê và xử lý số liệu:
Xử lý số liệu trên máy vi tính theo chương
trình SPSS16.0
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu
Đặc điểm của tuổi và giới:
Bảng 1: Phân loại tuổi
Nhóm tuổi
Số bệnh nhân
Tỷ lệ %
< 50
2
3,33
50 - 59
4
6,67
60 - 69
19
31,67
70- 80
21
35
> 80
14
23,33
Tuổi trung bình
68,67±8,68
Nhận xét: Nhóm tuổi 70-80 hay gặp nhất chiếm tỷ lệ 35%, Nhóm tuổi <50 ít gặp nhất
chiếm tỷ lệ 3,33%, Tuổi nhỏ nhất là 43 tuổi, cao nhất là 98 tuổi, Tuổi trung bình là 68,67 ±
8,68 tuổi.
Bảng 2: Phân bố theo tuổi và giới
Nhóm tuổi
Nam
Nữ
Cả nhóm
p
%
n
%
n
%
<50
3,57
1
3,12
2
3,33
0,580
50-59
3,57
3
9,37
4
6,67
0,429
60-69
42,85
7
21,87
19
31,67
0,636
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
43
70-80
39,28
10
31,25
21
35
0,516
>80
10,73
11
34,39
14
23,33
0,613
Tổng
100
32
100
60
100
Tuổi trung bình
68,47
68,87
68,67±8,68
P nam-nữ
0,05< 0,522
Nhận xét:
- Độ tuổi thường mắc bệnh ở cả nam và
nữ đều từ 60 trở lên.
- Tổng số 60 bệnh nhân, trong đó nam
giới có 28 chiếm 46,67%, nữ giới có 32
chiếm 53,33%. Tuổi trung bình của nam
68,47±8,45, tuổi trung bình của nữ
68,87±8,91. Không có sự khác biệt giữa hai
giới ở các nhóm tuổi về tỷ lệ bị nhồi máu não
(với p > 0,05).
- Nhóm tuổi có tỷ lệ cao nhất thuộc phân
nhóm 70 – 80 chiếm 35%; phân nhóm từ 60-
80 chiếm 66,67%.
Đặc điểm của giới
Tỷ lệ nam/nữ: 1/1,14
Trong mẫu nghiên cứu có 32 nữ chiếm
53,33 % nam 28 chiếm 46,67%, tỷ lệ nữ
nhiều hơn nam.
3.2. Thời gian khởi phát đột quỵ theo
giờ
Qua kết quả nghiên cứu bệnh nhân mắc
bệnh ở khung giờ 0-6 giờ chiếm tỷ lệ cao
nhất 56.67%, khung giờ 18- 24 giờ thấp nhất
5,2%.
3.3. Một số đặc điểm lâm sàng
3.3.1. Hoàn cảnh khởi phát bệnh:
Bảng 3: Hoàn cảnh khởi phát bệnh
Hoàn cảnh khởi phát
n
%
Đang làm việc
10
16,67%
Đang nghỉ ngơi
25
40,8%
Đang ngủ và sau ngủ dậy
12
20,8%
Sau nhiễm lạnh
2
4,0%
Sau uống rượu
4
6,4%
Khác
7
11,33%
Nhận xét: Kết quả nghiên cứu cho thấy
tỷ lệ bệnh nhân khởi phát đột quỵ khi nghỉ
ngơi chiếm tỷ lệ cao nhất 40,8%, sau ngủ dậy
20,8%; tỷ lệ này cao hơn của Lữ Minh Tâm
lần lượt là 38,9%; 8,3%[12].
3.3.2. Cách thức khởi phát bệnh:
Nhận xét: Khởi phát đột ngột chiếm tỷ lệ
89,3%, từ từ chiếm 10,7%.
3.3.3. Thời gian nhập viện sau đột quỵ:
Bảng 4: Thời gian nhập viện sau đột quỵ
Thời gian nhập viện sau tai biến
n
%
<4,5 giờ
6
10%
4,5 - < 1 ngày
30
50,6%
> 1 ngày
24
39,4%
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
44
Nhận xét:
Thời gian vào viện < 4,5 giờ: 10%
Thời gian vào viện <4,5 giờ đến 1 ngày:
50,6%
Thời gian vào viện trung bình: 18,49 giờ
3.3.4. Triệu chứng lúc khởi phát:
Bảng 5: Triệu chứng lúc khởi phát
STT
Dấu hiệu tiền triệu
n
Tỷ lệ %
1
Đau đầu
40
66,67%
2
Nôn, Buồn nôn
23
38,33%
3
Chóng mặt
32
53,33%
4
Rối loạn ngôn ngữ
28
46,67%
5
Liệt nửa người
38
63,33%
6
Liệt mặt trung ương
34
56,67%
7
Rối loạn cảm giác nửa người
36
60,0%
8
Rối loạn ý thức
9
15%
Nhận xét:
- Các triệu chứng cơ năng: Đau đầu
chiếm tỷ lệ cao nhất 66,67%, chóng mặt
chiếm tỷ lệ 53,33%, buồn nôn, nôn chiếm tỉ
lệ 38,33%.
- Tỷ lệ liệt nửa người chiếm tỷ lệ cao
nhất 63,33%, thấp nhất là rối loạn ý thức
15%.
Các yếu tố nguy cơ thường gặp
Bảng 6: Các yếu tố nguy cơ thường gặp
STT
Yếu tố nguy cơ
n
Tỷ lệ %
1
Tăng huyết áp
47
78,6
2
Đái tháo đường
8
13,6
3
Tăng Lipid máu
48
80
4
Nghiện thuốc lá, nghiện rượu
5
8,8
5
TIA
4
0,7
6
Đột quỵ não cũ
12
19,3
7
BTTMCB
2
3,6
Nhận xét: Bệnh nhân có tiền sử bệnh rối loạn chuyển hóa lipid chiếm tỷ lệ cao nhất 80%,
tiếp đó là tăng huyết áp 78,6%, đái tháo đường là 13,6%.
3.4. Kết quả nghiên cứu cận lâm sàng
3.4.1. Nồng độ các thành phần lipid máu:
Bảng 7: Nồng độ các thành phần lipid máu
Chỉ số lipid máu
Số bệnh nhân
Tỷ lệ %
Cholesterol > 5,2
48
80
Triglycerid > 1,88
40
66,67
Giảm HDL-c
37
61,67
Tăng LDL-c
40
66,67
Tăng > 1 chỉ số
48
80
Nhận xét: Qua nhóm nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tăng lipid máu khá cao, tăng cholesterol
chiếm 80%.