Nhìn lại một số tạp chí Miền Nam
Tác động báo chí vào diễn hoá dân sinh là một sự thực hiển nhiên. Vì thế, mỗi tờ
báo từ nhật báo đến tạp chí định kỳ thường lưu lại dấu vết ngay trong cuộc sống xã
hội với độ đậm nhạt tuỳ theo tầm mức ảnh hường và thời gian tồn tại.
Việt Nam khởi sự có báo từ tháng 4/1865 với tờ Gia Định Báo của Trương Vĩnh
Ký là tờ báo đầu tiên bằng chữ Quốc Ngữ. Tháng 5/1888, Trương Vĩnh Ký xuất
bản thêm tờ nguyệt san Thông Loại Khoá Trình cũng với mục đích truyền bá chữ
Quốc Ngữ. Ngày 1/8/1901, tờ Nông Cổ Mín Đàm (theo âm Hán Việt là Nông Cổ
Minh Đàm = Trà Đàm Về Nông Thương Nghiệp) ra mắt, mở đầu cho giai đoạn
sinh hoạt báo chí mờ rộng.
Tờ báo do Paul Canavaggio, người gốc đảo Corse làm chủ nhiệm nhưng chủ bút
lần lượt là Lương Khắc Ninh, Trần Chánh Chiếu, Nguyễn Chánh Sắt và tồn tại tới
tháng 4/1921. Chính tờ báo này đã đưa vào văn đàn Việt Nam các nhà văn đầu tiên
viết chữ Quốc Ngữ như Nguyễn Chánh Sắt, Hồ Biểu Chánh...
Cũng qua tờ báo này, việc công khai đàm luận về các vấn đề quốc kế dân sinh đã
xuất hiện và trở thành quen thuộc qua mục Thương Cổ Luận do Lương Khắc Ninh
với bút danh Dũ Thúc phụ trách. Dù khuôn hạn trong phạm vi bàn luận về buôn
bán như tên gọi, mục Thương Cổ Luận với hơn 100 bài báo liên tục trong một thời
gian dài đã gợi nhắc nhiều hướng suy nghĩ trên căn bản "ỷ Pháp cầu tiến bộ" của
người chủ trương.
Có thể bảo Lương Khắc Ninh đã đưa vào thực tế tinh thần Duy Tân của Phan Chu
Trinh cổ võ việc học hỏi, khai thác các ưu điểm văn minh khoa học Tây Phương
mà người Pháp đang là đại diện tại Việt Nam đề nỗ lực vươn lên về mọi mặt tư xây
dựng kinh tế đến thăng tiến giáo dục, tổ chức xã hội.
Chắc chắn vào thời điểm đó, Lương Khắc Ninh đã gặp nhiều chống đối khi bài bác
tinh thần tự tôn thiển cận của Nho học, nhất là khi chỉ trích các thói xấu của người
Việt Nam trong cả tư duy lẫn hành xử như thiếu tinh thần tương thân tương trợ,
không đồng tâm nhất trí, suy nghĩ cạn cợt tới mức phải trái lẫn lộn, đặc biệt là tự
đắc, vị kỷ một cách u tối nên thường bị cái lợi nhỏ nhen che mắt khiến tự đánh mất
cơ hội tung bay trên vùng trời rộng... Thêm nữa, miền Nam lúc đó là vùng đất
thuộc địa nên gần như cách biệt với hai miền Trung - Bắc.
Do đó, ảnh hưởng của báo Nông Cổ Mìn Đàm không thể vươn xa và phải chờ tới
khi nguyệt san Nam Phong tạp chí của Phạm Quỳnh ra mắt tại Hà Nội ngày
1/7/1917.
Phạm Quỳnh chỉ vừa 10 tuổi khi Lương Khắc Ninh đắc cử vào Hội Đồng Thuộc
Địa Nam Kỳ, nhung 15 năm sau, chính là người gióng lại hồi chuông gần như bị
quên lãng của người đi trước.
Chủ trương của báo Nam Phong là cổ võ việc học và viết
chữ Quốc Ngữ như vẫn được nhắc nhở, nhưng đây chỉ là
phương tiện mở mang trí tuệ. Đích nhắm thực sự của người
chủ trương hoàn toàn tương hợp với đề xuất của Lương
Khắc Ninh từ ngót hai mươi năm trước là dựa vào ánh sáng
văn minh của người Pháp để tiến bộ.
Thé mạnh của Nam Phong tạp chí so với người di trước là quy tụ đlpợc một đám
đông cộng tác viên tâm huyết và thực sự có khả năng như Nguyễn Bá Học, Phạm
Duy Tốn, Nguyễn Bá Trác, Nguyễn Đôn Phục, Nguyễn Mạnh Bổng, Nguyễn Tiến
Lãng, Nguyễn Hữu Tiến, Nguyễn Trọng Thuật... và hiện diện cả ở vùng đất thuộc
địa Nam Kỳ.
Chính từ ưu thế nhân sự mà trong tác phẩm Nhà Văn Hiện Đại của Vũ Ngọc Phan,
Nam Phong tạp chí đã được đánh giá cao về tác dụng giáo dục: "Một người chỉ biết
đọc quấc ngữ mà có khiếu thông minh có thế dùng tạp chí Nam Phong để mở mang
học thúc của mình. Trang lịch sử văn học hiện đại, người ta sẽ không thể nào quên
được tạp chí Nam Phong, vì nếu ai đọc toàn bộ tạp chí này cũng phải nhận là rất
đầy đủ, có thể giúp cho người học giả một phần to tát trong việc soạn một bộ Bách
Khoa Toàn Thư bằng Quốc Văn"
Tạp chí Nam Phong có mặt liên tục suốt 15 năm với bộ biên tập hùng hậu nên tạo
một anh hưởng khá lớn về nhiều mặt trong đời sống xã hội Việt Nam.
Thành quả đầu tiên là đã thực sự truyền bá rộng rãi việc dùng chữ Quốc Ngữ và
tạo dựng các chuẩn mực căn bản cho tiếng Việt.