Đề cương Cơ sở lí luận báo chí

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT VÀ TÓM TẮT NỘI DUNG HỌC PHẦN<br /> <br /> CƠ SỞ LÍ LUẬN BÁO CHÍ<br /> Số tín chỉ: 03 (36 tiết lí thuyết, 9 tiết thảo luận)<br /> Khoa phụ trách: Khoa Ngữ Văn, Trường Đại học Sư phạm - ĐHĐN<br /> Mã số học phần: 3170243<br /> Dạy cho ngành: Cử nhân Báo chí<br /> 1. Mô tả học phần:<br /> Cơ sở lí luận báo chí là môn học trang bị cho sinh viên những vấn đề cơ bản<br /> về lý luận và thực tiễn của hoạt động báo chí. Đây cũng là môn học cơ bản trong<br /> khối kiến thức ngành, tạo cơ sở giúp sinh viên tiếp thu tốt các học phần khác thuộc<br /> khối kiến thức chuyên ngành báo chí. Môn học được bố trí vào học kì thứ 2 trong<br /> chương trình đào tạo.<br /> Trên cơ sở trang bị cho sinh viên những vấn đề cơ bản nhất của lí luận báo<br /> chí, học phần giúp sinh viên xác lập quan điểm, nhận thức đúng đắn về nghề<br /> nghiệp, trách nhiệm xã hội của nhà báo, giúp hình thành phương pháp luận khoa<br /> học cho hoạt động báo chí.<br /> 2. Điều kiện tiên quyết: Không<br /> 3. Mục tiêu môn học:<br /> 3.1. Mục tiêu chung:<br /> Học xong môn học này, sinh viên có được:<br /> * Về kiến thức:<br /> - Lĩnh hội được hệ thống kiến thức cơ bản của lí luận báo chí, như: khái<br /> niệm, đặc điểm báo chí, bản chất hoạt động báo chí, chức năng của báo chí, nguyên<br /> tắc hoạt động của báo chí, chủ thể hoạt động của báo chí, công chúng báo chí,…<br /> * Kĩ năng:<br /> - Kỹ năng tìm kiếm và sử dụng các nguồn tài liệu phục vụ cho việc nghiên<br /> cứu các tiểu luận, các chuyên đề về lí luận báo chí – truyền thông.<br /> - Biết cách vận dụng các quan điểm, cách tiếp cận khác nhau vào việc nghiên<br /> cứu, lí giải các vấn đề của lí luận và thực tiễn báo chí đương đại.<br /> Page 1 of 25<br /> <br /> * Thái độ:<br /> - Yêu thích môn học, ngành học.<br /> - Xác lập quan điểm, nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội<br /> của nhà báo và nghề báo trong tương lai.<br /> 3.2. Mục tiêu khác:<br /> - Góp phần phát triển kỹ năng tư duy sáng tạo, khám phá tìm tòi.<br /> - Góp phần trau dồi, phát triển năng lực đánh giá.<br /> 4. Nội dung chi tiết môn học và hình thức dạy học:<br /> 4.1. Nội dung cụ thể:<br /> Chương 1. Khái quát về truyền thông (4 tiết)<br /> 1.1 . Những khái niệm cơ bản về truyền thông<br /> Truyền thông<br /> Là một quá trình liên tục trao đổi hoặc chia sẻ thông tin, tình cảm, kỹ năng<br /> bằng một hệ thống ký hiệu, quy ước nhằm tạo sự liên kết lẫn nhau để dẫn tới<br /> sự thay đổi trong hành vi và nhận thức<br /> Truyền thông đại chúng<br /> <br />  Truyền thông đại chúng có thể được hiểu là hệ thống (hoặc mạng lưới)<br /> các phương tiện truyền thông hướng tác động vào đông đảo công chúng xã<br /> hội (nhân dân các vùng miền, cả nước, khu vực hay cộng đồng quốc tế) để<br /> thông tin, chia sẻ, nhằm lôi kéo và tập hợp, giáo dục thuyết phục và tổ chức<br /> đông đảo công chúng xã hội và nhân dân nói chung tham gia giải quyết các<br /> vấn đề kinh tế - văn hóa – xã hội đã và đang đặt ra.<br /> (Nguyễn văn Dững)<br /> Phương tiện truyền thông<br /> •<br /> <br /> Phương tiện truyền thông là khái niệm chỉ các phương tiện vật chất mà con<br /> người dùng để thông tin – giao tiếp với nhau<br /> Phương tiện truyền thông đại chúng<br /> <br /> •<br /> <br /> Phương tiện truyền thông đại chúng (còn có thể gọi là phương tiện thông tin<br /> đại chúng - mass media) là khái niệm chỉ các phương tiện vật chất, kỹ thuật<br /> Page 2 of 25<br /> <br /> (hay những kênh truyền, phương tiện trung gian) mà nhờ đó, người ta có thể<br /> thực hiện quá trình truyền thông đại chúng<br /> Truyền thông đa phương tiện<br /> •<br /> <br /> Là KN chỉ sự kết hợp giữa văn bản (text), số liệu (data), hình ảnh (image),<br /> âm thanh (sound), đồ họa và hệ thống các kỹ thuật khác nhau trên một môi<br /> trường thông tin kỹ thuật số là internet  làm cho nội dung truyền thông trở<br /> nên đa diện, thuyết phục và tăng khả năng tương tác đối với người tiếp nhận.<br /> Tích hợp truyền thông<br /> (1) chỉ sự kết hợp các phương tiện truyền thông khác nhau (như báo in, phát<br /> thanh, truyền hình, báo mạng điện tử trong một cơ quan hay tổ chức truyền<br /> thông) = cùng một thông tin nhưng cơ quan hay tổ chức truyền thông truyền<br /> tải với nhiều mức độ và hình thức qua các phương tiện truyền thông khác<br /> nhau<br /> (2) chỉ sự tập trung sở hữu truyền thông đại chúng = hiện tượng các công ty,<br /> tập đoàn truyền thông sở hữu nhiều loại hình kinh doanh báo chí khác nhau;<br /> hoặc hiện tượng các loại hình báo chí liên kết, sáp nhập thành một tổ chức<br /> truyền thông mới với quy mô và thế lực kinh tế - tài chính lớn mạnh hơn.<br /> <br /> 1.2. Những quan điểm quy ước về truyền thông<br /> Các yếu tố của quá trình truyền thông<br /> Nguồn thông tin<br /> Thông điệp<br /> Kênh truyền<br /> Người nhận/Nơi nhận<br /> Phản hồi<br /> Nhiễu<br /> Hiệu lực và hiệu quả truyền thông<br /> Các mô hình truyền thông cơ bản<br /> Mô hình của Harold Lasswel<br /> Mô hình của Claude Shannon<br /> Quá trình truyền thông<br /> Page 3 of 25<br /> <br /> 3 giai đoạn:<br /> + Giai đoạn phát thông tin: S  M  E  C <br /> + Giai đoạn nhận thông tin: D R<br /> + Giai đoạn phản hồi thông tin: R  F  S<br />  Bản chất của hoạt động truyền thông là một mô hình khép kín, sơ đồ:<br /> Chương 2. Những vấn đề chung của báo chí (4 tiết)<br /> 2.1. Khái niệm báo chí<br /> Theo cách hiểu thông thường<br /> Nguồn góc thuật ngữ<br /> Từ điển  hiểu theo nghĩa hẹp/rộng<br /> 2.2. Khái lược sự ra đời và phát triển của báo chí<br /> •<br /> <br /> Những hình thức truyền thông sơ khai<br /> <br /> •<br /> <br /> Máy in ra đời  báo in TK 17  TK 18 – 19 –<br /> <br /> •<br /> <br /> Việt Nam:<br /> •<br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> 1861: Nam kỳ viễn chinh công báo;<br /> 1865: Gia Định báo<br /> <br /> TK 20: Phát thanh, truyền hình, internet<br /> <br /> Những nhân tố hình thành và phát triển báo chí<br /> •<br /> <br /> Nhu cầu thông tin giao tiếp<br /> <br /> •<br /> <br /> Sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ.<br /> <br /> •<br /> <br /> Trình độ phát triển kinh tế, văn hóa xã hội<br /> <br /> •<br /> <br /> Chế độ chính trị - xã hội<br /> <br /> •<br /> <br /> Mối quan hệ, giao lưu quốc tế<br /> <br /> 2.3. Vị trí và vai trò của báo chí<br /> Vị trí của báo chí trong 6 phương diện<br /> Vai trò của báo chí trong các lĩnh vực: Chính trị, Kinh tế, Văn hóa-xã hội<br /> Chương 3. Bản chất của hoạt động báo chí (4 tiết)<br /> Page 4 of 25<br /> <br /> 3.1. Báo chí – loại hình hoạt động truyền thông đại chúng<br /> <br /> Báo chí là một trong những loại hình truyền thông đại chúng đặc biệt,<br /> do vậy, bản chất của hoạt động báo chí cũng bao gồm bản chất của hoạt động<br /> truyền thông nói chung. Đó là, phương tiện và phương thức thông tin – giao<br /> tiếp xã hội, liên kết xã hội, can thiệp xã hội. Do những đặc trưng tính chất vốn<br /> có của mình, báo chí thể hiện rõ nhất các khía cạnh bản chất xã hội của truyền<br /> thông; đồng thời, có thể nhấn mạnh thêm một số điểm chính sẽ phân tích ở<br /> sau.<br /> Báo chí là những kênh, những loại hình mang rõ nét nhất, đặc trưng<br /> nhất tính chất của truyền thông đại chúng. Bản chất của hoạt động này là hình<br /> thành dòng thông tin đại chúng, hướng tác động vào đông đảo công chúng<br /> nhằm lôi kéo và tập hợp, giáo dục, thuyết phục và tổ chức đông đảo nhân dân<br /> tham gia giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội đang đặt ra theo định hướng<br /> chính trị nhất định; hoặc tạo lập diễn đàn xã hội rộng rãi thu hút sự tham gia<br /> của đông đảo nhân dân vào bàn luận những vấn đề thiết thực, liên quan đến<br /> đời sống cộng đồng. Ở chiều ngược lại, bản chất hoạt động này cũng ghi nhận<br /> sự tham gia của công chúng vào hoạt động báo chí. Đây chính là mối quan hệ<br /> hai chiều giữa báo chí và công chúng.<br /> Mối quan hệ giữa báo chí và công chúng ngày càng thể hiện rõ, đặc<br /> biệt là trong giai đoạn những năm gần đây, báo chí được nhân dân tin tưởng,<br /> ủng hộ, cổ vũ không chỉ vì thông tin báo chí rộng rãi, chính xác, kịp thời và<br /> đặc biệt là báo chí đã đóng góp công sức quan trọng trong công cuộc chóng<br /> tham nhũng, tiêu cực.<br /> Bản chất hoạt động truyền thông đại chúng chi phối hoạt động của nhà báo<br /> cũng như hoạt động lãnh đạo quản lý nói chung. Do vậy, trong quá trình hoạt<br /> động, cần thiết lưu ý các khía cạnh sau:<br /> Thứ nhất, nhà báo ý thức rõ ràng và nhất quán về tinh thần và thái độ<br /> phục vụ công chúng của mình, nhân dân mình, vì lý tưởng chính trị và lợi ích<br /> cộng đồng. Đây là khía cạnh biểu hiện rõ nhất tính chuyên nghiệp của báo<br /> chí; nhà báo không lợi dụng nghề nghiệp để trục lợi cá nhân; hoặc các thế lực<br /> khác không được sử dụng, chi phối báo chí để bảo vệ lợi ích nhóm.<br /> Thứ hai, đòi hỏi nhà báo lựa chọn sự kiện, vấn đề và góc độ tiếp cận<br /> thông tin đối với các sự kiện và vấn đề đã và đang diễn ra với hàm lượng văn<br /> hóa cao nhất có thể, và vì lợi ích cộng đồng và xã hội. Với tính chất đại chúng<br /> Page 5 of 25<br /> <br />