Nỗi niềm nghề tư vấn
Cả nước đang xây dựng nhiều công trình lớn,
mang tầm thế kỷ. Trong sự hoàn thiện của các
công trình có vai trò không nhỏ của công tác tư
vấn, khảo sát thiết kế. Chính công tác này góp
phần nâng cao hiệu quả đầu tư của mỗi dự án, công trình. Điều kiện nước ta
hiện nay, để các DN tư vấn phát huy hết năng lực và thể hiện được vai trò
thực sự trong mỗi công trình, chúng ta cần có một tư duy lành mạnh trong
lĩnh vực tư vấn thiết kế. Bởi việc định giá tư vấn – giá chất xám là một vấn
đề luôn nhạy cảm, có tác động trực tiếp, toàn diện và sâu sắc đến chất
lượng, tiến độ, giá thành của bất kỳ công trình xây dựng cơ bản nào. Đúng
là hiện nay giá tư vấn trong một số trường hợp còn bất hợp lý, điều này
không những ảnh hưởng bất lợi cho bản thân DN tư vấn, mà nói rộng ra là
hiệu quả đầu tư, chất lượng kỹ thuật, mỹ thuật của công trình.
Trong khi đó, chi phí để hoạt động tư vấn ngày càng nhiều, do các quy định
quản lý ngày càng thắt chặt và đòi hỏi người tư vấn ngày càng cao. Nếu xét
cả sự trượt giá và lạm phát thì có thể nói hiệu quả hay sức hấp dẫn của nghề
tư vấn đang bị giảm sút. Chính vì vậy, các DN tư vấn khó có khả năng đầu
tư những trang bị hỗ trợ cho công việc hoặc mua những tài liệu tham khảo,
cập nhật phần mềm của nước ngoài.
Hiện nay định mức chi phí thiết kế, chi phí tư vấn được xác định bằng tỷ lệ
% của giá trị dự toán xây lắp (1%). Bản thân cách tính này đã làm chi phí
giá tư vấn giảm so với trước đây, chưa nói là tỷ lệ % cho tư vấn còn quá
thấp so với thực tế đang áp dụng ở các nước trong khu vực và trên thế giới.
ở nước ngoài trong một số trường hợp chi phí tư vấn của họ có thể lên đến
10% tổng giá trị công trình. Cách định giá của chúng ta hiện nay có một
điều bất hợp lý rất lớn đó là nó không khuyến khích sáng tạo, giá chất xám
phụ thuộc vào khối lượng công trình xây lắp, chứ không phụ thuộc vào hàm
lượng chất xám đã đầu tư cho sản phẩm tư vấn, do đó cùng một loại công
trình, công trình nào càng đầu tư nhiều công sức để có được sản phẩm tư
vấn tốt thì hiệu quả đem lại cho DN hay thu nhập cho nhà tư vấn càng thấp.
Phí tư vấn nói chung đã thấp, phí tư vấn giám sát lại càng là vấn đề đáng
bàn, bởi phí này không chỉ thấp (hiện tại phí này ở Vịêt Nam chỉ bằng 1,1%
trị giá công trình) nhưng trọng trách của người làm công tác tư vấn giám sát
thì rất lớn. Tham gia từ đầu đến cuối công trình thậm chí ngay cả khi công
trình do những nguyên nhân về thiếu vốn, về mặt bằng... thời gian bị kéo
dài nhưng mức phí vẫn ổn định, không thay đổi. Đây chính là thiệt thòi rất
lớn cho lực lượng làm công tác tư vấn giám sát và cho chính DN tư vấn. Có
một lãnh đạo DN tư vấn đã nói: Nhiều khi dù biết kiếm công việc cho
CBCNV là rất khó, nhưng đối với một số công trình tôi cũng không dám
nhận tư vấn giám sát, bởi với mức phí thấp người giám sát viên phải làm
nhiều công trình một lúc, không thể bám sát chặt chẽ công trình được gây
ảnh hưởng đến uy tín DN.
Với cơ chế tài chính hiện tại, DN tư vấn gặp không ít rủi ro, bởi nhiều dự
án lớn chủ trương đầu tư chưa rõ ràng, quy mô chưa được duyệt đã giao cho
các DN tư vấn thực hiện, nếu dự án không được duyệt, đơn vị đầu tiên chịu
thiệt thòi sẽ là các DN tư vấn, bởi họ đã bỏ công sức thiết kế khảo sát
nhưng nay lại không thanh toán được. Cộng thêm tình hình nợ đọng do
chưa được chủ đầu tư thanh toán, vậy là các DN tư vấn càng khó có khả
năng tái đầu tư đào tạo nhân lực, cập nhật phần mềm công nghệ... để nâng
cao năng lực.
Chính những bất hợp lý trong cách định giá tư vấn hiện tại đã tác động trực
tiếp đến năng lực cạnh tranh của các tư vấn trong nước với các tư vấn
ngoại, xét về lâu dài sẽ tạo ra sức ỳ cho nhà tư vấn, cho người thiết kế. Nếu
không kịp thời thay đổi thì các DN tư vấn trong nước sẽ yếu thế trong cạnh
tranh khi thị trường tư vấn được rộng cửa cho các DN tư vấn nước ngoài
trong tiến trình hội nhập.
Khánh Hà