Nôn ói ở trẻ em
Nôn ói là vấn đề
thường gặp ở trẻ em,
thường là nhẹ và xảy
ra cấp tính. Hiếm khi
bệnh có thể nặng và
đe dọa tính mạng. Nôn
ói thường do viêm dạ
dày ruột và nguyên
nhân thay đổi khi trẻ
lớn.
Mặc dù hầu hết trẻ có
thể tự hết nôn ói mà không cần điều trị, điều quan
trọng là cần nhận biết dấu hiệu của bệnh lý nặng hơn
để nhân viên y tế đánh giá trẻ kỹ hơn.
Tại sao trẻ nôn ói?
Khi nôn ói, cơ bụng và cơ thành ngực co lại, đẩy dịch
trong dạ dày lên thực quản và trào ra miệng. Nôn ói
xảy ra khi dây thần kinh trong não nhạy cảm với một
số kích thích như: ngộ độc thức ăn, nhiễm trùng dạ
dày - ruột, thuốc, chuyển động. Đôi khi buồn nôn xảy
ra trước khi ói. Trẻ nhỏ có thể không biết mô tả buồn
nôn, mặc dù trẻ có thể than đau bụng hoặc than
phiền khác.
Nôn ói thường có lợi, bởi vì đây là cách cơ thể loại bỏ
chất có hại. Tuy nhiên, hiện nay không nên sử dụng
thuốc hoặc các biện pháp gây ói như dùng ngón tay
móc trong miệng, ngay cả khi trẻ uống nhầm chất có
hại.
Nguyên nhân nôn ói
Nôn ói có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác
nhau. Các nguyên nhân gây nôn ói thay đổi tùy thuộc
theo tuổi trẻ.
Trẻ sơ sinh và nhũ nhi
Nôn vọt ở trẻ sơ sinh có thể là biểu hiện bệnh lý nặng
và cần được đánh giá kỹ. Các nguyên nhân nôn ói ở
trẻ sơ sinh và nhũ nhi bao gồm tắc dạ dày (hẹp môn
vị) hoặc tắc ruột.
Trẻ cũng có thể nôn ói do nhiễm trùng đường ruột
hoặc nhiễm trùng toàn thân. Bất cứ trẻ nhỏ nào sốt
38oC hoặc sốt cao hơn, kèm nôn ói, nên được khám
tại cơ sở y tế.
Trẻ em
Nguyên nhân thường gặp nhất gây nôn ở trẻ em là
viêm dạ dày - ruột, thường do siêu vi trùng. Viêm dạ
dày ruột có thể xảy ra khi trẻ ăn thức ăn bị nhiễm
khuẩn hoặc trẻ ngậm tay bị nhiễm bẩn. Siêu vi trùng
gây viêm dạ dày ruột rất dễ lây lan và có số lượng
nhiều trong phân trẻ bệnh. Rửa tay là yếu tố quan
trọng giúp phòng ngừa lây lan. Ít gặp hơn, nôn ói do
ăn thức ăn được chế biến, hoặc bảo quản không
đúng cách gọi là ngộ độc thức ăn.
Nôn ói do viêm dạ dày - ruột thường bắt đầu đột ngột
và hồi phục nhanh, thường trong vòng 24 giờ. Những
dấu hiệu khác của viêm dạ dày - ruột bao gồm: tiêu
chảy, sốt, hoặc đau bụng.
Những bệnh khác cũng có thể gây nôn ói ở trẻ em
bao gồm trào ngược dạ dày - thực quản, viêm loét dạ
dày, tắc ruột.
Chăm sóc trẻ nôn ói tại nhà
Một số khuyến cáo sau đây được đề nghị giúp chăm
sóc trẻ nôn ói tại nhà.
Theo dõi mất nước
Mất nước có thể xảy ra ở trẻ nôn ói. Các dấu hiệu
mất nước nhẹ bao gồm môi khô, trẻ khát nước.
Dấu hiệu mất nước trung bình hoặc nặng bao gồm
tiểu ít (ít hơn 1 lần đi tiểu trong 6 giờ), khóc không có
nước mắt, miệng khô, hoặc mắt trũng. Trẻ mất nước
trung bình hoặc nặng cần được mang đến cơ sở y tế
ngay để được bù nước.
Chế độ ăn
Trẻ nôn ói nhưng không mất nước có thể tiếp tục ăn
chế độ ăn hàng ngày khi trẻ dung nạp được. Trẻ mất
nước cần uống thêm nhiều dịch.
Khi nào mang trẻ khám ngay
Khi trẻ có những dấu hiệu sau đây cần mang trẻ đi
khám ngay: ói dịch màu xanh (mật) hoặc có máu, nôn
ói liên tục trên 24 giờ; bú kém. kèm mất nước trung
bình hoặc nặng; đau bụng dữ dội; sốt trên 39oC, li bì
khó đánh thức.
Trẻ nhũ nhi - Nếu trẻ đang bú mẹ bị nôn ói, trẻ nên
được tiếp tục bú mẹ, trừ khi có bệnh lý mà nhân viên
y tế khuyên nhịn bú, bởi vì sữa mẹ dễ tiêu hóa. Nếu
trẻ nôn ói lập tức ngay sau khi bú, bà mẹ có thể cố
gắng cho trẻ bú nhiều lần, mỗi lần ít một. Ví dụ, bú
mẹ mỗi 30 phút, mỗi lần bú 5 - 10 phút. Nếu nôn ói
giảm bớt sau 2 - 3 giờ, cho trẻ bú lại như bình
thường. Nếu nôn ói nặng hơn sau 24 giờ, cần mang
trẻ đi khám.
Trẻ em: nên động viên trẻ uống thêm nước, tránh
uống nước có quá nhiều đường. Tránh ăn thức ăn có
nhiều mỡ sẽ khó hấp thu.
Bù nước: bù nước đường uống thì đơn giản, an toàn
hơn truyền dịch. Dung dịch bù nước đường uống,
Oral rehydration therapy (ORT) là dung dịch có chứa
đường và điện giải (sodium, potassium, chloride) là
những chất bị mất khi trẻ nôn ói.
ORS không điều trị nôn ói, nhưng giúp điều trị mất
nước kèm nôn ói.
Thuốc: thuốc chống nôn cần được kê toa theo hướng
dẫn của thầy thuốc trong một số trường hợp.
Phòng ngừa lây lan: cha mẹ trẻ bị nôn ói nên chú ý
phòng ngừa lây nhiễm trong gia đình và người xung
quanh. Rửa tay với nước và xà phòng sau khi thay tã
cho trẻ, trước và sau khi chuẩn bị thức ăn, cho trẻ
bệnh nghỉ học giúp hạn chế lây lan.
