¤ nhiÔm kh«ng khÝ do giao th«ng ®−êng phè ë Hμ Néi
KÕt qu¶ thu ®−îc tõ quan tr¾c b»ng Tr¹m kh«ng khÝ tù ®éng di ®éng
Ph¹m Ngäc §¨ng, Ph¹m Ngäc Hång, NguyÔn Xu©n Tïng, §Æng V¨n §am
¤ nhiÔm kh«ng khÝ ë TP. Hµ Néi còng nh− ë nhiÒu thµnh phè kh¸c ë ViÖt Nam,
do c¸c nguån th¶i « nhiÔm chÝnh lµ: nguån th¶i tõ ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, ho¹t ®éng
giao th«ng vËn t¶i, ho¹t ®éng x©y dùng vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n ®« thÞ (®un nÊu),
trong ®ã « nhiÔm kh«ng khÝ do ho¹t ®éng cña giao th«ng lµ rÊt lín, g©y « nhiÔm
kh«ng khÝ trÇm träng ®èi víi c¸c khu d©n c− xung quanh, ®Æc biÖt lµ « nhiÔm bôi.
Trong 10 n¨m trë l¹i ®©y sè l−îng xe « t«, xe m¸y ë Hµ Néi t¨ng lªn rÊt nhanh.
Tæng sè « t«, xe t¶i ®¨ng ký ë Hµ Néi mçi n¨m t¨ng lªn kho¶ng 8,5%, n¨m 1996 cã
kho¶ng 65.000 xe, n¨m 2004 ®· t¨ng tíi 120.000 xe. L−îng xe m¸y ®¨ng ký ë Hµ
Néi mçi n¨m trung b×nh t¨ng 13 - 15%. Tæng sè xe m¸y ë Hµ Néi n¨m 1990 lµ
kho¶ng 175.000 xe, n¨m 2000 lµ 1.000.000 xe, vµ n¨m 2004 ®· ®¹t tíi 1.700.000
xe, b×nh qu©n kho¶ng 2 ng−êi d©n ë Hµ Néi (kÓ c¶ trÎ em vµ ng−êi giµ) cã 1 xe m¸y.
§Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng kh«ng khÝ Hµ Néi, b¶o vÖ søc kháe cña céng ®ång cÇn
ph¶i kiÓm so¸t chÆt chÏ « nhiÔm kh«ng khÝ do giao th«ng vËn t¶i g©y ra, tr−íc hÕt lµ
ph¶i tiÕn hµnh quan tr¾c, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc tÕ vÒ møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ
giao th«ng ë Hµ Néi, t×m ra c¸c nguyªn nh©n g©y « nhiÔm chñ yÕu ë c¸c ®−êng phè,
quy luËt biÕn thiªn « nhiÔm theo thêi gian vµ kh«ng gian, ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p
hîp lý nh»m c¶i thiÖn chÊt l−îng kh«ng khÝ ë Hµ Néi.
N¨m 2002 Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng (MONRE) ®· cÊp vèn cho Trung t©m
Kü thuËt M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu c«ng nghiÖp (CEETIA), §¹i häc X©y dùng Hµ
Néi, ®Ó mua 1 tr¹m di ®éng quan tr¾c chÊt l−îng kh«ng khÝ tù ®éng, hiÖn ®¹i. Tr¹m
nµy do h·ng ThiÕt bÞ NhiÖt - M«i tr−êng TEI (Thermo - Environmental Instrument
Inc.) cña n−íc Mü (USA) s¶n xuÊt víi c¸c khèi (blocks) thiÕt bÞ nh− sau (b¶ng 1):
B¶ng 1. TÝnh n¨ng kü thuËt cña thiÕt bÞ ®o cña Tr¹m
Module ph©n tÝch khÝ O3
Model: 49C
D¶i ®o : 0-1 ppm vµ 1-200ppm; Ng−ìng ®o : 1ppb; §¬n vÞ ®o : ppm;
§é tr−ît ®iÓm 0 : 2ppb/tuÇn; §é tr−ît thang ®o : 1%/th¸ng
Module ph©n tÝch khÝ
NO-NO2-NOx
Model : 42C
D¶i ®o : 0-50 ppb , 0-20ppm; Ng−ìng ®o : 0,5 ppb; §¬n vÞ ®o : ppm
§é tr−ît ®iÓm 0 : 0,5 ppb/ngµy; §é tr−ît thang ®o : 1%/ngµy
Module ph©n tÝch khÝ
SO2; Model : 43C
D¶i ®o : 0-100 ppm
Ng−ìng ®o : 0.4ppb; §¬n vÞ ®o : ppm
§é tr−ît ®iÓm 0 : 1 ppb/ngµy; §é tr−ît thang ®o : 1%/ngµy
Module ph©n tÝch khÝ
CO; Model : 48C
D¶i ®o : 0-5 ppm to 1-10 000ppm; Ng−ìng ®o : 0.04ppm;
§¬n vÞ ®o : ppm; §é tr−ît ®iÓm 0 : 0.1ppm/ngµy;
§é tr−ît thang ®o : 1%/ngµy
§o bôi dïng tia bªta
- Model FH-62 Thermo-
Andersen
D¶i ®o : 0-10000 μg/m3
Ng−ìng ®o : 4 μg/m3; §Çu lÊy mÉu: PM10
Model : 146C Bé chuÈn ®a khÝ
Model: 111 Bé ph¸t khÝ Zero
Model 8816 Bé thu thËp vµ xö lý vµ truyÒn sè liÖu
Tr¹m quan tr¾c khÝ t−îng
1. H−íng giã; 2. Tèc ®é giã; 3. NhiÖt ®é/§é Èm ; 4. Bøc x¹ mÆt trêi
:
5. ¸p xuÊt khÝ quyÓn
2
Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c M«i tr−êng Mü - ¸ (US-AEP) ®· tµi trî cho Trung t©m Kü
thuËt M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu c«ng nghiÖp (CEETIA), §¹i häc X©y dùng Hµ Néi,
kinh phÝ ®Ó tiÕn hµnh quan tr¾c « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng Hµ Néi b»ng Tr¹m quan
tr¾c di ®éng nµy.
I. Môc ®Ých cña c¸c ®ît quan tr¾c
- §¸nh gi¸ thùc chÊt møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng t¹i c¸c ®iÓm quan tr¾c
so víi tiªu chuÈn chÊt l−îng kh«ng khÝ;
- §o l−êng l−u l−îng dßng xe ®Ó ®¸nh gi¸ tû lÖ sè l−îng xe m¸y, xe « t« nhá vµ xe
« t« lín - xe t¶i trong dßng xe giao th«ng ë Hµ Néi;
- §¸nh gi¸ nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm trong kh«ng khÝ biÕn thiªn theo giê trong
ngµy, quan hÖ gi÷a « nhiÔm kh«ng khÝ vµ l−u l−îng dßng xe còng nh− biÕn thiªn cña nã
theo c¸c ngµy trong tuÇn (c¸c ngµy lµm viÖc vµ c¸c ngµy nghØ).
- §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè khÝ hËu ®èi víi biÕn thiªn cña « nhiÔm kh«ng
khÝ giao th«ng.
II. Thêi gian vµ tÇn suÊt quan tr¾c
§ît 1 quan tr¾c ®−îc tiÕn hµnh liªn tôc trong 2 tuÇn lÔ, tõ ngµy 15 ®Õn ngµy 29
th¸ng 11 (mïa ®«ng) n¨m 2004.
§ît 2 quan tr¾c ®−îc tiÕn hµnh tõ ngµy 6 ®Õn 19 th¸ng 6 n¨m 2005 (mïa hÌ).
TÇn suÊt quan tr¾c ®−îc thùc hiÖn lµ 24 giê/24 giê trong ngµy, mçi giê trong ngµy
lÊy 1 lÇn sè liÖu kÕt qu¶ ®o l−êng.
III. Ph©n lo¹i xe vµ ®Õm xe
§Õm xe tõng giê mét vµ ph©n lo¹i xe thµnh c¸c lo¹i nh− sau :
- Xe « t« lo¹i lín, xe kh¸ch cã sè chç ngåi ≥ 24 vµ xe t¶i ≥ 1,5 tÊn : (xe/h)
- Xe « t« lo¹i trung b×nh, xe kh¸ch vµ taxi cã sè chç ngåi 12 - 24 vµ xe t¶i < 1,5
tÊn: (xe/h)
- Xe « t« lo¹i nhá (xe taxi cã sè chç ngåi < 12 chç) : (xe/h)
- Xe m¸y (m«t«) : (xe/h)
IV. Lùa chän ®Þa ®iÓm quan tr¾c
§Þa ®iÓm ®−îc lùa chän ®Ó quan tr¾c « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng lµ 1 ®iÓm n»m
bªn ®−êng Gi¶i Phãng, c¸ch ga Gi¸p B¸t kho¶ng 200m, ®©y lµ cöa ngâ chÝnh tõ phÝa
Nam ®i vµo thµnh phè Hµ Néi.
Lý do lùa chän ®Þa ®iÓm quan tr¾c nµy lµ :
- §©y lµ mét ®−êng giao th«ng lín, ®−êng 2 chiÒu, cã l−u l−îng dßng xe lín, d©n
c− hai bªn ®−êng ®«ng ®óc;
- Trong khu vùc kh«ng cã c¸c ho¹t ®éng x©y dùng, ë t−¬ng ®èi xa khu c«ng nghiÖp,
cã nghÜa lµ « nhiÔm kh«ng khÝ ë ®©y chñ yÕu do ho¹t ®éng giao th«ng - vËn t¶i g©y ra;
- §iÓm ®o nµy c¸ch tr¹m quan tr¾c chÊt l−îng kh«ng khÝ tù ®éng cè ®Þnh ®Æt t¹i
CEETIA kho¶ng h¬n 1km, nªn cã thÓ so s¸nh møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng vµ
« nhiÔm kh«ng khÝ khu d©n c− ë cïng 1 khu vùc;
- Cã ®iÒu kiÖn ®Æt tr¹m quan tr¾c kh«ng khÝ di ®éng bªn c¹nh ®−êng mµ kh«ng g©y
trë ng¹i ®èi víi giao th«ng;
- Trôc ®−êng Gi¶i Phãng theo h−íng B¾c - Nam. V× vËy xe quan tr¾c ®−îc ®Æt t¹i
mÐp phÝa T©y cña ®−êng, ®¶m b¶o giã thæi lu«n lu«n ®−a « nhiÔm giao th«ng vÒ phÝa xe
quan tr¾c.
3
VÞ trÝ ®Æt Tr¹m quan tr¾c di ®éng c¹nh ®−êng Gi¶i Phãng
ThiÕt bÞ chñ yÕu cña Tr¹m quan tr¾c di ®éng
Quan tr¾c bôi vμ tiÕng ån b»ng thiÕt bÞ x¸ch tay
V. KÕt qu¶ quan tr¾c
5.1. KÕt qu¶ quan tr¾c vÒ diÔn biÕn l−u l−îng dßng xe
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
01h
02h
03h
04h
05h
06h
07h
08h
09h
10h
11h
12h
13h
14h
15h
16h
17h
18h
19h
20h
21h
22h
23h
24h
Xe m¸y
4
H×nh 1 : DiÔn biÕn l−u l−îng dßng xe trung b×nh theo giê cña tõng lo¹i xe (xe/giê)
trong c¸c ngµy lµm viÖc trong 2 tuÇn (th¸ng 11-2004)
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
01h
02h
03h
04h
05h
06h
07h
08h
09h
10h
11h
12h
13h
14h
15h
16h
17h
18h
19h
20h
21h
22h
23h
24h
Xe m¸y Tæng «t« c¸c lo¹i
H×nh 2 : DiÔn biÕn l−u l−îng dßng xe theo giê cña c¸c ngµy lµm viÖc (xe/giê)
trong 14 ngµy ®o (th¸ng 6 - 2005)
5.2. KÕt qu¶ ®o tiÕng ån giao th«ng
50
55
60
65
70
75
80
85
90
Trêi n¾ng Trêi m−aChñ nhËt
g
i
ê
¤t« c¸c lo¹i
Gi
ê
Gi
ê
TCVN (®ªm khu
y
a)
TCVN (ban n
g
µ
y
)
dBA
Xe/gi
ê
H×nh 3 : So s¸nh diÔn biÕn tiÕng ån theo giê gi÷a c¸c ngµy lµm viÖc - trêi n¾ng, ngµy lµm
viÖc - trêi n¾ng (th¸ng 11 - 2004) - trêi m−a vµ ngµy chñ nhËt
5.3. KÕt qu¶ quan tr¾c vÒ c¸c chÊt « nhiÔm trong kh«ng khÝ giao th«ng
D−íi ®©y lµ c¸c biÓu ®å diÔn biÕn nång ®é c¸c th«ng sè « nhiÔm kh«ng khÝ ®−îc
thiÕt lËp tõ kÕt qu¶ ®o l−êng.
0
50
100
150
200
250
300
350
400
01234567891011121314151617181920212223
Giê
PM10 (μg/m3)
Hourly average for 14 day Hourly average for rest day
Hourly average for work-day sunny Hourly average for work-day - rainny
H×nh 4. DiÔn biÕn nång ®é PM10 (μg/m3) trung b×nh theo giê cña 14 ngµy ®o vµ c¸c ngµy
®Æc tr−ng cho ngµy nghØ, ngµy lµm viÖc
0
50
100
150
200
01234567891011121314151617181920212223
Giê
SO2 (μg/m3)
Hourly average for 14 day Hourly average for rest day
Hourly average for work-day - sunny Hourly average for work-day - rainny
H×nh 5. DiÔn biÕn nång ®é SO2 (μg/m3) trung b×nh theo giê cña 14 ngµy ®o vµ c¸c ngµy
®Æc tr−ng cho ngµy nghØ, ngµy lµm viÖc
0
20
40
60
80
100
120
140
160
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
Giê
NO2 ( g/m3)
Hourly average for 14 day Hourly average for rest day
Hourl
y
avera
g
e for work-da
y
- sunn
y
Hourl
y
avera
g
e for work-da
y
- rainn
y
H×nh 6. DiÔn biÕn nång ®é NO2 (μg/m3) trung b×nh giê cña 14 ngµy ®o vµ c¸c ngµy ®Æc
tr−ng cho ngµy nghØ, ngµy lµm viÖc
US EPA (TB ngµy) = 150
g/m3
TCVN (TB giê) = 500
g/m3
TCVN (TB ngµy) = 300 μg/m3
TCVN (TB giê) = 400
μ
g/m3
TCVN (TB ngµy) = 100 μg/m3
5