Ôn tập lý thuyết nhà nước và pháp luật chung: Kinh nghiệm, chuẩn nhất

Sinh viên Hanh chinh – www.hanhchinh.com.vn

Ôn t pậ

lý lu n chung nhà n c và pháp lu tậ ướ ậ

M c l cụ ụ

Câu 1:

Câu 2:

Câu 3:

Câu 4:

Câu 5:

Câu 6:

Câu 7:

Câu 8:

Câu 9:

Câu 10:

Câu 11:

Câu 12:

Câu 13:

Câu 14:

Câu 15:

Câu 16:

Câu 17:

Câu 18:

Câu 19:

Lý lu n chung v nhà n cậ ề ướ

B n ch t, đ c tr ng, vai trò nhà n cả ấ ặ ư ướ

Ch c năng, hình th c, b máy nhà n cứ ứ ộ ướ

B n ch t, đ c đi m c a nhà n c CHXHCN Vi t Namả ấ ặ ể ủ ướ ệ

Hình th c nhà n c CHXHCN Vi t Namứ ướ ệ

B máy nhà n c CHXHCN Vi t Namộ ướ ệ

Nhà n c pháp quy n Vi t Nam XHCNướ ề ệ

T ch c b máy nhà n c Vi t Nam qua các b n Hi n phápổ ứ ộ ướ ệ ả ế

H th ng chính tr Vi t Namệ ố ị ệ

Các ch c năng c b n c a n c CHXHCN Vi t Namứ ơ ả ủ ướ ệ

Lý lu n chung v pháp lu tậ ề ậ

S hình thành, b n ch t, giá tr xã h i, các thu c tính c b n c a pháp lu tự ả ấ ị ộ ộ ơ ả ủ ậ

Hình th c, ch c năng, các m i liên h , ngu n c a pháp lu tứ ứ ố ệ ồ ủ ậ

B n ch t, đ c đi m c b n c a pháp lu t Vi t Nam. Các m i liên hả ấ ặ ể ơ ả ủ ậ ệ ố ệ

Lý lu n và th c tr ng c a h th ng văn b n quy ph m pháp lu tậ ự ạ ủ ệ ố ả ạ ậ

Xu h ng c b n phát tri n pháp lu tướ ơ ả ể ậ

Quan h pháp lu tệ ậ

Th c hi n pháp lu t và áp d ng pháp lu tự ệ ậ ụ ậ

ý th c pháp lu tứ ậ

C ch đi u ch nh pháp lu tơ ế ề ỉ ậ

Sinh viên Hanh chinh – www.hanhchinh.com.vn

Ph n I:ầ Lý lu n chung v nhà n cậ ề ướ

Câu 1: B n ch t, đ c tr ng, vai trò c a nhà n c.ả ấ ặ ư ủ ướ

I. B n ch t nhà n c:ả ấ ướ

- Các nhà kinh đi n ch nghĩa Mác kh ng đ nh: nhà n c, xét v b n ch t, tr c h t là m t b máy tr n áp đ c bi tể ủ ẳ ị ướ ề ả ấ ướ ế ộ ộ ấ ặ ệ

c a giai c p này đ i v i giai c p khác, là b máy duy trì s th ng tr giai c p.ủ ấ ố ớ ấ ộ ự ố ị ấ

- Tính giai c p:ấ

Trong xã h i có giai c p đ i kháng, s th ng tr c a giai c p này đ i v i giai c p khác th hi n trên 3 m t: kinh t ,ộ ấ ố ự ố ị ủ ấ ố ớ ấ ể ệ ặ ế

chính tr , t t ng.ị ư ưở

Mu n đ t đ c hi u qu th ng tr , giai c p th ng tr s d ng nhà n c nh là m t công c s c bén nh t, thông quaố ạ ượ ệ ả ố ị ấ ố ị ử ụ ướ ư ộ ụ ắ ấ

nhà n c, quy n l c kinh t đ s c m nh đ duy trì quan h bóc l t. Có trong tay công c nhà n c, giai c p chi m u th vướ ề ự ế ủ ứ ạ ể ệ ộ ụ ướ ấ ế ư ế ề

kinh t b o v quy n s h u c a mình, đàn áp đ c s ph n kháng c a giai c p b bóc l t. Tr thành giai c p th ng tr vế ả ệ ề ở ữ ủ ượ ự ả ủ ấ ị ộ ở ấ ố ị ề

chính tr .ị

Thông qua nhà n c giai c p th ng tr t ch c và th c hi n quy n l c chính tr c a mình. H p pháp hóa ý chí c a giaiướ ấ ố ị ổ ứ ự ệ ề ự ị ủ ợ ủ

c p mình thành ý chí c a nhà n c, bu c các giai c p khác ph i tuân theo tr t t phù h p v i l i ích c a giai c p th ng tr .ấ ủ ướ ộ ấ ả ậ ự ợ ớ ợ ủ ấ ố ị

N m quy n l c kinh t và chính tr b ng con đ ng nhà n c, giai c p th ng tr xây d ng h th ng t t ng giai c pắ ề ự ế ị ằ ườ ướ ấ ố ị ự ệ ố ư ưở ấ

mình thành h t t ng th ng tr xã h i bu c các giai c p khác l thu c v t t ng.ệ ư ưở ố ị ộ ộ ấ ệ ộ ề ư ưở

Nhà n c mang b n ch t giai c p sâu s c vì nó c ng c và b o v l i ích c a giai c p th ng tr .ướ ả ấ ấ ắ ủ ố ả ệ ợ ủ ấ ố ị

Ví d :. Nhà n c chi m h u nô l , nhà n c phong ki n, nhà n c t s n: nhà n c có đ c đi m chung là b máyụ ướ ế ữ ệ ướ ế ướ ư ả ướ ặ ể ộ

đ c bi t duy trì s th ng tr v chính tr , kinh t , t t ng c a thi u s đ i v i đông đ o qu n chúng lao đ ng, th c hi nặ ệ ự ố ị ề ị ế ư ưở ủ ể ố ố ớ ả ầ ộ ự ệ

chuyên chính c a giai c p bóc l t.ủ ấ ộ

. Nhà n c XHCN là b máy c ng c đ a v th ng tr và b o v l i ích c a giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng,ướ ộ ủ ố ị ị ố ị ả ệ ợ ủ ấ ộ

đ m b o s th ng tr c a đa s đ i v i thi u s .ả ả ự ố ị ủ ố ố ớ ể ố

- Tính xã h i:ộ

+ M t nhà n c không t n t i n u ch ph c v l i ích c a giai c p th ng tr mà không tính đ n l i ích, nguy nộ ướ ồ ạ ế ỉ ụ ụ ợ ủ ấ ố ị ế ợ ệ

v ng, ý chí c a các giai c p khác trong xã h i. Ngoài t cách là b máy duy trì s th ng tr c a giai c p này đ i v i giai c pọ ủ ấ ộ ư ộ ự ố ị ủ ấ ố ớ ấ

khác, nhà n c còn là t ch c quy n l c công, là ph ng th c t ch c đ m b o l i ích chung c a xã h i.ướ ổ ứ ề ự ươ ứ ổ ứ ả ả ợ ủ ộ

+ Nhà n c gi i quy t m i v n đ n y sinh trong xã h i, đ m b o các giá tr xã h i đã đ t đ c, b o đ m xãướ ả ế ọ ấ ề ả ộ ả ả ị ộ ạ ượ ả ả

h i tr t t , n đ nh và phát tri n, th c hi n ch c năng này ho c ch c năng khác phù h p yêu c u c a xã h i, cũng đ m b o l iộ ậ ự ổ ị ể ự ệ ứ ặ ứ ợ ầ ủ ộ ả ả ợ

ích nh t đ nh c a các giai c p trong ch ng m c l i ích đó không đ i l p găy g t v i l i ích giai c p th ng tr .ấ ị ủ ấ ừ ự ợ ố ậ ắ ớ ợ ấ ố ị

* Trong b n ch t nhà n c, tính giai c p và xã h i c a nhà n c luôn luôn th ng nh t v i nhau.ả ấ ướ ấ ộ ủ ướ ố ấ ớ

-Trong các nhà n c khác nhau ho c trong cùng m t nhà n c, nh ng giai đo n phát tri n khác nhau, tùy thu c vàoướ ặ ộ ướ ở ữ ạ ể ộ

các y u t khách quan (t ng quan l c l ng giai c p, đ ng phái...) và các y u t ch quan (quan đi m, nh n th c, trình đ vănế ố ươ ự ượ ấ ả ế ố ủ ể ậ ứ ộ

hóa...) b n ch t nhà n c đ c th hi n khác nhau.ả ấ ướ ượ ể ệ

Ví d : Trong nhà n c Vi t Nam, trong đi u ki n đ i m i đ t n c, kinh t phát tri n, đ i s ng nhân dân nâng cao,ụ ướ ệ ệ ệ ổ ớ ấ ướ ế ể ờ ố

nhà n c quan tâm th c hi n các chính sách xã h i nhi u h n so v i th i kỳ chi n tranh, th i kỳ bao c p, chính sách đ i v iướ ự ệ ộ ề ơ ớ ờ ế ờ ấ ố ớ

th ng binh, li t s , xóa đói, gi m nghèo...ươ ệ ỹ ả

II. Đ c tr ng nhà n c.ặ ư ướ

- Đ c tr ng nhà n c cho phép phân bi t nhà n c v i t ch c c a xã h i th t c b l c; phân bi t v i t ch c chínhặ ư ướ ệ ướ ớ ổ ứ ủ ộ ị ộ ộ ạ ệ ớ ổ ứ

tr xã h i khác.ị ộ

- Đ c tr ng nhà n c th hi n vai trò, v trí trung tâm c a nhà n c trong h th ng chính tr .ặ ư ướ ể ệ ị ủ ướ ệ ố ị

5 đ c tr ng:ặ ư

1. Nhà n c thi t l p m t quy n l c công c ng đ c bi t không còn hòa nh p v i dân c trong ch đ th t c n a màướ ế ậ ộ ề ự ộ ặ ệ ậ ớ ư ế ộ ị ộ ữ

h u nh tách r i kh i xã h i. Quy n l c công c ng này là quy n l c chung. Ch th là giai c p th ng tr chính tr , xã h i.ầ ư ờ ỏ ộ ề ự ộ ề ự ủ ể ấ ố ị ị ộ

Đ th c hi n quy n l c qu n lý xã h i, nhà n c ph i có m t t ng l p ng i chuyên làm nhi m v qu n lý, l pể ự ệ ề ự ả ộ ướ ả ộ ầ ớ ườ ệ ụ ả ớ

ng i này đ c t ch c thành các c quan nhà n c và hình thành m t b máy đ i di n cho quy n l c chính tr có s c m nhườ ượ ổ ứ ơ ướ ộ ộ ạ ệ ề ự ị ứ ạ

c ng ch duy trì đ a v giai c p th ng tr , b t giai c p khác ph c tùng theo ý chí c a giai c p th ng tr .ưỡ ế ị ị ấ ố ị ắ ấ ụ ủ ấ ố ị

2. Nhà n c phân chia dân c theo các đ n v hành chính lãnh th không ph thu c vào chính ki n, ngh nghi p, huy tướ ư ơ ị ổ ụ ộ ế ề ệ ế

th ng, gi i tính... Vi c phân chia này quy t đ nh ph m vi tác đ ng c a nhà n c trên quy mô r ng l n nh t và d n đ n hìnhố ớ ệ ế ị ạ ộ ủ ướ ộ ớ ấ ẫ ế

thành c quan qu n lý trong b máy nhà n c. Không m t t ch c xã h i nào trong xã h i có giai c p l i không có lãnh th riêngơ ả ộ ướ ộ ổ ứ ộ ộ ấ ạ ổ

c a mình.ủ

Lãnh th là d u hi u đ c tr ng c a nhà n c. Nhà n c th c thi quy n l c trên ph m vi toàn lãnh th . M i nhà n cổ ấ ệ ặ ư ủ ướ ướ ự ề ự ạ ổ ỗ ướ

có m t lãnh th riêng, trên lãnh th y l i phân thành các đ n v hành chính nh t nh, qu n, huy n, xã,... D u hi u lãnh th xu tộ ổ ổ ấ ạ ơ ị ư ỉ ậ ệ ấ ệ ổ ấ

hi n d u hi u qu c t ch.ệ ấ ệ ố ị

3. Nhà n c có ch quy n qu c gia: Nhà n c là m t t ch c quy n l c có ch quy n. Ch quy n qu c gia mang n iướ ủ ề ố ướ ộ ổ ứ ề ự ủ ề ủ ề ố ộ

dung chính tr pháp lý th hi n quy n t quy t c a nhà n c v chính sách đ i n i và đ i ngo i không ph thu c y u t bênị ể ệ ở ề ự ế ủ ướ ề ố ộ ố ạ ụ ộ ế ố

ngoài.

Ch quy n qu c gia có tính t i cao, không tách r i nhà n c. Th hi n quy n l c nhà n c có hi u l c trên toàn đ tủ ề ố ố ờ ướ ể ệ ề ự ướ ệ ự ấ

n c, đ i v i t t c dân c và t ch c xã h i, không tr m t ai.ướ ố ớ ấ ả ư ổ ứ ộ ừ ộ

4. Nhà n c ban hành pháp lu t và th c hi n s qu n lý b t bu c đ i v i m i công dân. Là l c l ng đ i di n xã h i,ướ ậ ự ệ ự ả ắ ộ ố ớ ọ ự ượ ạ ệ ộ

có ph ng ti n c ng ch . Nhà n c th c hi n s qu n lý c a mình đ i v i công dân c a đ t n c. Các quy đ nh c a nhàươ ệ ưỡ ế ướ ự ệ ự ả ủ ố ớ ủ ấ ướ ị ủ

n c đ i v i công dân th hi n trong pháp lu t do nhà n c ban hành. M i quan h nhà n c và pháp lu t: Không th có nhàướ ố ớ ể ệ ậ ướ ố ệ ướ ậ ể

Sinh viên Hanh chinh – www.hanhchinh.com.vn

n c mà thi u pháp lu t và ng c l i. Trong xã h i ch nhà n c có quy n ban hành pháp lu t, các t ch c khác không cóướ ế ậ ượ ạ ộ ỉ ướ ề ậ ổ ứ

quy n này và chính nhà n c b o đ m cho pháp lu t đ c th c thi trong cu c s ng.ề ướ ả ả ậ ượ ự ộ ố

5. Nhà n c quy đ nh và th c hi n thu các lo i thu d i hình th c b t bu c: quy t đ nh và th c hi n thu thu đ bướ ị ự ệ ạ ế ướ ứ ắ ộ ế ị ự ệ ế ể ổ

sung ngu n ngân sách nhà n c, làm kinh phí xây d ng và duy trì c s v t ch t k thu t, tr l ng cho cán b công ch c. D iồ ướ ự ơ ở ậ ấ ỹ ậ ả ươ ộ ứ ướ

góc đ thu nhà n c g n ch t v i xã h i và dân ch không tách r i. C n ph i xây d ng m t chính sách thu đúng đ n, côngộ ế ướ ắ ặ ớ ộ ứ ờ ầ ả ự ộ ế ắ

b ng và h p lý, đ n gi n,ti n l i.ằ ợ ơ ả ệ ợ

- Đ nh nghĩa nhà n c: Nhà n c là m t t ch c đ c bi t c a quy n l c chính tr , có b máy chuyên làm nhi m vị ướ ướ ộ ổ ứ ặ ệ ủ ề ự ị ộ ệ ụ

c ng ch và th c hi n ch c năng qu n lý xã h i nh m th hi n và b o v tr c h t l i ích c a giai c p th ng tr trong xã h iưỡ ế ự ệ ứ ả ộ ằ ể ệ ả ệ ướ ế ợ ủ ấ ố ị ộ

có giai c p đ i kháng, c a giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng d i s lãnh đ o c a Đ ng c ng s n trong xã h i xã h iấ ố ủ ấ ộ ướ ự ạ ủ ả ộ ả ộ ộ

ch nghĩa.ủ

III. Vai trò c a nhà n c:ủ ướ

1. Nhà n c và kinh tướ ế.

- Nhà n c đ c quy đ nh b i kinh t , do đi u ki n kinh t quy t đ nh. T s xu t hi n c a nhà n c, b n ch t, ch cướ ượ ị ở ế ề ệ ế ế ị ừ ự ấ ệ ủ ướ ả ấ ứ

năng, hình th c, b máy nhà n c đ u ph thu c vào đòi h i khách quan c a c s kinh t .ứ ộ ướ ề ụ ộ ỏ ủ ơ ở ế

- Không ph thu c tuy t đ i, ch t ng đ i th hi n 2 ph ng di n:ụ ộ ệ ố ỉ ươ ố ể ệ ở ươ ệ

+ Nhà n c cùng các b ph n khác c a kinh t tác đ ng tích c c đ n s phát tri n kinh t , thúc đ y phát tri nướ ộ ậ ủ ế ộ ự ế ự ể ế ẩ ể

nhanh thông qua các chính sách kinh t có căn c khoa h c và phù h p v i quy lu t ti n hóa c a nhân lo i trong ch ng m c nóế ứ ọ ợ ớ ậ ế ủ ạ ừ ự

phù h p v i l i ích giai c p th ng tr .ợ ớ ợ ấ ố ị

Ví d : . Nhà n c XHCN, nhà n c T s n trong giai đo n đ u phát tri n xã h i t b n: xác l p và c ng c quan hụ ướ ướ ư ả ạ ầ ể ộ ư ả ậ ủ ố ệ

s n xu t t b n ch nghĩa.ả ấ ư ả ủ

. Chính sách kinh t nhi u thành ph n đ nh h ng XHCN đã làm cho kinh t n c ta t 1986 đ n nay phát tri nế ề ầ ị ướ ế ướ ừ ế ể

m nh.ạ

+ Nhà n c có th đóng vai trò tiêu c c, c n tr s phát tri n kinh t . Th hi n chính sách kinh t l i th i,ướ ể ự ả ở ự ể ế ể ệ ế ỗ ờ

không còn phù h p v i s phát tri n chung c a th gi i,kìm hãm s phát tri n c a quan h s n xu t ti n b .ợ ớ ự ể ủ ế ớ ự ể ủ ệ ả ấ ế ộ

Ví d : Nhà n c chi m h u nô l , phong ki n vào giai đo n cu i trong quá trình phát tri n l ch s .ụ ướ ế ữ ệ ế ạ ố ể ị ử

+ Trong m t th i kỳ l ch s nh t đ nh, nhà n c đ ng th i có tác đ ng tích c c ho c tiêu c c đ i v i kinh tộ ờ ị ử ấ ị ướ ồ ờ ộ ự ặ ự ố ớ ế

ph thu c vào kh năng nh n th c và n m b t k p th i ho c không k p th i các ph ng di n khác nhau c a quy lu t v n đ ngụ ộ ả ậ ứ ắ ắ ị ờ ặ ị ờ ươ ệ ủ ậ ậ ộ

c a kinh t cũng nh ph thu c vào l i ích c a giai c p th ng tr .ủ ế ư ụ ộ ợ ủ ấ ố ị

2. Nhà n c và t ch c chính tr - xã h iướ ổ ứ ị ộ .

Các t ch c chính tr c a xã h i là nh ng hình th c và ph ng di n b o đ m th c hi n quy n l c chính tr trong xãổ ứ ị ủ ộ ữ ứ ươ ệ ả ả ự ệ ề ự ị

h i có giai c p.ộ ấ

- Trong các t ch c chính tr xã h i, nhà n c là trung tâm vì:ổ ứ ị ộ ướ

+ Nhà n c là t ch c quy n l c chính tr công c ng đ c bi t, là t ch c mà quy n l c c a nó b t bu c đ i v iướ ổ ứ ề ự ị ộ ặ ệ ổ ứ ề ự ủ ắ ộ ố ớ

m i ng i trong qu c gia thông qua pháp lu t.ọ ườ ố ậ

+ Nhà n c là công c s c bén nh t c a quy n l c chính tr , là t ch c có s c m nh c ng ch đ s c th cướ ụ ắ ấ ủ ề ự ị ổ ứ ứ ạ ưỡ ế ủ ứ ự

hi n nh ng nhi m v mà không m t t ch c chính tr nào làm n i vì nhà n c có b máy chuyên c ng ch nh : Tòa án, quânệ ữ ệ ụ ộ ổ ứ ị ổ ướ ộ ưỡ ế ư

đ i, c nh sát, nhà tù... n m trong tay ngu n tài nguyên, có quy n đ t ra và thu thu ...ộ ả ắ ồ ề ặ ế

+ Nhà n c là t ch c chính tr đ c l p có ch quy n, th c hi n quy n đ i n i, đ i ngo i đ c l p không phướ ổ ứ ị ộ ậ ủ ề ự ệ ể ố ộ ố ạ ộ ậ ụ

thu c vào b t kỳ qu c gia nào.ộ ấ ố

Nhà n c th c s là trung tâm c a đ i s ng chính tr c a h th ng chính tr xã h i, là b ph n không th thay th đ cướ ự ự ủ ờ ố ị ủ ệ ố ị ộ ộ ậ ể ế ượ

c a b máy chuyên chính giai c p, là t ch c th c hi n ch c năng qu n lý xã h i hi u qu nh t.ủ ộ ấ ổ ứ ự ệ ứ ả ộ ệ ả ấ

- Trong các t ch c chính tr , Đ ng chính tr có vai trò đ c bi t, là l c l ng có vai trò lãnh đ o, đ nh h ng s phátổ ứ ị ả ị ặ ệ ự ượ ạ ị ướ ự

tri n xã h i. Các đ ng chính tr là t ch c c a các giai c p, th hi n l i ích giai c p và g m nh ng đ i bi u tích c c nh t đ uể ộ ả ị ổ ứ ủ ấ ể ệ ợ ấ ồ ữ ạ ể ự ấ ấ

tranh cho l i ích giai c p mình. Đ ng chính tr c m quy n v ch ra chính sách l n đ nh h ng cho ho t đ ng c a nhà n c, ki mợ ấ ả ị ầ ề ạ ớ ị ướ ạ ộ ủ ướ ể

tra ho t đ ng Đ ng viên trong vi c th c hi n chính sách Đ ng, các đ ng viên gi ch c v lãnh đ o trong b máy nhà n c.ạ ộ ả ệ ự ệ ả ả ữ ứ ụ ạ ộ ướ

- Nhà n c và t ch c xã h i: T ch c xã h i có vai trò quan tr ng tùy thu c vào quy mô, tính ch t c a t ch c đó.ướ ổ ứ ộ ổ ứ ộ ọ ộ ấ ủ ổ ứ

Quan tr ng nh t: công đoàn, đoàn thanh niên, h i ph n , h i nông dân, m t tr n t qu c Vi t Nam th c hi n ch c năng nhi mọ ấ ộ ụ ữ ộ ặ ậ ổ ố ệ ự ệ ứ ệ

v khác nhau d i s lãnh đ o c a đ ng. Chúng có vai trò khác nhau trong đ i s ng chính tr . Nhà n c và t ch c xã h i cóụ ướ ự ạ ủ ả ờ ố ị ướ ổ ứ ộ

quan h ch t ch theo nguyên t c h tr , giúp đ l n nhau.ệ ặ ẽ ắ ỗ ợ ỡ ẫ

3. Nhà n c và chính trướ ị.

Chính tr v i t cách hi n t ng ph bi n xác đ nh quan h giai c p, t ng quan l c l ng giai c p, là s bi u hi nị ớ ư ệ ượ ổ ế ị ệ ấ ươ ự ượ ấ ự ể ệ

t p trung c a kinh t trong xã h i có giai c p. Trong xã h i, nó là s i dây liên k t gi a nhà n c v i c s h t ng kinh t v iậ ủ ế ộ ấ ộ ợ ế ữ ướ ớ ơ ở ạ ầ ế ớ

các b ph n khác trong ki n trúc th ng t ng.ộ ậ ế ượ ầ

Các t ch c chính tr đ u thông qua chính tr đ tác đ ng l n nhau, đ ng th i tác đ ng đ n các b ph n khác c a ki nổ ứ ị ể ị ể ộ ẫ ồ ờ ộ ế ộ ậ ủ ế

trúc th ng t ng cũng nh tác đ ng đ n c s kinh t c a xã h i.ượ ầ ư ộ ế ơ ở ế ủ ộ

4. Nhà n c và pháp lu tướ ậ : Pháp lu t là công c đ nhà n c duy trì s th ng tr , th c hi n ch c năng, nhi m v .ậ ụ ể ướ ự ố ị ự ệ ứ ệ ụ

Quy n l c c a nhà n c d a trên c s pháp lu t, đ c th c hi n thông qua pháp lu t và b h n ch b i pháp lu t.ề ự ủ ướ ự ơ ở ậ ượ ự ệ ậ ị ạ ế ở ậ

Câu 2: Ch c năng, hình th c, b máy nhà n cứ ứ ộ ướ .

Sinh viên Hanh chinh – www.hanhchinh.com.vn

I. Ch c năng c a nhà n c.ứ ủ ướ

1. Khái ni m ch c năngệ ứ :

- B n ch t và vai trò c a nhà n c th hi n tr c ti p trong nhi m v và ch c năng c a nhà n c, g n bó ch t ch v iả ấ ủ ướ ể ệ ự ế ệ ụ ứ ủ ướ ắ ặ ẽ ớ

nhi m v và ch c năng y.ệ ụ ứ ấ

+Nhi m v c a nhà n c là m c tiêu mà nhà n c c n đ t t i, là nh ng v n đ đ t ra mà nhà n c c n gi iệ ụ ủ ướ ụ ướ ầ ạ ớ ữ ấ ề ặ ướ ầ ả

quy t.ế

+ Ch c năng c a nhà n c là nh ng ph ng di n, lo i ho t đ ng c b n c a nhà n c nh m th c hi n nh ngứ ủ ướ ữ ươ ệ ạ ạ ộ ơ ả ủ ướ ằ ự ệ ữ

nhi m v đ t ra tr c nhà n c.ệ ụ ặ ướ ướ

Ch c năng c a nhà n c là ph ng ti n, công c đ th c hi n nhi m v , đ c quy đ nh tr c ti p b i nhi m v .ứ ủ ướ ươ ệ ụ ể ự ệ ệ ụ ượ ị ự ế ở ệ ụ

M t nhi m v c b n chi n l c th ng đ c th c hi n b i nhi u ch c năng. Ví d : nhi m v chung xây d ngộ ệ ụ ơ ả ế ượ ườ ượ ự ệ ở ề ứ ụ ệ ụ ự

CNXH, gi gìn an ninh chính tr , tr t t xã h i. M t ch c năng có th là ph ng ti n th c hi n nhi u nhi m v c th , c pữ ị ậ ự ộ ộ ứ ể ươ ệ ự ệ ề ệ ụ ụ ể ấ

bách. Ví d : ch c năng kinh t th c hi n nhi u nhi m v nh : đ m b o t túc l ng th c trong n c và xu t kh u, ch ng l mụ ứ ế ự ệ ề ệ ụ ư ả ả ự ươ ự ướ ấ ẩ ố ạ

phát, n đ nh đ i s ng nhân dân...ổ ị ờ ố

- Xét ph m vi bao quát h n, ch c năng nhà n c đ c quy đ nh m t cách khách quan b i c s kinh t - xã h i(k tở ạ ơ ứ ướ ượ ị ộ ở ơ ở ế ộ ế

c u giai c p).ấ ấ

Ví d : Ch c năng c b n c a ki u nhà n c bóc l t (b o v , duy trì ch đ t h u v t li u s n xu t, tr n áp ph nụ ứ ơ ả ủ ể ướ ộ ả ệ ế ộ ư ữ ề ư ệ ả ấ ấ ả

kháng c a giai c p b tr , ti n hành xâm l c hòng nô d ch các dân t c khác...) b quy đ nh b i quy n t h u t li u s n xu t vàủ ấ ị ị ế ượ ị ộ ị ị ở ề ư ữ ư ệ ả ấ

ch đ bóc l t nhân dân lao đ ng.ế ộ ộ ộ

- Ch c năng nhà n c XHCN khác ch c năng nhà n c bóc l t: th hi n n i dung và ph ng th c th c hi n. C sứ ướ ứ ướ ộ ể ệ ở ộ ươ ứ ự ệ ơ ở

kinh t c a nhà n c XHCN là ch đ công h u v i t li u s n xu t và nhà n c là t ch c chính tr th hi n ý chí, l i ích,ế ủ ướ ế ộ ữ ớ ư ệ ả ấ ướ ổ ứ ị ể ệ ợ

nguy n v ng c a nhân dân lao đ ng, là nhà n c c a dân, do dân, vì dân. Các ch c năng c b n c a nhà n c luôn đ c bệ ọ ủ ộ ướ ủ ứ ơ ả ủ ướ ượ ổ

sung b ng nh ng n i dung m i phù h p v i nhi m v và tình hình c a m i giai đo n phát tri n xã h i. Ví d : nhi m v quanằ ữ ộ ớ ợ ớ ệ ụ ủ ỗ ạ ể ộ ụ ệ ụ

tr ng hi n nay là xây d ng n n kinh t phát tri n- n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n có s đi u ti t c a nhà n c. Ch cọ ệ ự ề ế ể ề ế ề ầ ự ề ế ủ ướ ứ

năng qu n lý kinh t có nhi u n i dung m i và ph ng th c th c hi n năng đ ng nh y bén phù h p v i c ch qu n lý m i.ả ế ề ộ ớ ươ ứ ự ệ ộ ạ ợ ớ ơ ế ả ớ

- Ch c năng nhà n c và ch c năng c quan nhà n c:ứ ướ ứ ơ ướ

+ Ch c năng nhà n c là ph ng di n ch y u c a c b máy nhà n c mà m i c quan nhà n c đ u ph iứ ướ ươ ệ ủ ế ủ ả ộ ướ ỗ ơ ướ ề ả

tham gia th c hi n nh ng m c đ khác nhau. Ví d : ch c năng b o v pháp lu t và tăng c ng pháp ch thu c v các cự ệ ở ữ ứ ộ ụ ứ ả ệ ậ ườ ế ộ ề ơ

quan: Qu c H i, Tòa án, Vi n ki m sát...ố ộ ệ ể

+ Ch c năng c a m t c quan nhà n c là nh ng ph ng di n ho t đ ng c a c quan đó nh m góp ph n th cứ ủ ộ ơ ướ ữ ươ ệ ạ ộ ủ ơ ằ ầ ự

hi n ch c năng chung c a nhà n c. Ví d : Tòa án th c hi n ch c năng xét x vi ph m pháp lu t và gi i quy t tranh ch p.ệ ứ ủ ướ ụ ự ệ ứ ử ạ ậ ả ế ấ

Ch c năng c a Vi n ki m sát là công t và ki m sát các ho t đ ng t pháp.ứ ủ ệ ể ố ể ạ ộ ư

2. Phân lo i ch c năngạ ứ :

- Căn c vào tính ch t ch c năng phân thành: + Ch c năng c b nứ ấ ứ ứ ơ ả

+ Ch c năng không c b n.ứ ơ ả

- Căn c vào th i gian th c hi n ch c năng: + Ch c năng lâu dàiứ ờ ự ệ ứ ứ

+ Ch c năng t m th iứ ạ ờ

- Căn c vào đ i t ng c a ch c năng: + Ch c năng đ i n i (là ch c năng c b n)ứ ố ượ ủ ứ ứ ố ộ ứ ơ ả

+ Ch c năng đ i ngo i.ứ ố ạ

2 lo i ch c năng này có quan h m t thi t v i nhau, các ch c năng đ i ngo i luôn xu t phát t vi c th c hi n ch cạ ứ ệ ậ ế ớ ứ ố ạ ấ ừ ệ ự ệ ứ

năng đ i n i và ph c v ch c năng đ i n i. Th c hi n t t ch c năng đ i n i s thu n l i cho th c hi n ch c năng đ i ngo i vàố ộ ụ ụ ứ ố ộ ự ệ ố ứ ố ộ ẽ ậ ợ ự ệ ứ ố ạ

ng c l i.ượ ạ

Ch c năng đ i n i quan tr ng và có vai trò quy t đ nh đ i v i s t n t i c a nhà n c.ứ ố ộ ọ ế ị ố ớ ự ồ ạ ủ ướ

3. Hình th c và ph ng pháp th c hi n ch c năng:ứ ươ ự ệ ứ

- Hình th c th c hi n ch c năng:ứ ự ệ ứ

+ Hình th c mang tính pháp lý: . Ho t đ ng xây d ng và ban hành pháp lu t.ứ ạ ộ ự ậ

. T ch c th c hi n pháp lu tổ ứ ự ệ ậ

. B o v pháp lu tả ệ ậ

+ Hình th c mang tính t ch c k thu t- kinh t - xã h i.ứ ổ ứ ỹ ậ ế ộ

- Ph ng pháp th c hi n ch c năng: 2 ph ng pháp : thuy t ph c và c ng ch .ươ ự ệ ứ ươ ế ụ ưỡ ế

S khác nhau căn b n gi a nhà n c XHCN và nhà n c bóc l t: ph ng pháp ch y u c a nhà n c XHCN là thuy tự ả ữ ướ ướ ộ ươ ủ ế ủ ướ ế

ph c, giáo d c còn c ng ch ch đ c áp d ng khi thuy t ph c, giáo d c không đ t k t qu và cũng ch v i m c đích c i t oụ ụ ưỡ ế ỉ ượ ụ ế ụ ụ ạ ế ả ỉ ớ ụ ả ạ

ng i x u thành ng i t t có l i ích cho xã h i, ngăn ng a hi n t ng tiêu c c ch hoàn toàn không mang tính ch t đàn áp.ườ ấ ườ ố ợ ộ ừ ệ ượ ự ứ ấ

Nhà n c bóc l t: c ng ch là ph ng pháp c b n, đ c áp d ng r ng rãi mà ch y u là đ áp b c , bóc l t nhânướ ộ ưỡ ế ươ ơ ả ượ ụ ộ ủ ế ể ứ ộ

dân lao đ ng.ộ

II. Hình th c nhà n cứ ướ :

- Hình th c nhà n c là cách th c t ch c quy n l c nhà n c, là ph ng th c chuy n ý chí giai c p th ng tr thành ýứ ướ ứ ổ ứ ề ự ướ ươ ứ ể ấ ố ị

chí nhà n c.ướ

- Hình th c nhà n c b quy đ nh b i b n ch t nhà n c. Có hai lo i:ứ ướ ị ị ở ả ấ ướ ạ

1. Hình th c chính th :ứ ể

- Hình th c chính th là hình th c t ch c các c quan quy n l c t i cao, c c u, trình t thành l p và m i liên h c aứ ể ứ ổ ứ ơ ề ự ố ơ ấ ự ậ ố ệ ủ

chúng v i nhau cũng nh m c đ tham gia c a nhân dân vào vi c thi t l p các c quan này.ớ ư ứ ộ ủ ệ ế ậ ơ

- Hình th c chính th g m 2 d ng c b n:ứ ể ồ ạ ơ ả

Sinh viên Hanh chinh – www.hanhchinh.com.vn

+ Chính th quân ch : quy n l c t i cao c a nhà n c t p trung toàn b hay m t ph n trong tay ng i đ ng đ u nhà n cể ủ ề ự ố ủ ướ ậ ộ ộ ầ ườ ứ ầ ướ

( vua, hoàng đ ...) theo nguyên t c th a k .ế ắ ừ ế

Chính th quân ch đ c chia thành:ể ủ ượ

. Chính th quân ch tuy t đ i: ng i đ ng đ u nhà n c ( vua, hoàng đ ...) có quy n l c vô h n.ể ủ ệ ố ườ ứ ầ ướ ế ề ự ạ

. Chính th quân ch h n ch : quy n l c t i cao đ c trao cho ng i đ ng đ u nhà n c và m t cể ủ ạ ế ề ự ố ượ ườ ứ ầ ướ ộ ơ

quan c p cap khác.ấ

+ Chính th c ng hòa: quy n l c nhà n c đ c th c hi n b i các c quan đ i di n do b u ra trong m t th i gian nh t đ nh.ể ộ ề ự ướ ượ ự ệ ở ơ ạ ệ ầ ộ ờ ấ ị

Chính th c ng hòa có 2 hình th c:ể ộ ứ

. Chính th c ng hòa dân ch : pháp lu t quy đ nh quy n c a công dân tham gia b u c thành l p c quanể ộ ủ ậ ị ề ủ ầ ử ậ ơ

đ i di n c a nhà n c. Nh ng v n đ này th c hi n đ c ho c không th c hi n đ c còn ph thu c vào nhà n c thu c giaiạ ệ ủ ướ ư ấ ề ự ệ ượ ặ ự ệ ượ ụ ộ ướ ộ

c p nào.ấ

. Chính th c ng hòa quý t c: quy n tham gia b u c đ thành l p các c quan đ i di n c a nhà n c chể ộ ộ ề ầ ử ể ậ ơ ạ ệ ủ ướ ỉ

dành riêng cho gi i quý t c (d i ch đ nô l và phong ki n).ớ ộ ướ ế ộ ệ ế

2. Hình th c c u trúcứ ấ :

- Là s t ch c nhà n c theo đ n v hành chính lãnh th và t ch c quan h gi a các b ph n c u thành nhà n c,ự ổ ứ ướ ơ ị ổ ổ ứ ệ ữ ộ ậ ấ ướ

gi a các c quan nhà n c trung ng v i c quan nhà n c đ a ph ng.ữ ơ ướ ươ ớ ơ ướ ở ị ươ

- Có 2 hình th c c u trúc nhà n c ch y u:ứ ấ ướ ủ ế

+ Nhà n c đ n nh t: là nhà n c có lãnh th toàn v n, th ng nh t, các b ph n h p thành nhà n c là các đ n vướ ơ ấ ướ ổ ẹ ố ấ ộ ậ ợ ướ ơ ị

hành chính lãnh th không có ch quy n qu c gia và các đ c đi m c a nhà n c. Có h th ng c quan nhà n c th ng nh t tổ ủ ề ố ặ ể ủ ướ ệ ố ơ ướ ố ấ ừ

trung ng đ n đ a ph ng. Ví d : Vi t Nam, Lào, Trung Qu c...ươ ế ị ươ ụ ệ ố

+ Nhà n c liên bang: không ch liên bang có d u hi u nhà n c mà các nhà n c thành viên m c đ này hayướ ỉ ấ ệ ướ ướ ở ứ ộ

m c đ khác cũng có các d u hi u c a nhà n c, ch quy n qu c gia. Nhà n c liên bang có 2 h th ng c quan nhà n c và 2ứ ộ ấ ệ ủ ướ ủ ề ố ướ ệ ố ơ ướ

h th ng pháp lu t. Ví d : M , Liên Xô cũ, Braxin...ệ ố ậ ụ ỹ

- Có m t lo i hình nhà n c khác n a là nhà n c liên minh: nhà n c liên minh ch ra là s liên k t t m th i c a cácộ ạ ướ ữ ướ ướ ỉ ự ế ạ ờ ủ

qu c gia đ th c hi n nh ng nhi m v và m c tiêu nh t đ nh. Sau khi hoàn thành nhi m v và đ t đ c m c đích. Nhà n cố ể ự ệ ữ ệ ụ ụ ấ ị ệ ụ ạ ượ ụ ướ

liên minh t gi i tán. Cũng có tr ng h p phát tri n thành nhà n c liên bang. Ví d : T năm 1776 đ n năm 1787, H p ch ngự ả ườ ợ ể ướ ụ ừ ế ợ ủ

qu c Hoa Kỳ là nhà n c liên minh sau tr thành nhà n c liên bang.ố ướ ở ướ

III. B máy nhà n c.ộ ướ

1. Khái ni m B máy nhà n cệ ộ ướ .

- B máy nhà n c là h th ng các c quan nhà n c t trung ng đ n đ a ph ng, đ c t ch c th c hi n theoộ ướ ệ ố ơ ướ ừ ươ ế ị ươ ượ ổ ứ ự ệ

nguyên t c t p trung th ng nh t t o thành m t c ch đ ng b đ th c hi n nhi m v và ch c năng c a nhà n c.ắ ậ ố ấ ạ ộ ơ ế ồ ộ ể ự ệ ệ ụ ứ ủ ướ

- B ph n c u thành nhà n c là c quan nhà n c. C quan nhà n c là t ch c chính tr có tính đ c l p t ng đ iộ ậ ấ ướ ơ ướ ơ ướ ổ ứ ị ộ ậ ươ ố

v c c u t ch c, bao g m nh ng cán b , viên ch c nhà n c. Cán b , viên ch c nhà n c là nh ng con ng i đ c giaoề ơ ấ ổ ứ ồ ữ ộ ứ ướ ộ ứ ướ ữ ườ ượ

quy n h n nh t đ nh đ th c hi n nhi m v , ch c năng trong ph m vi lu t đ nh.ề ạ ấ ị ể ự ệ ệ ụ ứ ạ ậ ị

- C quan nhà n c khác t ch c xã h i:ơ ướ ổ ứ ộ

Ch c quan nhà n c m i đ c nhân danh nhà n c th c hi n quy n l c nhà n c. Ph m vi th c hi n quy n l c nhàỉ ơ ướ ớ ượ ướ ự ệ ề ự ướ ạ ự ệ ề ự

n c đ c pháp lu t quy đ nh ch t ch , là t ng th quy n và nghĩa v đ c nhà n c giao cho, th hi n qua vi c ra quy t đ nhướ ượ ậ ị ặ ẽ ổ ể ề ụ ượ ướ ể ệ ệ ế ị